FAZ: Ja Opdrachtgever: Jelmer Kooistra

Transcriptie

1 Onderwerp: Ex ante evaluatie PBL KRW Nummer: Bestuursstukken\1931 Agendapunt: 8 DB: Ja BPP: Ja FAZ: Ja VVSW: Ja AB: Ja Opsteller: Marie-Louise Meijer, Beleid, Projecten en Geoinformatie Opdrachtgever: Jelmer Kooistra Portefeuillehouder: Wiebe van der Ploeg Ondersteuning van de afdeling: Technisch Juridisch Financieel Staf Communicatie Externe betrokkenen: Reden: N.v.t. Samenvatting: Naar aanleiding van een vraag van de heer Vertegaal in het algemeen bestuur van 24 juni j.l. wordt informatie gegeven over een in mei 2015 uitgekomen rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving. Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft op verzoek van het ministerie van I en M een voorspelling uitgebracht over het doelbereik van de KRW in 2021 en Zij voorspellen dat het huidige mestbeleid en de geplande KRW maatregelen uit de stroomgebiedsbeheerplannen onvoldoende zijn om de KRW doelen te behalen in Een waterlichaam heeft een goede biologische toestand wanneer alle getoetste biologische groepen (algen, vis, macrofyten en macrofauna) voldoen aan de doelen op de maatlat. Zij schatten in dat in 2027 in ca 30-50% van de waterlichamen 1 maatlat voldoet en slechts in 13% van de waterlichamen alle vier de biologische groepen voldoen. Onze inschatting van doelbereik voor onze waterlichamen is gunstiger dan het landelijk gemiddelde. Dit komt deels omdat de nutriëntengehalten in onze wateren beduidend lager zijn dan gemiddeld in Nederland. Wij zijn in 2015 gestart met de evaluatie doelbereik KRW. In 2015 is ons doel om te bepalen of er in 2016 en 2017 extra monitoring of onderzoek noodzakelijk is om in 2018 een gedegen advies aan het bestuur te kunnen geven over het doelbereik in Duurzaamheidsparagraaf: Nee Begrotingsaspecten: Nee AB Voorstel: Kennis nemen van: 1

2 - de resultaten van de landelijke ex-ante evaluatie van de KRW van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL); - de inschatting van de resultaten van het waterschap; - de lange termijn planning. Bijlagen: Nee Ter inzage (bestuursnet): Nee Onderwerp(en): Besluit/opmerkingen bestuur: Paraaf secretaris-directeur: 2

3 Inleiding Volgens de Europese Kaderrichtlijn water (KRW) moeten uiterlijk in 2027 alle aangewezen oppervlaktewateren een goede chemische en ecologische toestand hebben. De doelen en de te nemen maatregelen zijn vastgelegd in beheerplannen per stroomgebied met een looptijd van 6 jaar. In 2015 lagen alle stroomgebiedsbeheerplannen ter inzage. Het ministerie van I en M heeft aan het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) gevraagd om voor heel Nederland te evalueren of de maatregelen in de stroomgebiedsbeheerplannen voldoende zijn om de doelen in 2027 te halen. Naast de in de stroomgebiedsbeheerplannen genomen maatregelen is ook gekeken naar het effect van het vijfde nitraatactieprogramma en de maatregelen op de RWZI s. Deze evaluatie betreft de nutriëntenconcentraties en de biologische toestand. Gegevens over de chemische toestand, de prioritaire stoffen en de overige verontreinigende stoffen, waren voor deze versie van het voorjaar 2015 nog niet aanwezig. In het najaar worden de gegevens over de chemische toestand toegevoegd. Het is een ex ante evaluatie, hetgeen betekent een evaluatie vooraf. Er zijn voorspellingen gedaan over de verwachte toestand in 2021 en Hiervoor is gebruik gemaakt van landelijke modellen die een voorspelling doen over het effect van het mestbeleid en de maatregelen op de RWZI s op de nutriëntengehalten. Daarnaast is gekeken naar het effect van de KRW inrichtingsmaatregelen en de nutriënten gehalten op de biologische toestand van de KRW waterlichamen. Resultaten PBL De KRW beoordeelt de biologische toestand aan de hand van maatlatten voor vier biologische groepen, namelijk algen, macrofyten, macrofauna en vis. Alleen wanneer alle vier de biologische groepen voldoen aan het doel is de biologische toestand goed. Dit was op landelijke schaal in 2013 maar in 5% van de waterlichamen het geval. Er is berekend dat door de maatregelen uit de stroomgebiedsbeheerplannen en de maatregelen uit het vijfde nitraatactieprogramma dit percentage zal toenemen tot 13% in Dit betekent dat volgens de voorspelling in 2027 op landelijk niveau het merendeel van de wateren niet zal voldoen aan een goede biologische toestand. Het aandeel wateren dat voldoet aan één maatlat ligt hoger, namelijk 20-40% in 2013 en 30-50% in Een belangrijk deel van de verbetering van de biologische kwaliteit wordt volgens de analyse veroorzaakt door de inrichtingsmaatregelen en de verbetering van de rioolwaterzuiveringsinstallaties. Volgens de voorspellingen levert het vijfde nitraatactieprogramma slechts een geringe verbetering van de waterkwaliteit op. Kanttekeningen bij de PBL analyse De gebruikte landelijke modellen zijn gebaseerd op veel aannames. De landelijke modellen zijn te grof om rekening te houden met de gebiedsspecifieke situatie en zijn te globaal om een goede voorspelling te kunnen geven per waterlichaam. De landelijke voorspellingen moeten derhalve met reserve 3

