Hoofdlijnen van Beleid 2012-2015
Inhoudsopgave Inleiding... 1 Wat nemen we mee... 3 Wie we zijn... 5 Visie... 5 Missie... 6 Doelstellingen... 6 Kernactiviteiten... 6 Kernactiviteit 1: Stimuleren lokale samenwerking... 7 Kernactiviteit 2: Campagne voeren en bewustzijn vergroten... 8 Kernactiviteit 3: Verdieping en uitwisseling: Landelijk Platform Eenzaamheid... 9 Additioneel Project: Doorbreken van eenzaamheid bij risicogroepen... 10 Hoe we samenwerken... 11 Samenwerkingsprincipes... 11 Organisatiestructuur... 11 Rollen en verantwoordelijkheden... 12 BIJLAGE 1... 15
Inleiding Eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem. Twintig procent van de Nederlanders voelt zich wel eens eenzaam, tien procent sterk eenzaam. We hebben deze getallen vaak genoemd en we zullen ze blijven noemen. Om mensen bewust te maken van de ernst van de problematiek en aan te sporen actie te ondernemen. Eenzaamheid betekent voor de meesten niet alleen een gebrek aan geluk, maar brengt jaren eenzaamheid een groot thema zal blijven. Ontwikkelingen in de samenleving zoals de dubbele vergrijzing, de voortschrijdende individualisering, de bezuinigingen en decentralisatie zorg & welzijn naar gemeenten (begeleiding, jeugdzorg). Daarnaast wordt er meer verantwoordelijkheid voor zorg en welzijn bij de samenleving zelf neergelegd en vind er een zoektocht plaats naar het leggen van nieuwe verbindingen op lokaal niveau tussen buurt-bewoners-vrijwilligers-professionals. Coalitie Erbij, het samenwerkingsverband van maatschappelijke organisaties, geeft invulling aan de maatschappelijke plicht om eenzaamheid te voorkomen en, indien aanwezig, de negatieve effecten ervan te beperken. De Coalitie verwacht dat bovengenoemde ontwikkelingen mensen meer op zichzelf en hun netwerk worden teruggeworpen waardoor risico op eenzaamheid wordt vergroot (bijv. thuiszorgmedewerker die niet meer dagelijks langsk gezinnen die wegvalt). De focus op buurten en versterken van sociaal konvooi sluit aan op deze ontwikkelingen en levert daarmee een belangrijke bijdrage aan voorkomen van eenzaamheid en helpt om de buurt te mobiliseren en stimuleert mensen om verantwoordelijkheid voor omzien naar eenzame mensen in hun naaste omgeving op zich te nemen. Sinds de oprichting in 2008 heeft zij veel energie gestoken in het opzetten van het samenwerkingsverband, het laten verrichten van wetenschappelijk onderzoek en het In de jaren 2009-2011 heeft dit geresulteerd in veel activiteiten zoals de Week tegen Eenzaamheid, de website www.eenzaam.nl, lokale conferenties en een groot onderzoek naar de effectiviteit van activiteiten/interventies om eenzaamheid te voorkomen of terug te dringen (gereed in 2012). Daarnaast fungeert Coalitie Erbij als het landelijk platform rond eenzaamheid; zowel voor de coalitieleden en netwerkpartners als voor organisaties buiten de coalitie. 1
De afgelopen periode heeft de coalitie de samenwerking en de verschillende initiatieven komende jaren. De belangrijkste uitkomsten hiervan zijn verankerd in de hoofdlijnen van beleid 2012-2015. 2
