De invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis.

Transcriptie

1 De invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis. The influence of resilience on the relationship between pain and psychological symptoms in nursing home rehabilitants. Wendie Op de Beek Eerste begeleider: Dr. R. Leontjevas Tweede begeleider: Dr. B. Scholtissen Faculteit Psychologie Open Universiteit Nederland Afstudeerrichting Klinische Psychologie februari 2014

2 Inhoudsopgave Samenvatting 4 Summary 6 Inleiding 8 Opname ter revalidatie 10 Opname in een verpleeghuis ter revalidatie 11 Pijn 12 Ontwrichting 13 Positief affect en negatief affect 14 Doelstelling 15 Methode 17 Design 17 Onderzoekspopulatie 17 Ethiek 17 In- en exclusiecriteria en werving 18 Meetinstrumenten 18 Procedure 21 Analyse 22 Resultaten 23 Hypothese toetsing 27 Discussie 30 Inhoudelijke opmerkingen 32 2

3 Beperkingen van het onderzoek 33 Aanbevelingen 34 Conclusie 37 Referenties 38 Bijlage 1 informed consent en informatie voor de respondenten 44 Bijlage 2 toestemmingsformulier instelling 46 Bijlage 3 samenvatting statistische modellen en toetsen 48 3

4 Samenvatting Achtergrond: De invloed van mentale veerkracht op de relatie tussen pijn aan de ene kant en ontwrichting (depressie en angst) en affect (positief en negatief) aan de andere kant, is voor zover bekend niet eerder in kaart gebracht bij geriatrische klinische revalidanten. Van mentale veerkracht is wel bekend dat zij samenhangt met aan het succes van revalidatie gekoppelde mentale gezondheidsmaten. De populatie geriatrische klinische revalidanten is uniek in haar hogere leeftijd, onzekere prognose en het bestaan van pre-morbide gezondheidsproblemen of ernstige co-morbiditeit. Onderzoeksvragen: Is veerkracht in verband te brengen met pijn, ontwrichting en affect? Kan veerkracht de samenhang tussen pijn aan de ene kant en ontwrichting en affect aan de andere kant beïnvloeden? Methode: Er wordt een vragenlijstonderzoek onder 40 revalidanten met 6 herhaalde wekelijkse metingen verricht, in de vorm van een gestructureerd interview. Gebruikte vragenlijsten zijn de Bief Resilience Scale (BRS), de Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) en de Positief Affect en Negatief Affect Schaal (PANAS). Pijn wordt gemeten aan de hand van een VAS- schaal (100 mm). Voor de statistische analyses werden multilevel lineaire mixed modellen gebouwd, gecontroleerd voor pijn bij opname, het aantal weken na de baseline meting, sekse, leeftijd en gebruik van medicatie. Resultaten: Hoewel er een samenhang werd gevonden tussen pijn aan de ene kant en angst en negatief affect aan de andere kant, bleken lineaire mixed modellen met een interactie van veerkracht en pijn de uitkomstmaten niet beter te voorspellen dan modellen zonder de interactieterm. Er werd een negatieve samenhang gevonden tussen veerkracht aan de ene kant en angst, depressie en negatief affect aan de andere kant. Verder was er een positieve samenhang tussen veerkracht en positief affect. Er was een aanwijzing dat positief affect verbeterde met de tijd. Conclusie: Meer pijn bij opname bleek een positieve relatie te hebben met meer angst en meer negatief affect gedurende de 5 weken erna. De mate van veerkracht leek deze relatie niet te beïnvloeden. Bij een hogere mate van veerkracht werd wel minder angst, depressie en negatief affect gevonden en meer positief affect. Meer onderzoek naar het theoretische concept achter veerkracht en hoe veerkracht samenhangt met andere revalidatie uitkomsten lijkt noodzakelijk. Het verdient aanbeveling om hierbij niet alleen naar pijn te kijken, maar 4

5 ook andere klachten te bestuderen die een revalidant beperken; het verloop van veerkracht gedurende de revalidatieperiode te meten en het onderzoek uit te voeren in meerdere instellingen. Keywords: geriatrische revalidatie, veerkracht, depressie, angst, positief en negatief affect, BRS, HADS, PANAS, VAS. 5

6 Summary Background: Research on the influence of mental resilience on pain on one side and anxiety, depression and affect (positive and negative) on the other side is lacking in a clinical geriatric rehabilitation population. Mental Resilience is known to be related to several indicators of rehabilitation success. A geriatric rehabilitation population is unique in its higher age, uncertain prognosis, healthcare problems prior to the admittance and severe comorbidity. Research questions: Is resilience related to pain, anxiety, depression and affect? Can resilience moderate the relationship between pain on the one side and depression, anxiety, negative affect and positive affect on the other side? Methods: a repeated-measures survey in a sample of 40 geriatric rehabilitants. Participants were interviewed 6 times, each time one week apart. The questionnaire included the Brief Resilience Scale (BRS), the Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) and the Positive Affect and Negative Affect Scale (PANAS). The level of pain was measured with a VASscore (100mm). For statistical analyses, multilevel lineair mixed models were built. The models were adjusted for the influence of pain at baseline, the number of weeks since the baseline measurement, gender, age and use of medication. Results: Although pain scores correlated with anxiety and negative affect, adding an interaction term of resilience and pain to the mixed models did not result in a better fit of the data compared to models without this interaction term. Resilience correlated negatively with anxiety, depression, pain, negative affect and correlated positively with positive affect. Positive affect improved with the number of weeks the resident was in the study. Conclusion: Pain reported by rehabilitants at nursing home admission seemed to be related to higher anxiety and more negative affect during the following 5 weeks. Resilience did not seem to influence these relations between pain and anxiety and negative affect. However, resilient residents showed less anxiety, depression, pain and negative affect and more positive affect. Further research on the theoretical concept of resilience and the implications of resilience for rehabilitation is needed. Other problems that limit the abilities of a rehabilitant, besides pain, should also be focused on. Furthermore, it is advised to measure the effect of resilience during a longer period of time and expand the research to more rehabilitation centers. 6

7 Keywords: Geriatric rehabilitation, resilience, depression, anxiety, positive and negative affect, BRS, HADS, PANAS, VAS 7