Hoe bevalt de OV-fiets? Klantenonderzoek

Hoe bevalt de OV-fiets? Klantenonderzoek

De Fietsersbond komt al sinds 1975 op voor de belangen van alle fietsers. Duizend vrijwilligers, 130 plaatselijke afdelingen en 25 medewerkers van het landelijk bureau zijn dagelijks op pad om het plezier en de veiligheid van 12 miljoen fietsers te laten meetellen in het landelijke en gemeentelijke fietsbeleid. Een lidmaatschap kost nu slechts 22 euro per jaar. Hiervoor ontvangt u iedere 2 maanden het tijdschrift Vogelvrije Fietser, boordevol fietsersnieuws. Voor nog meer informatie verwijzen wij u naar de website www.fietsersbond.nl. Onderzoek en verslag Foto voorpagina Beeldbewerking Druk Oplage Rianne Becht en Miriam van Bree Holland Railconsult WILDVLEES Postduif, Woerden 100 exemplaren Utrecht, september 2003 Dit is een uitgave van de Fietsersbond, tot stand gekomen met subsidie van NOVEM. Overname van - delen van - de tekst en afbeeldingen is mogelijk na overleg met de Fietsersbond. Meerdere exemplaren zijn te bestellen bij de Fietsersbond Postbus 2828 3500 GV Utrecht tel: 030-2918171 fax: 030-2918188 www.fietsersbond.nl info@fietsersbond.nl 2003 1

Samenvatting In het kader van het NOVEM-programma Aansluiting fiets op OV werkt ProRail aan een pilot met flexibel fietsverhuur: de OV-fiets. De Fietsersbond wilde de ervaringen weten van de vaste gebruikers van het OV-fietssysteem. Met medewerking van ProRail zijn betalende klanten van de OVfietsorganisatie hiervoor benaderd. Er is gekeken naar betalende, individuele klanten. Zij ontvingen een digitaal verzoek om mee te werken aan een enquête die op een aparte pagina onder de website van OV-fiets stond, niet toegankelijk voor derden. Gebruik OV-fiets Ruim de helft van de OV-fietshuurders gebruikt de OV-fiets om naar vrienden/familie te fietsen en voor overig zakelijk verkeer. De OV-fiets wordt duidelijk minder gebruikt voor andere doeleinden. Het hoge aandeel overig zakelijk verkeer springt eruit ten opzichte van de motieven van de gemiddelde treinreiziger. Blijkbaar voldoet de OV-fiets goed om naar zakelijke afspraken te gaan. Tevreden klanten De respondenten vinden de aanmeldprocedure helder en zijn tevreden over de klantvriendelijkheid van de verhuurders. Ook over de snelheid van de uitgifte zijn de klanten tevreden. Het onderhoud van de fiets kan op sommige plaatsen nog verbeterd worden. Effecten op het reisgedrag De Fietsersbond confronteerde de reizigers met een aantal stellingen over het effect van de fiets op hun reisgedrag. Daaruit blijkt dat 98 procent van de ondervraagden de fiets een goede toevoeging vindt aan het openbaar vervoer. En 93 procent is van mening dat de OV-fiets het reizen per trein aantrekkelijker maakt. Een derde van de respondenten reist vaker per trein door het gemak van de OV-fiets, ondanks het feit dat de fiets op een beperkt aantal stations te huur is. Een gemiddelde OVfietsreiziger maakt per jaar 4,5 extra treinreizen door de OV-fiets. Opvallend is dat 15 procent van de ondervraagde klanten vaker de auto laat staan. Aanbevelingen Natuurlijk zijn er verbeteringen mogelijk. Zo kunnen reizigers nog geen fiets reserveren. Voor lange mensen is de fiets bovendien te klein. Verder zijn de fietsen alleen bij de kluizen 24 uur per dag beschikbaar, bij uitgifte bij de bewaakte fietsenstallingen hangt het af van de openingstijden van de stalling. En die is vaak niet beschikbaar van de eerste tot de laatste trein. Zeker voor het inleveren van de fiets moet het eenvoudig zijn hiervoor een oplossing te bedenken. Bijvoorbeeld een kluisje waar de huurders hun sleutel in kunnen gooien. Verder pleit de Fietsersbond voor een brede reclamecampagne met een gerichte marketingstrategie om de bekendheid van de OV-fiets te vergroten, met de vele mogelijkheden die de OV-fiets biedt. 2003 2

Inhoudsopgave Samenvatting...2 Inhoudsopgave...3 1 Inleiding...4 2 Opzet van het onderzoek...5 3 Resultaten...6 3.1 Inleiding... 6 3.1.1 Kenmerken van de respondenten... 6 3.1.2 Huurgedrag... 6 3.1.3 Waarvan bekend?... 7 4 Huren in de praktijk...9 4.1.1 Inleiding... 9 4.1.2 De formule... 9 4.1.3 Onderhoud OV-fiets... 10 4.1.4 Huurgedrag... 12 5 Effecten van de OV-fiets op reisgedrag...14 6 Aanbevelingen...16 2003 3

