Onderwerp: Inrichtingsplan Tusschenwater(1) Nummer: Bestuursstukken\1786 Agendapunt: 8 DB: Ja 2-2-2015 BPP: Ja 18-2-2015 FAZ: Ja 18-2-2015 VVSW: Nee AB: Ja 11-3-2015 Opsteller: Emiel Galetzka, 0598-693248 Beleid, Projecten en Geoinformatie Opdrachtgever: Jelmer Kooistra Portefeuillehouder: Helmer van der Wal Ondersteuning van de afdeling: Technisch Juridisch Financieel Staf Communicatie Externe betrokkenen: overige projectgroep leden: - Waterbedrijf Groningen - Stichting Het Drentse Landschap - Provincie Drenthe - Gemeente Tynaarlo Reden: Het project betreft een samenwerking van de aangegeven projectpartijen waarbij de doelstelling is dat de de belangen van deze betrokken partijen worden integraal gerealiseerd. Iedere partij heeft daarbij zijn eigen rol, van grondeigenaar, beleidsbepaler en financier tot bevoegd gezag. Samenvatting: Het plangebied Tusschenwater (1) ligt direct ten zuiden van het Zuidlaardermeer in de midden/benedenloop van de Hunze tussen Zuidlaren, De Groeve en Zuidlaarderveen. De projectpartijen hebben samen een inrichtingsplan uitgewerkt. In dit plan zijn doelen en functies voor natuur, beekherstel, drinkwaterwinning en recreatie gecombineerd. Het waterschap realiseert met dit plan een deel van de doelstellingen die vanuit KRW en WB21 voor het watersysteem Hunze zijn vastgelegd in ons beheerplan. Tusschenwater (1) is één van de vier deelprojecten uit het Icoonproject Hunzedal (natuur). Bij de KRW-besluitvorming is het project in de begroting opgenomen onder de naam "WB 21 maatregelen Tusschenwater". Het voorgestelde project Tusschenwater (1) beslaat het gedeelte van het gehele projectgebied Tusschenwater dat in eigendom is van de projectpartijen. Duurzaamheidsparagraaf: Ja AB Voorstel: -Instemmen met de aanpak van plan Tusschenwater (1) en later dit jaar in het kader van de gecoördineerde procedure van de gemeente Tynaarlo het projectplan Waterwet en peilbesluit gelijktijdig met het bestemmingsplan in procedure brengen; - Een krediet van 2.334.100,- beschikbaar stellen voor de uitvoering van het project Tusschenwater (1) in het gebied Tusschenwater; - Het krediet Masterplan Kaden verlagen met 282.000,-. 1
Bijlagen: Ja Inrichtingsplan Tusschenwater tekening fasering plan Tusschenwater. Ter inzage (bestuursnet): Ja Onderwerp(en): Inrichtingsplan Tusschenwater rapport. Besluit/opmerkingen bestuur: Paraaf secretaris-directeur: 2
Inleiding Het plangebied Tusschenwater(1) ligt direct ten zuiden van het Zuidlaardermeer in de midden/benedenloop van de Hunze tussen Zuidlaren, De Groeve en Zuidlaarderveen. De projectpartijen hebben samen een inrichtingsplan uitgewerkt. In dit plan zijn doelen en functies voor natuur, beekherstel, drinkwaterwinning en recreatie gecombineerd. Het waterschap realiseert met dit plan een deel van de doelstellingen die vanuit KRW en WB21 voor het watersysteem Hunze zijn vastgelegd in ons beheerplan. Het Projectplan Waterwet en peilbesluit wordt in het kader van de coördinatieregeling van de gemeente Tynaarlo in samenhang met het bestemmingsplan in procedure gebracht. Daarvoor wordt een apart bestuursvoorstel opgesteld. In dit voorstel wordt gevraagd het voor de realisatie van dit plan benodigde krediet beschikbaar te stellen. Voorgeschiedenis/eerdere besluitvorming/beheerplan Het voorliggende plan Tusschenwater is een uitwerking van de Hunzevisie (1995). De opgaven voor Tusschenwater zijn binnen het provinciaal, nationaal en Europees beleid stevig verankerd. Zo is het onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland en zijn grote delen aangewezen als natuurgebieden met Europese allure (Natura 2000). De opwaardering van de Hunze past naadloos in de Europese Kaderrichtlijn Water, het Provinciaal Omgevingsplan Groningen, de Provinciale Omgevingsvisie van de provincie Drenthe, het Waterbeleid 21e eeuw, de Nota Ruimte en de gemeentelijke ruimtelijke- en waterplannen. Voor het gebied Tusschenwater zijn in het verleden al enkele globale inrichtingsschetsen gemaakt maar tot nu toe was er onvoldoende zicht op realisatie