Seminar Sociale Innovatie in de ingenieursbranche Productiviteit bij ingenieursbureaus Ir. Paul Oortwijn Directeur NLingenieurs

Over NLingenieurs Branchevereniging van advies-, management- en ingenieursbureaus Branche bestaat uit ca 5.000 ondernemingen 125 bedrijven zijn aangesloten (toetredingsdrempel) 115 MKB en 10 grootbedrijf 70% van de branche-omzet in NL via onze leden 60% van de branche-omzet in NL door MKB

Trendonderzoeken 2010-2013 2009 Eerste signalen van crisis maar: business as usual 2010 Klanttevredenheid bovenaan: hou wat je hebt! 2011 Marketing & Sales: wordt meer onderscheidend! 2012 Nieuw werk binnenhalen: we hebben overcapaciteit! 2013 Nieuwe realiteit: productiviteitsverhoging: meer met minder!

Definitie van productiviteit? Productiviteitsverhoging IB s = rendement per tijdseenheid = (resultaat minus inspanning) per tijdseenheid

Algemeen model Input Time Output Factor tijd: Input: Output: sterk verwaarloosd? waar bestaat deze uit? waar bestaat deze uit? 19

Bedrijfseconomisch model Kosten Tijd Opbrengsten 20

Bedrijfseconomisch model Kosten Tijd Opbrengsten Personele kosten Overhead Belastingen Financiële kosten Reserveringen OMLOOPSNELHEID Gefactureerde omzet Financiële baten Referenties Goodwill 21

Maatschappelijk model Inzet Tijd Resultaat Human Capital Financial Capital Ervaring Octrooien Organisatie OMLOOPSNELHEID Tevreden gebruikers Kwaliteit van leven Behoud van planeet Goed gevoel Respect 22

Model Projectresultaat Kosten Tijd Opbrengsten Gecalculeerde projectkosten Gecalculeerd meerwerkkosten Niet gecalculeerd meerwerk Eventuele project malus Gefactureerde omzet Gefactureerd meerwerk Eventuele project bonus OOK HIER TIJD = GELD 23

Productiviteitsfactoren Omlaag Productiviteit Omhoog Hogere salarissen Leegloop Dubbel werk Stress/ziekteverzuim Claims Reorganisatie Gedemotiveerd personeel Ontevreden klanten Miscommunicatie Hogere tarieven Overwerk Minderwerk Ontspanning Bonussen Stabiliteit Gemotiveerd personeel Tevreden klanten Samenwerking 24

Verhogen productiviteit Defensief Bezuinigen Offensief Investeren Wie vult aan?

Verhogen productiviteit (2) Maar vooral: INNOVEER Procesinnovatie: - Lean Management (bespaar tijd) - BIM (nd, geïntegreerd, digitaal, beheer) - Systems Engineering (minder fouten) - Risicomanagement (bewuster kiezen, besluiten) Productinnovatie: - Modellen, beheertools,.. Sociale Innovatie - Haal meer uit je mensen, geef ruimte - Zet ze optimaal in, laat ze samenwerken - Pleeg geen roofbouw, investeer in ontplooiing

Sociale Innovatie SLIMMER MANAGEN, ORGANISEREN EN WERKEN PROF. DR. HENK W. VOLBERDA ROTTERDAM SCHOOL OF MANAGEMENT, ERASMUS UNIVERSITEIT Themaochtend Sociale innovatie in de ingenieursbranche Eindhoven, 10 oktober 2013

Influence Index M Management hypes: 1950-2000 Theory X and Theory Y Satisfiers/Dissatisfiers Managerial Grid Decision Trees Management by Objectives Conglomeration Theory Z T-Group Training Brainstorming Business Process Re-engineering Continuous Improvement/Learning Organization Empowerment Workout Visioning Cycle Time/Speed Benchmarking One Minute Managing Corporate Culture Intrapreneuring Just in Time/Kanban Matrix MBWA Portfolio Management Restructuring/Delayering Excellence Quality Circles/TQM Wellness Decentralisation Value Chain Zero Base Budgeting Strategic Business Units Theory Z Experience Curve Diversification Self Managing Teams Core Competencies Horizontal Organizations 1950 1960 1970 1980 1990 2000

het probleem

N Nederlandse bedrijven innoveren minder 83% van de ondernemingen kiest nog steeds voor efficiency en kostenverlaging Nederland en de innovatie top-10 Erasmus Strategic Renewal Center www.erasmusstrategicrenewal.nl