1 Inleiding De fiets speelt een belangrijke rol in het verkeer. Op korte afstanden tot 7,5 kilometer is de fiets koploper. Voor de langere afstanden vormt de combinatie fiets-trein-fiets een goed alternatief voor de auto. Maar deze keten is zo sterk als de zwakste schakel: het natransport. Juist bij dat laatste stukje van het station naar de plek van bestemming valt nog veel te winnen. Ruim dertig procent van de mensen die met de trein gaan, pakt de fiets om het station te bereiken. Negen procent van de mensen fietst vervolgens van het station naar de plek van bestemming. Dit is veel meer dan alle treintaxi- en taxigebruikers bij elkaar (samen 2 %), maar veel minder dan die dertig procent van de mensen die naar de trein fietst. De Fietsersbond verwacht dat er nog veel meer mensen willen fietsen, maar dat de praktische bezwaren te groot zijn. Een tweede fiets bewaakt stallen is niet overal mogelijk omdat de stalling vol is. De kans op diefstal of vernieling bij het onbewaakt stallen is voor veel mensen een reden om dit niet te doen. Bij beide vormen moet de reiziger een extra fiets kopen en die ook onderhouden. Kortom: niet ideaal, zeker niet als je niet dagelijks gebruik maakt van de fiets. De reiziger die nu af en toe ergens moet zijn, voor zijn deeltijdwerk, zakenbezoek of bezoek aan vrienden, kan een fiets huren. Maar de huidige, traditionele fietsverhuur bij stations kent drempels vanwege de prijs, de tijdrovendheid van de verhuurprocedure en het feit dat de fiets alleen tijdens openingstijden van de stalling beschikbaar is. Een flexibel fietsverhuursysteem is volgens de Fietsersbond een oplossing voor deze problemen. De Fietsersbond pleit daarom voor de introductie van de OV-fiets. Dit fietsverhuursysteem vult een gat in de markt. In 2000 heeft de Fietsersbond een voorstel voor de invoering van de OV-fiets aangeboden aan de Tweede Kamer. Dit voorstel werd ondersteund door NS Fiets, ProRail (toen nog Railinfrabeheer) en NS Reizigers. Tweede Kamer fracties waren erg enthousiast en hebben vijf miljoen gulden gereserveerd voor een proef met de OV-fiets, middels het amendement van der Steenhoven c.s. dat op 16 november 2000 is aangenomen. Marktpartijen ontwikkelen onderdelen van het flexibele fietsverhuursysteem, met ondersteuning via de subsidieregeling Aansluiting fiets op OV, die uitgevoerd wordt door NOVEM. De uitwerking vindt gedurende heel 2003 plaats. De Fietsersbond let er bij de proeven op dat de onderdelen van het flexibel fietsverhuursysteem zo uitgewerkt worden dat het voldoet aan de wensen van fietsers: een goedkoop en snel fietsverhuursysteem op ieder station, van de eerste tot de laatste trein. In het kader van de subsidieregeling werkt ProRail aan een pilot met flexibel fietsverhuur: de OV-fiets. Hierin worden onderdelen van een nieuw fietsverhuursysteem uitgewerkt en geprobeerd. Het uiteindelijke doel is een goedwerkend en uniform fietsverhuursysteem, dat na afloop van het programma op alle (grote) stations kan worden ingezet en waar andere openbaar vervoer knooppunten eenvoudig kunnen aanhaken. Op die manier ontstaat een landelijk dekkend systeem, waarbij het mogelijk is om met het Openbaar Vervoer op meer plaatsen in het land te komen. Het is de bedoeling dat het fietsverhuursysteem een landelijke formule wordt, waarbij registratie, toegangscontrole, borgstelling en betaling plaatsvindt met behulp van een gebruiksvriendelijk systeem (chipcard). Reizigers kunnen met hun aangemelde NS-kaart of met het speciale OV-fietspasje een OV-fiets huren. 2003 4