4 bekeken worden. Het negatieve landelijke beeld voor de lange termijn wordt niet bevestigd door de gegevens die in ons gebied gelden. Vergelijking PBL met gegevens Waterschap Hunze en Aa s We hebben de huidige toestand en de voorspelling zoals wij hebben opgenomen in de factsheets (bijlage bij Ontwerp Beheerprogramma ) gezet naast de cijfers van de landelijke analyse. De huidige biologische en chemische toestand per waterlichaam was al eerder weergegeven in het DB voorstel van 25 mei 2015, dat op bestuursnet was geplaatst. Wat betreft nutriënten scoren we veel beter dan het landelijke beeld (zie tabel 1). Ongeveer 90% van onze KRW waterlichamen voldoet formeel aan onze gebiedsgerichte nutriëntennormen. Dit is ook het beeld in Noord Nederland: wij hebben lagere nutriëntengehalten in onze systemen dan bijvoorbeeld WS Fryslân en Noorderzijlvest. Mogelijk daaraan gekoppeld is ook ons doelbereik voor algen beter dan het landelijk gemiddelde. Voor macrofauna en macrofyten scoren wij slechter dan het landelijk gemiddelde, vis laat een beeld vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde zien (tabel1). Met name het doelbereik van macrofauna en macrofyten verdienen daarom onze aandacht. Conform de landelijke situatie voldoet nog vrijwel geen enkel waterlichaam aan alle biologische doelen, maar in de toekomst verwachten wij een hoger percentage doelbereik dan landelijk wordt voorspeld (tabel 2). Een groot deel van de maatregelen is zeer recent genomen, zodat het bereiken van het doel nog wat meer tijd zal vergen. We streven naar een doelbereik van 100% in 2027, maar we verwachten dat het voor sommige waterlichamen moeilijk wordt om dit te bereiken. Van onderzoeken we of en hoe we voor alle waterlichamen het doel kunnen bereiken (zie volgende paragraaf). Tabel 1: Percentage waterlichamen dat voldoet aan het doel (per stof of per maatlat) Fosfaat Landelijk H&Aa s * Stikstof Landelijk H&Aa s * Algen Landelijk H&Aa s * Macrofyten Landelijk H&Aa s * Macrofauna Landelijk H&Aa s * Vis Landelijk H&Aa s * 4

5 Tabel 2: Percentage waterlichamen dat voldoet aan 1 maatlat of aan alle biologische maatlatten maatlat Landelijk 20-40% 30-50% H&Aa s Alle maatlatten Landelijk 5 13 H&Aa s % 100* *voorspelling is 100% conform de in 2007 geformuleerde inschatting, zoals opgenomen in de factsheets van Hunze en Aa s. Dit percentage is gebaseerd op de uiteindelijke situatie na het nemen van extra maatregelen of het aanpassen van de doelen (zie de tekst bij de paragraaf evaluatie doelbereik). Uitvoering/tijdspad KRW voor bereiding 3 e Stroomgebiedbeheerplan Terwijl het 2 e stroomgebiedsbeheerplan nog in 2015 moet worden vastgesteld, zijn we in 2015 ook al begonnen met de eerste voorbereidingen voor de laatste planperiode Bij deze voorbereidingen hoort een beter inzicht in de voorspelling van het doelbereik in De lange termijnplanning is hieronder weergegeven Analyse van huidige resultaten 2016 Optimaliseren onderzoek en monitoring 2017 Optimaliseren onderzoek en monitoring 2018 Bestuursbesluit over voorstel voor extra maatregelen of doelverlaging 2019 Gebiedsprocessen 2020 Schrijven ontwerp beheerprogramma 2021 Inspraak en vaststelling beheerprogramma Evaluatie KRW doelbereik In 2015 zijn we gestart met het project KRW doelbereik. In 2015 gaan we bepalen of we in 2016 en 2017 nog een optimalisatieslag wat betreft monitoring of onderzoek moeten uitvoeren om in 2018 een goede voorspelling en keuze te kunnen maken over het doelbereik in De bedoeling is dat we in 2018 van het algemeen bestuur horen met welke uitgangspunten en voorstellen we in 2019 de gebiedsprocessen ingaan ten behoeve van de stroomgebiedsbeheerplannen In lijn met landelijke afspraken worden richting doelbereik voor de KRW 5 stappen doorlopen : 1. Analyse van termijn waarop effect van maatregelen worden verwacht 2. Technische correctie van doelen 3. Optimalisatie van monitoring/onderzoeksinspanning 5

6 4. Aanvullende maatregelen 5. Waar nodig doelverlaging in 2021 Ad 1. Analyse van termijn waarop effect van maatregelen wordt verwacht Met name in de waterlichamen waarin wij vooral effect van inrichtingsmaatregelen verwachten, denken we dat een hoger doelbereik even op zich kan laten wachten. Door de inrichtingsmaatregelen wordt het watersysteem eerst verstoord, waarna het enige tijd kan duren voordat de gewenste planten en dieren zich ontwikkelen. Door analyse van metingen in deeltrajecten waar al eerder maatregelen zijn genomen, kunnen we een uitspraak doen over de termijn waarop we een gunstig effect op doelbereik kunnen verwachten. Ad 2. Technische correctie van doelen. We kijken naar de kwaliteit van onze doelberekening uit 2007 en of deze een technische aanpassing behoeft. Destijds is uitgegaan van een huidige toestand per maatlat per waterlichaam, voor sommige waterlichamen was destijds geen goede meting van de uitgangssituatie bekend. Ook zijn er mogelijk nieuwe inzichten over de effecten van maatregelen, zoals bijvoorbeeld het geval is bij het Hondshalstermeer. Ook kan een natuurlijke achtergrondbelasting van bijvoorbeeld fosfaatrijke kwel, zoals bij kanaal Fiemel, een reden zijn om de doelen bij te stellen. Een herijking van doelen op basis van inzichten zoals hiervoor beschreven is een technische exercitie die leidt tot betere doelen. Waterbeheerders mogen in deze situatie doelen aanpassen binnen de richtlijnen van de KRW (artikel 4.3) zonder dat daarbij een uitgebreide verantwoordingsprocedure hoeft te worden doorlopen. Het heeft geen inhoudelijke relatie met doelverlaging in de zin van art 4.5 van de KRW. Ad 3. Optimalisatie van monitoring/onderzoeksinspanning We kijken kritisch naar onze monitoringsgegevens en letten erop of deze een goed beeld van de situatie in het veld geven. De formele gemeten toestand wordt bepaald door het gemiddelde van deelmeetpunten. We controleren of de deelpunten wel de werkelijke toestand in het veld goed weergeven ( bijvoorbeeld verhouding open water meetpunten versus oeverpunten in een meer). In 2015 is de analyse erop gericht om te bepalen of we nog gegevens nodig hebben om het effect van de maatregelen goed te kunnen voorspellen. We kijken naar de bepalende factoren voor succes en of we daarvoor voldoende informatie hebben. