Amersfoort, stad om in te werken

Transcriptie

1 Amersfoort, stad om in te werken isie Werklocaties Gemeente Amersfoort April 2011 Sector Stedelijke Ontwikkeling en Beheer Afdeling Economie en Wonen Docs nr

2 oorwoord Amersfoort, stad om in te werken. Onze ambitie is duidelijk: Amersfoort kiest er nadrukkelijk voor om woon- én werkstad te blijven. We willen een goede balans tussen wonen en werken houden, regionaal. Alleen dan blijft deze regio aantrekkelijk voor inwoners, bedrijven en bezoekers. Richting de toekomst zijn daarom naast nieuwe woningen ook extra banen nodig. Nu al werken in Amersfoort meer dan mensen. En ook de jongeren van nu en toekomstige inwoners in onze regio willen hier straks een baan. Deze visie gaat over de plekken waar mensen in Amersfoort nu en in de toekomst kunnen werken. Op bedrijventerreinen, kantoorlocaties, maar ook in toenemende mate in woonwijken. Onze ambitie is niet zondermeer gerealiseerd. Samen met het bedrijfsleven, andere instanties zoals het onderwijs en de ons omringende gemeenten moeten we hard werken om ook in de komende jaren een aantrekkelijke woon- en werkstad te blijven. Wij zien voor de gemeente een noodzakelijke rol om randvoorwaarden te verbeteren. Met de voorliggende isie Werklocaties geven wij onze koers hierin aan. Tegelijkertijd verwachten wij van partijen in de stad en de regio dat ook zij een actieve rol nemen en concrete initiatieven ontplooien. Tussen alles wat van belang is in deze visie, zie ik drie centrale opgaven. We willen zuinig omgaan met onze ruimte. We willen niet steeds nieuwe bedrijven- en kantorenterreinen uitrollen en tegelijkertijd kampen met leegstand en verouderingsproblemen op onze bestaande werklocaties. Door meer economische of andere functies, waaronder ook wonen, toe te staan op gedeelten van onze bedrijven- en kantorenterreinen kan leegstand worden aangepakt én ontstaan er aantrekkelijkere, meer multifunctionele werklocaties. Tegelijkertijd werken steeds meer mensen niet op bedrijven- of kantorenterreinen, maar in wijken. Dat kan thuis zijn, op zolder, in plinten onder flatgebouwen, in winkels of waar dan ook, waardoor het aantal banen in wijken sterk groeit. oor deze ontwikkelingen maken wij in deze visie keuzes. Ten tweede vraagt regionale samenwerking onze aandacht. Amersfoort ligt niet op een eiland. Op regionaal niveau (inclusief Nijkerk en Barneveld) hebben we in maart 2011 afspraken gemaakt over regionaal beleid. Een geweldige stap voorwaarts: regionale belangen staan voorop. Deze samenwerking biedt naar mijn mening veel kansen. En het gaat om meer dan werklocaties alleen. Om de economie te stimuleren, is het beter om bijvoorbeeld regionale citymarketing gezamenlijk op te pakken. Dat geldt naar mijn mening ook voor acquisitie en accountmanagement. Ten derde is duurzaamheid geen keuze, maar een kwestie van doen. Duurzaamheid is een van de pijlers van dit college. Onze ambities voor people, planet en profit zijn stevig. Duurzaamheid is niet alleen een maatschappelijke en economische noodzaak, want het is tevens uiterst rendabel voor het bedrijfsleven. Samen met het bedrijfsleven willen we hierin meters maken. Tot slot. an visies kan niemand eten. Laten we aan de slag gaan! Gert Boeve, wethouder Economie & Wonen, Zorg & Welzijn, Amersfoort ernieuwt en athorst 1

3 INHOUDSOPGAE Samenvatting... 3 Hoofdstuk 1 Inleiding Waar gaat de isie Werklocaties over? 1.2 Instrumenten: wat kunnen wij doen en wat verwachten wij van anderen? 1.3 Tijdshorizon 1.4 Kader: wat ging vooraf en wat volgt? 1.5 Totstandkoming en participatie Hoofdstuk 2 De stad, de economie en onze ambities Koers Amersfoort: duurzaam en vitaal binnen de Noordvleugel van de Randstad 2.2 Richting 2030: groei, met andere accenten 2.3 Economische ambitie: kansen benutten 2.4 Ambities en trends: andere accenten in het beleid voor werklocaties Hoofdstuk 3 Ons beleid Beleid verspreide werklocaties: verschuiving van werkgelegenheid en functiemenging 3.2 Beleid bedrijventerreinen: duurzaam ruimtegebruik 3.3 Beleid kantoren: versterking en transformatie Hoofdstuk 4 Onze inzet voor vernieuwing en duurzaamheid Aanpak herstructurering bedrijventerreinen 4.2 Aanpak leegstand kantoren 4.3 Ruimtelijke investeringen 4.4 Inzet vanuit Economische Agenda en andere programma s Bijlage 1 estigingsbeleid per werklocatie toetsingskader 30 Bijlage 2 Economisch toetsingskader Bijlage 3 Amersfoorts Afwegingskader Duurzaamheid.38 Bijlage 4 Resultaten participatie..39 2

4 SAMENATTING Onze ambitie Onze centrale ambitie is dat Amersfoort zich verder ontwikkelt tot een vitale en duurzame stad, als onderdeel van de Noordvleugel van de Randstad, met een centrumfunctie voor de regio Amersfoort. oldoende en passende ruimte voor bedrijvigheid is een van de voorwaarden bij deze ambitie. Met de isie Werklocaties verbeteren wij de ruimtelijke randvoorwaarden voor bedrijvigheid en stimuleren wij vernieuwing en duurzaamheid van werklocaties. En tegelijkertijd verwachten wij met dit beleid dat ook marktpartijen meer in beweging komen. oor de vitaliteit van de economie en onze werklocaties, zien wij bijvoorbeeld graag dat leegstand wordt opgelost of dat er meer menging van wonen en werken ontstaat. Wij kunnen de markt daarvoor meer ruimte geven, door er bijvoorbeeld bij een concreet initiatief voor te zorgen dat op grond van het bestemmingsplan een kantoor mag worden veranderd naar woningen of voorzieningen. En daar hoort ook goede gemeentelijke dienstverlening bij. En in bepaalde gevallen kunnen wij nieuwe ontwikkelingen aanjagen, bijvoorbeeld via gronduitgifte, acquisitie of door samen te werken. Hierin nemen wij een actieve rol, onder andere via de Economische Agenda en door regionaal samen te werken. Maar de feitelijke herinvulling moet door marktpartijen worden gerealiseerd. Wij beseffen dat de markt problemen als leegstand of verloedering niet op korte termijn volledig kan oplossen, daarvoor zijn sommige opgaven financieel te ingrijpend. Wij verwachten de komende jaren op diverse locaties in de stad eerste resultaten te zien, maar het verschil voor de stad als geheel zal pas op lange termijn zichtbaar worden. Een vergelijkbare rolverdeling zien wij ook voor duurzaamheid. Wij stimuleren duurzaamheidmaatregelen en we hanteren de geldende wet- en regelgeving voor bijvoorbeeld emissies, geluid en energie. Wij zien daarnaast graag dat de markt zelf werk maakt van thema s als verduurzaming van de eigen bedrijfsprocessen zoals energiebesparing, decentrale energieopwekking, afstemming van warmte- en koude vraag, benutting van reststromen, afvalscheiding- en preventie, mobiliteit en het versterken van biodiversiteit. De isie Werklocaties heeft een tijdshorizon tot 2020, met een doorkijk richting Ons beleid We maken onderscheid in reguliere werklocaties (het centrum en de kantoren- en bedrijventerreinen) en verspreide werklocaties (ook wel informele werklocaties genoemd, zoals woonwijken of gemengde zones waar niet één functie overheersend is, zoals de omgeving van de Stichtse Rotonde). Meer functiemenging en werkgelegenheid in wijken en gemengde gebieden De grootste en tegelijkertijd minst grijpbare ontwikkeling die wij zien, is de verschuiving van werkgelegenheid van reguliere werklocaties naar wijken en gemengde gebieden (de verspreide werklocaties ). In 1998 bevond 35% van de werkgelegenheid zich op verspreide werklocaties, momenteel is dat 42% en de verwachting is dat deze trend verder doorzet. erspreide werklocaties worden dan ook steeds belangrijker: gezien de trend is er behoefte aan en ze zijn steeds meer nodig om voldoende ruimte te bieden voor banengroei. Wij willen voor werkfuncties op verspreide werklocaties meer ruimte bieden. Dit past bij de stedelijke dynamiek: wij gaan ruimhartig om met functiemenging. Dit past ook in ons streven naar meer stedelijke woonmilieus, met name in en rond het centrum, zoals ook opgenomen in de concept Woonvisie. Wij hanteren hier een breed begrip van werken (of bedrijven, bedrijvigheid). Naast kantoren of bedrijfsruimte kan het ook gaan om voorzieningen, cultuur, zorg, onderwijs en dergelijke. Bij functiemenging op verspreide werklocaties hebben we het over schone bedrijvigheid. Bovendien zal het in pure woongebieden overwegend gaan om kleine bedrijven. In meer gemengde en/of stedelijke gebieden zullen vaker ook grote bedrijven passen. Wij kunnen niet op voorhand bepalen waar en hoe meer functiemenging gaat ontstaan, daarvoor zijn marktpartijen aan zet. 3