2 Opzet van het onderzoek De Fietsersbond wilde de ervaringen weten van de eerste gebruikers van het OV-fietssysteem. Met medewerking van ProRail zijn betalende klanten van de OV-fietsorganisatie hiervoor benaderd. Beleidsmedewerker Miriam van Bree en onderzoeker Rianne Becht van de Fietsersbond formuleerden een 50-tal vragen, die voorgelegd zijn aan de klanten. Ronald Haverman, Manon Kiers en Mark Lammers van ProRail zijn nauw betrokken geweest bij de totstandkoming en uitvoering van het onderzoek. Er is alleen gekeken naar betalende, individuele klanten. Zij besluiten per treinreis of ze de OV-fiets nemen, de bus of een ander vervoersmiddel. De individuele klanten betalen per rit 2,50, maandelijks worden de kosten automatisch van hun rekening afgeschreven. Omdat de OV-fietsorganisatie een snel groeiend klantenbestand kent, is ervoor gekozen om alleen mensen te benaderen die minimaal twee maanden klant zijn. De verwachting is dat zij minimaal een keer gebruik gemaakt hebben van de OV-fiets. Deze selectie ontving een digitaal verzoek om mee te werken aan een enquête die op een aparte pagina onder de website van OV-fiets stond, niet toegankelijk voor derden. Consequentie van deze benadering is dat alleen de mensen, waarvan het e-mailadres bekend is bij ProRail zijn benaderd. Mensen hebben 3 weken de tijd gekregen om de enquête in te vullen. Van de 582 uitgezonden e-mails zijn er 101 teruggekomen als onbestelbaar of geweigerd. De netto steekproef was dus 474 gebruikers. De enquête is in totaal ingevuld door 281 gebruikers. Een respons dus van 59%. Dit is zeer hoog. De resultaten zijn hierdoor zeker representatief voor de huidige gebruikersgroep. Op het moment dat de enquête gehouden werd (mei 2003), waren in 21 fietsenstallingen OV-fietsen verkrijgbaar: Alphen aan de Rijn, Amersfoort, Amsterdam Sloterdijk, Apeldoorn, Breda, Delft, Den haag Centraal, Den haag Holland Spoor, Driebergen-Zeist, Ede-Wageningen, Haarlem, Heemstede- Aerdenhout, Hillegom, Hilversum, Leiden Centraal, Nijmegen, Rotterdam Alexander, Utrecht Centraal, Utrecht Overvecht, Woerden en Zaltbommel. Enkele van deze stallingen waren al lang open, andere waren recent geopend. 2003 5

3 Resultaten 3.1 Inleiding 3.1.1 Kenmerken van de respondenten Om meer te weten te komen over de gebruiker van de OV-fiets, is gevraagd naar leeftijd en geslacht van de gebruikers. Grafiek 1 Kenmerken van respondenten < 20 20-29 30-39 40-49 man vrouw 50-59 > 60 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% De grafiek laat zien dat de meeste respondenten tussen de 30 en de 60 jaar oud zijn. Het oppikken van deze vernieuwing gebeurt dus door een brede groep in de maatschappij. Iets meer mannen dan vrouwen gebruiken de OV-fiets, 56% van de respondenten is man. 3.1.2 Huurgedrag Ook is gevraagd naar het gebruik van de OV-fiets. De Fietsersbond was met name geïnteresseerd of klanten gebruik maakten van meerdere verhuurpunten. Het speciale van de OV-fiets is immers de mogelijkheid om eenvoudig op diverse plekken een fiets te huren, en hem eventueel weer elders in te leveren. Tabel 1 Heeft u wel eens een OV-fiets gehuurd? in procenten Ja 96 Nee 3 Ontbreekt 1 2003 6

Grafiek 2 Aantal locaties waar OV-fiets gehuurd wordt per respondent 5 lokaties 4 lokaties 1% 6% 3 lokaties 12% geen lokatie 5% 2 lokaties 28% 1 lokatie 48% Van de respondenten heeft 96% wel eens een fiets gehuurd. Bijna 50% van de respondenten maakt meestal gebruik van 1 OV-fietslocatie. Ruim een derde van de respondenten maakt meestal gebruik van 2 locaties waar OV-fietsen gehuurd kunnen worden. 5 % van de respondenten heeft nog geen standaard gebruik ontwikkeld. Bijna de helft van de respondenten maakt dus gebruik van het netwerk van uitgiftepunten. De groep grootverbruikers, mensen die op meer dan 4 locaties huren, is (nog) klein. De verwachting is dat met de groei van het aantal locaties mensen vaker gebruik maken van verschillende OV-fietslocaties. 3.1.3 Waarvan bekend? De OV-fiets is een nieuwe vorm van fietsverhuur. Vanaf de start is de website www.ov-fiets.nl in de lucht, waar alle informatie is samengebracht. Regelmatig komen er nieuwe OV-fietsfolders uit, waarop een overzicht staat waar een OV-fiets beschikbaar is. Deze folders verouderen snel, omdat er maandelijks nieuwe stations bijkomen. Er is relatief weinig bekendheid gegeven aan het bestaan van de OV-fiets via de algemene kanalen, zoals de folders van de NS. Sinds 1 januari 2003 is de OV-fiets opgenomen in de folder fiets en trein van NS, sinds juni 2003 is er ook informatie op de NS-site beschikbaar. Enkele malen is de OV-fiets genoemd in publicaties van dag- en weekbladen. In het blad van de Fietsersbond, de Vogelvrije Fietser, is regelmatig aandacht besteed aan de ontwikkelingen van de OV-fiets. Grafiek 3 Hoe heeft u voor het eerst van de OV-fiets gehoord? reclame in de bus 4% via publicaties van de NS 8% via de website ov- anders 1% fiets.nl 3% via de fietsersbond 22% via de stalling 11% via ov9292 11% vrienden / kennissen / collega's 14% via de krant / tijdschrift 12% via folder op het station 14% Bijna een kwart van de respondenten heeft via de Fietsersbond gehoord van de OV-fiets. Gedeeld tweede informatiebron zijn vrienden/kennissen/collega s en de folder op het station. Opvallend is de geringe bekendheid via www.ov-fiets.nl. Misschien dat dit te maken heeft met de slechte vindbaarheid van de website. Bij het zoeken in google met het trefwoord fietsverhuur komt de OV-fiets-site niet 2003 7