hiervan. Enkele jaren geleden is reeds een MER uitgevoerd met de verwachting het plan kort daarna te realiseren. De financiële crisis gooide echter roet in het eten. Doordat het Rijk in 2014 een impuls wilde geven aan het nieuw natuurbeleid is voor dit gebied in het kader van het icoonproject Hunzedal geld voor realisatie beschikbaar gesteld, waardoor we als projectpartijen hebben besloten het plan voor uitvoering concreet te maken. In het huidige beheerplan zijn voor het watersysteem Hunze doelen en subdoelen vastgesteld. Het gaat in relatie tot Tusschenwater voornamelijk om: - 7.4.a Inrichten van resterende bergingsgebieden: 1,7 miljoen m 3; - 7.5.a. Kleinschalige waterberging (0,55 miljoen m 3 gereed in 2015); - 8.6.c Opstellen van GGOR/peilbesluiten in rest van het beheergebied; - 8.10.a uitvoering van de afgesproken KRW maatregelen (beekherstel en overstromingsvlakten); - 8.12.a Oplossen van vismigratieknelpunten (Hunze:10 knelpunten gereed in 2015); - 8.13.a herstel natuurlijke inrichting van beken, waaronder de Hunze (15 km gereed in 2015). De Hunze als watersysteem, met daarin de bovenlopen het Achterste diep, het Voorste diep en De Beek, is aangewezen als KRW-waterlichaam. Door herstel en inrichting van het watersysteem zullen de vastgestelde maatregelen vanuit de KRW en WB21 worden uitgevoerd en zal dit plan een bijdrage leveren aan de verbetering van het waterlichaam Zuidlaardermeer. De plandoelen en maatregelen passen ook in de doelen van ons ontwerp beheerprogramma 2016-2021. 3
Huidige situatie/analyse van het probleem Het plangebied Tusschenwater is in provinciaal beleid aangewezen als gebied voor meerdere functies namelijk, drinkwaterwinning, waterberging, natuurnetwerk Nederland (robuuste ecologische verbindingszone), mogelijkheden voor recreatie en verbeteren kwaliteit oppervlaktewater. Het doel is deze verschillende functies in het gebied te combineren, waarbij voor het plan als uitgangspunt geldt dat de hoogwaterveiligheid voor de omgeving gegarandeerd is, er een duurzame en veilige drinkwaterwinning behouden blijft en er geen negatieve hydrologische effecten op landbouw zijn. Bij de uitwerking in het plan houden we rekening met behoud open landschap, respect voor aardkundige en cultuurhistorische waarden. Beschrijving en onderbouwing/oplossing /plan en eventuele alternatieven Op basis van de uitgangspunten en randvoorwaarden is in een variantenstudie een voorkeursschetsplan opgesteld. Van dit schetsplan is in juli 2014 in bestuurlijk overleg Hunzedal aangegeven dit verder uit te werken. Daarop is het plan aan de belangstellenden en belanghebbenden gepresenteerd. In de uitwerking van dit schetsplan naar het nu voorliggend plan zijn reacties en wensen op het schetsplan waar mogelijk ingepast. De uitwerking heeft geleid tot een plan waarin de doelen zoveel mogelijk worden gerealiseerd en de eventuele negatieve effecten effectief worden voorkomen. Het pakket aan maatregelen is zodanig dat er een verbetering van de waterhuishoudkundige condities voor de omliggende landbouw functie kan worden gerealiseerd. In bijlage 1 is de ontwerptekening, maatregeltekening en projectbeschrijving van het plan opgenomen en de projectfasering van plan Tusschenwater in bijlage 2. De procedure in het kader van het projectplan Waterwet zal op een later tijdstip in samenhang met peilbesluit en bestemmingsplan gelijktijdig worden doorlopen. Risico s en kansen In het plan zijn voor de eventueel negatieve waterhuishoudkundige effecten in extreme omstandigheden, compenserende maatregelen opgenomen. De maatregelen hebben voor het overige geen negatief effect op omliggende woon-, recreatie- of landbouwfunctie. De effecten op de omgeving worden gemeten en geëvalueerd. Nadelen vanuit het plan zijn er derhalve feitelijk niet. Voordeel is dat waterretentie kan worden gerealiseerd waarmee de kans op wateroverlast in benedenstroomse gebieden wordt verminderd. Tevens kunnen hiermee de beoogde natuurdoelen worden gehaald. Daarnaast draagt het project bij aan de verbetering van de vrije migratie van vissen in het Hunzegebied. Duurzaamheidsaspecten Geen spijtmaatregel (gericht op lange termijn, lifecycle-benadering). Past in het lange termijnperspectief van KRW (ecologische kwaliteit) en WB21 (klimaatbestendig). 4