Wat nemen we mee Evaluatie 2008-2010: potentie Coalitie Erbij is nog niet gerealiseerd Coalitie Erbij heeft de afgelopen jaren vooruitgang geboekt op het vergroten van bewustzijn, kennisontwikkeling en -uitwisseling met resultaten zoals de Week tegen Eenzaamheid, de website www.eenzaam.nl en het onderzoek naar de effectiviteit van aanpak eenzaamheid. Bij leden bestaat de opvatting dat de Coalitie nog veel meer impact kan en moet hebben in de periode 2012-2015. De leden zijn ervan overtuigd dat Coalitie Erbij door moet gaan en hetgeen reeds op de rails is gezet en het grote netwerk dat is opgebouwd, moet gaan omzetten in concrete prestaties. Hiervoor moet de Coalitie zich - Op naar een v leden en netwerkpartners. Wij weten dat de strijd tegen eenzaamheid complex is en vanuit vele gezichtspunten bekeken kan en moet worden. Effectieve samenwerking is nodig om resultaten te boeken in de strijd tegen eenzaamheid. samenwerking gaan vormgeven: eenvoud in samenwerking en aanbrengen van meer focus. Eenvoud in samenwerking. Dit betekent samenwerken waar nodig. Samenwerking is geen doel op zich. Samenwerken betekent voor ons ook initiatief en waarborgen in een organisatie met veel verschillende organisaties kiezen wij voor duidelijke spelregels en Focus. We brengen meer focus aan in onze activiteiten: Focus op lokaal niveau: lokaal kan het verschil gemaakt worden, door de vele vrijwilligers, mantelzorgers, buren en professionals die zich actief inzetten tegen eenzaamheid en voor verbinding. Coalitie Erbij stimuleert lokale samenwerking. 3
Landelijke gezamenlijke activiteiten moeten vertaald kunnen worden naar het lokale niveau, waar de mensen die zich eenzaam voelen (worden) er baat bij kunnen hebben. Het bureau van Coalitie Erbij heeft hierbij een faciliterende rol (aanleveren formats van samenwerking, suggesties over de inhoud van de samenwerking en verspreiden good practices). Focus op belangrijkste doelgroepen: Coalitie Erbij richt haar aandacht primair op de belangrijkste risicogroepen mensen met een lichamelijke en/of verstandelijke handicap (en hun omgeving/mantelzorgers) (en hun omgeving/mantelzorgers), dak- en thuislozen, mensen in sociaal armoedige omstandigheden, jongeren die uitgesloten zijn en hoogbejaarden. Speciale aandacht gaat uit naar mensen die kampen met een cumulatie van indien dit zich voordoet de kans op eenzaamheid (nog) groter is. Met eenvoud en focus wil Coalitie Erbij de samenwerking stroomlijnen en de impact vergroten. 4
Wie we zijn Visie Het is de plicht van de samenleving om alert te zijn op (het ontstaan van) eenzaamheid. Iedereen kan wat tegen eenzaamheid doen, voor zichzelf en voor anderen. Geen enkel mens verdient het om eenzaam te zijn of te worden. Daarnaast brengt eenzaamheid hoge kosten met zich mee; eenzame mensen maken meer gebruik van zorg- en welzijnsdiensten. Het feit dat er een taboe heerst op (de eigen) eenzaamheid maakt de strijd er niet gemakkelijker op. Ieder mens heeft een sociaal netwerk, dat hij of zij tijdens de levensloop opbouwt, onderhoudt en aanvult. Het is onze overtuiging dat het in stand houden van dit netwerk een belangrijk middel is tegen eenzaamheid. Het vermogen om contacten op te bouwen en te onderhouden is een belangrijke vaardigheid voor elk individu. Helaas beseft niet iedereen het belang hiervan, of heeft de vaardigheden of positie niet om dit te doen. Als dat laatste het geval is, wil de Coalitie er zijn en de betreffende personen op verschillende manieren steunen. De strijd tegen eenzaamheid wordt gevoerd door vrijwilligers, mantelzorgers, buren/buurtgenoten en professionals. Het is voor Coalitie Erbij dus van belang om dichtbij de mensen te zijn. Dit betekent zoveel mogelijk lokaal samenwerken en activiteiten decentraal organiseren. Tegelijkertijd is er behoefte aan een aantal overkoepelende activiteiten, die aansluiten op de lokale aanpak en deze verder versterken. Denk hierbij aan het opbouwen van inzichten over de effectiviteit van activiteiten en interventies tegen eenzaamheid en campagnes gericht op bewustwording. Coalitie Erbij is een samenwerkingsverband van en voor de aangesloten leden. Coalitie Erbij ziet zichzelf als een platform voor samenwerking en innovatie waaraan ook derden kunnen participeren. Coalitie Erbij initieert, faciliteert en stimuleert samenwerking tussen leden en met derden die zich bezighouden met eenzaamheid. Coalitie Erbij kent een open architectuur. Alle organisaties die actief (willen) zijn op het gebied van eenzaamheid, kunnen zich aansluiten, onder de voorwaarde dat de visie en de afspraken van Coalitie Erbij worden gedeeld en omarmd. Coalitie Erbij werkt samen met een groot aantal organisaties. Nagestreefd wordt om in 2012 een convenant te 5
sluiten met het ministerie van VWS en eventuele andere partijen over aanpak eenzaamheid. Missie Coalitie Erbij steunt door samenwerking van haar leden, mensen die zich eenzaam voelen en maakt de samenleving bewust van de betekenis en voorkomen van eenzaamheid. Doelstellingen De missie is uitgewerkt in de volgende drie doelstellingen van de Coalitie in de periode 2012-2015: - - - Het versterken van de lokale samenwerking bij het tegengaan of verminderen van eenzaamheid zodat meer concrete resultaten worden geboekt; Het vergroten van het bewustzijn van Nederlanders ten aanzien van de betekenis en het voorkomen van eenzaamheid zodat mensen eerder in aktie komen als ze zelf dreigen te vereenzamen en/of eerder eenzaamheid in hun eigen omgeving signaleren en contact maken/versterken; Kennis delen en vergroten van de aanpak van eenzaamheid zodat effectieve activiteiten worden ontplooid en opgeschaald. Kernactiviteiten Coalitie Erbij richt zich de komende jaren op de belangrijkste risicogroepen van eenzaamheid en brengt focus in haar activiteiten. In de afgelopen jaren heeft Coalitie Erbij zich op alle mensen in de samenleving gericht die met eenzaamheid in aanraking komen. De komende jaren richt Coalitie Erbij zich nadrukkelijk op risicogroepen met de grootste kans op eenzaamheid waar de gevolgen van eenzaamheid het grootst zijn. Het betreft de volgende risicogroepen:» Mensen met een lichamelijke handicap;» Mensen met een verstandelijke handicap;»» Mantelzorgers;» Dak- en thuislozen;» Mensen in sociaal en materieel armoedige omstandigheden;» Jongeren die zich uitgesloten voelen; 6
» Hoog bejaarden (75+ leeftijdscategorie). De Coalitie heeft goed oog voor het feit dat er bij sterke eenzaamheid vaak sprake is men en dat in dergelijke gevallen de eenzaamheid nog moeilijker is te doorbreken. Toch probeert de Coalitie er ook voor deze mensen te zijn. Door het aanbrengen van meer focus en deze te richten op de belangrijkste risicogroepen vergroot Coalitie Erbij haar impact. Vanzelfsprekend sluit Coalitie Erbij andere doelgroepen, zoals bijvoorbeeld alleenstaande jonge ouders, niet uit, maar deze groepen vormen geen primair aandachtspunt van Coalitie Erbij in deze strategische planperiode. Alleen in de bewustwordingscampagne zijn nadrukkelijk alle eenzamen en zij die dreigen te vereenzamen in beeld. De campagne richt zich erop eenzaamheid te ontmythologiseren en het taboe erop te doorbreken. Dan gaat het over alle Nederlanders. Kernactiviteit 1: Stimuleren lokale samenwerking Een van de speerpunten voor de komende jaren is het versterken van de samenwerking van de coalitieleden. Dit geldt op nationaal niveau, maar vooral op lokaal niveau. Op nationaal niveau wordt samengewerkt met betrekking tot de Week tegen Eenzaamheid en andere campagneactiviteiten, de website, het landelijk platform en eventuele landelijke projecten, bijvoorbeeld met betrekking tot een risicogroep. Op lokaal niveau moet de samenwerking rond het thema eenzaamheid worden verstekt. Initiatieven kunnen worden opgezet die voor individuele partijen niet of beperkt mogelijk zijn. Om deze lokale verbinding tot stand te brengen is het essentieel dat partijen samenkomen, elkaars plannen en intenties delen en met elkaar nadenken over waar behoeftes liggen aan samenwerking. De kernleden van de coalitie zullen deze Een belangrijke rol is weggelegd voor de gemeentelijke overheden. Uit het rapport Samen Sterk, eenzaamheid en sociaal isolement en de rol van gemeenten, dat in opdracht van VWS is uitgevoerd blijkt dat er amper gemeenten zijn die expliciet beleid voeren inzake eenzaamheid en sociaal isolement. Achtergrond hiervan is dat het zocjt ontbreekt op een effectieve en concrete aanpak van eenzaamheid en sociaal isolement. Coalitie Erbij ziet het als haar taak hier in de planperiode verandering in aan te brengen middels het aanbieden van handreikingen, best practices, voorlichtingsbijeenkomsten en 7
samenwerking door de lokale afdelingen en aangesloten organisaties bij de Coalitieleden. Het bureau van Coalitie Erbij ondersteunt deze lokale bijeenkomsten door een eenzaamheid, Coalitie Erbij en/of ervaringen te delen van lokale samenwerking in m. Het is overigens - Coalitie Erbij op te zetten, het gaat vooral om het bewerkstelligen van effectieve en en aangesloten organisaties van de coalitieleden bepalen zelf welke samenwerkingsvorm de meeste toegevoegde waarde voor hen heeft. Indien zij besluiten een lokale coalitie op te richten, dan worden zij gesteund door het landelijk bureau. Prestatie-indicatoren 1. waar 1 bijeenkomst met lokale partijen om samenwerking te bespreken is georganiseerd. 2012 2013 2014 2015 20 40 60 80 2. gemeenten waar minimaal 1 initiatief in gezamenlijkheid (=minimaal 3 partijen) is 5 10 15 20 3. beleid formuleert op het terrein van eenzaamheid en sociaal isolement 5 25 25 25 Kernactiviteit 2: Campagne voeren en bewustzijn vergroten Vrijwel ieder mens heeft op een of andere manier met eenzaamheid te maken, vanuit zichzelf, vanuit de omgeving of vanuit een organisatie. Het bewustzijn over het belang van het thema en over de omgang met het thema blijft echter achter. Het is dan ook de komende jaren een speerpunt van de coalitie om het bewustzijn te vergroten bij het brede publiek. De Week tegen Eenzaamheid is een succes gebleken en wordt jaarlijks voortgezet. Daarnaast hanteert Coalitie Erbij andere methoden en momenten om aandacht te 8
vragen en te krijgen voor het thema eenzaamheid, zodat gedurende het gehele jaar onderdelen van het thema aandacht krijgen. Prestatie-indicatoren 2012 2013 2014 2015 4. Aantal momenten om de aandacht van de maatschappij te vestigen op het thema eenzaamheid. De Week tegen Eenzaamheid is een jaarlijks terugkerende campagne. 3 3 3 3 5. Percentage van de Nederlandse bevolking dat op de hoogte is van voorkomen van eenzaamheid en implicaties ervan op individuen en maatschappij. (gebaseerd op een 0-meting) +2% +4% +6% +8% 6. Percentage van de Nederlandse bevolking dat concreet iets doet/actief is tegen eenzaamheid (nader te concretiseren). (gebaseerd op een 0- meting) +2% +4% +6% +8% Kernactiviteit 3: Verdieping en uitwisseling: Landelijk Platform Eenzaamheid De coalitie functioneert als platform om nieuwe oplossingen en interventietechnieken, kennis en inzichten in eenzaamheidspreventie en bestrijding te delen en te verspreiden. Binnen Coalitie Erbij is veel kennis en expertise opgebouwd op het gebied van eenzaamheid en sociaal isolement, over de volle breedte van het spectrum. Het is belangrijk dat deze kennis en expertise de komende jaren verder wordt verdiept en uitgewisseld tussen de coalitieleden. Daarnaast gaat Coalitie Erbij actief op zoek naar nieuwe kennis en inzichten via derden. Derden kunnen namelijk, op uitnodiging, participeren in het platform. Hierbij kan gedacht worden aan universiteiten, kennisinstituten, bedrijven en andere organisaties die tegen eenzaamheid strijden. Deze kernactiviteit bestaat uit een drietal elementen: netwerkbijeenkomsten (mogelijk, doorontwikkelen eenzaam.nl en toepassen onderzoeksresultaten. Netwerkbijeenkomsten 9
Jaarlijks organiseert Coalitie Erbij twee netwerkbijeenkomsten voor coalitieleden en relevante andere organisaties. Het doel hiervan is nieuwe inzichten met elkaar delen, elkaar te inspireren en waar zinvol nieuwe samenwerking tot stand te laten komen. Doorontwikkelen eenzaam.nl In 2010 is de website http://www.eenzaam.nl gelanceerd. De website bestaat uit onderdelen voor mensen die eenzaam zijn, mensen die in hun omgeving anderen willen helpen, professionals en beleidsmakers. In de periode 2012-2015 wordt de website verder uitgebouwd voor alle genoemde doelgroepen. Toepassen onderzoeksresultaten Medio 2012 komt het eindrapport van het 3-jarige onderzoek van de Vrije Universiteit naar de effectiviteit van eenzaamheidsinterventies gereed. Dit onderzoek verschaft de basis om vanaf 2012 te komen tot een meer effectieve aanpak van eenzaamheid, good practices te verspreiden en op te schalen. Tweejaarlijks wordt de eenzaamheidsmonitor herhaald om de ontwikkelingen ter zake in de gaten te houden. Prestatie-indicatoren 2012 2013 2014 2015 7. Aantal netwerkbijeenkomsten georganiseerd 2 2 2 2 8. Aantal unieke bezoekers website (gebaseerd op 2011) +10% +20% +30% +40% 9. Toepassen van nieuwe inzichten en methoden betreffende aanpak eenzaamheid (nader te +10% +20% +30% +40% concretiseren). (gebaseerd op 2011) 10. Eenzaamheidsmonitor gerealiseerd 1 0 1 0 Additioneel Project: Doorbreken van eenzaamheid bij risicogroepen Eenzaamheid is van alle leeftijden en komt voor in elke maatschappelijke groepering. Toch zijn er "risicogroepen" waarin de kans te vereenzamen veel groter is dan gemiddeld.» Mensen met een lichamelijke handicap;» Mensen met een verstandelijke handicap;» 10
» Mantelzorgers;» Dak- en thuislozen;» Mensen in sociaal en materieel armoedige omstandigheden;» Jongeren die zich uitgesloten voelen;» Hoog bejaarden (75+ leeftijdscategorie). Coalitie Erbij geeft elk jaar aandacht aan twee specifieke risicogroepen. Prestatie-indicatoren 2012 2013 2014 2015 11. verspreid. 2 2 2 2 Hoe we samenwerken Samenwerkingsprincipes Coalitie Erbij hanteert een aantal criteria voor samenwerking die zijn beslag krijgen in de samenwerkingstructuur: waarborgen. Er zijn geen ingewikkelde of onnodige overlegstructuren. Het gaat vooral om informeren en betrekken in plaats van afstemmen en goedkeuren. De kernleden van de Coalitie vormen het bestuur van de stichting. Om partijen verder te verbinden, is een onafhankelijke voorzitter van belang. Alle coalitieleden zijn betrokken en iedereen is welkom om te participeren in activiteiten/projecten. Organisatiestructuur Coalitie Erbij kent een bestuur dat bestaat uit de directeuren van de kernleden en onder leiding staat van een onafhankelijk voorzitter. De kernleden dragen zorg voor een deel van de financiering van de coalitie. Om kernlid te worden dient het voorkomen of verminderen van eenzaamheid een speerpunt te zijn in het beleid van de betreffende organisatie. Voor bedrijven geldt dat ze ook kernlid kunnen worden van de Coalitie, hierbij geldt dat eenzaamheid/sociaal isolement een speerpunt is van het MVO-beleid. 11