5 itale en duurzame bedrijventerreinen Werklocaties moeten aantrekkelijke locaties zijn om te ondernemen, nu en in de toekomst. Hoe aantrekkelijker onze bestaande locaties zijn, hoe minder ruimte er voor nieuwe locaties nodig is. En hoe aantrekkelijker de locaties zijn, hoe meer investeringen door marktpartijen te verwachten zijn. Dit zorgt voor dynamiek en vernieuwing die nodig is voor de kwaliteit van een locatie. Het optimaliseren en waar nodig herstructureren van bestaande werklocaties heeft prioriteit boven de aanleg van nieuwe locaties. Dit uitgangspunt staat bekend als de SER-ladder. Dit is een richtlijn voor een duurzaam gebruik van werklocaties. Het gaat uit van drie stappen: benut eerst de mogelijkheden op bestaande locaties, kijk vervolgens naar mogelijkheden om bestaande ruimte te intensiveren en als daarmee nog onvoldoende in de vraag kan worden voorzien, kunnen nieuwe locaties worden gerealiseerd. We bepalen de behoefte aan bedrijventerreinen regionaal en volgens de SER-ladder. Momenteel zijn in Amersfoort Bedrijvenpark athorst (uitgifte), De Wieken Zuid (uitgifte) en De Wieken Noord (planvorming) in ontwikkeling. Met de huidige regionale behoefteraming (80 hectare tot 2020) hebben we in de regio ruim voldoende plannen voor bedrijventerreinen. We wijzen dan ook geen nieuwe planlocaties aan tot Onze huidige locaties (bestaand en in ontwikkeling) geven we nieuwe impulsen door meer ruimte voor functiemenging te bieden. We geven prioriteit aan herstructurering van Isselt, Kop van Isselt en De Hoef. ersterking van kantoorlocaties en transformatie Amersfoort is en blijft een aantrekkelijke vestigingsplaats voor kantoren. Wel is er een mismatch: er zijn teveel grote kantoren en te weinig kleine kantoren. Ook naar ligging in de stad zijn er verschillen. Het centrum blijft de meest aantrekkelijke locatie voor kantoren vanwege het NS intercitystation, de voorzieningen en de complete sfeer en uitstraling. Al geldt ook hier dat er diverse, vooral grote kantoorpanden al langere tijd geheel of gedeeltelijk leeg staan. Het Stationsgebied bijvoorbeeld wordt sterk gedomineerd door grote kantoorpanden, waar onder andere meer functiemenging de locatie aantrekkelijker kan maken. Ten tweede zijn grootschalige snelweglocaties (Podium) maar voor een beperkt aantal kantoorgebruikers aantrekkelijk. Er is nog wel behoefte aan nieuwe kantoren langs snelwegen, maar die is naar de huidige inzichten beperkt. Ten derde zien we vooral op De Hoef (bij NS station Schothorst) veel leegstand, vooral in grote kantoorpanden. De (goede) kantorenlocaties die we hebben, moeten beter aansluiten op de vraag. We versterken locaties en pakken leegstand aan door meer ruimte te bieden voor functiemenging en transformatie: we willen meer ruimte bieden aan eigenaren om kantoren om te vormen naar bijvoorbeeld wonen of voorzieningen. Op De Hoef starten we een pilot met de op te richten Taakgroep Transformatie. Hierin nemen ook marktpartijen deel. Ook bij planlocaties als Podium en Trapezium bekijken we de mogelijkheden om deels een andere invulling te realiseren (minder kantoren en deels kleinschalige kantoren in plaats van grote kantoren). Gezien de huidige leegstand en grote planvoorraad (in vooral grote kantoren), maken we geen nieuwe kantoorbestemmingen. Onder voorwaarden kunnen we uitzonderingen maken: - Om in de behoefte aan kleinschalige kantoorruimte te kunnen voorzien, willen we ruimte blijven bieden aan eventuele initiatieven voor zeer kleine kantoren (tot 250 vierkante meter bruto vloeroppervlak). In het buitengebied en op bedrijventerreinen maken we geen nieuwe bestemmingen voor zeer kleine kantoren. Bij initiatieven voor zeer kleine kantoren in andere delen van de stad gaan wij uit van maatwerk, waarbij vooral de ruimtelijke inpasbaarheid van belang is. - Gezien de aantrekkelijkheid van het centrum, willen we ruimte blijven bieden aan eventuele initiatieven voor kleine kantoren (250 tot vierkante meter bruto vloeroppervlak) in het Stadshart. Bij eventuele nieuwe kantoorbestemmingen willen we voorwaarden stellen over flexibiliteit en duurzaamheid, en om leegstand te voorkomen is concrete interesse van eindgebruikers vereist. - oor de ontwikkeling van broedplaatsen voor creatieve en innovatieve bedrijvigheid op Oliemolenkwartier en Wagenwerkplaats. Concrete interesse van eindgebruikers is vereist. 4

6 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Waar gaat de isie Werklocaties over? In de isie Werklocaties is ons beleid uitgewerkt voor werklocaties: hoe gaan we om met onze bestaande en nieuwe bedrijven- en kantorenlocaties? Wat doen we met werken in de wijken en functiemenging? Welke kansen zien we? En welke problemen vragen om een oplossing? Amersfoort ligt centraal in Nederland, in een regio met veel economische kansen. Amersfoort is de afgelopen decennia economisch dan ook hard gegroeid en heeft zich ontwikkeld naar een moderne kenniseconomie: veel hogeropgeleiden, veel diensten, veel MKB (midden- en kleinbedrijf: tot 100 werknemers), veel ZZP-ers (zelfstandigen zonder personeel). Deze en nog vele andere kwaliteiten koesteren we. Tegelijkertijd zien we problemen die om oplossingen vragen (bijvoorbeeld leegstand van grote kantoorpanden, veroudering van delen van bedrijventerreinen) en kansen die nog onvoldoende worden benut (bijvoorbeeld menging van wonen en werken). Daar gaat deze isie Werklocaties over. We benoemen onze ambities en onze ruimtelijk-economische visie op de stad. We geven aan welke ontwikkelingen wij wenselijk vinden en welke niet. We schetsen daarbij de opgaven voor werklocaties, wat wij daaraan kunnen doen en wat we van andere partijen verwachten. italiteit en duurzaamheid zijn uitgangspunten bij economische ontwikkeling en werklocaties (daarover later meer). 1.2 Instrumenten: wat kunnen wij doen en wat verwachten wij van anderen? Economische groei is geen automatisme, daar moeten wij met onze partners hard aan werken. Wij kunnen faciliteren en randvoorwaarden verbeteren, uiteindelijk is het bedrijfsleven aan zet om economische groei te realiseren. Om te faciliteren en randvoorwaarden te verbeteren, hebben wij de volgende instrumenten: 1. Beleid, structuurvisie en bestemmingsplannen: hiermee bepalen we welke ontwikkelingen in een bepaald gebied plaats kunnen vinden. De isie Werklocaties is (voor wat betreft de ruimtelijke aspecten) een van de bouwstenen voor de Structuurvisie Amersfoort en betrekken we bij planologische procedures, zoals (herzieningen van) bestemmingsplannen en projectbesluiten. 2. Ruimtelijke investeringen: op diverse locaties in de stad hebben wij grondpositie (eigendom, uitgifte, voorkeursrecht, ontwikkelafspraken en dergelijke). Hiermee hebben wij directe invloed op de (her)ontwikkeling van zo n locatie. We investeren in bereikbaarheid voor auto, openbaar vervoer, fiets. Daarnaast dragen wij zorg voor de openbare ruimte, waarbij een grotere betrokkenheid van derden (denk aan parkmanagement) nodig is om ook op langere termijn de gewenste kwaliteit te hebben. De inrichting en de kwaliteit van de openbare ruimte op werklocaties zijn van invloed op de (private) ontwikkelingen in dat gebied. Een aantrekkelijke openbare ruimte, verhoogt de waarde van de omringende bebouwing en is daarmee een gedeeld belang tussen overheden en eigenaren / gebruikers. 3. Samenwerking: samen met marktpartijen kunnen wij soms nieuwe ontwikkelingen (helpen) aanjagen. Wij denken dan bijvoorbeeld aan gezamenlijke gebiedsontwikkeling, pilotprojecten, prijsvragen of kennisontwikkeling op bepaalde thema s. Wij zien voor onszelf een noodzakelijke rol die wij met dit beleid invullen. En tegelijkertijd verwachten wij met dit beleid dat ook marktpartijen meer in beweging komen. oor de vitaliteit van de economie en onze werklocaties, zien wij bijvoorbeeld graag dat leegstand wordt opgelost of dat er meer menging van wonen en werken ontstaat. Wij kunnen de markt daarvoor meer ruimte geven, door 5