direct naar boven. De eerste honderd hits gaan over andere vormen van fietsverhuur. Pas bij het zoeken op OV-fiets komt de site direct in beeld. 84% van de respondenten vindt dat de formule van de OV-fiets onvoldoende bekendheid heeft. Gezien de antwoorden op de vraag Hoe heeft u van de OVfiets gehoord is dat te verwachten. Daar scoorden via vrienden en de Fietsersbond hoog. Veel respondenten geven aan dat vrienden en bekenden erg enthousiast reageren op het bestaan van de OV-fiets en ze willen graag dat er meer bekendheid gegeven wordt aan de OV-fiets. Een stevige reclamecampagne wordt aangeraden, via de media, via de Fietsersbond of via klantenwerven-klanten campagne. Met name op het station zelf kan de OV-fiets beter aangeprezen worden, nu liggen de folders pas in de fietsenstalling. Een plekje aan het loket is beter. 2003 8

4 Huren in de praktijk 4.1.1 Inleiding De OV-fietsformule is gebaseerd op een aantal basisaannames: snel, goedkoop, flexibel, betrouwbaar en eenvoudig een fiets huren. Dit heeft ProRail uitgewerkt in de OV-fietsformule. Mensen melden zich schriftelijk of via de website aan als klant van de OV-fietsorganisatie, waarbij een kopie van een legitimatiebewijs en een toestemming voor een machtiging noodzakelijk is. Iedereen die klant is van OV-fiets heeft een aangemelde NS-kaart of een speciaal OV-fietspasje waarmee bij iedere OVfietsuitgiftepunt in Nederland een OV-fiets is te huren. Voor dit aparte pasje is 10 euro borg vereist. Het is slechts een kwestie van het laten scannen van een pasje, er is geen borg of verdere legitimatie nodig. De bedoeling is dat de fietser na het scannen van de pas zelf de fiets kan halen, waardoor de fiets snel beschikbaar is. De fietser kan de OV-fiets bij elk willekeurig ander OV-fietsuitgiftepunt inleveren. 4.1.2 De formule De respondenten is een aantal stellingen voorgelegd over de aanmeldprocedure, de verhuurprocedure van de OV-fiets en de OV-fiets zelf. Ze konden aangeven of ze het hier zeer mee oneens, mee oneens, mee eens of zeer mee eens waren. Met de stellingen wordt gekeken in hoeverre de OV-fiets voldoet aan de doelstellingen waar ze voor pleit. Grafiek 4 Meningen over de aanmeldprocedure, de verhuurprocedure van de OV-fiets en de OV-fiets zelf 100% 75% 50% 25% 25% 50% 75% 100% De aanmeldprocedure is helder Het contact met de OVfietsorganisatie is goed Ik had voldoende informatie om voor de eerste keer een OV-fiets te huren De verhuurprocedure is eenvoudig In de praktijk kan ik binnen een minuut een OV-fiets huren De stallingsmedewerkers zijn vriendelijk Ik kan mijn OV-fiets snel vinden in de stalling Er is altijd een OV-fiets beschikbaar als ik er een wil huren De OV-fiets fietst prettig De OV-fiets die ik huur is altijd goed onderhouden zeer mee oneens mee oneens mee eens zeer mee eens De resultaten zijn zeer positief. De respondenten waren het in overgrote meerderheid (zeer) eens met de stellingen over de aanmeldprocedure en de verhuurprocedure. De aanmeldprocedure wordt dus als helder ervaren. 96 % van de respondenten is het hiermee (zeer) eens. Het contact met de OVfietsorganisatie wordt door 95% van de respondenten als goed beoordeeld. 95% van de respondenten had voldoende informatie om voor de eerste keer een OV-fiets te huren. De verhuurprocedure wordt door 97% van de respondenten als eenvoudig beoordeeld. 91% van de respondenten is het (zeer) eens met de stelling dat de stallingsmedewerkers vriendelijk zijn. Als alleen gekeken wordt naar mensen die vaker een OV-fiets huren, blijkt dat respondenten die 1 keer per week of vaker gebruik maken van een OV-fiets het het minst eens zijn met deze stelling. Zij hebben in verhouding ook meer kans om een onvriendelijke medewerker te treffen. Met name de reactie van stallingsmedewerkers 2003 9

naar aanleiding van het melden van gebreken aan de fiets wordt genoemd, klanten hebben niet altijd het idee dat er wat gebeurd met hun opmerkingen over een gebrek. Van de respondenten is 94% het (zeer) eens met de stelling dat de OV-fiets snel gevonden kan worden in de stalling en 93 % is het eens met de stelling dat er altijd een OV-fiets beschikbaar is als hij/zij er een wil huren. Hoewel dit een zeer goede score is, betekent het wel dat 7 % van de mensen waarschijnlijk een keer heeft meegemaakt dat er geen OV-fiets beschikbaar was. Dit percentage is te hoog, mensen willen 100 % garantie dat er een fiets beschikbaar is. Om dit te bereiken moeten er veel fietsen beschikbaar zijn. Als alleen gekeken wordt naar mensen die vaker een OV-fiets huren, blijkt duidelijk dat de groep respondenten die het vaakst gebruik maakt van de OV-fiets hier het minst tevreden is. Deze respondenten hebben vanwege hun huurpatroon ook de meeste kans om geconfronteerd te worden met het gegeven dat er geen OV-fiets beschikbaar is. Respondenten benadrukken de noodzaak van een gegarandeerde beschikbaarheid van de OV-fiets. Voor reizigers die hun reisplan afstemmen op de OV-fiets kan dit leiden tot extra reistijd. Een reserveringssysteem kan klanten die 100 procent zekerheid willen, die zekerheid bieden. Bij kluizen is hierin deels tegemoet gekomen. De reiziger kan bellen of er nog fietsen in de kluis staan. Nog steeds goed, maar geen 90 % of meer scoorden de stellingen over de snelheid van de fietsverhuur en de beoordeling van de OV-fiets zelf. Dat de OV-fiets binnen een minuut te huren is wordt door 14% van de respondenten niet zo ervaren. Ook de stelling dat de OV-fiets prettig fietst en altijd goed onderhouden is, scoort iets minder positief dan de andere stellingen: 83 respectievelijk 84 procent van de respondenten is het (zeer) eens met de stellingen dat de OV-fiets prettig fietst en altijd goed onderhouden is. Heel veel respondenten voegden extra opmerkingen toe bij dit onderwerp. Opvallend waren de opmerkingen over het stallingspersoneel, dat niet op alle vragen antwoord wist. Soms willen medewerkers het pasje als borg achterhouden, in andere gevallen bleef onduidelijk hoe de procedure verloopt als de fiets voor meer dagen gehuurd wordt. Ook de respondenten zelf kennen niet allemaal de mogelijkheden van het systeem: zo wil men graag de fiets bij een ander station kunnen inleveren of meerdere dagen kunnen huren. Beide is nu al mogelijk. Blijkbaar biedt het systeem zoveel nieuwe mogelijkheden dat de gebruikers ze niet allemaal meteen ontdekken. 4.1.3 Onderhoud OV-fiets Omdat uit eerder onderzoek van de Fietsersbond bekend was dat de OV-fiets enkele zwakke punten kent, is in de enquête dieper ingegaan op de fiets zelf. Uit het testrapport OV-fiets dat de Fietsersbond publiceerde in februari 2002, kwam onder andere de dynamo 1 als zwak onderdeel naar voren. Verder werd het belang van de bandenspanning benadrukt om de banden lang mee te laten gaan. Uit de antwoorden op de stelling De OV-fiets die ik huur is altijd goed onderhouden bleek al dat een aantal respondenten wel eens een OV-fiets gehuurd heeft waaraan iets mankeerde. De respondenten is de vraag voorgelegd of zij wel eens een OV-fiets gehuurd hebben met gebreken aan een aantal gespecificeerde onderdelen. Er waren meerdere antwoorden mogelijk op deze vraag. 1 Miriam van Bree, Kees Bakker Testrapport OV-fiets, Fietsersbond februari 2002 2003 10

Grafiek 5 35 Heeft u wel eens een OV-fiets gehuurd met gebreken aan? Percentage van de huurders 30 25 20 15 10 5 0 Verlichting Banden Wielen Trappers Zadelafstelling Stuur Slot Netheid 47% van de respondenten blijkt wel eens een fiets met een of meerdere gebreken gehuurd te hebben. 32% van de respondenten heeft wel eens één gebrek aan een OV-fiets gehad. 15% van de respondenten heeft meerdere gebreken ervaren. Ruim 30% van de huurders van een OV-fiets heeft wel eens een OV-fiets gehuurd met gebreken aan de zadelafstelling, eveneens 30% heeft wel eens een fiets gehuurd met gebreken aan de verlichting. Verder had een kwart van de gehuurde OV-fietsen een gebrek aan de banden. Dit zijn blijkbaar de zwakkere onderdelen van de OV-fiets. De stallingshouders moeten de fietsen regelmatig controleren, maar blijkbaar gebeurt dit onvoldoende. Ook hier veel aanvullende opmerkingen. De maat van de fiets blijkt voor veel mensen een probleem. De fiets is met name voor lange mensen te klein. En een extra slot wordt door veel mensen op prijs gesteld. Mensen die de OV-fiets in de stad gebruiken, geven aan dat het risico op diefstal met één slot groot is. De huidige fiets zonder versnellingen wordt door een aantal mensen niet geschikt geacht voor langere afstanden. Zij willen graag ook een versie met versnellingen en handremmen, waarbij een aantal mensen aangeven dat zij bereid zijn hier extra voor te betalen. Ook de wens om een kinderzitje bij te kunnen huren, wordt verrassend vaak genoemd. Een enkele opmerking over de kwaliteit van de snelbinders, het te harde zadel of de slechte mogelijkheid om fietstassen te bevestigen. Anders 2003 11

4.1.4 Huurgedrag Bij de OV-fiets wordt gemikt op regelmatig gebruik. Omdat bedrijfsabonnementen niet geïnterviewd zijn, valt waarschijnlijk het gebruik lager uit dan op basis van de precieze cijfers zal blijken. Grafiek 7 minder dan 1 keer per maand 25% Gebruik van OV-fiets meerdere keren per week 11% 1 keer per week 7% 1 keer per maand 30% 1 tot 3 keer per maand 27% Grafiek 8 60 Waarvoor gebruikt u de OV-fiets? % van de respondenten 50 40 30 20 10 0 vast woonwerk verkeer overig zakelijk verkeer naar vrienden / familie naar recreatieve bestemming dagje fietsen Van de respondenten die al eens een OV-fiets gehuurd heeft (96%), huurt bijna driekwart deze minstens 1 keer per maand. 11% van de respondenten huurt meerdere keren per week een OV-fiets. Aan de respondenten is ook gevraagd waarvoor zij de OV-fiets gebruiken. Op deze vraag konden zij meerdere antwoorden geven. Ruim de helft van de OV-fietshuurders gebruikt deze om naar vrienden/familie te fietsen (grafiek 8). Tevens gebruikt ruim de helft van de OV-fietshuurders deze voor overig zakelijk verkeer. De OV-fiets wordt duidelijk minder gebruikt voor andere doeleinden. Het hoge aandeel overig zakelijk verkeer springt eruit. Blijkbaar voldoet de OV-fiets goed om naar zakelijke afspraken te gaan. De marketing kan hierop inspelen. Het lage percentage woon-werkverkeer wordt misschien vertekend door het uitsluiten van de bedrijfslidmaatschappen. Hier kunnen werknemers bij zijn, die de fiets zeer regelmatig voor het woon-werkverkeer gebruiken. Ruim dan de helft van de respondenten die hun OV-fiets gebruiken voor vast woon-werkverkeer huren meerdere keren per week een OV-fiets. Voor een intensief gebruik van de OV-fiets is deze doelgroep dus erg belangrijk. Zij huren vaak en volgens een regelmatig patroon. 90% van de respondenten die hun OV-fiets gebruiken voor overig zakelijk verkeer of voor bezoek aan vrienden / familie huren maximaal 1-3 keer per maand een OV-fiets. Het kan interessant zijn om te bekijken op welke manier deze groep meer gebruik gaat maken van de OV-fiets. 2003 12

Om te bekijken of de gemiddelde treinreiziger ook een OV-fietsreiziger is, zijn de bestemmingen naast elkaar gezet. Grafiek 9 Motief treinreis voor alle treinreizigers en OV-fietsgebruikers 50% 40% 30% 20% 10% 0% vast woon-werk verkeer overig zakelijk verkeer naar vrienden/familie naar recreatieve bestemming dagje fietsen alle treinreizigers (CBS) OV-fietsgebruikers Met deze reismotieven is de OV-fietsgebruiker een reiziger die meer dan de gemiddelde treinreiziger niet op vaste spits-tijden reist. Bezoek aan vrienden en zakelijk verkeer vindt over het algemeen meer dan gemiddeld door de dag en in de avond plaats. In grafiek 9 zijn de reismotieven van de treinreiziger zoals die gepubliceerd worden door het CBS te zien. Om te zorgen dat deze cijfers vergelijkbaar zijn met de gegevens uit dit onderzoek is de aanname gedaan dat elk genoemd reismotief van de respondenten 1 treinreis is. Met deze aanname kom je tot de verdeling zoals die ook is aangegeven in grafiek 9. Opvallend is dat de OV-fietsgebruikers relatief vaak als motief overig zakelijk verkeer opgeven. Bij deze doelgroep is de vraag naar een flexibele vorm van natransport groot. 2003 13