D De toename van het Angelsaksische model in Nederland (top 100 bedrijven) > Extrinsieke motivatie > Shareholder oriëntatie Bron: Bezemer, Van den Bosch & Volberda, 2012 Nederland en de innovatie top-10 Erasmus Strategic Renewal Center www.erasmusstrategicrenewal.nl > Korte-termijn focus

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 O Onze positie op de mondiale concurrentieindex: Een zekerheid? De Nederlandse Innovatieuitdaging 1 6 11 16 Ranking van Nederland in de Global Competitiveness Index 2000-2013 Factor Innovatie` Ranking 2013 Verandering t.o.v. 2012 Capaciteit voor innovatie 9 1 Kwaliteit wetenschappelijke onderzoeksinstituties 7 1 Bedrijfsuitgaven aan R&D 18 4 Samenwerkingsverbanden universiteiten bedrijven 12 2 Inkoop overheid van geavanceerde technologische producten 26 3 Beschikbaarheid kennismedewerkers 41 17 Patenten 8 Bron: INSCOPE: Research for Innovation 2013, op basis van Global Competitiveness Report 2013-201 > Lage kennisabsorptie bedrijven > Weinig passie voor innovatie bij management > Lage waardering voor nieuwe technologieën > Beperkte beschikbaarheid kenniswerkers > Veel bureaucratie en red-tape Nederland en de innovatie top-10 Erasmus Strategic Renewal Center www.erasmusstrategicrenewal.nl

P Pijlers van concurrentievermogen Factor Ranking 2013 Verandering t.o.v 2012 Macro-Economische omgeving 44 4 Inflatie 1 Overheidsschuld 118 8 Kredietrating 11 3 Financiele Marktontwikkeling 30 10 Toegang tot kredietverstrekking 47 25 Beschikbaarheid van risicodragend kapitaal 21 6 Gezondheid van banken 74 27

P Pijlers van concurrentievermogen Efficiency Arbeidsmarkt 21 4 Samenwerken vakbonden en werkgevers 5 5 Flexibiliteit van lonen 137 7 Kosten aannemen en ontslaan 128 2 Capaciteit om talent aan te trekken 18 8 Innovatie 10 1 Capaciteit voor innovatie 9 1 Beschikbaarheid kenniswerkers 41 17 Bedrijfsuitgaven R&D 18 4 Patenten 8

D De concurrentie-piramide Highincome countries Innovation-driven economy Middle-income countries Investment-driven economy Low- income countries Factor-driven economy Nederland en de innovatie top-10 Erasmus Strategic Renewal Center www.erasmusstrategicrenewal.nl

H Het concurrentie vermogen van Nederland Overall ranking NL India China 8 60 29 Kennisabsorptie ondernemingen 22 48 71 Innovatievermogen 9 41 30 Beschikbaarheid kenniswerkers 41 15 44 R&D Uitgaven 18 39 22 Bureaucratie en regulering 28 104 14 Inkoop overheid geavanceerde tech. producten Nederland en de innovatie top-10 Erasmus Strategic Renewal Center www.erasmusstrategicrenewal.nl 26 92 13

D De meest gekozen offshoring functie: Productontwikkeling Functie: Productontwikkeling IT Overwegen offshoring Offshoring Administratief Overig: Productie Marketing & Verkoop Inkoop Service Centra Nederland en de innovatie top-10 Erasmus Strategic Renewal Center www.erasmusstrategicrenewal.nl 0% 10% 20% 30% 40%

D De meest gekozen offshoring locaties: India en China Locatie: India China Filipijnen Anders Azië West-Europa Oost-Europa Zuid-Amerika Australië & Nieuw-Zeeland Anders 69% MKB en 50% IT Overwegen offshoring Offshoring Nederland en de innovatie top-10 Erasmus Strategic Renewal Center www.erasmusstrategicrenewal.nl 0% 20% 40% 60%

I Innovatie uitbesteden naar opkomende economieën werkt niet De resultaten van onze off-shoring activiteiten zijn boven verwachting Mee eens 7% Niet mee eens 93% Onze off-shoring projecten zijn succesvoller dan die van onze concurrenten 8% 92% Het verplaatsen van activiteiten naar het buitenland heeft bijgedragen aan onze omzet- en winstgroei 28% 72% De meest offshoring-projecten hebben de doelstelling behaald 19% 81% Het verplaatsen van bedrijfsactiviteiten naar het buitenland verloopt zeer succesvol 14% 86% Nederland en de innovatie top-10 Erasmus Strategic Renewal Center www.erasmusstrategicrenewal.nl 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: Erasmus Concurrentie & Innovatiemonitor 2008