7 er bijvoorbeeld bij een concreet initiatief voor te zorgen dat op grond van het bestemmingsplan een kantoor mag worden veranderd naar woningen of voorzieningen. En daar hoort ook goede gemeentelijke dienstverlening bij. En in bepaalde gevallen kunnen wij nieuwe ontwikkelingen aanjagen, bijvoorbeeld via gronduitgifte, acquisitie of door samen te werken. Hierin nemen wij een actieve rol, onder andere via de Economische Agenda en door regionaal samen te werken. Maar de feitelijke herinvulling moet door marktpartijen worden gerealiseerd. Wij beseffen dat de markt problemen als leegstand of verloedering niet op korte termijn volledig kan oplossen, daarvoor zijn sommige opgaven financieel te ingrijpend. Wij verwachten de komende jaren op diverse locaties in de stad eerste resultaten te zien, maar het verschil voor de stad als geheel zal pas op lange termijn zichtbaar worden. Een vergelijkbare rolverdeling zien wij ook voor duurzaamheid. Wij stimuleren duurzaamheidmaatregelen en we hanteren de geldende wet- en regelgeving voor bijvoorbeeld emissies, geluid en energie. Wij zien daarnaast graag dat de markt zelf werk maakt van thema s als verduurzaming van de eigen bedrijfsprocessen zoals energiebesparing, decentrale energieopwekking, afstemming van warmte- en koude vraag, benutting van reststromen, afvalscheiding- en preventie, mobiliteit en het versterken van biodiversiteit. Meer ruimte voor initiatieven Centraal in onze isie Werklocaties staat het uitgangspunt dat we meer ruimte bieden voor initiatieven uit de stad. De stad heeft een eigen dynamiek, vol plannen, ideeën en behoeften. Ondernemende mensen moeten ruimte krijgen voor hun initiatieven. Bovenstaande betekent vooral een nieuwe richting in ons beleid, dat we hier hebben uitgewerkt. De isie Werklocaties is dan ook vooral een beleidsinstrument. Daarnaast bevat de isie Werklocaties concrete acties of projecten. Met actieve grondpolitiek, door de openbare ruimte te verbeteren of door samenwerking kunnen wij concrete projecten aanjagen, mits financieel haalbaar. Ook hierin verwachten wij van andere partijen inzet. Wij willen daar creatief en vernieuwend mee omgaan en we staan open voor experimenten, bijvoorbeeld om in de openbare ruimte marktpartijen een grotere rol te geven, mogelijk met overdracht van eigendom. 1 Ook gezien de komende bezuinigingen hebben wij beperkte mogelijkheden om zelf te investeren of aan te jagen. Dit betekent dat we opgaven soms minder voortvarend kunnen oppakken, dan we zouden willen. 1.3 Tijdshorizon De isie Werklocaties heeft een tijdshorizon tot 2020, met een doorkijk richting In de analyse zijn de trends en ontwikkelingen tot 2020 duidelijk naar voren gekomen, voor de periode wordt het beeld algemener en steeds meer onzeker. Tussentijds bewaken wij de voortgang en volgen we de ontwikkelingen. Het beleid evalueren en (waar nodig) actualiseren wij integraal over 4 tot 6 jaar. 1.4 Kader: wat ging vooraf en wat volgt? Commissie an Ek De isie Werklocaties volgt uit de economische visie 2030 Een vitale stad in een complete regio (commissie an Ek) en is een van de projecten op de Economische Agenda. De isie Werklocaties gaat over de ruimtelijk-economische aanbevelingen van de commissie an Ek. De aanbevelingen 1 Eventuele voorstellen van marktpartijen willen wij bekijken, waarbij dan bijvoorbeeld de juridische consequenties ook in kaart moeten worden gebracht. Als gemeente houden we een verantwoordelijkheid voor het openbaar gebied, bijvoorbeeld voor de openbare veiligheid en toegankelijkheid. 6

8 hebben wij, zoals hiernaast, in een box opgenomen zodat zichtbaar is hoe wij de aanbeveling overnemen in ons beleid. 2 Regionale Samenwerkingsagenda Werklocaties Met onze buurgemeenten in de Regio Amersfoort (Baarn, Barneveld, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Nijkerk, Soest, Woudenberg; zie onderstaande kaart) hebben wij een samenwerkingsagenda voor werklocaties gemaakt. Wij willen ervoor zorgen dat er in de regio voldoende en passende ruimte voor bedrijvigheid is, nu en in de toekomst. Dit is nodig voor de gezamenlijke ambitie om onze regionale economie te versterken, waarbij we streven naar een gezonde balans tussen wonen en werken in de regio. We hebben afspraken gemaakt over onze werklocaties en, meer algemeen, de economische kansen die we voor de regio zien. Economische groei is daarbij geen doel op zich, maar een belangrijke randvoorwaarde voor een aantrekkelijk woon- en leefklimaat. Commissie an Ek: Reserveer voldoende en passende ruimte voor bedrijvigheid. Zorg daarbij voor regionale samenhang en vervul vanuit Amersfoort een trekkersrol in de regio. Met de voorliggende isie Werklocaties geven wij een meer gedetailleerde uitwerking van het beleid voor werklocaties in de gemeente Amersfoort. De regionale afspraken zijn hierbij het uitgangspunt. Kaart: Regio Amersfoort: Amersfoort, Baarn, Barneveld, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Nijkerk, Soest, Woudenberg 2 De aanbevelingen zijn hier bondig opgenomen en betreffen de hoofdaanbevelingen. oor de volledige aanbevelingen (soms inclusief sub-aanbevelingen) verwijzen wij naar het rapport van de commissie an Ek. 7

9 isies van het bedrijfsleven op Isselt en De Hoef Op initiatief van de ereniging van Amersfoortse Bedrijven, ereniging van Amersfoortse Ondernemers en de Kamer van Koophandel hebben twee werkgroepen van ondernemers visies gemaakt over Isselt en De Hoef. De visie op De Hoef ( De Hoef weer op één! ) is ons aangeboden op 17 maart De visie op Isselt ( Isselt broedplaats voor MKB ondernemerschap ) is ons aangeboden op 11 november Beide visies hebben we betrokken bij de isie Werklocaties. Structuurvisie Amersfoort Deze isie Werklocaties is (voor wat betreft de ruimtelijke aspecten) een van de bouwstenen voor de Structuurvisie Amersfoort. De isie Werklocaties is in lijn met de Koers van de Structuurvisie Amersfoort die op 8 februari 2011 door de gemeenteraad is vastgesteld. Uitgangspunt voor de isie Werklocaties is dat gemaakte keuzes ook passen in de voorziene ontwikkelingen op lange termijn. De Structuurvisie Amersfoort heeft een langere tijdshorizon (2030), waarmee we bepaalde afwegingen nog moeten maken. In de isie Werklocaties is aangegeven waar nog nadere uitwerking in de Structuurvisie Amersfoort plaats zal vinden. De Structuurvisie Amersfoort zal medio 2012 worden vastgesteld. De isie Werklocaties is afgestemd op andere bouwstenen van de Structuurvisie, zoals de Woonvisie, de actualisatie van het detailhandelsbeleid en het erkeer- en ervoerplan. Toetsen en bestemmingsplan De isie Werklocaties is het economisch toetsingskader voor nieuwe initiatieven. Het meeste beleid in deze isie Werklocaties is al opgenomen in bestaande bestemmingsplannen. Echter, voor bepaalde locaties betekent de isie Werklocaties nieuw beleid dat nog niet is opgenomen in het betreffende bestemmingsplan. oor vestigingsinitiatieven die wel passen in deze isie Werklocaties, maar (nog) niet in het bestemmingsplan, kunnen wij besluiten medewerking te verlenen door een planologische procedure te starten. Belanghebbenden (bijvoorbeeld omwonenden bij een initiatief voor functiemenging) hebben daarbij de gebruikelijke mogelijkheden voor zienswijzen en bezwaar op grond van de Wet op de Ruimtelijke Ordening. Een initiatief dient verder zoals gebruikelijk te worden getoetst op het Bouwbesluit en aspecten zoals parkeren, welstand, milieu en dergelijke. 1.5 Totstandkoming en participatie We hebben een extern bureau voor ons een analyse laten uitvoeren: hoe staan onze werklocaties er momenteel voor en welke trends en ontwikkelingen zien we. Hiermee is duidelijk geworden welke opgaven er zijn en waar de isie Werklocaties over moet gaan. Hier hebben wij de analyseresultaten beknopt opgenomen (zie vooral hoofdstuk 2). oor meer gedetailleerde informatie verwijzen wij naar de rapportage Naar een isie Werklocaties (Stec, 2011). 3 Tijdens dit traject hebben we een groot aantal partijen geraadpleegd tijdens de Dag van de Amersfoortse Werklocaties. Naast georganiseerde partijen, namen hieraan ook vele ongebonden, individuele ondernemers en belanghebbenden deel. De resultaten (zie bijlage 4) hebben we meegenomen in uitwerking van de isie Werklocaties. We hebben de deelnemers hierover geregeld geïnformeerd. Een aantal vaste partners hebben we regelmatig geraadpleegd: Kamer van Koophandel, ereniging van Amersfoortse Bedrijven, ereniging van Amersfoortse Ondernemers, ereniging van Amersfoortse Zelfstandigen, Nieuwe Amersfoortse astgoed Sociëteit en Provincie Utrecht. Werkgroepen met ondernemers van Isselt en De Hoef hebben een eigen visie op deze werklocaties gemaakt. De Raad voor Economische Ontwikkeling heeft ons geadviseerd. ia Regio Amersfoort hebben we tegelijkertijd met onze buurgemeenten een Samenwerkingsagenda Werklocaties opgesteld. 3 Zie onder Ondernemen in Amersfoort / Economische isie en Agenda / Ruimte en Bereikbaarheid / isie op werklocaties 8