Niet afwentelen tijd/ruimte/anderen (niet afwentelen op andere onderdelen watersysteem, van bovenstrooms op benedenstrooms, van kwantiteit op kwaliteit, van inrichting op beheer/onderhoud en v.v. etc.). Door water vast te houden en te bergen vindt er geen afwenteling benedenstrooms (dus in ruimte) plaats. Maatregelen hebben op zowel kwantiteit als kwaliteit een positief effect (dus geen afwenteling op onderdelen van het watersysteem). De inrichtingsmaatregelen zijn zodanig dat niet wordt afgewenteld op beheer en onderhoud. Natuurlijk gestuurd en functionerend (herstel/gebruikmaken van natuurlijke processen, zelfvoorzienend en zelfreinigend). Levert een positieve bijdrage aan het herstel van een (half)natuurlijk beeksysteem. Gezond ecosysteem (behartiging ecologische belangen waterbiotoop). Bevordering van leefgebied van beekminnende macro-fauna, planten en vissen levert een positief effect op. Verantwoord gebruik van (hulp)bronnen (verlaging CO 2 -uitstoot, beperking energiegebruik, duurzame energie-alternatieven, geen gebruik schaarse grondstoffen, inzet herbruikbare grondstoffen/materialen). Bij de uitvoering van de inrichtingsmaatregelen worden bij het bouwproces en de in te zetten materialen de criteria voor duurzaam bouwen gehanteerd. De aan te leggen damwanden bestaan uit fsc-hout en logen niet uit. Er wordt een lagere onderhoudsinspanning verwacht hetgeen resulteert in verlaging van het mechanisch onderhoud c.q. brandstofverbruik en CO 2 -uitstoot. Afstemming op gebruiksfuncties (faciliteren gebruiksfuncties, geen onevenredige belasting van watersysteem en/of kosten). Levert een positieve bijdrage aan functies natuur, landbouw, wonen en recreatie. Meerwaarde voor andere dan taakbelangen (maatschappelijke meerwaarde voor landschap, recreatie, toerisme, cultuurhistorie etc., multifunctionele oplossingen, koppeling met opgaven van andere organisaties, integrale gebiedsprocessen, werk met werk maken). Is een plus qua landschapswaarde en recreatief medegebruik/toerisme. Betreft een integraal gebiedsproces waarin ook landschappelijke en gemeentelijke opgaven zijn betrokken. Extern betrokkenen/extern overleg Het plan is uitvoering van provinciaal beleid waarbij Waterbedrijf Groningen en Het Drentse Landschap de grondeigenaren en (toekomstig) beheerders van het gebied zijn. De provincie Drenthe en de gemeente Aa en Hunze zijn direct betrokken bij het opstellen van het plan en de te volgen procedure. De gemeente Tynaarlo is bevoegd gezag voor de ruimtelijke procedure. Deze ruimtelijke procedure zal naar verwachting in het eind van 2015 kunnen worden afgerond. 5
Het concept inrichtingsplan voor Tusschenwater is tijdens de bewonersbijeenkomst op 2 februari 2015 in Zuidlaren toegelicht. Tevens is er met de verschillende doelgroepen en individuele betrokkenen gesproken. Financiën Uitvoeringskosten De totale kosten voor plan Tusschenwater zijn begroot op ruim 9,1 miljoen. Dit is inclusief grondverwerving en aanpassing van de drinkwaterwinning. De uitvoeringskosten van enkel het plan Tusschenwater zijn begroot op ruim 8,3 miljoen. Financiering De financiering maakt deel uit van het Icoonproject Hunzedal. Het Rijk heeft voor het Hunzedal aan de provincie Drenthe een bijdrage in het kader van de Icoonprojecten toegezegd. Naast project Tusschenwater maken ook project Bonnerklap, project Zoersche Landen en project de Branden deel uit van dit programma. Het Icoonproject Hunzedal heeft een totale omvang van circa 12 miljoen. In het kader van het Icoonproject Hunzedal is een beschikking van 7.575.000,- ex. btw ( 5.306.000,- vanuit Icoonsubsidie) voor het voorliggend plan Tusschenwater (1) afgegeven. Het waterschap heeft in de meerjarenbegroting voor de uitvoeringskosten van Tusschenwater (1 en 2) rekening gehouden met een totaal benodigd krediet