Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 1

Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 1

Colofon Opdracht Regio Amersfoort, maart 2011 Uitvoering Ambtelijke begeleidingsgroep en Stec Groep B.V. Peter van Geffen, Esther Geuting, Boudewijn Kuijl en Laura Engelbertink Vormgeving Concreet geeft vorm Fotografie Pot Fotografie Wil Groenhuijsen Drukwerk Printing

Inhoudsopgave 1. INLEIDING 5 1.1 De situatie 6 1.2 De aanpak 8 1.3 Leeswijzer 8 2. KADER EN UITGANGSPUNTEN 9 2.1 Juiste moment: Regio Amersfoort loopt voorop 10 2.2 Kaders voor samenwerking 11 2.3 Profielschets Regio Amersfoort 12 2.4 Trends en impact op Regio Amersfoort 17 3. BELANG: SAMEN STERK! 23 4. SAMENWERKINGSAGENDA WERKLOCATIES 35 4.1 Te bereiken doelen 36 4.2 Status en partners 36 4.3 Agendapunten 37 5. UITVOERINGSPROGRAMMA 41 5.1 Uitgangspunten 42 5.2 Actieprogramma 42 5.3 Begroting 54 6. BEGRIPPENLIJST 55 7. LIJST VAN AFKORTINGEN 60 BIJLAGEN: SEPARAAT Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 3

Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 4

1. Inleiding Dit hoofdstuk schetst kort de situatie (paragraaf 1.1), de aanpak om te komen tot een Samenwerkingsagenda Werklocaties (paragraaf 1.2) en de leeswijzer (paragraaf 1.3). 5 Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030

1.1 De situatie De gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg werken samen in regionaal verband. Waar het gaat om werklocaties zijn Nijkerk en Barneveld ook nauw betrokken. De Regio Amersfoort wil nu de samenwerking voor wat betreft werklocaties uitbouwen; gezamenlijk sterke werklocaties maken en houden, inspelen op nieuwe (markt)ontwikkelingen en trends bij werklocaties en kansen benutten die de strategische ligging scharnierpunt tussen de Randstad en het groene Midden- Nederland biedt. Het gaat om zowel bedrijventerreinen als kantoren en gemengde economische zones. De Regio Amersfoort realiseert zich goed dat de informele werklocaties zoals het werken in de wijk in de toekomst steeds belangrijker worden. Dit past uitstekend in het kader van functiemenging en integrale gebiedsontwikkeling; twee relatief nieuwe stromingen in het ruimtelijk beleid. Kaart 1: ligging en begrenzing Regio Amersfoort met gemeenten Barneveld en Nijkerk De ontwikkelingen op Rijks- en provinciaal niveau Taskforce (Her)ontwikkeling Bedrijventerreinen (THB), Bestuurlijke Werkgroep Uitvoering (BWU), Convenant Bedrijventerreinen tussen Rijk, IPO en VNG zorgen voor een natuurlijk moment om te verkennen hoe de Regio Amersfoort kan komen tot een intensievere samenwerking bij werklocaties. Hiermee geeft de regio bovendien actief uitvoering aan de adviezen uit het rapport Een vitale stad in een complete regio Economische Visie Amersfoort 2030 van de Commissie Van Ek. Een extra stimulans vormt de bestuurlijke afspraak van NV Utrecht, die de Regio Amersfoort uitdaagt een concreet en bestuurlijk gedragen uitvoeringsagenda werklocaties te ontwikkelen. De NV Utrecht streeft naar een ruimtelijk-economische ontwikkeling waarin wonen, werken, natuur, water en infrastructuur volledig op elkaar zijn afgestemd. De provincie Utrecht vraagt gemeenten bovendien regionale convenanten te sluiten; deze zijn voorwaarde voor een provinciale bijdrage aan herstructurering en nieuwe bedrijventerreinen. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 6

Het doel is om bestuurlijk één lijn te trekken en samen een economisch sterke Regio Amersfoort te maken met goede werklocaties (zie ook kaart 1 op de vorige pagina) om daarmee het bedrijfsleven te faciliteren, versterken en uit te bouwen. De Regio Amersfoort wil kijkend naar de regionale marktsituatie, de kwaliteiten van de regio en bestuurlijke ambities de kansen benutten die verdergaande samenwerking op het vlak van werklocaties biedt. Zie ook het kader hieronder. Box: ambitie voor samenwerking in de Regio Amersfoort met gemeenten Barneveld en Nijkerk De Regio Amersfoort is het gebied waarvoor de vernieuwde bestuurlijke samenwerking is gestart, dus de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg. Met nadruk zijn ook omliggende gemeenten als Nijkerk en Barneveld als natuurlijke partners gerekend bij diverse onderwerpen. En ook de Regio Amersfoort op een hoger schaalniveau; de regio wordt in een groter verband geplaatst. Ruimtelijke planvorming vindt immers ook plaats in de driehoek Almere Utrecht Amersfoort. En weer een schaalniveau hoger is de Noordvleugel van de Randstad van belang. Uit: Regio Agenda (2009). Resultaat is de voorliggende Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030. Kaart 2: werklocaties Regio Amersfoort, inclusief gemeenten Barneveld en Nijkerk Gemengde economische zones - Meander, Stichtse Rotonde, Binnenstad en Ring Amersfoort - Birkstraat - Soest - VODW locatie - Leusden - Spoorkamp - Nijkerk Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 7

1.2 De aanpak Voor dit traject is een ambtelijke begeleidingsgroep opgezet, die samen met de Stec Groep het proces en de ontwikkeling van de Samenwerkingsagenda Werklocaties uitvoerde. De resultaten hieruit werden teruggekoppeld aan het Ambtelijk Overleg Regio Amersfoort en aan het Bestuurlijk Overleg Regio Amersfoort, waarin ook de gemeenten Barneveld en Nijkerk vertegenwoordigd zijn. Grofweg zijn de volgende stappen gezet: Stap 1: in een startbijeenkomst op 1 juli 2010 met de ambtelijke begeleidingsgroep zijn planning en werkafspraken gemaakt. Stap 2: met alle regiogemeenten, ambtenaren en bestuurders is gesproken over de samenwerkingsagenda. Stap 3: vervolgens is een overzicht gemaakt van de (markt)kansen en knelpunten, zowel kwantitatief als kwalitatief, en de marktsituatie, trends en betekenis hiervan voor de Regio Amersfoort. Stap 4: de bevindingen werden in 4 bestuurlijke werkconferenties teruggekoppeld en besproken: bestuurlijke werkconferentie I: 16 september 2010 bestuurlijke werkconferentie II: 27 oktober 2010 en 5 november 2010 bestuurlijke werkconferentie III: 9 december 2010 bestuurlijke werkconferentie IV: 13 januari 2011 Voorafgaand aan alle bestuurlijke werkconferenties vond ambtelijk (voor)overleg plaats. De Kamer van Koophandel is bovendien vertegenwoordigd in de ambtelijke begeleidingsgroep. Stap 5: de analyses en resultaten uit de bestuurlijke werkconferenties zijn vertaald in voorliggende Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030. De samenwerkingsagenda is vastgesteld en wordt vertaald in een regionaal convenant. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk twee vindt u het kader en de uitgangspunten voor deze samenwerkingsagenda. In hoofdstuk drie leest u waarom regionale samenwerking voor de Regio Amersfoort belangrijk is. In hoofdstuk vier vindt u de samenwerkingsagenda en in hoofdstuk vijf de organisatorische vormgeving van de samenwerking op het vlak van werklocaties. In de bijlagen vindt u de onderbouwing, analyses en achtergrondinformatie bij dit stuk. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 8