10 Hoofdstuk 2 De stad, de economie en onze ambities 2.1 Koers Amersfoort: duurzaam en vitaal binnen de Noordvleugel van de Randstad 4 Amersfoort behoort tot het deel van Nederland waar de economie goed draait. Figuur 1 laat zien dat momenteel met name de Randstad (grofweg het gebied Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Den Haag) een sterke economie heeft. Figuur 1: Toegevoegde waarde/km 2 Figuur 2: Groei van waarde/km 2, In figuur 2 wordt duidelijk dat de economische groei de afgelopen jaren met name heeft plaatsgevonden in de zone van Amsterdam via Utrecht en Amersfoort naar het zuiden. Deze as wordt ook wel de Bandstad genoemd. De Noordvleugel van de Randstad (Amsterdam, Utrecht) waar Amersfoort deel van uitmaakt, behoort tot deze Bandstad. De Zuidvleugel van de Randstad (Den Haag, Rotterdam) blijft achter bij deze groei. Kennisstad met een goed woonklimaat In brede zin kiezen we ervoor om Amersfoort binnen de Noordvleugel te positioneren als kennisstad met een goed woonklimaat. Amersfoort is de ideale stad om wonen en werken; zorgtaken en carrière te combineren. Ook de eigen regio draagt daar aan bij. Die combinatie van een aantrekkelijk woon-, leef- en werkklimaat draagt ook bij aan het hoge aandeel creatieve klasse en ZZP-ers in Amersfoort. Dit zijn ondernemende, creatieve mensen die in belangrijke mate bijdragen aan economische groei. 5 Amersfoort is centrumstad voor de eigen regio. Dit is bijvoorbeeld merkbaar in het aanbod van (stedelijke) voorzieningen op het gebied van uitgaan, winkelen, cultuur, medisch en (hoger en 4 Deze paragraaf is gebaseerd op de Koersnota voor de Structuurvisie Amersfoort. Op onderdelen zijn de teksten aangevuld met een nadere verdieping of verduidelijking voor de ruimtelijk-economische invalshoek. 5 Kansrijke doelgroepen zoals creatieve ondernemers en ZZP-ers, maar ook starters, snelle groeiers en innovatieve bedrijven stimuleren we met dienstverlening, netwerkvorming en huisvesting. Zie programma s als ZZP B, Amersfoort Creatieve Stad en Amersfoort Breed. 9

11 voortgezet) onderwijs. Op andere gebieden is er juist sprake van complementariteit. Zo biedt Amersfoort een goed vestigingsmilieu voor kennisintensieve bedrijven en heeft de regio nog ruimte voor ruimte-extensieve bedrijventerreinen (dit geldt in het bijzonder voor Nijkerk en Barneveld). oor de regionale economie en werklocaties is het van belang dat het merendeel van de bedrijven sterk gebonden is aan de eigen regio. Bedrijven hebben hier hun personeel, afnemers en toeleveranciers, en de bedrijfsvoering is daar afhankelijk van. Dit blijkt onder andere uit het gegeven dat het merendeel van de bedrijfsverplaatsingen binnen de eigen regio plaatsvindt. Regionale samenhang is dan ook belangrijk. Met onze buurgemeenten in de regio (Baarn, Barneveld, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Nijkerk, Soest, Woudenberg) werken wij samen om de regionale economie te versterken en onder andere te zorgen voor voldoende en passende werklocaties. In de regionale samenwerking vervullen wij een trekkersrol. Zo ambieert Regio Amersfoort tot extra banen tot Wij willen banenmotor van de regio zijn en daar bovengemiddeld in bijdragen (gemiddeld tot extra banen per jaar). Ook is de bovenregionale aantrekkingskracht van Amersfoort van belang voor de regio. De bedrijvigheid die wij aantrekken (bijvoorbeeld hoofdkantoren) leidt ook tot extra werk voor bedrijven in de regio die hun diensten aanbieden (automatisering, beveiliging, schoonmaak en dergelijke). erder neemt onze ambtelijke organisatie in diverse activiteiten het voortouw. itale stad Als leidraad voor de ontwikkeling geldt dat Amersfoort een vitale stad blijft. Met vitaal bedoelen we dat er een goede balans is tussen de economische dynamiek, de kwaliteit van de leefomgeving en de afwikkeling van de mobiliteit. Hiernaast hebben we dit schematisch weergegeven. De economische dynamiek (het eerste hoekpunt) in Amersfoort is groot, zoals hierboven al duidelijk werd. De kwaliteit van de leefomgeving (het tweede hoekpunt) is ook hoog. Amersfoort is omgeven door groene gebieden, die de stad tot een aantrekkelijke woonplaats maken. Bovendien heeft de stad een waardevol historisch centrum en culturele veelzijdigheid. Op milieugebied zijn er geen grote knelpunten. Het derde hoekpunt is de bereikbaarheid. anuit mobiliteitsoogpunt zijn er goede basisvoorwaarden: Amersfoort ligt aan de A1 en de A28 en heeft een intercitystation. Duurzame stad Bij de verdere ontwikkeling van de vitale stad Amersfoort is duurzaamheid een leidend principe. Het is een van onze centrale waarden in het coalitie akkoord We hanteren daarbij het brede begrip duurzaamheid: de samenhang tussen sociaal-culturele, ecologische en economische maatregelen (people, planet en profit), waarbij de effecten elders en voor latere generaties in beeld zijn. De positionering en de kracht van de stad leidt tot onze centrale ambitie voor Amersfoort: Centrale ambitie in De Koers voor de Structuurvisie Amersfoort 2030: Amersfoort ontwikkelt zich verder tot een vitale en duurzame stad, als onderdeel van de Noordvleugel van de Randstad, met een centrumfunctie voor de regio Amersfoort. 10

