Intuitie en expertise Prof. Dr. Naomi Ellemers VIDE congres, 18 april 2017 Te weinig toezicht? 1
Te veel toezicht? Wie houdt eigenlijk toezicht? 2
Overzicht 1. Toezicht vanuit psychologisch perspectief 2. Uitdagingen en valkuilen 3. Intuitie en expertise Verklaringen voor falend toezicht Onvoldoende expertise Onduidelijk toetsingskader Bias in besluitvorming tunnelvisie, te laat escaleren/ingrijpen Ottow, 2015 3
Verschillende partijen en verwachtingen TOEZICHT VANUIT PSYCHOLOGISCH PERSPECTIEF 4
Kunnen ze het niet of willen ze het niet? + Bekwaamheid + Bedoeling Hoe bepaal je dat? Vertrouwen in bekwaamheid en bedoelingen van organisatie Bekwaamheid: Bedoelingen: op grond van positieve informatie op grond van negatieve informatie Wie geen vertrouwen heeft in de bedoelingen van de organisatie, verzet zich tegen de boodschap die wordt afgegeven, los van het vertrouwen in de bekwaamheid van de organisatie Terwel, Harinck, Ellemers, & Daamen, Risk Analysis, 2009 5
Persoon vs Situatie Climate Relationships Task Misconduct Moral climate Outcome inequality Error approach Bad apples Corrupting barrels Scholten & Ellemers, 2016 Scholten & Ellemers (2016). Journal of Financial Regulation and Compliance 24,366 382. 6
Kennisuitwisseling Wetenschap Inzet expertise op toezichtproblemen Inzicht in methodieken C&C toezicht Werkveld sociale /organisatie psychologie Toezicht Ontwikkeling methoden en technieken Vergroten effectiviteit van toezicht Meer acceptatie G&C toezicht Theorie en praktijk UITDAGINGEN EN VALKUILEN 7
Georganiseerd wantrouwen? 8
Toezicht in breder perspectief Problemen Zekerheid vs. regeldruk Vertrouwen vs. handhaving Effectiviteit en verantwoording Oplossingen Meer evidence based werken Meer signalering en reflectie Onpartijdig, onafhankelijk De toezichthouder is ook maar een mens 9
Ieder mens maakt denkfouten Bias systematische denkfout (Tversky, & Kahneman, 1974) Komt meer voor in beroepen waar besluitvorming centraal staat (Rachlinski, 2012) en onder professionals die zichzelf als objectief beschouwen (Uhlmann, & Cohen, 2007) Vertrouwen in eigen objectiviteit I think it, therefore it s true (Uhlmann, & Cohen, 2007) 10
Bias in toezicht Bij verwerken van beschikbare informatie : Halo effect Confirmation bias Anchoring effect Bij maken van inschattingen : Availability bias Illusion of control Impact bias Bij komen tot een besluit : Information bias Single outcome calculation Ambiguity aversion (Jansen, & Aelen, 2015) 11
Waar moet je op letten? INTUITIE EN EXPERTISE 12
13
Zoek de balans Niet pluis gevoel volgen Varen op expertise Analyse professionele besluiten Herkennen van aanwijzingen Illusie van validiteit vermijden Varen op beslisregels Experimentele vergelijkingen Toetsen voorspellende waarde Heb je voldoende vergelijkbare ervaringen? Weet je zeker dat dit de juiste aanwijzingen zijn? 14
Professionele intuitie Duidelijke criteria voor optimale uitkomst Combinatie gevoel en calculatie Leren van vergelijkbare gevallen Weten waar je op moet letten Inzien waar intuitie bruikbaar is herkennen wat er aan de hand is Conclusies 1. Toezicht vanuit psychologisch perspectief Gedrag en cultuur: intenties en omgevingsfactoren 2. Uitdagingen en valkuilen Denkfouten: valse zekerheid en uitstel van actie 3. Intuitie en expertise Professionele besluitvorming: herkennen, toetsen, beslissen 15