De onafhankelijk voorzitter en de directeur van de coalitie vertegenwoordigen de coalitie naar buiten toe. De directeur draagt verder zorg voor de operationele uitvoering. De directeur wordt daarbij ondersteund door een klein bureau. Alle overige coalitieleden, niet zijnde kernleden, hebben zitting in de ledenraad. In de Raad hebben ook externe adviseurs zitting. De Raad geeft gevraagd en ongevraagd advies over de te volgen strategie en het jaarplan. Het advies is niet bindend. Rollen en verantwoordelijkheden Bestuur Bepalen strategie, het meerjarenbeleid en het jaarplan; Voeren van functioneringsgesprekken met de directeur; Profiel voorzitter: onafhankelijk, ingevoerd in de materie en beschikkend over benodigde bestuurlijke vaardigheden en tijd. Kernleden Financiering van een deel van het budget van de Coalitie in de jaren 2012-2015; Investeren van tijd in fondsenwerving voor de Coalitie; Dragen Week tegen Eenzaamheid en eventuele andere events; Aanleveren content website Leden(raad)/Participatie(raad) Adviseren over de strategie, het meerjarenbeleid en het jaarplan (gevraagd en ongevraagd); Adviseurs hebben ook zitting in de leden(raad)/participatie(raad); Inbrengen van deskundigheid met betrekking tot Deelnemen aan Week tegen Eenzaamheid. /Ambassadeur gerenommeerde en/of bekende personen met affiniteit en kennis van de 12
Directeur thematiek. Daarnaast wordt er gezocht naar een bekende Nederlander die ambassadeur wil zijn van de Coalitie in de planperiode 2012-2015. Externe vertegenwoordiging en woordvoering in naam van de coalitie C van activiteiten en projecten; Contact leggen en onderhouden met relevante derden uit naam van de coalitie, zoals ministeries, universiteiten en onderzoeksinstituten, bedrijfsleven, netwerkleden en vrienden; Samenbrengen en verbinden van (nieuwe) coalitieleden; Fondsenwerving; Zorgen voor de operationele uitvoering op het gebied van planning & control, HR, IT & infrastructuur, PR en communicatie (website, nieuwsbrieven etc.); Rapporteren over de strategie, het meerjarenbeleid, het jaarplan en de initiatieven van de coalitie richting het bestuur, de ledenraad en andere stakeholders. Financiering De kernleden dragen zorg voor financiering van de Coalitie. De financieel draagkrachtige - bij en de financieel minder draagkrachtigen -- bij (financieel draagkrachtige - (financieel minder draagkrachtige leden.) Mede gelet op het feit dat de meeste organisaties kampen met teruglopende budgetten, wordt jaarlijks een fondsenwervende activiteit georganiseerd (of een activiteit uitgesmeerd over meerdere jaren) waarvan de opbrengst ten goede komt aan de kernleden. 13
Globaal basisbudget per jaar Inkomsten Uitgaven Kernleden 125.000 Leden 25.000 VWS 150.000 Totaal 300.000 Personeel 160.000 -directeur -webredacteur -secretariaat Huisvesting 15.000 Kantoor 15.000 Financieel beheer 10.000 Activiteiten 100.000 Totaal 300.000 14
BIJLAGE 1 Coalitieleden eind 2011 1 Netwerkpartners eind 2011 1 De precieze samenstelling in 2012 is nog onbekend. Deze kan afwijken van 2011. 15