12 2.2 Richting 2030: groei, met andere accenten 6 Groeistad, met accent op binnenstedelijke vernieuwing Onze centrale ambitie betekent dat Amersfoort zich moet blijven ontwikkelen. De stad wordt geen beheerstad, maar blijft een groeistad, in die zin dat er nog woningen, werklocaties, groengebieden en voorzieningen bij komen. Tot nu toe lag het accent op stadsuitbreiding. Richting 2030 leggen we het accent op binnenstedelijke vernieuwing om nieuwe locaties te bieden voor opvang van de groei. Daarnaast wordt de komende jaren nog wel gebouwd in de stadsuitleg (athorst en athorst West). Economische groei voor een aantrekkelijk woon- en leefklimaat De haperingen in de economie sinds 2001 laten zien dat economische groei geen automatisme is, ook al is de uitgangspositie vooralsnog goed. Wij willen de economische vitaliteit (regionaal) versterken en kansen beter benutten. Economische groei is geen doel op zich, maar een onmisbare voorwaarde voor een aantrekkelijk woon- en leefklimaat. Specialisatie en diversificatie We gaan uit van specialisatie (we versterken waar we al sterk in zijn: onze kennis- en diensteneconomie) en diversificatie (economische verbreding via bijvoorbeeld zorgeconomie, vrijetijdseconomie, zakelijk toerisme). Het streven naar een verdere ontwikkeling van Amersfoort als kennisstad hangt sterk samen met de gunstige ligging in de Randstad, de bereikbaarheid, de leefkwaliteit en de woonmilieus in de stad. Juist in de kenniseconomie is de kwaliteit van de leefomgeving een belangrijke vestigingsvoorwaarde voor bedrijven. 2.3 Economische ambitie: kansen benutten Kansen: aantrekken van nieuwe bedrijven Wij willen onze centrale ligging in Nederland en onze bijzondere kwaliteiten benutten: Amersfoort vormt de verbinding tussen de Randstad en het noorden en het oosten van Nederland. Dit biedt kansen voor bijvoorbeeld hoofdkantoren en bedrijven die verspreid over het land (bovenregionaal) werken. Ook is onze centrale ligging aantrekkelijk voor bijvoorbeeld zakelijk toerisme (hotels, congrescentra en dergelijke). Hiermee trekken wij bedrijvigheid van buiten de eigen regio aan en geven we extra impulsen aan onze economie. Het is voor nieuwe bedrijven in de eerste plaats van belang dat ze in Amersfoort een goede locatie kunnen vinden: onze werklocaties moeten op orde zijn. Hoe we dat zien en wat we daarvoor doen, is in deze isie Werklocaties uitgewerkt. Echter, alleen het hebben van goede locaties is niet genoeg. We doen meerdere dingen om nieuwe bedrijven aan te trekken. Onder andere via de Economische Agenda geven we dit vorm. Zo promoten we Amersfoort via citymarketing, proberen we bedrijven te verleiden zich hier te vestigen (acquisitie) en investeren we in excellente dienstverlening, onder andere door nieuwe bedrijven goed te begeleiden bij hun vestiging en grote bedrijven die zich hier gaan vestigen rode loperdagen aan te bieden (tijdens zo n dag nodigen we het personeel uit in Amersfoort en laten hen kennis maken met de stad). en faciliteren gevestigde bedrijven Naast het aantrekken van nieuwe bedrijven, is het eerst en vooral van belang om de al gevestigde bedrijven goed te faciliteren. We willen bedrijven in staat stellen in Amersfoort te blijven ondernemen en zo mogelijk te groeien, bij voorkeur op hun huidige locatie en als dit niet meer kan, dan moeten er andere locaties (hier of in de regio) beschikbaar zijn. Naast de zorg voor voldoende en passende werklocaties, onderhouden we bijvoorbeeld ook contacten met bedrijven (accountmanagement) om te weten wat er speelt en streven we naar excellente dienstverlening. 6 Deze paragraaf is gebaseerd op de Koersnota voor de Structuurvisie Amersfoort. 11

13 In onderstaande box is geschetst wat we onder andere nog meer doen om het bedrijfsleven te faciliteren en / of de economie te stimuleren. Flankerend beleid De isie Werklocaties gaat over het beleid en de randvoorwaarden voor werklocaties. Daarnaast is de inzet vanuit diverse andere beleidsterreinen nodig om onze economie versterken. Zo werken we aan goede dienstverlening en accountmanagement voor ondernemers. We werken een aanpak uit om meer nieuwe bedrijven aan te trekken (acquisitie). We stimuleren ondernemerschap onder kansrijke doelgroepen (zoals snelle groeiers, ZZP ers, innovatieve bedrijvigheid, internationale ondernemers). We werken aan goede voorzieningen voor inwoners, werknemers en bezoekers (detailhandel, cultuur, toerisme en dergelijke). We promoten Amersfoort via citymarketing en stimuleren zakelijk toerisme. We versterken ons Stadshart. We verbeteren onze bereikbaarheid, met name via de maatregelen in het programma ERDER. Ook actualiseren we ons erkeer- en ervoerplan (P). We versterken ons woon- en leefklimaat met investeringen vanuit diverse sociale en fysieke programma s (o.a. Amersfoort ernieuwt en Groenblauwe Structuur). Ook actualiseren we momenteel onze Woonvisie. Met ons programma Duurzame Ontwikkeling verbeteren we de samenhang tussen People, Planet en Profit. Dat betekent ook dat we bedrijven aan ons willen binden die maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan. oor een duurzame, vitale economie is dit van groot belang. We voeren regionaal arbeidsmarktbeleid en versterken de relatie onderwijs-arbeidsmarkt. Zeker met het oog op de vergrijzing (waar ook Amersfoort mee te maken krijgt, maar iets later dan de rest van Nederland) en de voorziene krapte op de arbeidsmarkt in de toekomst, zal de beschikbaarheid van voldoende en goed gekwalificeerd personeel voor bedrijven steeds belangrijker worden. We zetten in op meer hoger onderwijs. We verbeteren onze veiligheid etc. Kortom, ook buiten de kaders van de isie Werklocaties verbeteren we de economische randvoorwaarden. Kwantitatieve ambitie: balans wonen en werken Door ons bedrijfsleven goed te faciliteren en nieuwe bedrijven aan te trekken, willen wij zorgen voor voldoende werkgelegenheid. Richting de toekomst, moet de ontwikkeling van onze werkgelegenheid gelijke tred houden met onze bevolkingsgroei. Dit is geen doel op zich, maar een voorwaarde voor een vitale, duurzame stad: voor de identiteit van onze stad (ideale stad om wonen en werken; zorgtaken en carrière te combineren) en voor de algehele vitaliteit van de stad (en de regio) is het van belang dat de economische dynamiek op peil blijft en in balans met de leefomgeving. Aan de hand van een bevolkingsprognose is berekend hoeveel extra banen Amersfoort nodig heeft om de balans tussen wonen en werken te behouden: wij ambiëren een Commissie an Ek: Richting 2030 heeft Amersfoort drie centrale opgaven: 1. Meer regionale samenhang; 2. Balans wonen en werken (1000 tot 1700 extra banen per jaar); 3. Duurzame economische groei. banengroei tot 2030 van gemiddeld 1000 tot 1700 extra banen per jaar. In de bevolkingsprognose is rekening gehouden met demografische ontwikkelingen (geboorte, sterfte, emigratie, immigratie). De behoefte aan banen in Amersfoort ontstaat door de jonge bevolkingsopbouw (de jongeren van nu, willen straks een baan) en de woningbouw (nieuwe inwoners die hier willen werken). Kwalitatieve ambitie: duurzaamheid en vernieuwing oor deze groei is ruimte voor bedrijvigheid nodig. Wij willen niet alleen voldoende, maar vooral passende ruimte bieden. Passend voor de gebruikers (bedrijven), maar ook passend in de omgeving en passend in de tijd, nu en in de toekomst. Ruimte voor bedrijvigheid moet daarvoor beter en duurzamer worden ingevuld. 12

14 2.4 Ambities en trends: andere accenten in het beleid voor werklocaties Als we de banenambitie als (kwantitatief) uitgangspunt nemen, is het allereerst de vraag: hoeveel ruimte is er nodig en waar moet die ontstaan? En als we vervolgens de kwalitatieve ambitie daarbij betrekken, rijst de vraag: hoe moet die ruimte eruit zien? Wat is beter en duurzamer? In de analyse Naar een visie werklocaties en door gesprekken met marktpartijen en partners, zijn de trends en ontwikkelingen gesignaleerd. Hoeveel ruimte is er nodig en waar moet die ontstaan? Toelichting op de begrippen reguliere werklocaties en verspreide werklocaties We maken onderscheid in reguliere werklocaties (het centrum en de kantoren- en bedrijventerreinen) en verspreide werklocaties (ook wel informele werklocaties genoemd, zoals woonwijken of gemengde zones waar niet één functie overheersend is, zoals de omgeving van de Stichtse Rotonde). Uiteraard is het centrum een sterk gemengd gebied met vele typen functies. Het centrum hebben wij in dit verband als reguliere werklocatie aangemerkt, omdat een groot deel van de kantoren zich hier bevindt. Daarmee kunnen we de analyse en het beleid voor kantoren respectievelijk het centrum in samenhang presenteren. We zien over langere tijd een opvallende verschuiving van werkgelegenheid van reguliere werklocaties naar verspreide werklocaties. 7 In 1998 bevond 35% van de werkgelegenheid zich op verspreide werklocaties, momenteel is dat al 42% en de verwachting is dat dit verder toeneemt. Het gaat hier vooral om schone 8 functies zoals winkels, 9 baliediensten, makelaars, apotheken, huis- en tandartsenpraktijken, scholen, thuiswerkende ZZP-ers en dergelijke. oor een deel gaat het om consumentenvoorzieningen of -diensten, maar ook om functies die niet per se dicht bij consumenten (inwoners) hoeven te zitten, maar dit type locatie verkiezen boven een reguliere werklocatie. Deze bedrijvigheid (commercieel en maatschappelijk) is over het algemeen goed te mengen met wonen. De verdere groei van werkgelegenheid in dit type functies is ook een uiting van de kennis- en diensteneconomie (schonere bedrijvigheid, het nieuwe werken) en de stijgende welvaart (mensen hebben meer vrije tijd en meer te besteden, en daarom zijn er meer consumentendiensten). Door de diversiteit en de kleinschaligheid van de individuele ontwikkelingen is voor de toekomstige behoefte aan verspreide werklocaties geen prognose te maken. oor het beleid (zie hoofdstuk 3) betekent dit dat we moeten inspelen op een algemene trend die zich in vele vormen en in de meeste gevallen spontaan aandient. 7 We bedoelen hier met verschuiving dat de verspreide werklocaties een groter procentueel aandeel in de totale werkgelegenheid krijgen. We bedoelen niet dat er bedrijvigheid wegtrekt van bijvoorbeeld bedrijventerreinen naar woonwijken. 8 Schoon wil zeggen dat er weinig tot geen hinder voor de omgeving is en daarom goed te mengen met andere functies. In woonwijken gaat het vaak ook om kleinschalige functies, in de gemengde gebieden komen relatief ook veel grootschalige functies voor, denk aan de grote instellingen rond Stichtse Rotonde. 9 Ons beleid voor winkels is uitgewerkt in ons detailhandelsbeleid. oor de wijken hebben we gekozen voor een aantal sterke centra, waar we onder voorwaarden ruimte voor nieuwe initiatieven bieden. 13

