Visie op 21 Hoop op herstel Dr. A.E. (Annelies) Hogenbirk 15 december 29 Rabobank Economisch Onderzoek
Agenda Terugblik op de recessie Mondiale economische ontwikkelingen Groene loten Waar zit de groei? Wat wordt de vorm van het herstel? Nederlandse economie
Terugblik recessie Hoe kon het zover komen? Overoptimisme: in de aanloop naar de crisis worden de bij financiële transacties behorende risico s collectief te laag geprijsd. 3
Terugblik recessie Doorwerking financiële crisis in economie VS Nederland Daling huizenprijzen Kredietverlening Kredietcrisis Aandelenkoersen Vertrouwen Economie -investeringen -consumptie -export 4 Internationale handel Economie -investeringen -consumptie -export
Terugblik recessie Internationale handel ingestort
Groene loten Ontluikend, kwetsbaar herstel
Economisch herstel Azië loopt voorop
Economisch herstel Consument VS doet nog niet mee index Consumentenvertrouwen VS index 16 12 14 12 1 8 6 4 2 64 67 7 73 76 79 82 85 88 91 94 97 3 6 9 1 8 6 4 2 Conference Board (l) University of Michigan (r)
Economisch herstel Is het einde nabij of zoek in het VK? % k-o-k Bijdragen aan de groei van het % k-o-k 2 Bruto Binnenlands Product (BBP) 2 1-1 -2-3 1-1 -2-3 -4 m rt-8 jun-8 sep-8 dec-8 m rt-9 jun-9 sep-9-4 Particuliere consum ptie Netto uitvoer Voorraadvorm ing Particuliere investeringen Overheidsbestedingen B B P-groei
Economisch herstel Herstel eurozone vastere vorm in 9K3
Economisch herstel Europese consument laat het afweten % j-o-j Consumptiegroei % j-o-j 4 4 2-2 -4-6 -8-1 2-2 -4-6 -8-1 8K1 8K2 8K3 8K4 9K1 9K2
Economisch herstel Slag met VS weer gemist? 12 9 Arbeidskosten per eenheid product (% jaar-op-jaar) 12 9 6 6 3 3-3 -3 92 94 96 98 2 4 6 8 Eurozone VS
Economisch herstel Zwartste scenario s nu uit de koersen 18 16 14 12 1 8 6 8 7 6 5 4 3 2 4 97 98 99 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 S&P 5 (in, l) AEX (r) Eurozone STOXX (r)
Economisch herstel Kredietmarkten weer pre-lehman basispunten 115 15 95 85 75 65 55 45 35 25 itraxx kredietopslagen risicovolle bedrijfsobligaties basispunten 115 15 95 85 75 65 55 45 35 25 15 15 jan-7 jul-7 jan-8 jul-8 jan-9 jul-9
Waar zit de groei? De vorm van het herstel
De vorm van het economisch herstel To V, or not to V? V U Voorraadcyclus voorraden aangevuld Overheidsmaatregelen groei-effect tijdelijk Ruim monetair beleid uiteindelijk uitgewerkt Lage inflatie koopkrachtwinst tijdelijk Bancaire sector verliezen door recessie Overheidsfinanciën bezuinigen/lasten verzwaren Terugdraaien ruim beleid hogere rente
De vorm van het herstel Wortelteken meest waarschijnlijk % BBP-groei in het Eurogebied 6 4 2-2 -4-6 97 98 99 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 % 6 4 2-2 -4-6 17 Jaar-op-jaar Kwartaal-op-kwartaal