2. Kader en uitgangspunten Dit hoofdstuk licht toe waarom juist dit het moment is voor regionale samenwerking op het vlak van werklocaties (paragraaf 2.1). Vervolgens zijn het kader en de belangrijkste uitgangspunten voor samenwerking in de regio geschetst (paragraaf 2.2). 9 Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030

2.1 Juiste moment: Regio Amersfoort loopt voorop Regio Amersfoort gaat op het juiste moment aan de slag met samenwerking bij werklocaties. Want in het najaar van 2009 hebben het Rijk, IPO en VNG een akkoord bereikt over de nieuwe aanpak van bedrijventerreinen en dit in het Convenant Bedrijventerreinen 2010-2020 vastgelegd. Eén van de belangrijkste afspraken in dit convenant is het realiseren van regionale planning en regie op nieuwe en (herstructurering van) bestaande bedrijventerreinen. Daarnaast zijn bindende afspraken gemaakt over: implementatie van de SER-ladder (AMvB); doorvoeren van een strakkere toekomstige vraagraming naar bedrijventerreinen (TM-scenario); herstructurering van 15.800 hectare verouderd bedrijventerrein, waarvan circa 6.500 hectare versneld tot en met 2013. Hiervoor is! 400 miljoen rijksgeld beschikbaar en maken alle provincies een Provinciaal Herstructureringsplan (PHP). Box: regionale samenwerking is geen keuze meer Het convenant beoogt dat regionaal samenwerkende gemeenten en provincies gezamenlijk komen tot een kwantitatief en kwalitatief aanbod dat goed is afgestemd op de regionale vraag naar bedrijventerreinen. Regionale samenwerking moet bovendien binnen twee jaar zijn gerealiseerd en is niet vrijblijvend. De mate waarin kan wel verschillen: gaat het bijvoorbeeld naast de basis afspraken over de aanleg van nieuwe en het opknappen van oude terreinen ook om regionaal grondprijsbeleid, fondsvorming, regionale ontwikkelingsbedrijven (ROB s) en samenwerking met marktpartijen? Het Rijk 1 en gedecentraliseerd de provincies sturen daarnaast aan op duurzaam beheer en onderhoud via onder andere parkmanagement en het verzakelijken van de bedrijventerreinenmarkt. Beoogd effect is: voorkomen dat er over 10 jaar weer een nieuwe herstructureringsopgave voor de deur staat. Box: Rijk, IPO en VNG stimuleren verzakelijking Verzakelijking is een langetermijnstrategie, gericht op waardebehoud en waardegroei van bedrijventerreinen, door een professionele, gebiedsgerichte aanpak. Daarin is een grotere (financiële) betrokkenheid van private partijen (beleggers, ontwikkelaars, eindgebruikers, beheerders) in samenspraak met de overheden gewenst. 1 In onder meer de programma s Mooi Nederland en Pieken in de Delta en het advies van de heer Noordanus Kansen voor Kwaliteit, op verzoek van de ministers Cramer (VROM) en Van der Hoeven (EZ). Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 10

2.2 Kaders voor samenwerking Er zijn afspraken in NV Utrecht-verband In NV Utrecht-verband is de afspraak gemaakt een concrete en bestuurlijk gedragen uitvoeringsagenda werklocaties te ontwikkelen. Doel van NV Utrecht 2 is te komen tot een integrale ruimtelijke economische samenwerking. De NV Utrecht pleit bovendien voor opvang van bedrijvigheid binnen Eemland goed voor de regionale woon-werkbalans waarna kan worden uitgeweken naar Gelderland of Flevoland. Regionale afspraken over werklocaties zijn een aanvulling op al lopende regionale projecten over verkeer en vervoer, ruimtelijke ordening en economische ontwikkeling. Samenwerking in lijn met Visie Van Ek De Commissie Van Ek adviseerde in Een vitale stad in een complete regio (2009) meer regionale samenhang en samenwerking, waarbij de stad Amersfoort en de omringende gemeenten als een geheel functioneren en elkaar versterken. Dit is nodig om de regionale economie sterk en gezond te houden en om de woon-werk balans te verbeteren, maar gaat niet vanzelf. Box: Van Ek: regionale samenwerking belangrijk voor economie Economische groei is geen automatisme, daar moet keihard aan gewerkt worden. Sinds 2001 hapert de economie in Amersfoort. De urgentie is groot om aan de slag te gaan. Amersfoort moet als centrumstad het initiatief nemen om samen met de regio aan de slag te gaan met de economische toekomst. ( ) Amersfoort is de centrumstad van de regio. Om die functie te behouden, zullen er jaarlijks 1.700 banen bij moeten komen voor de inwoners van de stad en de regio. Bron: www.amersfoort.nl (2010). Vervolg: samenwerking ook op de Economische Agenda In aansluiting op de Economische Visie 3 stelde de gemeente Amersfoort samen met partners uit stad en regio de Economische Agenda 2010 op. De projecten van de Economische Agenda zijn gebundeld in acht thema s; het eerste thema is regionale samenwerking. De agenda bestaat uit concrete samenwerkingsprojecten waarin het bedrijfsleven, overheden en instellingen samenwerken aan het versterken van de Regio Amersfoort. Andere thema s zijn onder andere: ruimte en bereikbaarheid, arbeidsmarktbeleid en citymarketing en vrijetijdseconomie. Ook afspraken in naastliggende regio: Food Valley In De Vallei-regio is, voorafgaand aan het vaststellen van het landelijke Convenant, een Economisch Programmerings- en Ontwikkelingsdocument (EPO) opgesteld. Hierin zijn op hoofdlijnen afspraken gemaakt over de regionale, toekomstige ruimtevraag en de planning van nieuwe terreinen kwantitatief (in hectaren) en kwalitatief. Het EPO, zoals dat er nu ligt, zal nog nader uitgewerkt en gespecificeerd worden. Daarbij wordt begin 2011 de nieuwe bestuurlijke regio Food Valley bekrachtigd, waarbinnen de gemeenten Barneveld 2 NV Utrecht is een samenwerkingsverband tussen zeven bestuurlijke partijen: de gemeenten Utrecht, Amersfoort, Hilversum, Bestuur Regio Utrecht, regio Gooi- en Vechtstreek, regio Amersfoort en provincie Utrecht. 3 De commissie Van Ek schreef in 2009 de Economische Visie Een vitale stad in een complete regio. Tien partijen hebben het Convenant voor een sterke Regio Amersfoort ondertekend. Daarmee geven zij aan de Economische Visie te omarmen en zich te committeren aan de Economische Agenda 2010. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 11