15 oor de toekomstige behoefte aan bedrijfsruimte en kantoren is wel een prognose gemaakt. 10 De uitkomsten laten zien dat er weliswaar nog banengroei op bedrijventerreinen en in kantoren is te verwachten, maar dat deze groei minder wordt. In tegenstelling tot diverse andere regio s kent Amersfoort voorlopig nog groei door de economisch kansrijke uitgangssituatie. Dit is gelegen in de centrale ligging, de gunstige sectorstructuur (kennis- en diensteneconomie) en de bevolkingsgroei. Meer inwoners betekent automatisch een grotere behoefte aan allerlei voorzieningen, maar betekent ook een grotere beschikbaarheid van arbeidskrachten. Dit maakt het aantrekkelijk voor bedrijven om zich hier te vestigen en niet in een regio waar het moeilijk is om goed personeel te vinden. 11 Dit is de trend werken volgt wonen : inwoners kiezen hun woonplek steeds meer vooral op basis van de aantrekkelijkheid van het woon- en leefklimaat (in plaats van te kiezen voor de plek waar ze werk kunnen vinden) en bedrijven vestigen zich steeds meer daar waar ze voldoende en geschikte arbeidskrachten vinden. oorwaarde is wel, dat met de ontwikkeling van woningen ook ruimte voor bedrijvigheid wordt geboden. oor de periode is voor de regio Amersfoort berekend dat er nog behoefte is aan ongeveer 80 hectare bedrijfsruimte, waarin met de huidige plannen in de regio ruimschoots wordt voorzien. Dit is exclusief eventuele niet-bedrijfsruimte die op bedrijventerreinen kan komen, zoals perifere detailhandel, leisure en dergelijke. Omdat we op de meeste locaties uitgaan van functieverruiming (zie volgende hoofdstuk), zal de behoefte aan bedrijventerreinen waarschijnlijk groter zijn dan die 80 hectare. Na 2020 is de regionale behoefte aan nieuwe bedrijfsruimte berekend op ongeveer 10 hectare, al is dit getal vooral een indicatie. Daarnaast is er tot 2020 in de regio nog behoefte aan ongeveer vierkante meter nieuwe kantoren. In deze behoefte is rekening gehouden met groei van bestaande kantoororganisaties (uitbreidingsvraag), met vervanging van kantoorgebouwen die technisch en/of economisch zo verouderd zijn dat ze een andere functie krijgen (vervangingsvraag), met nieuwe kantoorgebruikers van buiten de regio (bovenregionale vraag) en met een opgave om bestaande leegstand terug te brengen (de vraag is naar beneden bijgesteld omdat een deel in bestaande leegstaande kantoren terecht kan). Na 2020 neemt de behoefte aan nieuwe kantoren voor uitbreidingsvraag af en gaat het bijna alleen nog om nieuwe kantoren voor vervangingsvraag. 10 Dit is in de analyse door bureau Stec gedaan via de Bedrijfslocatie Monitor (BLM). In deze methodiek wordt rekening gehouden met een verwachting van de economische groei op basis van het op een na hoogste groeiscenario van het Centraal Planbureau (het zogenaamde TM-scenario, zoals ook door het Rijk, provincies en NG is bepaald in het convenant bedrijventerreinen), de typen bedrijvigheid (sectorstructuur) en de verwachte ontwikkeling van de werkgelegenheid per sector. ervolgens is de ruimtebehoefte berekend op basis van kengetallen over de behoefte per werknemer aan bedrijfsruimte en kantoor (dit verschilt per sector: zakelijke diensten heeft bijvoorbeeld een hoog aandeel kantoor en industrie een hoog aandeel bedrijfsruimte). De BLM is de meest gangbare methodiek in Nederland, al blijven de uitkomsten voorspellingen die met de nodige onzekerheden omgeven zijn. 11 Met de vergrijzing zal landelijk een verdere verschuiving van inwoners en bedrijven plaatsvinden van krimpregio s naar groeiregio s zoals Amersfoort. In dit proces, speelt het functioneren van de arbeidsmarkt ook een belangrijke rol. Op 25 januari 2011 heeft de Raad voor Economische Ontwikkeling (REO) ons hun advies over arbeidsmarktbeleid aangeboden. Mede op basis van dit advies en in samenhang met andere thema s van de Economische Agenda werken wij aan een verdere verbetering van onze arbeidsmarkt. 14

16 Naar de huidige inzichten is er de komende jaren onvoldoende vraag naar nieuwe kantoren om overal de leegstand (momenteel vierkante meter: 16% van de totale voorraad 12 ) op te lossen en de geplande nieuwe locaties (bijna vierkante meter, vooral Podium en Trapezium) volledig te realiseren. 13 Daarbij zullen efficiencyverbeteringen bij bedrijven (onder andere het nieuwe werken) ertoe leiden dat per baan minder ruimte nodig is. In de prognose is dit al verwerkt. Zo was het voor kantoren gebruikelijk dat een werknemer gemiddeld 30 à 35 vierkante meter ruimte nodig had, in moderne kantoren daalt dat naar 25 vierkante meter of zelfs lager. De moderne kantoren leveren dan ook per vierkante meter een hogere bijdrage aan de werkgelegenheid dan de traditionele kantoren. Amersfoort is en blijft een aantrekkelijke vestigingsplaats voor kantoren. Naar ligging in de stad zijn er wel verschillen. Het centrum blijft de meest aantrekkelijke locatie voor kantoren vanwege het NS intercitystation, de voorzieningen en de algehele sfeer en uitstraling. Al geldt ook hier dat er diverse, met name grote kantoorpanden al lang geheel of gedeeltelijk leeg staan. Het Stationsgebied bijvoorbeeld wordt sterk gedomineerd door grote kantoorpanden, waar onder andere meer functiemenging de locatie aantrekkelijker kan maken. Ten tweede zijn grootschalige snelweglocaties (Podium) maar voor een beperkt aantal kantoorgebruikers aantrekkelijk. Er is nog wel behoefte aan nieuwe kantoren langs snelwegen, maar die is naar de huidige inzichten beperkt. Ten derde zien we vooral op De Hoef (bij NS station Schothorst) veel leegstand, met name in grote kantoorpanden. Hoe moet die ruimte eruit zien? In de eerste plaats zien we een toenemende behoefte aan functiemenging. Een mix aan functies maakt locaties voor de gebruikers vaak aantrekkelijker dan monofunctionele gebieden. Het gaat om het mengen van wonen en werken, en om het mengen van verschillende werkfuncties. Met name bedrijventerreinen kennen een relatief monofunctionele opzet met scheiding van functies. Dergelijke locaties voldoen vaak niet meer aan de eisen van deze tijd. Met meer ruimte voor functiemenging krijgen deze locaties nieuwe impulsen die de kwaliteit verhogen. Wij maken twee kanttekeningen bij functiemenging. Functiemenging is goed, als functies elkaar versterken. Afhankelijk van de identiteit en kwaliteit van een gebied, moet worden bepaald welke functies elkaar kunnen versterken. Functiemenging wil derhalve niet zeggen dat alles mag. En niet alle functies zijn met elkaar te mengen. Zo wil een chemiebedrijf of transportonderneming zich kunnen vestigen op een bedrijventerrein met voldoende milieugebruiksruimte voor activiteiten die geluid, geur of risico veroorzaken. Het blijft daarom nodig om ook locaties te houden waar menging juist niet wordt toegestaan. Een trend die nauw verband houdt met functiemenging, is de toenemende kleinschaligheid. Het aantal werknemers per bedrijf daalt en het aantal ZZP-ers groeit. Kleine bedrijven zijn eerder te mengen met andere functies dan grote bedrijven. Op de Amersfoortse kantorenmarkt ligt er op de trend naar meer kleinschaligheid een belangrijke opgave: er is overaanbod van grote panden en onderaanbod van kleine kantoren. 14 Maar ook op bedrijventerreinen is er behoefte aan bedrijfsverzamelgebouwen met kleinere units. 12 Leegstand van kantoren speelt in de hele Noordvleugel van de Randstad, onder andere doordat hier in het verleden veel op risico is gebouwd. Momenteel zien we dat centrumsteden als Amsterdam, Utrecht en Amersfoort minder leegstand hebben dan satellietsteden als Nieuwegein en Haarlemmermeer. 13 In de behoefteraming is de invloed van acquisitie niet betrokken. Door succesvolle acquisitie van grote, (inter)nationale bedrijven kan de uiteindelijke vraag naar kantoren fors hoger liggen dan berekend. oor succesvolle acquisitie is (directe) beschikbaarheid van panden en/of ontwikkellocaties van belang. 14 Dit kan ook gaan om een groot pand die door de inrichting en uitstraling geschikt is voor gebruikers van kleinere kantoren. oor deze gebruikers is zichtbaarheid vaak van belang. Dit kan ook worden bereikt met bijvoorbeeld meerdere ingangen of een centrale binnenruimte waar elk gevestigd bedrijf duidelijk zichtbaar wordt, in plaats van relatief anoniem op een verdieping te zijn gehuisvest. 15