van 4.772.504,-. Dit is voor het nu voorliggende plandeel (1) en het gedeelte ten zuiden hiervan wat nog niet in eigendom is verworven (2). Oorspronkelijk is bij de vaststelling van het KRW-uitvoeringsprogramma in 2009 nog rekening gehouden met 3,1 miljoen hogere, verwachte investeringskosten in het project Tusschenwater (1 en 2), dit mede vanwege een veel lagere verwachte Rijksbijdrage. Enkele jaren geleden hebben we in verband met de verwachte Rijksbijdrage in het icoonprogramma, de meerjarenbegroting vooralsnog met 3,1 miljoen kunnen verlagen. Voor het voorliggende gedeelte van project Tusschenwater (1) kan door de subsidies optimaal in te zetten de waterschapsbijdrage worden gehandhaafd op een bedrag van 2.334.100,-. De dekking voor het plan Tusschenwater (1) ziet er daardoor als volgt uit: Dekking Rijk (Icoonproject) 5.306.000 Provincie Drenthe 500.000 Het Drentse Landschap 400.000 Waterschap Hunze en Aa's 2.334.100 Waterbedrijf Groningen 592.900 Totaal 9.133.000 6
Krediet Vanaf 2015 worden interne kosten (eigen uren) voor de begeleiding van het project niet meer aan het project toegerekend. Hier is in het benodigde krediet van 2.334.100,-. rekening mee gehouden. Dekking van het benodigde krediet: - In het kader van Masterplan Kaden ((A krediet, MJI-nr. 500/82) is een bedrag van 282.000,- toegerekend voor de kaden die in het traject Tusschenwater moeten worden verbeterd. - In de MJI 2015-2018 is onder projectnummer E1-253 een investeringsraming opgenomen voor WB 21 maatregelen Tusschenwater. Binnen deze begrotingspost is een bedrag nodig van 2.052.100,-. Omdat het project Tusschenwater als een afzonderlijk project wordt beschouwd, inclusief de gewenste aanpassingen aan de kaden volgens het Masterplan, wordt het krediet van het Masterplan Kaden met 282.000,- verlaagd. De kapitaallasten bedragen in het eerste volle jaar (2017) 164.000,-. De kapitaallast daalt daarna door de gehanteerde lineaire afschrijvingsmethode. Met deze kapitaallast is in de meerjarenraming rekening gehouden. Wettelijke kader/juridische procedure/inspraak Bij de gemeente Tynaarlo loopt momenteel de procedure voor het bestemmingsplan en de MER. Voor de wateraspecten wordt een projectplan Waterwet en peilbesluit in procedure gebracht. Dit is procedureel een apart traject waarbij deze verschillende planvormen in het kader van de coördinatieregeling van de gemeente in procedure worden gebracht zodat de verschillende planvormen gelijktijdig en in samenhang aan belanghebbenden en belangstellenden kan worden voorgelegd. Communicatie Omdat het waterschap in de voorbereiding trekker is hebben de projectpartners afgesproken dat de communicatieaspecten door ons worden georganiseerd. Zo is er al twee keer een informatiebijeenkomst voor betrokkenen en belangstellenden georganiseerd. Voordat de werkzaamheden starten zal via de pers bekendheid aan het project worden gegeven. Na aanbesteding van het bestek zal het plan nogmaals in de omgeving worden gepresenteerd, dit heeft ook als doel de belanghebbenden en belangstellenden te laten weten bij wie informatie over de uitvoering kan worden verkregen. Uitvoering/tijdspad De start van de uitvoeringswerkzaamheden van het project is voorzien in het voorjaar van 2016. Naar verwachting vindt de afronding plaats in december 2017. 7
Evaluatie De inrichtingsmaatregelen worden aan het eind van het project geëvalueerd. Ook zullen metingen van waterstanden en aan de vispassages plaatsvinden om na te gaan of de maatregelen het beoogde effect hebben. Voorstel Instemmen met de aanpak van plan Tusschenwater (1) en later dit jaar in het kader van de gecoördineerde procedure van de gemeente Tynaarlo het projectplan Waterwet en peilbesluit gelijktijdig met het bestemmingsplan in procedure brengen; - Een krediet van 2.334.100,- beschikbaar stellen voor de uitvoering van het project Tusschenwater (1) in het gebied Tusschenwater; - Het krediet Masterplan Kaden verlagen met 282.000,-. namens het dagelijks bestuur, Harm Küpers secretaris-directeur Alfred van Hall dijkgraaf 8