en Nijkerk samenwerken met onder meer Wageningen en Ede en uitvoering geven aan de Food Valley Ambitie 2020 4. Het regioconcept van Food Valley is één van de kernthema s uit Pieken in de Delta. Verwacht wordt dat de versterking van het cluster food- en foodgerelateerde bedrijvigheid binnen de regio Food Valley een extra ruimtevraag genereert aan kantoor- en bedrijfsruimte. Binnen de gehele regio gaat het volgens prognoses van de provincie Gelderland om ruim 50 hectare bedrijventerrein. Voor de gemeenten Barneveld en Nijkerk geldt dat zij de komende jaren daarom rekening houden met extra bedrijventerreinenbehoefte voortkomend uit dit regionale gebieds- en marketingconcept. Daarnaast kunnen deze gemeenten een belangrijke rol vervullen om ruimtevraag die niet binnen de Regio Amersfoort gefaciliteerd kan worden, op te vangen. Overigens, voor de Regio Amersfoort is niet alleen afstemming met de oostelijk gelegen gemeenten van belang; er zijn ook nauwe relaties met Gooi- en Vechtstreek. Zo werken de gemeenten Amersfoort, Utrecht en Hilversum al op verschillende - sociaal-economische - vlakken samen. In het kader van NV Utrecht wordt al door de Eemlandgemeenten samengewerkt voor de verstedelijkingsopgave 2015-2030. 2.3 Profielschets Regio Amersfoort De Regio Amersfoort vormt - met de gemeenten Barneveld en Nijkerk - een scharnierpunt tussen de Randstad en het groene Midden-Nederland. Aan de ene kant zijn er de hoogstedelijke, dynamische regio s (met minder dan een uur reistijd zijn bijvoorbeeld Amsterdam, Utrecht, Almere en Den Bosch bereikbaar). Aan de andere kant zijn er de landelijke, ruime regio s ten oosten en noorden (met minder dan een uur reistijd zijn bijvoorbeeld Zwolle, Apeldoorn, Veenendaal, Ede-Wageningen, Twente, Arnhem en Nijmegen bereikbaar). De natuurlijke identiteit van de Regio Amersfoort te vangen in twee kernbegrippen - is het vertrekpunt voor deze Samenwerkingsagenda Werklocaties 2030 5 : aantrekkelijke leefomgeving, met zowel stedelijke dynamiek als landelijke rust en ruimte dichtbij; economisch sterk profiel, met onder meer een grote diensten- en adviessector en een hoogopgeleide beroepsbevolking. De SWOT-analyse hiernaast geeft deze en andere sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen voor de regio kort weer. 4 Food Valley Ambitie 2020. Voedingsbodem voor grenzeloze innovaties. 5 Uit: Regio Agenda (2009). Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 12

Tabel 1: SWOT marktpositie Regio Amersfoort met gemeenten Barneveld en Nijkerk Sterk aantrekkelijk woon- en leefmilieu: stedelijke dynamiek en rust en ruimte hoog opgeleide, kapitaalkrachtige (beroeps)bevolking dicht snelwegnetwerk: A1, A12, A27 en A28 sterk ondernemerschap (uit zich in een fors aandeel ZZP ers) sterke sector (zakelijke) dienstverlening sterke lokale binding van het bedrijfsleven Kans samenwerking met Food Valley strategische ligging - poort tussen het westen van de Randstad en Noord- en Oost-Nederland - uitnutten goede menging van rood en groen (stedelijk en landelijk gebied) lokale diversiteit in schaal en type economie verdere aansluiting met andere steden in de Noordvleugel van de Randstad Zwak knellende bereikbaarheid: A1, A12, A27 en A28 samenwerking in verleden Bedreiging disbalans tussen wonen en werken in de regio sterke concurrentiepositie van de Noordvleugelgemeenten Almere, Utrecht en Amsterdam Grote diversiteit in economie De Regio Amersfoort kent een grote diversiteit in type bedrijven en werkgelegenheid. Wel ligt er een sterke focus rond de sectoren zakelijke dienstverlening, handel en de gezondheid- en welzijnszorg. Zie ook de figuren op de volgende pagina. De gemeenten Barneveld en Nijkerk hebben een relatief sterk accent op handel, industrie, transport en dienstverlening. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 13

Een relatief grote groep kleinschalige ondernemingen domineert het economische profiel van de Regio Amersfoort. Zo telt circa 50% van de ondernemingen slechts één werkzaam persoon 6. Figuur 1: werkgelegenheidstructuur Regio Amersfoort met gemeenten Barneveld en Nijkerk Regio Amersfoort (% werkgelegenheid) Bron: Monitor Ruimtelijke Economie: werkgelegenheid in de provincie Utrecht 2008 (januari 2009). Gemeenten Barneveld en Nijkerk (% werkgelegenheid) 22% 4 % 14% Landbouw, visserij Delfstoffenwinning, industrie nuts B o u w 8 % Handel H o r e c a 16% T r a n s p o r t 9 % 4 % 23% Financiele en zakelijke dienstverlening Overige dienstverlening Bron: Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2009 provincie Gelderland (2010). 6 Ongeacht rechtsvorm. Bron: Monitor REO (2010). Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 14

Werkgelegenheid bundelt zich in de grotere kernen De werkgelegenheidsontwikkelingen per gemeente laten verschillende tendensen zien 7. De meeste banen bevinden zich logischerwijs in de gemeente Amersfoort. Verder bieden de gemeenten Soest, Leusden, Nijkerk en Baarn relatief veel werkgelegenheid. In de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten en Nijkerk neemt de werkgelegenheid vanaf 2004 met enkele procenten toe. De werkgelegenheid in de gemeenten Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg schommelt wat meer. Verder ingezoomd op lokaal niveau valt een zekere specialisatie per gemeente op; alle hebben als het ware een eigen economisch DNA. Juist die diversiteit geeft mogelijkheden om op regionale schaal bedrijven op de juiste plek te huisvesten. De tabel hieronder geeft de werkgelegenheid en sectoren per gemeente aan, alsmede een eerste aanzet tot een lokaal economisch profiel en marktkansen per gemeente. Tabel 2: thematisering binnen Regio Amersfoort met gemeenten Barneveld en Nijkerk Gemeente Amersfoort Grootste sectoren in termen van werkgelegenheid zakelijke dienstverlening (26%) handel (18%) zorg (16%) Baarn zorg (27%) handel (15%) Barneveld groothandel, detailhandel en autohandel (samen: 20%) Profiel per gemeente accent op zakelijke en financiële dienstverlening, ontwerp en adviesbureaus, ICT ZZP ers en eenmansbedrijven vervullen belangrijke economische functie belangrijke verzorgingsfunctie in de regio accent op zorg omvangrijke sector en bron van werkgelegenheid en handel vooral lokaal gebonden bedrijvigheid toerisme en recreatie accent op handel en logistiek groot aantal regionaal, landelijk en internationaal opererende bedrijven grote industrieën Marktkansen verdere specialisatie duurzame kennis- en diensteneconomie vrijetijdseconomie en toerisme versterken innovatieve maakindustrie uitbouw publieke sector versterken toeristischrecreatieve sector, bijvoorbeeld gekoppeld aan zorg innovatie en broedplaatsen op lokale schaal uitbouw food-industrie en gerelateerde bedrijvigheid transport en logistiek, vanwege centrale en ontsloten ligging op scharnierpunt tussen Noordvleugel Randstad en Duitse achterland 7 Bron: Monitor REO (2010). Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 15