17 Nu is het niet zo dat elke werklocatie maar zo gemengd mogelijk moet zijn. Hiermee komen we op een derde trend, namelijk de behoefte aan locaties met een duidelijk profiel, aansluitend op het type bedrijven waarvoor zo n locatie het meest geschikt is. Werklocaties moeten zich goed van elkaar onderscheiden. Met een divers aanbod aan werklocaties, wordt het beste in de verschillende behoeften voorzien. Sommige werklocaties functioneren juist goed met een wat meer eenzijdig profiel (en daarmee een strakker kader vanuit beleid en het bestemmingsplan) en andere werklocaties juist met meer functiemenging en diversiteit (en daarmee een flexibeler kader). oor de bedrijventerreinen ligt er vooral een opgave om het aanbod beter op de vraag te laten aansluiten. De vraag kan bestaan uit bedrijfsruimte en niet-bedrijfsruimte: - oor bedrijfsruimte is vooral vraag naar bedrijventerreinen in het midden en lagere segment, en voor een beperkter deel naar hoogwaardige terreinen. Het onderscheid in kwaliteitsniveaus wordt vooral gemaakt op verschijningsvorm: hoogwaardige terreinen onderscheiden zich op de inrichting van de openbare ruimte en de hogere beeldkwaliteitseisen die worden gesteld aan de panden. Als gevolg hebben hoogwaardige locaties hogere grond- of huurprijzen en trekt daarmee deels ook andere typen bedrijven, zie de verschillen tussen De Wieken (midden) en Bedrijvenpark athorst (hoogwaardig). Bedrijven op een hoogwaardig bedrijvenpark hebben vaak een hoger aandeel bedrijfsgebonden kantoor ten opzichte van het aandeel bedrijfsruimte. - Niet-bedrijfsruimte is dermate divers, dat deze functies op hoogwaardige locaties kunnen landen (bijvoorbeeld kinderopvang) of op locaties in het lagere en midden segment (bijvoorbeeld een kartbaan). Hoogwaardige locaties lenen zich over het algemeen goed voor functiemenging, op voorwaarde dat de niet-bedrijfsruimte functies de gewenste beeldkwaliteit realiseren. oor het midden en lagere segment worden de mogelijkheden vooral bepaald door de eventuele nabijheid van bedrijven die milieugebruiksruimte nodig hebben. Dit betreft vaak maatwerk. Daarnaast kijken we ook stadsbreed en regionaal naar de mogelijkheden. Zo is de marktruimte voor perifere detailhandel uiteindelijk begrensd. Het is dan beter om perifere detailhandel op de voor deze functie meest geschikte locaties te concentreren. Dit voorkomt overaanbod (leegstand) en leidt bovendien tot meer onderscheid tussen locaties. Daarnaast is er voor bestaande locaties een noodzakelijke, maar complexe opgave om de kwaliteit te verbeteren (herstructurering). We zien op bedrijven- en kantorenterreinen panden die soms meerdere jaren leeg staan waarvoor de eigenaren moeilijk nieuwe gebruikers kunnen vinden. Hierdoor dreigt verloedering en wordt de locatie steeds minder aantrekkelijk voor bedrijven om zich daar te vestigen. Ons beleid geeft richting en ruimte Bovenstaande tekst geeft op hoofdlijnen antwoord op de vragen waar de ruimte voor banen moet ontstaan en hoe die ruimte eruit moet zien. Het laat duidelijk zien dat we deels andere accenten moeten leggen, maar we hebben geen sluitende antwoorden, dat kan ook niet. Wensen, eisen en behoeften verschillen sterk per (type) bedrijf en veranderen in de tijd. Het zijn ondernemende mensen in de stad die met hun initiatieven invulling geven aan de ruimte. Ons beleid in het volgende hoofdstuk is dan ook geen vast eindbeeld, maar geeft richting en is flexibel om kansen en mogelijkheden te kunnen benutten. Uiteraard stellen wij waar nodig duidelijke randvoorwaarden, omdat niet alle ontwikkelingen gewenst zijn, danwel verschillende ontwikkelingen strijdig met elkaar kunnen zijn. Dan maken wij keuzes. oor betere en duurzamere werklocaties, verbeteren wij de randvoorwaarden voor vestiging (dit is in hoofdstuk 3 uitgewerkt) en in sommige gevallen kunnen wij actief nieuwe ontwikkelingen (helpen) aanjagen (dit is in hoofdstuk 4 uitgewerkt). 16

18 Hoofdstuk 3 Ons beleid 3.1 Beleid verspreide werklocaties: verschuiving van werkgelegenheid en functiemenging De grootste en tegelijkertijd minst grijpbare ontwikkeling die wij zien, is de verschuiving van werkgelegenheid van reguliere werklocaties naar verspreide werklocaties. erspreide werklocaties worden steeds belangrijker: ze voorzien in een behoefte en zijn steeds meer nodig om voldoende ruimte te bieden voor banengroei (omdat de groei van bedrijfsruimte en kantoren minder wordt). Wij willen voor werkfuncties op verspreide werklocaties meer ruimte bieden. Dit past bij de stedelijke dynamiek: wij gaan ruimhartig om met functiemenging. Ook voor de groei van het werken komt er een steeds groter accent op binnenstedelijke vernieuwing en inbreiding. 17 Commissie an Ek: ergoot de mogelijkheden voor functiemenging en kleinschalige werklocaties. Denk bijvoorbeeld aan wijkeconomie, broedplaatsen en woonwerkcombinaties. Wij hanteren hier een breed begrip van werken (of bedrijven, bedrijvigheid): naast kantoren of bedrijfsruimte, kan het ook gaan om voorzieningen, cultuur, zorg en dergelijke. Bij functiemenging op verspreide werklocaties hebben we het over schone bedrijvigheid. Bovendien zal het in pure woongebieden overwegend gaan om kleine bedrijven. In meer gemengde en/of stedelijke gebieden zullen vaker ook grote bedrijven passen. Wij kunnen niet op voorhand bepalen waar en hoe meer functiemenging gaat ontstaan, daarvoor zijn marktpartijen aan zet. Wel geven wij onderstaand op hoofdlijnen ons beleid voor verspreide werklocaties aan. Regeling bedrijven en beroepen aan huis Begin 2010 hebben wij de mogelijkheden voor bedrijven en beroepen aan huis verruimd. De regeling bedrijven en beroepen aan huis geldt voor de hele stad. Het is onder voorwaarden toegestaan om aan huis een bedrijf te hebben met maximaal drie werkzame personen (eigenaar/bewoner en twee werknemers). Deze regeling zetten wij voort. oor het grootste deel van de stad voorzien we hiermee in de mogelijkheden die er voor functiemenging zijn. Deze regeling is bedoeld om kleinschalige bedrijvigheid gekoppeld aan de woonfunctie in woongebieden mogelijk te maken, waarbij het woonen leefklimaat behouden blijft. Extra functiemenging op bijzondere locaties Daarnaast zien we voor bepaalde locaties of gebieden kansen voor meer functiemenging. Daar is (of ontstaat) een meer stedelijk woon-, werk- en leefmilieu. oor de Woonvisie en de isie Werklocaties hebben wij bekeken waar wij nu al de grootste kansen voor functiemenging zien. Dit vormt input voor de Structuurvisie Amersfoort. In het kader van de Structuurvisie Amersfoort maken wij een nadere afweging of daar op langere termijn ook andere gebieden voor in aanmerking komen. In de eerste plaats zijn er al volop mogelijkheden in de gebieden die al sterk gemengd zijn, zoals het centrum, wijkwinkelcentra en enkele grotere, doorgaande (stads)wegen. oor veel bedrijfjes is de aanwezigheid van voorzieningen vaak een voorwaarde voor vestiging in een woonomgeving. Richting de toekomst zien wij echter ook andere gebieden die zich goed lenen voor functiemenging. ooral de schil rond het centrum biedt kansen: de centrumvoorzieningen zijn dichtbij, er wordt de komende jaren veel vernieuwd en de wijken en buurten kennen al een bepaalde mate van menging en levendigheid die bijvoorbeeld in de wijken in Amersfoort Noord minder aanwezig is. Meer stedelijkheid aan de zuid- en westkant van het centrum als voorwaarde Aan de zuid- en westkant van het centrum bevinden zich bijzondere locaties voor herontwikkeling, die bovendien al een sterk stedelijk profiel (of potentie daarvoor) hebben: Oliemolenkwartier, Wagenwerkplaats, Maatweg, Kop van Isselt en Zonnehof. De ligging ten opzichte van het NS