De vorm van het herstel Fiscale troef nu uitgespeeld %-bbp 15 12 9 6 3-3 tekort (l) schuld (r) Europese norm (beide assen) Duitsland Frankrijk Italië Spanje Nederland VK 8 ' ' 9 ' 1 ' 8 ' 9 ' 1 ' 8 ' 9 ' 1 ' 8 ' 9 ' 1 ' 8 ' 9 ' 1 ' 8 ' 9 ' 1 %-bbp 18 15 12 9 6 3
De vorm van het herstel Recessie voorbij = ellende voorbij? 6 % BBP eurogebied % 6 4 4 2 2-2 -2-4 -4-6 -6 96 98 2 4 6 8 1 12 14 J-o-j groei (r)
De vorm van het herstel To V, or not to V? mrd BBP eurogebied % 22 6 21 2 19 18 17 16 15 14 4 2-2 -4-6 96 98 2 4 6 8 1 12 14 Volume (l) J-o-j groei (r)
Economische vooruitzichten Internationale kerngegevens 8 9 1 VS Bbp-groei Inflatie Werkloosheid,4 3,3 5,8-2½ -¼ 9½ 2¼ 2½ 1¼ Japan Bbp-groei Inflatie Werkloosheid -,7 1,4 4, -5½ -1¼ 5¼ 2¼ ¾ 5½ VK Bbp-groei Inflatie Werkloosheid,7 3,6 5,8-4¾ 1½ 9 1¼ 1¾ 1 Eurozone Bbp-groei Inflatie Werkloosheid,6 3,3 7,6-4 ¼ 9½ ¾ 1 1½
Nederlandse economie Knikkende knieën
Nederlandse economie Vertrouwen gaat te paard, komt te voet 4 3 2 1-1 -2-3 -4 2 15 1 5-5 -1-15 -2-25 Consumentenvertrouwen (l) Producentenvertrouwen (r)
Nederlandse economie Industrieel herstel lijkt nabij 8 6 4 2-2 -4-6 -8-1 -12-14 -16 % 3-maands gemiddelde 14 8 2-4 -1-16 -22-28 -34-4 99 1 2 3 4 5 6 7 8 9 industriële productie (j-o-j groei, l) orderontvangst (r)
Nederlandse economie Onzekerheid zet aan tot sparen % 2 4 6 8 1 12 14 16 18 2 2 3 4 5 6 7 8 9 spaartegoeden (j-o-j groei, inverse as, l) consumptie (j-o-j groei, koopdaggecorrigeerd, r) % 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4
Nederlandse economie Werkloosheid remt vertrouwensherstel 8 7 6 5 4 % % 4 3 2 1-1 -2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 werkloosheid (% beroepsbevolking, seizoensgecorrigeerd, l) werkgelegenheid (mutatie t.o.v. voorgaand jaar, r) arbeidsaanbod (mutatie t.o.v. voorgaand jaar, r) -3
Nederlandse economie Lage bezetting ontmoedigt investeren 25 2 15 1 5-5 -1-15 % -2 83 85 87 89 91 93 95 97 99 1 3 5 7 9 Bezettingsgraad industrie (seizoensgecorrigeerd, minus 8) Bedrijfsinvesteringen (volume, % j-o-j)
Nederlandse economie Uitvoer geen krachtige startmotor 14 % saldo vierkwartaalsgemiddelden 24 9 4-1 -6-11 84 86 88 9 92 94 96 98 2 4 6 8 uitvoer (jaar-op-jaar mutatie, l) orderontvangst verwerkende industrie (r) 16 8-8 -16-24
Nederlandse economie Einde aan recessie in K3
Nederlandse economie Groot welvaartsverlies door crisis
Nederlandse economie Overheidsfinanciën volledig ontspoort 31 2 1-1 -2-3 -4-5 -6-7 -8 % BBP % BBP Collectieve uitgaven Collecteve Lasten Overig 27 28 29 21 211 EMU-saldo MN 29 EMU-saldo MN 21 2 1-1 -2-3 -4-5 -6-7 -8
Economische vooruitzichten Nederlandse economie 8 9 1 Volumemutatie in % BBP Consumptie Investeringen Uitvoer Invoer 2, 1,3 6,6 2,7 3,7-4½ -2¾ -14-9¼ -8 1-1 -3¾ 4½ 3¼ Mutatie in % Inflatie 2,3 1 1¼ Niveau in % Werkloosheid 3,9 5 7 %-BBP Overheidssaldo Saldo handelsbalans,6 6,7-4½ 6-6 7¼
Voor meer informatie: www.rabobank.com/kennisbank