Bunschoten handel (27%) nijverheid (26%) zakelijke dienstverlening (16%) bedrijventerrein Zuidwenk bepaalt met ambulante handel en visindustrie mede identiteit Eemnes handel (21%) bouw (19%), met relatief veel ZZP ers zakelijke dienstverlening (19%) Leusden Nijkerk zakelijke dienstverlening (29%) groot- en detailhandel; reparatie van auto s (samen: 22%) groothandel, detailhandel en autohandel zakelijke en financiële dienstverlening (21%) industrie (16%) Soest handel (18%) zakelijke dienstverlening (16%) bedrijventerreinen, op Soestdijk na (ruim 50 hectare) kleinschalig van karakter geen kantorenlocaties, wel solitaire kantoorvestigingen Woudenberg gedifferentieerd, maar duidelijk eruit springen: handel (19%) zorg (16%) bouw (15%) zakelijke dienstverlening (14%) accent op nijverheid/industrie, dienstverlening en visindustrie vooral interne dynamiek (zo is Haarbrug Zuid bedoeld voor opvang van ondernemers vanuit Zuidwenk) toerisme en recreatie accent op handel, bouw en zakelijke dienstverlening vooral lokaal gebonden bedrijvigheid accent op commerciële en niet-commerciële dienstverlening ZZP ers vervullen belangrijke economische functie divers profiel; productie, handel en dienstverlening zijn belangrijke sectoren grote industrieën accent op transport en logistiek, handel en dienstverlening, vooral lokaal gebonden ook nog groot: nijverheid en bouw toerisme en recreatie ZZP ers accent op detailhandel en zorg, transport en lichte industrie vooral lokaal gebonden bedrijvigheid agrarische omgeving toerisme en recreatie behoud van food-industrie en gerelateerde bedrijvigheid versterken toeristischrecreatieve sector innovatie in metaalindustrie kleinschalige handel en bouw, inclusief ZZP ers versterken toerisme en recreatie uitbouwen innovatie en broedplaatsen op lokale schaal zakelijke dienstverlening en ZZP ers versterken uitbouw food-industrie en gerelateerde bedrijvigheid handel en logistiek (vooral gerelateerd aan food ) meer arbeidsplaatsen op geschoold niveau (MBO en hoger), gezien de gemiddeld goede scholingsgraad van de lokale beroepsbevolking toerisme en recreatie uitbouwen versterken ZZP ers meer zorg en welzijn, vanwege natuurlijke omgeving en centrale ligging cultuur, recreatie en aanverwante bedrijvigheid en horeca uitbouwen behoud van food-industrie en daaraan gerelateerde bedrijvigheid (o.a. vrieshuizen, diepvriesproducten) Bron: diverse, o.a. Monitor Ruimtelijke Economie, provincie Utrecht (2009), PWE Gelderland (2009) en Stogo/gemeente Nijkerk. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 16

Overigens vertaalt de werkgelegenheid in toerisme en recreatie zich bijna geheel in de ruimtevraag op informele locaties. Figuur 2: profiel Regio Amersfoort met gemeenten Barneveld en Nijkerk 2.4 Trends en impact op Regio Amersfoort In deze paragraaf worden kort de belangrijkste trends uitgewerkt die spelen bij werklocaties, inclusief de kansen en bedreigingen die dit biedt in regionaal verband. Het gaat om lange termijn ontwikkelingen, die zowel op het niveau van Nederland als geheel als van de regio spelen in de komende circa 20 jaar. Trend 1: gemengde economische zones ontstaan Afgelopen jaren werd een strakke indeling van werklocaties gehanteerd: bedrijventerreinen en kantorenlocaties. Zie de box hieronder. Box: definities bedrijventerrein en kantorenlocatie Bedrijventerrein: werklocatie van minimaal 1 hectare bruto bestemd en geschikt voor gebruik door handel, nijverheid en industrie. Exclusief terreinen voor grondstoffenwinning, olie- en gaswinning, waterwinning, agrarische doeleinden, afvalstort. Hier kan ook enige commerciële en niet-commerciële dienstverlening (zoals kantoorgebouwen, detailhandel) aanwezig zijn, maar deze hebben een minderheidsaandeel in het terreinoppervlak. Kantorenlocatie: werklocatie van minimaal 1 hectare bruto waarvan het merendeel van de terreinoppervlakte bestemd en geschikt is voor kantoorruimte (ruimte voor de uitvoering van kantooractiviteiten als administratie, management en bestuur, financiële en zakelijke dienstverlening en andere bureauwerkzaamheden). Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 17

Een aantal ontwikkelingen vraagt erom de huidige indeling nog eens kritisch te bezien. Zo kunnen veel werklocaties door een mix van verschillende functies steeds moeilijker worden ingedeeld in een bepaalde categorie. Het onderscheid tussen bedrijfsruimte en andere typen werkruimtes is bovendien steeds minder duidelijk. Denk aan de ontwikkelingen in de grafische industrie, die onder invloed van ICT en multimedia een kantoorachtige/studio-uitstraling hebben. Ook transformatie van (delen van) werklocaties leidt tot andersoortige werklocaties, waar deels andere functies een plek krijgen. Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: er pure bedrijventerreinen en kantorenlocaties blijven bestaan; er daarnaast zeven - zie kaart 2 pagina 7 - gemengde economische zones zijn; een werkmilieu waarbij naast bedrijfspanden ook zorgvoorzieningen, onderwijs, winkels, sportaccommodaties (dojo s, fitness) of leisure-achtige voorzieningen (klimhallen, kartbanen) te vinden zijn; dit alles uitstekend past in het kader van functiemenging en integrale gebiedsontwikkeling; twee relatief nieuwe stromingen in het ruimtelijk beleid. Trend 2: substantieel lagere ruimtevraag werklocaties De vrijwel constante uitbreidingsvraag naar werklocaties zal komende 10 jaar structureel lager liggen dan in de voorgaande decennia. Na 2020 slaat deze in het TM-scenario waar Rijk, IPO en VNG mee rekenen in veel regio s zelfs om naar geen of een negatieve uitbreidingsvraag. Ook leidt voor kantoren het nieuwe werken 8 tot minder vierkante meter per werkplek en de behoefte aan andersoortige kantoren (meer kleinschalig, flexibel te gebruiken) en kantorenlocaties (minder grootschalig, niet alleen snelweglocaties en meer multi-use-gebieden). Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: het belang van zorgvuldige regionale afstemming van uitgifte en planning van nieuwe werklocaties groter wordt; het op risico bouwen van kantoren in gemeenten tegengegaan moet worden; er vanwege de centrale ligging en goede bereikbaarheid vraag van buiten de regio te verwachten is naar campusachtige kantoren, ontmoetingskantoren, flexkantoren en trainingscentra. Trend 3: component vervangingsvraag groter in totale ruimtevraag De vervangingsvraag wordt een steeds belangrijkere component in de totale vraag; oftewel de vraag als gevolg van het onttrekken van oude locaties aan hun functie (transformatie) en incourant vastgoed dat niet meer aansluit bij de vraag. Recent onderzoek 9 wijst uit dat de leegstand in kantoren steeds moeilijker wordt opgevuld. Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: aanpak van leegstand vooral op het bordje van marktpartijen ligt, maar dat de Regio Amersfoort hierin wel kan ondersteunen door aanpak van leegstand te stimuleren en faciliteren; de Regio Amersfoort moet inzetten op het versterken en herstructureren van de bestaande werklocaties; investeren in accountmanagement en acquisitie en het vasthouden van de bedrijvigheid uitermate belangrijk is. 8 Als gevolg van technologie en HR-instrumenten worden arbeidstijd en werkomgeving flexibeler. Bovendien zijn kantoormedewerkers door fusies en allianties en voor trainingen of bijvoorbeeld tijdelijke projecten bij de klant op steeds meer werkplekken actief. 9 EIB (2010), Twynstra en Gudde (2010). Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 18

Trend 4: verschijningsvorm steeds meer bepalend in locatiekeuze bedrijfsruimtegebruikers Verschijningsvorm is steeds meer bepalend in de locatiekeuze van de bedrijfsruimtegebruiker dan bijvoorbeeld de sector, of zelfs de belangrijkste bedrijfsactiviteit. Verschijningsvorm heeft betrekking op zowel de uitstraling van het pand als de omgeving. De vraag naar bedrijventerreinen kan worden onderverdeeld naar vraag met een functionele, een gemiddelde en een hoogwaardige verschijningsvorm. Deze trend heeft ook invloed op de typologie van werklocaties in de Regio Amersfoort (zie bijlage). Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: de Regio Amersfoort met een marktgerichte segmentering van werklocaties aansluit bij de vraag van bedrijven. Bovendien geeft het in de toekomst mogelijkheden voor (lokale) grondprijsdifferentiatie bij verschil in kwaliteit; afstemming van segmentering het best tot zijn recht komt op regionale schaal. Trend 5: kleinschalig ondernemerschap is groeimarkt Door trends als het nieuwe werken en de vraag naar flexibele arbeid zal de vraag naar kleinschalige huisvesting verder groeien. Ter indicatie: alleen al in de stad Amersfoort is circa de helft van de bedrijven een eenmansbedrijf of ZZP er. Deze ruimtevraag komt voor een deel terecht op formele werklocaties, zoals bedrijventerreinen 10 en gemengde economische zones. Het grootste deel komt terecht op informele locaties, zoals in de wijk, in een creatief cluster, in de centra van steden en kernen. Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: de Regio Amersfoort met het beter faciliteren van ZZP ers onder andere in woonwijken een belangrijke economische doelgroep voor de regio behoudt, versterkt en laat groeien; de Regio Amersfoort hiermee tegelijkertijd bijdraagt aan gezonde wijkeconomieën in de gemeenten; de Regio Amersfoort voor de diverse vormen van kleinschalige bedrijvigheid een gunstig vestigingsklimaat moet creëren; zoals nu in ZZP BV in de stad Amersfoort beoogd is 11 ; de Regio Amersfoort zet in op kleinschalige kantoorpanden en -locaties en minder op grootschalige kantoorpanden; aanleg van snel ICT, op werklocaties en in woonwijken, kan thuis- en telewerken vergemakkelijken. Trend 6: kansen verzakelijking bedrijventerreinen nemen toe Beleggers in bedrijfsruimte en projectontwikkelaars tonen interesse in ontwikkeling van (nieuwe) werklocaties. De Roadmap Verzakelijking (van Rijk, IPO en VNG, 2010) concludeert dat een andere manier van bedrijventerreinenplanning en beheer kan ontstaan: gericht op waardebehoud, voorkomen van overaanbod en meer gebiedsontwikkeling. Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: de Regio Amersfoort overaanbod wil voorkomen; een goede regionale vraag-aanbodbalans bij werklocaties nodig is; er kansen zijn voor de uitbouw van parkmanagement tot gebiedsbeheer; nieuwe vormen van PPS bij locatie- en gebiedsontwikkeling kansrijk zijn. 10 Ook kansrijk op herontwikkelingslocaties, voor levendigheid en vanwege relatief hoge commerciële waarde. 11 De regiogemeenten, zoals de gemeente Nijkerk al aangaf te willen doen, kunnen aansluiten bij ZZP BV. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 19