19 intercitystation Amersfoort en het Eemplein maakt deze kant van het centrum extra interessant voor functiemenging en meer stedelijkheid. oor de (her)ontwikkeling van deze gebieden gaan wij uit van menging van wonen en werken. Dit zijn lopende projecten. Hier willen wij geen eenzijdige invulling en daarom stellen wij een gemengde ontwikkeling als voorwaarde: 15 - Op Wagenwerkplaats en Oliemolenkwartier vestigen zich verschillende functies binnen het profiel creatieve economie, zoals bedrijfsruimtes, kantoren, ateliers, onderwijs, horeca, cultuur en (studenten)woningen. - Maatweg is een bijzondere locatie door de komst van het ziekenhuis, waar straks meer dan personen werken. - De Kop van Isselt heeft de potentie om een stedelijk (woon- en) werklandschap te worden. Wij willen de Kop van Isselt veranderen naar een gemengd woon- en werkgebied. - Zonnehof is nu al sterk gemengd. Enkele grote functies verdwijnen uit het gebied. oor de herontwikkeling is wonen en werken (in brede zin) het uitgangspunt. Geleidelijke, spontane ontwikkeling in de wijken ten noorden en oosten van het centrum Ten noorden en oosten van het centrum liggen wijken die al de nodige levendigheid (stedelijkheid) hebben. De komende jaren worden hier diverse plekken via Amersfoort ernieuwt herontwikkeld. Dit zorgt al voor de nodige dynamiek en verandering. Meer menging van wonen en werken is daardoor kansrijk. In deze wijken mikken wij op meer functiemenging via een min of meer geleidelijke, spontane weg die wordt ingezet door initiatieven uit de markt. Wij gaan ruimhartig om met initiatieven voor functiemenging. Bij nieuwe ontwikkelingen zal het bestaande karakter van de wijk of buurt het uitgangspunt zijn, waarbij overigens een toename van stedelijkheid best passend kan zijn. Een project als de garageboxen voor startende ondernemers in De Horsten in Liendert (realisatie door woningcorporatie De Alliantie) zien wij graag op meer plekken ontstaan. Stichtse Rotonde De omgeving van de Stichtse Rotonde (Amersfoort-West: Bosgebied en de westelijke buurten van De Berg Noord en De Berg Zuid) wordt gekenmerkt door diverse instellingen in het groen en is voor de economie van Amersfoort van zeer grote waarde. Er werken ruim personen (gelijk aan Isselt). De werkgelegenheid is de laatste tien jaar met 33% gestegen en het aantal bedrijven is bijna verdubbeld (van 196 naar 374, met name door ZZP-ers en kleine bedrijven). Naast ZZP-ers en kleine bedrijven, zijn er drie werkgevers met meer dan 1000 werknemers (Bernhardkazerne, Zon en Schild, DH). Er is veel zorg, onderwijs, vrijetijdseconomie, zakelijk toerisme en dienstverlening. Daarmee draagt het gebied sterk bij aan de diversiteit van de Amersfoortse economie. Door de ruimtelijke inpassing in het groen, zou je hier kunnen spreken van een (groen) werklandschap. De Stichtse Rotonde en omgeving is een gemengde zone die we verder willen optimaliseren (dit is het huidige uitgangspunt zoals bepaald in het kader van de planvorming voor de bereikbaarheid van Amersfoort- West). Dat wil zeggen dat als uitbreiding of intensivering van de huidige functies nodig is om als functie vitaal te blijven, dan wordt dat toegestaan binnen de grenzen van de eigen kavel onder de randvoorwaarde dat het groen en landschappelijke karakter van het gebied wordt bewaard en versterkt. Dit biedt over het algemeen voldoende perspectief voor de huidige functies om nu en in de toekomst hier goed te functioneren en tegelijkertijd blijft het bestaande karakter (groen, werklandschap) behouden. anuit economisch perspectief biedt dit gebied, vanwege haar aantrekkelijkheid, nog veel groeikansen. Het groene karakter is onderdeel van die aantrekkelijkheid. In het kader van de 15 Per ontwikkelgebied gaan we bekijken hoe we hier concreet invulling aan geven. Te denken valt aan een richtlijn waarbij voor wonen en werken ieder een minimaal percentage van het programma wordt nagestreefd (bijvoorbeeld minimaal 20% wonen en minimaal 20% werken), waarbij nog de nodige flexibiliteit blijft bestaan om in de uiteindelijke verdeling te variëren. Een andere denkbare richtlijn is dat het huidige aantal arbeidsplaatsen in een gebied minimaal behouden blijft en dat daar bovenop voor elke extra woning die wordt gerealiseerd ook ruimte voor één extra arbeidsplaats komt. 18

20 Structuurvisie Amersfoort en de verdere planvorming voor Amersfoort West maken we een nadere afweging. Kleine en grotere initiatieven elders En tot slot dienen zich geregeld kleine en grotere initiatieven verspreid over de stad aan. Wij gaan hier ruimhartig mee om: wij kijken naar kansen en mogelijkheden. Concrete initiatieven blijven we toetsen op onder andere de ruimtelijke inpasbaarheid, waarbij aspecten als parkeren, hinder voor de omgeving en stedenbouwkundige aspecten in de afweging worden betrokken. 3.2 Beleid bedrijventerreinen: duurzaam ruimtegebruik Regionale afspraken Binnen Regio Amersfoort hebben we met onze buurgemeenten (Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest, Woudenberg, en Nijkerk, Barneveld) een Samenwerkingsagenda Werklocaties opgesteld. Belangrijk onderdeel hierin is het beleid voor bedrijventerreinen, in het bijzonder de herstructurering en de ontwikkeling van nieuwe locaties. We maken nog nadere afspraken over de ontwikkeling van bedrijventerreinen. In de Samenwerkingsagenda Werklocaties is al een aantal hoofdlijnen bepaald die als basis voor de verdere uitwerking van onze isie Werklocaties hebben gediend. Zo zijn er prioriteiten voor de herstructurering van bedrijventerreinen afgesproken. De behoefte aan bedrijventerreinen tot 2020 is berekend. Op basis hiervan is afgesproken dat er tot 2020 geen nieuwe planlocaties voor bedrijventerreinen worden aangewezen. Ook voor kantoren is de behoefte tot 2020 berekend. Gezien de huidige leegstand en de grote planvoorraad (dit speelt vooral in Amersfoort en Leusden) liggen hier flinke opgaven om weer een gezonde kantorenmarkt te hebben. Een nadere uitwerking is, net als voor bedrijventerreinen, onderdeel van de vervolgacties. Commissie an Ek: - Ga zorgvuldig om met ruimte: hanteer de SER-ladder en start op tijd met herstructurering - Maak regionale afspraken - erruim mogelijkheden voor functiemenging en flexibiliteit. - Zorg voor diversiteit - Thematiseer werklocaties naar doelgroepen. - Zorg ook na 2015 voor voldoende ruimte voor bedrijvigheid in de eigen regio Tot slot zijn er afspraken gemaakt over kennisdeling en samenwerking op een aantal specifieke thema s, zoals duurzaamheid, ZZP-ers, glasvezel en regionale profilering, marketing en acquisitie. Duurzaam ruimtegebruik en planning werklocaties Amersfoort Het optimaliseren en waar nodig herstructureren van bestaande werklocaties heeft prioriteit boven de aanleg van nieuwe locaties. Dit uitgangspunt staat bekend als de SER-ladder 16. Ook de provincie Utrecht en het Rijk hanteren dit. Dit betekent dat we inzetten op herstructurering, dat we Bedrijvenpark athorst, De Wieken Zuid en De Wieken Noord ontwikkelen en geen nieuwe planlocaties tot 2020 aanwijzen: - Herstructurering: wij geven tot 2020 prioriteit aan Isselt, De Hoef en Kop van Isselt (zie paragraaf 4.1). Hier zijn de opgaven het grootst. - Planning : in de periode is voor de regio Amersfoort berekend dat er nog behoefte is aan ongeveer 80 hectare bedrijfsruimte (exclusief eventuele niet-bedrijfsruimte die 16 De SER-ladder is een richtlijn voor een duurzaam gebruik van werklocaties. Het gaat uit van drie stappen: benut eerst de mogelijkheden op bestaande locaties, kijk vervolgens naar mogelijkheden om bestaande ruimte te intensiveren en als daarmee nog onvoldoende in de vraag kan worden voorzien, kunnen nieuwe locaties worden gerealiseerd. 19