5 Effecten van de OV-fiets op reisgedrag Bij het pleidooi voor een flexibel fietsverhuursysteem benadrukt de Fietsersbond dat de keten zo sterk is als de zwakste schakel: het natransport. De verwachting is dat door de introductie van de OV-fiets de keten fiets-trein-fiets een beter alternatief vormt voor de auto. Hoewel de OV-fiets zich nog in een pilotfase bevindt, zijn de respondenten stellingen voorgelegd over het effect van het bestaan van de OV-fiets op het eigen reisgedrag. Ze konden aangeven in welke mate ze hier mee (on)eens waren. Grafiek 6 Meningen over de formule De OV-fiets heeft voldoende bekendheid De OV-fiets is een goede toevoeging aan het openbaar vervoer De OV-fiets maakt de reis per trein aantrekkelijker Door het gemak van de OV-fiets reis ik vaker per trein De OV-fiets is duur zeer mee oneens mee oneens mee eens zeer mee eens Door bijna iedere respondent (98%) wordt de OV-fiets beoordeeld als een goede toevoeging aan het openbaar vervoer. 93% van de respondenten is het dan ook (zeer) met de stelling eens dat de OVfiets het reizen per trein aantrekkelijker maakt. Een derde van de respondenten geeft aan door het gemak van de OV-fiets vaker per trein te reizen, ondanks het feit dat de OV-fiets nog maar op een beperkt aantal stations te huur is. Dit alles biedt dus veel perspectief voor NS, NoordNed en Syntus. Door introductie van de OV-fiets kunnen zij het aantal reizen per trein vergroten en het reizen per trein aantrekkelijker maken. Omdat de OV-fiets nog als zeer onbekend ervaren wordt, is er hier nog veel winst te boeken. De OV-fiets kan een argument zijn voor mensen om vaker met de trein te gaan. Prijstechnisch gezien lijkt de OV-fiets te voldoen aan haar doelstelling goedkoop: 89% van de respondenten is het (zeer) oneens met de stelling de OV-fiets is duur. Aan de respondenten is ook gevraagd welk vervoermiddel zij gebruikten voor het laatste gedeelte van hun reis voordat zij gebruik maakten van de OV-fiets. Op deze vraag konden de respondenten ook weer meerdere antwoorden geven. Bijna driekwart van de respondenten gebruikt voorheen de bus/tram/metro. Ruim 50% van de respondenten liep in het verleden het laatste stukje naar de bestemming. Opvallend is dat 15% van de respondenten nu een OV-fiets huurt voor sommige verplaatsingen, terwijl in het verleden de hele reis per auto werd afgelegd. De OV-fiets is voor deze mensen de prikkel om over te stappen op de trein. Gezien de motieven van de OV-fietsreizigers is het aannemelijk dat het hier vooral om zakelijk verkeer en bezoek aan vrienden en familie gaat, dat buiten de (ochtend)spits plaatsvindt. 2003 14

Grafiek 10 Vervoermiddelkeuze voor gebruik OV-fiets percentage van de gebruikers 80 70 60 50 40 30 20 10 0 auto gehele reis (trein) taxi bus/tram/metro lopen vouwfiets eigen fiets in stalling eigen fiets buiten/onbewaakt huurfiets ophalen door auto overig De respondenten die een of meerdere keren per week een OV-fiets huren maakten in het verleden vooral gebruik van de bus/tram/metro of gingen lopen. De regelmatige OV-fiets gebruiker is dus een nieuwe klant in de fietsverhuur. De respondenten die minder vaak een OV-fiets huurden maakten in het verleden vooral gebruik van bus/tram/metro, lopen, (trein)taxi of de huurfiets. Respondenten die antwoordden Door de OV-fiets reis ik vaker per trein gebruikten zoals verwacht relatief vaker in het verleden de auto voor de hele reis. OV-fiets stimuleert treinreizen Op basis van de frequentie waarmee een OV-fiets gehuurd wordt, de vervoermiddelkeuze voor gebruik van de OV-fiets en het antwoord op de stelling over de verandering in het gebruik van de OVfiets kan aangenomen worden dat de introductie van de OV-fiets extra treinreizen genereert, met name buiten de spits. Met het beperkte aantal stallingen (20 ten tijde van het onderzoek) kan gesteld worden dat elke OV-fietsgebruiker goed is voor ruim 4,5 extra reizen met de trein op jaarbasis. Dit betekent dat met de 1957 betalende klanten (stand mei 2003) er per jaar 8807 reizen extra gemaakt worden. Het aantal klanten groeit hard, evenals het aantal OV-fietsstallingen. Aangenomen mag worden dat bij een groeiend aantal OV-fietsstallingen dit aantal extra treinreizen per OV-fietslid verder zal toenemen omdat de combinatie trein-ov-fiets dan voor meer verplaatsingen een alternatief wordt voor de auto. 2003 15