Trend 7: logistieke vraag houdt aan Door groeiende handels- en doorvoervolumes in de Nederlandse havens en de uitbouw en modernisering in de sector als geheel, is het marktperspectief voor logistiek zonder meer positief. Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: logistiek, maar juist ook aanverwante activiteiten VAL 12, diensten naar ruimte blijven vragen, ook in deze regio, en dat de behoefte aan grootschalige kavels die dit met zich meebrengt mogelijk steeds vaker gefaciliteerd zou kunnen worden in de gemeenten Barneveld en Nijkerk; concepten als Food Valley, die sterk georiënteerd zijn op VAL en VAL-gerelateerde activiteiten, moeten blijven rekenen op een extra vraag naar grootschalige kavels voor onder andere regionale distributiecentra; de verwevenheid tussen de gemeenten Barneveld en Nijkerk en (de andere kernen in) de Regio Amersfoort naar verwachting sterker wordt; de wensen van dit type bedrijven wel vrij specifiek zijn - multimodaliteit, arbeidspotentieel en beschikbaarheid van grote kavels en de Regio Amersfoort de keuze moet maken of en waar deze ruimtevraag op te vangen. Trend 8: vraag naar multifunctionele, OV-ontsloten kantorenlocaties neemt toe Kantoorgebruikers en vastgoedinvesteerders zijn steeds meer gericht op multifunctionele en multimodaal ontsloten locaties. Een multifunctionele invulling betekent een mix van werken, wonen en bijvoorbeeld cultuur, horeca en retail. Dit betekent dat de traditionele snelweg en stadsrandlocaties aan populariteit inboeten ten opzichte van stationslocaties en centrumlocaties. Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: de Regio Amersfoort rekening moet houden met vraaguitval op snelweg- en stadsrandlocaties in de regio; een goede visie op bestaande kantoren en leegstand de Regio Amersfoort kan helpen; welke locaties en leegstaande panden zijn kansrijk en vullen opnieuw op? Welke niet? Waar is herprofilering en transformatie mogelijk en slim? Wat is daarvoor nodig? Welke rol kan RO-wet- en regelgeving daarin spelen? de Regio Amersfoort selectief moet zijn met solitaire kantoren op bedrijventerreinen; hier zien we in praktijk de meeste leegstand ontstaan 13. Trend 9: duurzaamheid écht toepassen bij gebouw- en gebiedsontwikkeling De aandacht voor duurzaamheid groeit. Niet alleen bij de consument, maar ook bij ondernemers. Bedrijven snappen als geen ander dat ondernemingen zich uiteindelijk uit de markt prijzen als ze niet investeren in duurzaamheid. De gedachte dat duurzaamheid als rem op de economische ontwikkeling zit, is dus achtergehaald. Bedrijven willen uit ideële of kostenoverwegingen hun energieverbruik en milieubelasting verminderen, uit oogpunt van imago en/of voor een gezonde en productieve werkomgeving. Concreet gaat het om ondernemen met aandacht voor de balans tussen de drie P s: People, Planet, Profit. De Regio Amersfoort wil de belasting op milieu, landschap en woonomgeving verminderen (geluidshinder, luchtvervuiling et cetera). 12 Value Added Logistics. Zie voor meer toelichting de begrippenlijst in de bijlage. 13 Over het algemeen zijn solitaire kantoren op bedrijventerreinen minder courant omdat veel kantoorgebruikers als het even kan liever op een echte kantorenlocatie zitten. Omdat die bijvoorbeeld beter bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. Solitaire kantoren zijn zelfstandige (soms kleine) kantoorgebouwen of verzamelgebouwen. Dus geen kantoorruimte die onderdeel uitmaakt van het bedrijfsgebouw (al dan niet (onder) verhuurd). Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 20

Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: de Regio Amersfoort gaat verkennen waar zij de markt nog meer kan faciliteren om te komen tot een concurrerende, innovatieve en duurzame regionale economie. Denk aan het verstrekken van omgevingsvergunningen; uitgangspunt is bedrijven op een positieve manier aan te zetten tot verduurzaming binnen de bedrijfsvoering. Dit betekent bedrijven inspireren en uitdagen tot participeren en leren, bijvoorbeeld door het starten van pilots; de aanpak regionaal is. Maatwerk per gemeente is gewenst 14. Trend 10: toenemende vraag naar care & cure Als gevolg van de vergrijzing neemt de vraag naar zorg ook in de Regio Amersfoort toe. De extramuralisering versterkt die zorgvraag met preventieve zorg, revalidatie en herstelklinieken. Als gevolg van de welvaartsgroei neemt ook de vraag naar aanvullende care & cure -voorzieningen toe. Dit betekent voor de Regio Amersfoort dat: deze zorgvraag kansen biedt voor zorggerelateerde banengroei in de regio; er kansen zijn voor woonzorgconcepten en health toerisme in het buitengebied (gekoppeld aan vrijkomende agrarische bebouwing (VAB)), op te pakken samen met onder meer zorgorganisaties en instellingen. 14 Het is zaak lokale initiatieven op te nemen in een regionale aanpak, zo kijkt de gemeente Soest momenteel of oprichting van een duurzaamheidsplatform mogelijk is. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 21

Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 22

3. Belang: samen sterk! Dit hoofdstuk zet uiteen welke meerwaarde regionale samenwerking op het vlak van werklocaties de Regio Amersfoort biedt. De belangrijkste voordelen en kansen zijn op een rij gezet. 23 Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030

De Regio Amersfoort werkt op een aantal onderwerpen ook met de gemeenten Barneveld en Nijkerk - al samen op diverse thema s. Op het vlak van werklocaties zijn de regiogemeenten bereid intensief samen te werken. Dit past bovendien uitstekend binnen de bestaande afspraken om als één regio te werken. Thema s waarbij de Regio Amersfoort op dit moment al intensief samenwerkt zijn: informatie- en kennisdeling; projecten met regionaal-economisch belang (met name toerisme en recreatie, arbeidsmarktbeleid en mobiliteit); regionale promotie en profilering (vooral in het kader van toerisme en recreatie en woonbeleid). Box: wat levert een intensievere samenwerking op het vlak van werklocaties de Regio Amersfoort specifiek op? de Regio Amersfoort benut haar complementariteit; de Regio Amersfoort als geheel biedt een goede woon-werkbalans; bedrijven zijn niet alleen lokaal actief. Dit vraagt om regionaal werklocatiebeleid; de Regio Amersfoort kan gezamenlijk doorpakken in de herstructurering; de Regio Amersfoort kan voldoende, goed gesegmenteerde werklocaties aanbieden; de regiogemeenten nemen samen positie in bij de discussie over werklocaties; imago is een belangrijke factor bij locatiebeslissingen. Samen staan de regiogemeenten zeker sterker. Hieronder zijn deze voordelen van regionale samenwerking bij werklocaties kort uitgewerkt. 1. De Regio Amersfoort benut haar complementariteit De grootste kracht van de Regio Amersfoort is de mix van stedelijkheid en landelijkheid. Bedrijven zoeken, als zij willen verhuizen, binnen de regio naar ruimte. Werklocaties kunnen dus op regionaal schaalniveau gespreid worden om die ruimtevraag gelet op lokale thematisering op te vangen. Voor kantoren en voorzieningen geldt dit overigens minder. Kantoorgebruikers zijn vaak sterk afhankelijk van de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerd personeel, bereikbaarheid per OV en de nabijheid van andere stedelijke functies. Zo hebben Amersfoort en Leusden de grootste concentratie kantoren 15. Voorzieningen zijn gebonden aan directe klantrelaties. Amersfoort vervult hierin als regionaal koop- en uitgaanscentrum een centrumfunctie. De gemeenten Barneveld en Nijkerk vullen het profiel van de Regio Amersfoort goed aan, door een sterker accent op handel, industrie, transport en dienstverlening (ook zakelijk en financieel) en op werklocaties die zijn ingericht op grootschaliger gebruikers: handel, logistiek en industrie en foodgerelateerde bedrijfsfuncties. Juist daarom kunnen deze gemeenten een belangrijk rol vervullen om deze specifieke ruimtevraag vanuit de Regio Amersfoort op te vangen. 2. Samen maakt de Regio Amersfoort een goede woon-werkbalans De Regio Amersfoort wil een goed evenwicht tussen wonen en werken. Dit is belangrijk om een aantrekkelijke en economisch vitale woon-werkregio te zijn en past ook bij het regioprofiel van een aantrekkelijke woonregio. Voldoende banen binnen de regio zijn daarom belangrijk. Twee factoren versterken het belang van voldoende banen: het Rijk stimuleert dat meer mensen gaan werken, en mensen willen dicht bij huis werken, zodat zorgtaken beter gecombineerd kunnen worden met werk. Meer banen in de regio betekent bovendien dat het regio overschrijdend woon-werkverkeer vermindert (wat goed is vanuit mobiliteits- en milieu-oogpunt). 15 Amersfoort is met de groeistadtaak ook fors gegroeid als kantorenstad. Amersfoort heeft in 1980 een nationale groeitaakstelling gekregen. Van daaruit zijn, naast de opgaven in de bestaande stad, eerst de wijken Schothorst-Noord, Zielhorst, Hoogland (deels), Kattenbroek, Nieuwland en bedrijventerrein De Hoef en De Brand gerealiseerd. Nu wordt vanuit die taakstelling gewerkt aan Vathorst en De Wieken. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 24

Sinds enige jaren staat de woon-werkbalans onder druk; zo concludeerden de Commissie Van Ek en de REO. De daling van het aantal banen per inwoner is nog beperkt, maar inmiddels wel een trend. Uit de REO-monitor blijkt dat er in de Regio Amersfoort 16 per 100 inwoners van 15-64 jaar 76 werkenden zijn en 69 banen. De Regio Amersfoort kiest daarom voor een inhaalslag om de huidige disbalans recht te trekken. Er zijn bovendien extra banen nodig in verband met de bevolkingsgroei tot 2030. Op basis van een eerste indicatie zou de regio vooralsnog rekening moeten houden met een opgave van 20.000 tot 30.000 extra banen tot 2020 (2.000 tot 3.000 per jaar) 17. Dit heeft zowel betrekking op formele werklocaties (kantoorlocaties, bedrijventerreinen en gemengde economische zones) als op informele werklocaties zoals werken in de wijk. Box: wat is een gezonde woon-werkbalans? Een gezonde woon-werkbalans betekent (getalsmatig) een baan naast elke werkende inwoner. Dit is het geval als de arbeidsparticipatie aantal werkenden per 100 inwoners van 15-64 jaar en de banenindex 18 - aantal banen per 100 inwoners van 15-64 jaar gelijk zijn. Voor een gezonde balans moet de banenindex op het niveau van de arbeidsparticipatie komen; dus ongeveer 0,75 19. Figuur 3: banenindex per gemeente 0,8 0,6 Regio Amersfoort: 0,4 0,2 0 Amersfoort Baarn Bunschoten Leusden Nijkerk Soest Woudenberg Bron: REO (2010). Recente cijfers voor Barneveld en Eemnes vooralsnog niet bekend. De Regio Amersfoort (inclusief Nijkerk) telt 142.000 banen. Als de regionale banenindex van 0,69 naar 0,75 moet, betekent dit: 142.000x0,75/0,69=154.000 banen (afgerond). Kortom: 154.000 142.000=12.000 extra banen. Daar is in het rapport Van Ek al aan gerekend. Daaruit bleek dat de gemeente Amersfoort met 1.000 banen per jaar haar eigen bevolkingsgroei bij kan houden. Ofwel: voor 2010-2020 betekent dit 10 jaar x 1.000 = 10.000 extra banen. Hoe de banenopgave te gebruiken? als eenvoudige duiding van de economische ambitie; als getal waarbij de Regio Amersfoort zichzelf als geheel blijft monitoren op de banenontwikkeling en de regio Amersfoort periodiek met elkaar bekijkt of er samen, opgeteld voldoende inzet gepleegd wordt. 16 Inclusief de gemeente Nijkerk, maar exclusief Barneveld. 17 Uit: Naar een regionale banenopgave, concept. Gemeente Amersfoort, afdeling Economie&Wonen. Voor een langere doorkijk tot 2030 is een nieuwe bevolkingsprognose nodig. 18 Uiteraard is dit een getalsmatige verhouding en is het in de praktijk zo dat een deel van de mensen in de eigen regio werkt en een deel daarbuiten, ook als de getalsmatige verhouding wel gelijk is. De index geeft wel een goede indicatie. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 25

3. Bedrijven zijn niet alleen lokaal actief. Dit roept om regionaal werklocatiebeleid De regio is het juiste schaalniveau om afspraken te maken over werklocaties. Vanwege de sterke economische samenhang zie ook eerder, in hoofdstuk 2 maar ook omdat bedrijven vooral regionaal (straal van circa 15 tot 25 kilometer) actief zijn waar het gaat om (her)vestiging, afzet- en verzorgingsgebied en arbeid. Onderzoek van de Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland 20 bevestigt dit beeld. Zeker in het middenen kleinbedrijf (MKB) is de beschikbaarheid van het juiste gekwalificeerde personeel een steeds belangrijkere vestigingsfactor. Dit vraagt om beleid en afstemming van werklocaties op bovengemeentelijk schaalniveau. Daarbij zien we een verschuiving van grootschalige logistiek, productie en distributie naar vestigingslocaties op belangrijke Nederlandse transportassen, zoals de A12-A30-A1-zone. De verwevenheid tussen de gemeenten Barneveld en Nijkerk en de andere gemeenten in de Regio Amersfoort wordt hiermee naar verwachting sterker. Bovendien neemt de vraag naar logistiek, VAL en hieraan gerelateerde diensten mede door de sterke focus op food in de nieuwe Food Valley naar verwachting verder toe. Box: voorbeeld samenwerking in regio Twente rondom Businesspark XL In Twente is bij de ontwikkeling van het regionale bedrijventerrein Businesspark XL te Almelo afgesproken dat gemeenten bedrijven die een kavel zoeken >2 hectare doorverwijzen naar XL. Bieden zij alsnog grond aan in de eigen gemeenten, dan betalen ze een substantieel deel van de grondwaarde op XL. Verder is in regionaal verband afgesproken marktconforme grondprijzen te hanteren voor de uitgifte van nieuwe grond op bedrijventerreinen. 4. Samen kan de Regio Amersfoort doorpakken in de herstructurering Een geslaagde herstructurering van bedrijventerreinen begint bij een gezonde bedrijventerreinenmarkt. Dit betekent dat vraag en aanbod in evenwicht zijn, dat er geen sprake is van regionale concurrentie en dat er afspraken zijn gemaakt over segmentering. Om hieraan te voldoen, moeten op regionaal schaalniveau minimaal afspraken gemaakt worden over planning en programmering. Zowel de Taskforce (Her)ontwikkeling Bedrijventerreinen (THB) 21 als het Planbureau voor de Leefomgeving ondersteunen dit en adviseren een regionale aanpak 22. De herstructureringsopgave is - in het kader van de Provinciale herstructureringsplannen (PHP s) - in beeld gebracht. Voor Gelderland geldt dat er binnen de regio De Vallei ook regionale herstructureringsafspraken zijn gemaakt en dat deze de komende maanden verder worden geactualiseerd 23. Nu is het zaak door te pakken en de uitvoering verder te brengen. Samenwerking op regionaal niveau is bovendien van belang om straks in aanmerking te komen voor subsidies van de provinciale en Rijksoverheid. Aandachtspunt hierbij is dat de regionale samenwerking provinciegrensoverstijgend is en dat de aanpak van de herstructurering, zoals dit in het Utrechtse provinciale beleid verankerd is, anders is dan het Gelderse herstructureringsbeleid. Criteria voor de selectie van prioritaire herstructureringslocaties vertonen echter grote gelijkenis in beide provincies. 19 De woon-werk balans in de gemeente Woudenberg is relatief het meest uit balans; de banenindex ligt hier op nog geen 0,5. 20 Migratieonderzoek uit 2008, naar de motieven van Amersfoortse bedrijven bij vestiging en vertrek. 21 In september 2008 heeft de Taskforce (Her)ontwikkeling Bedrijventerreinen het eindrapport Kansen voor kwaliteit aangeboden aan de ministers Cramer (VROM) en Van der Hoeven (EZ). 22 Planbureau voor de Leefomgeving (2009), De toekomst van bedrijventerreinen: van uitbreiding naar herstructurering. 23 Het EPO wordt nu geactualiseerd. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 26

Figuur 4: overzicht herstructureringsopgave bedrijventerreinen Bron: PHP Utrecht en Gelderland (2010). Oppervlak weergegeven in hectare bruto. Box: Hattem-Heerde-Oldebroek werken samen aan herstructurering Bedrijventerrein Hattemerbroek is een gezamenlijke ontwikkeling van enkele kleine landelijke gemeenten, verenigd in de Ontwikkelingsmaatschappij Hattemerbroek. Er worden koppelingen aangebracht tussen het nieuwe bedrijventerrein en meerdere oude terreinen (in navolging van het advies van de Commissie Noordanus). Zo hebben de gemeenten afgesproken dat ieder bedrijf dat op het nieuwe regionale bedrijventerrein gevestigd wil zijn, de locatie die wordt achtergelaten aanbiedt aan de gemeente. Die kan bepalen of ze de locatie verwerft. Veel locaties kunnen worden omgezet naar wonen waardoor forse waardestijging ontstaat. Zo ontstaat een fonds om nieuwe terreinen landschappelijk in te passen en herstructurering van bedrijventerreinen te financieren. Dit is een goed voorbeeld van enkele gemeenten die elkaar op praktische gronden gevonden hebben. Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 27

5. De Regio Amersfoort kan juist en gesegmenteerd aanbod werklocaties bieden De Regio Amersfoort wil de juiste hoeveelheid én goed gesegmenteerde formele en informele 24 werklocaties om de toekomstige ruimtevraag van bedrijven op te vangen. Dit kan alleen door de programmering van nieuwe formele werklocaties onderling af te stemmen. Waar het gaat om informele werklocaties ligt het minder voor de hand om regionaal te segmenteren, omdat de vraag sterk gemeentegebonden en lokaal is. De gemeenten Barneveld en Nijkerk spelen in de afstemming van formele werklocaties voor de Amersfoortse regio én Food Valley een belangrijke rol, met name waar het gaat om bedrijventerreinen. Wanneer we kijken naar het saldo van de kwantitatieve en kwalitatieve vraag- en aanbodconfrontatie valt het volgende op: Er is ten eerste een fors overaanbod aan kantorenlocaties tot en met 2020. Op korte termijn 2010 tot en met 2020 telt Regio Amersfoort er een kantorenvraag van circa 100.000 tot 115.000 m! bvo, bij een bijna twee keer zo hoge planvoorraad (circa 240.100 m! bvo)! Indien alle plannen zoals nu voorzien ontwikkeld worden, ontstaat vooral een overaanbod aan centrum/ovknooppuntlocaties (zoals rondom CS Amersfoort) en snelweglocaties (zie verder bijlage E t/m H). Daarnaast is er op korte termijn 2010 tot en met 2015 een overschot in Regio Amersfoort en gemeenten Barneveld en Nijkerk aan bedrijventerreinen, die op middellange termijn 2015 tot en met 2020 omslaat in een tekort. De lokale marktsituatie kan hier overigens van afwijken. In de periode 2010 tot en met 2015 is er in de Regio Amersfoort en gemeenten Barneveld en Nijkerk meer aanbod dan vraag. Alle uitgeefbare hectaren opgeteld, inclusief alle plannen die voor 2015 op de rol staan, leveren een overaanbod op. Dit vereist een keuze tussen welke zachte plannen op korte termijn wel tot ontwikkeling moeten komen en welke niet. Bovendien is er, zo laat tabel 3 zien, genoeg bewegingsvrijheid en ruimte voor die flexibiliteit. In de vijf jaar daarna 2015 tot en met 2020 is er meer vraag dan aanbod. Er zijn dan nauwelijks nieuwe bedrijventerreinen gepland 25. Ook na 2020 is er iets meer aanbod dan vraag. Echter: Het zachte planaanbod na 2020 beperkt zich tot drie terreinen. Het doorgaan van plannen voor de Nijkerkerstraat is bovendien onzeker. Bovendien schuiven zo blijkt vaak in de praktijk de plannen die er wel zijn veelal door als gevolg van langere bestemmingsplanprocedures. Daar komt nog bij dat de druk op de formele werklocaties verder toeneemt. Door ten eerste de sterke groei van kleinschalige ondernemers, ten tweede door de vestiging van stedelijke functies op bedrijventerreinen en ten derde mogelijke transformatie en uitplaatsingen als gevolg van herstructurering. Zo kan de revitalisering van de Parallelweg door de gemeente Woudenberg niet los gezien worden van de uitbreiding van Parallelweg West en de transformatie van de Nijverheidsweg (3 hectare netto), waar bedrijven uitgeplaatst zullen worden. De Regio Amersfoort staat daarom achter de uitbreiding van Parallelweg West (14 hectare netto). 24 Bij informele werklocaties gaat het om locaties om te werken buiten de formele bedrijventerreinen, kantoorlocaties en gemengde economische zones. In de praktijk gaat het overwegend om solitaire bedrijfsvestigingen, werken aan huis en werkruimtes in de plinten van gebouwen, en andere kleinschalige werkruimten in het woonmilieu. 25 Voor de gemeente Woudenberg is een mogelijke uitbreiding voorzien volgens afspraken in NV Utrecht verband en opgenomen in de kadernota Ruimte van de provincie Utrecht van 2.000 nieuwe woningen. Hieraan gekoppeld zijn nog 5 hectare netto uitbreiding bovenop de 14 hectare netto uitbreiding op de Parallelweg (ook de N224 krijgt hiermee een andere route). Samen Sterk! Samenwerkingsagenda Werklocaties Regio Amersfoort 2030 28