Beïnvloeden van het gedrag van organisaties, enkele inzichten. Rob van Dorp Han de Haas

Transcriptie

1 Beïnvloeden van het gedrag van organisaties, enkele inzichten Rob van Dorp Han de Haas

2 5 januari 2011

3 Uitspraak rechter dat chemie pack opzettelijk niet alle maatregelen heeft getroffen die nodig zijn om zware ongevallen te voorkomen en de gevolgen daarvan voor mens en milieu Hoewel ook in 1 e instantie de leiding en de monteur opzettelijkheid werd verweten,is dit in hoger beroep teruggedraaid.

4 Interessant want: Blijkbaar maakt de rechter onderscheid in het bedrijf en individuele medewerkers in een bedrijf.

5 Gedrag van een bedrijf: 2 stromingen Een organisatie is als geheel een zelfstandige eenheid en kan als autonome eenheid bestudeerd worden. Een organisatie is een verzameling individuen. Het naleef gedrag van een organisatie moet op individueel niveau bestudeerd worden

6 Wat is een organisatie Organisatie kenmerk: Mensen werken samen voor een bepaald doel (Keuning en Eppink, 1990); Mensen binnen de organisatie zijn ook individuen en kunnen hun eigen doelen nastreven (Alblas, Wijsman 1993); Elk doelrealiserend samenwerkingsverband waarin belanghebbende partijen of participanten in een coalitie zijn gaan samenwerken om een gemeenschappelijk doel te bereiken, maar ook om (ieder voor zich) een eigen doelstelling te realiseren (Keuning en Eppink, 1990). Beide visies komen in verschillende definities voor:

7 Het bedrijf als geheel

8 Naleven Factoren die het nalevingsgedrag beïnvloeden weten Kunnen willen

9 Naleven Weten Men weet dat er regels zijn Weten De regels op zich zijn duidelijk geschreven Men begrijpt de regels Men interpreteert de regels op de juiste wijze

10 ?????? Het komt er in het economische strafrecht op neer dat - kort gezegd - kennis van de wet in beginsel wordt voorondersteld. Als je dus een wettelijke verplichting niet naleeft, ook al ken je deze wettelijke verplichting niet, dan wordt in het economische strafrecht tóch aangenomen dat je de wettelijke verplichting opzettelijk niet hebt nageleefd, immers je wordt nu eenmaal geacht die wettelijke verplichting te kennen Zaaknummer 18/ , rechtbank Groningen

11 Maar wie moet er voor zorgen dat men de wet kan kennen???

12 Naleven Kunnen Tijd, Geld en Capaciteit Kunnen Managementsysteem en Management Externe factoren

13 Allereerst zijn er zorgen over de mate waarin de sector op dit moment risico s herkent, beheerst en/of daartoe in staat is. Hoewel er goede voorbeelden zijn, worden de milieu- en veiligheidsrisico s onvoldoende onderkend, wet- en regelgeving niet goed genoeg nageleefd en is er sprake van een zwak ontwikkelde veiligheidscultuur bij nogal wat initiatiefnemers (vergunninghouders) en hun adviseurs en aannemers. De sector is nog onervaren, beperkt in omvang en deelt kennis onvoldoende.

14 Maar wie moet er voor zorgen dat men de wet kan naleven???

15 Naleven Willen Rationeel: Baten hoger dan kosten Willen Sociaal: Geeft goedkeur van anderen Normatief: Het stelsel is legitiem

16 Normatieve afweging Doen wat de overheid van haar vraagt. Men stelt noch de methode, noch het doel ter discussie. Helpen het overheidsbeleid te halen, maar maakt verschil in lager en hoger liggende doelen. Men volgt in principe de regels, zolang men de doelen die de overheid met deze regels wil halen onderschrijft. Men maakt een eigen afweging over het doel, maar ook de voorgeschreven middelen. Ook als men het doel wel onderschrijft voelt men zich niet direct gebonden aan de voorgeschreven methode om dat doel te halen.

17 Is het alleen weten, kunnen, willen? Bedrijven, als ze horen van incidenten bij anderen, onderzoeken dan of dat incident bij hun ook kan gebeuren... En als dat kan... Doen ze er vaak niet zoveel aan...

18 Dus zelfs als bedrijven weten wat goed voor ze is, kan het zijn dat ze niet in actie komen...

19 Het bedrijf als verzameling individuen

20 Individueel gedrag: Thinking Fast en Slow (Kahneman) Sociale context (o.a. Cialdini) Sociale context in een bedrijf: Bedrijfscultuur?

21 Wat nu als je een bedrijf wilt beïnvloeden, maar dan zonder handhaving? Social marketing is the design, implementation, and control of programs calculated to influence the acceptability of social ideas and involving considerations of product planning, pricing, communication, distribution, and marketing research. (Kotler)

22 Waarom sociale marketing mislukt (Wymer) De condities waaronder het gewenste gedrag moet plaatsvinden zijn niet aanwezig. Men is niet op de hoogte van het gewenste gedrag niet. De countermarketing is niet geactiveerd. Men wordt niet geactiveerd iets te doen

23 Waarom sociale marketing mislukt (Wymer) De condities waaronder het gewenste gedrag moet plaatsvinden zijn niet aanwezig. Men is niet op de hoogte van het gewenste gedrag niet. De countermarketing is niet geactiveerd. Men word niet geactiveerd iets te doen Kunnen Weten Sociale context Doenvermogen??

24 MORAL MESSAGE?? De countermarketing is niet geactiveerd. Men wordt niet geactiveerd iets te doen Sociale context Doenvermogen??

25 Overtreding vermijden of naleving bevorderen? - Maarten Zaal en Naomi Ellemers Door interventies af te stemmen op de descriptieve norm die geldt in de groep, is het zelfs mogelijk om mensen aan te zetten tot regelnaleving wanneer hun groepsgenoten geneigd zijn tot overtreding. Door, bijvoorbeeld in overheidscommunicaties, de nadruk te leggen op het positieve van regelnaleving in plaats van op het negatieve van overtreding (hetgeen gebruikelijk is in de handhavingspraktijk) en door duidelijk te maken dat mensen zich positief kunnen onderscheiden van anderen door de regels te volgen, is het mogelijk mensen tot naleving te bewegen.

26 Model Morele educatie en toezicht

27 Reflectie gevraagd Welke inzichten herken je? Heb je voorbeelden (casuïstiek) die de gepresenteerde inzichten ondersteunen? Hoe kijk je naar de relatie Doen-vermogen en het model Morele educatie en toezicht?