6 Aanbevelingen De OV-fiets is gebouwd om een aantal uitgangspunten. De Fietsersbond wilde graag de ervaringen van gebruikers weten, mede om te toetsen of die uitgangspunten ook in praktijk gerealiseerd worden. De resultaten van het onderzoek zijn zeer positief. Het snel, goedkoop en simpel een fiets huren is met de OV-fiets mogelijk geworden. Er zijn echter nog een aantal punten die verder uitgewerkt of verbeterd kunnen worden. Algemene bekendheid van het systeem: De OV-fiets is ten tijde van het onderzoek (mei 2003) nog weinig landelijk bekend. Een brede reclamecampagne, aangevuld met gerichte marketing per station zal de bekendheid én het gebruik van de OV-fiets sterk doen toenemen. Bekend maken mogelijkheden van het systeem: Zowel de mensen die de OV-fietsen uitgeven, als de klanten van het OV-fietssysteem kennen vaak niet alle mogelijkheden van het systeem. Wellicht is het een idee om bij elk uitgiftepunt de mogelijkheden duidelijk zichtbaar op te hangen. Betrouwbaarheid van het systeem: Reserveren van de OV-fiets is nog- niet mogelijk. Op een aantal locaties plannen mensen hun hele reis op de beschikbaarheid van de OV-fiets. Hiervoor zijn voldoende OV-fietsen noodzakelijk. Een reserveringssysteem biedt klanten de mogelijkheid om 100 procent zekerheid te hebben. Meer uitgiftepunten: De OV-fiets wordt interessanter voor klanten en bedrijven naarmate er meer uitgiftepunten zijn. Uiteindelijk ziet de Fietsersbond graag een OV-fietsnetwerk met uitgiftepunten op elk treinstation, de grotere busstations en eventueel bij transferia. Met name bij busstations en transferia zullen de onbemenste uitgiftestations een belangrijke rol spelen. Met de OV-fiets kun je immers sneller op je bestemming komen, waardoor het OV aantrekkelijker wordt. Openingstijden van de uitgiftepunten: Bij de verhuur via kluizen is de OV-fiets 24 uur per dag beschikbaar. De meeste OV-fietsen worden op dit moment verhuurd vanuit de bewaakte fietsenstalling bij het station. In die gevallen betekent dit helaas dat de fietsen niet altijd van de eerste tot en met de laatste trein beschikbaar zijn. Zeker voor het inleveren van de fiets moet het niet zo moeilijk zijn om hiervoor een oplossing te vinden, bijvoorbeeld in de vorm van een kluisje waar je de fietssleutel ingooit. Extra faciliteiten voor de fiets: Mensen geven aan dat ze graag een OV-fiets met kinderzitje en met extra slot en fietstassen willen huren. Een extra slot is gewenst. Zeker in grote steden is 1 ringslot onvoldoende om er vrijwel zeker van te zijn dat de fiets er nog staat als je terugkomt. De Fietsersbond adviseert voorlopig geen kinderzitje of fietstassen toe te voegen. Dit past namelijk niet bij het uitgangspunt: uniform, simpel en goedkoop. Hoe meer extra faciliteiten, hoe duurder de fiets en hoe meer organisatie erbij komt kijken. Verbeteringen aan de fiets: De huidige fiets is te klein voor lange mensen, het zadel is vaak niet naar wens en het meenemen van bagage gaat moeilijk vanwege de slappe snelbinders en de ronde bagagedrager waardoor de fietstas niet opgehangen kan worden. Bij een volgende serie fietsen kunnen deze verbeteringen doorgevoerd worden. Beter onderhoud aan de fiets: OV-fietsgebruikers willen een goed onderhouden fiets, met een goede bandenspanning en licht dat het doet. Hier blijkt nog aan te verbeteren. Stallingshouders spelen hierbij een belangrijke rol, zij moeten de OV-fietsen regelmatig controleren en de opmerkingen van klanten serieus nemen. Meerdere fietsen op één pas: Het huren van 2 fietsen op 1 pas is nu niet mogelijk. Dat is jammer, want het is een extra service richting klanten en een goede manier om nieuwe klanten te werven. 2003 16