H Het probleem: Innovatie staat onder druk Het Anglosaksische model treedt steeds meer op de voorgrond Meeste bedrijven focus op efficiency verbetering Nederland kan beter scoren op innovatie indicatoren Verplaatsing kennisintensieve activiteiten naar opkomende economieën Nederland en de innovatie top-10 Erasmus Strategic Renewal Center www.erasmusstrategicrenewal.nl

de oplossing

D De innovatieuitdaging: Van poldermodel naar een Deltamodel Traditionele poldermodel Consensus model en vertegenwoordiging van belanghebbenden Industriële economie met lage toegevoegde waarde Hiërarchisch management Traditionele organisatievormen Productiemedewerkers Deltamodel Sociale Innovatie Dynamische kennisstromen Kenniseconomie met hoge toegevoegde waarde Horizontaal management Flexibele organisatievormen Kenniswerkers Bron: Volberda (2004)

W Wat is Sociale Innovatie? Fasen innovatie Type innovatie Nieuwe kenniscreatie Herkennen, verwerven integreren en toepassen van kennis Technologische innovatie: R&D, ICT, technologie Sociale innovatie: management, organisatie en arbeid 25% van innovatiesucces 75% van innovatiesucces

M Maar wat is nu precies de kracht van sociale innovatie? > De hefboom sociale innovatie maakt R&D investeringen effectiever 4x R&D + Sociale Innovatie Omzet uit nieuwe producten > Bedrijven met een bovengemiddeld percentage aan investeringen in R&D behalen een 25% hoger succes op innovatie > Wanneer deze investeringen gepaard gaan met voldoende aandacht voor sociale innovatie is de opbrengst 4 keer zo hoog

M Maar wat is nu precies de kracht van sociale innovatie: De Anti-infectives case study van DSM Technologische Innovatie Van Chemische productie naar Bio- Tech productie Een groener en efficiënter process, minder energie en afval Minder productie stappen Sociale Innovatie Flexibel organiseren Minder hierarchie Teamstructuur Dynamisch Management Integrale sturing Faciliteren Slimmer werken Opleiding Operators Zelforganisatie Co-creatie Open Maintenance Concurrentie Positie (vis-a-vis China) Productiviteit (vis-à-vis in het verleden behaalde resultaten)

S Sociale innovatie: Wat levert het op? Innovatieve organisaties: 27% hogere rentabiliteit 19% hogere omzetgroei Bron: Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2012

Toename sociale innovatie (in %) S Sociale innovatie in Nederland: Wat levert het op? Barometer Sociale Innovatie in Nederland 2006-2008 +2,5% 2008-2009 +5,2% 2009-2010 +12,8% 2010 2011 +14,7% Prestatiemaatstaf Omzetgroei 9% Winstgroei 3% Innovatie 38% Productiviteit 15% Groei marktaandeel 10% Sociaalinnovatieve vs. niet sociaalinnovatieve bedrijven 16 14 12 10 8 6 Stijging sociale innovatie in Nederland Sociale innovatie neemt verder toe Aantrekken nieuwe klanten 7% Tevredenheid medewerkers 4% 4 2 0 2007 2008 2009 2010 2011

S Sociale innovatie in Nederland: Wat levert het op? De zachte effecten van sociale innovatie: Minder verloop van werknemers Meer tevreden klanten Positief effect op tevredenheid en motivatie van stakeholders Invloed op milieu ( green practices ) Sociale innovatie Social challenges

S Sociale innovatie loont

de oplossingen in de praktijk

D De kracht van de flexibele organisatie. De rol van de organisatie bij innovatie Hoe moet je jezelf organiseren om in zo n wereld succesvol te opereren en innoveren? > Hoge interne verandersnelheid > Zelfsturende teams en hechte sociale interne netwerken > Passie voor exploratie èn exploitatie Bron: Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2012

D De kracht van de flexibele organisatie. De rol van de organisatie bij innovatie Ashby s wet van vereiste variëteit Managen veranderingssnelheden: > 70% omzet uit nieuwe producten > time to market > 15% R&D budget vrij besteedbaar

D De kracht van de flexibele organisatie: De rol van de organisatie bij innovatie

D De kracht van de flexibele organisatie: De rol van de organisatie bij innovatie Exploitatie Routines Fit Verbeterend leren (single loop) Incrementele verandering Passie voor exploitatie en exploratie Exploratie Dynamische vaardigheden Stretch Afleren (double loop) Radicale verandering Competentievalkuil Vernieuwingsvalkuil

EXPLOITATION & EXPLORATION AT SHELL

D De kracht van de flexibele organisatie: De rol van de organisatie bij innovatie

I It s the management stupid! De rol van het management bij innovatie Dynamisch managen > Ondernemerschap door visionair leiderschap > Beloning op basis van teamprestatie > Horizontale samenwerking en kennisuitwisseling Bron: Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2012

I It s the management stupid! Dynamisch managen Managementvereisten voor dynamische vaardigheden: Traditioneel management Gespecialiseerde routines Beperkte expertise Laag absorptievermogen Beperkte managementdenkkaders. Geen experimenteerruimte Lagere-orde leren Dynamisch management Generieke vaardigheden Brede en diepe kennisbasis Hoog absorptievermogen Brede managementdenkkaders. Veel experimentdrift Hogere-orde leren

I It s the management stupid! Management rollen voor dynamisch managen

A Arbeid: Slimmer werken Slimmer werken als onderdeel van sociale innovatie: > Vakmanschap en professionele autonomie > Hoge kwaliteit van arbeid > Talentontwikkeling Bron: Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2012

A Arbeid: Slimmer werken Productie medewerker Informatie medewerker Kenniswerker Rol: Omzet grondstoffen in producten Transformatie van data in informatie Kenniscreatie in de vorm van nieuwe producten en diensten Taak: Simpel en monotoon, met herhalend karakter Gestandardiseerd: Toepassing van regels en procedures Gevarieerd: Kennisabsorptie en kenniscreatie Resource: Machines en systemen Informatiesystemen Expliciete en impliciete kennis

A Arbeid: Slimmer werken Klassiek Modern Postmodern Technische Massaproductie rationaliteit Organisatorische rationaliteit Flexibele Substantiële specialisatie rationaliteit Gesloten systeem benadering Arbeidsdeling Rationeel systeem simpele taken benadering Open systeem benadering Technologisch determinisme Rationeel/ natuurlijk systeem benadering Open/gesloten Multi-purpose systeem machines benadering en ICT systemen Natuurlijk systeem benadering Multiskilled personeel Machine Strakke Organisme Netwerken Hersenen & arbeidsrelaties uitbsteden

C Co-creatie door Externe Netwerken en Kennisallianties > Slimme organisaties kennen hun sterkten èn zwakten > Co-creatie met toeleveranciers, klanten en kennisinstellingen > Kritische stakeholders bevorderen vernieuwing en innovatiesucces Bron: Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2012

C Co-creatie door Externe Netwerken en Kennisallianties Toeleveranciers Klanten Concurrenten Kennisinstellingen > Middels samenwerking zwakke punten aanpakken; > Synergie: combinatie kennisbasis kan leiden tot unieke producten en diensten; > Middelen (vooral kennis) kunnen gedeeld worden; > Samen kan er sneller geïnnoveerd worden.

D De Innovatieschijf: Hoe investeert u.. 0,20 R&D 0,20 Vernieuwend leiderschap 0,20 Nieuwe Organisatie vormen 0,20 Co-creatie 0,20 Menselijk kapitaal

D De Innovatieschijf: Hoe investeert u....in crisistijd? 0,10 R&D 0,00 Vernieuwend leiderschap 0,00 Nieuwe Organisatie vormen 0,00 Co-creatie 0,00 Menselijk kapitaal

S Succesfactoren bij achterblijvers Het management speelt een bepalende rol bij bedrijven met achterblijvende resultaten Pro-actief management met draagvlak binnen de organisatie Visionair leiderschap en creatie van een collectieve ambitie Ondersteuning vanuit management voor initiatieven op de werkvloer Management 50% Arbeid 2% Organisatie 11% Samenwerking 37%

S Succesfactoren van koplopers Arbeidsfactoren spelen een bepalende rol bij koplopers. Slimmer werken Autonomie voor werknemers Job-rotatie en werkvernieuwing Actieve focus op innovatie binnen het bedrijf Arbeid 63% Samenwerking 24% Management 9% Organisatie 4%

hartelijk dank voor uw aandacht www.inscope.nl (Inscope: Research for Innovation) www.flexibiliteitsaudit.nl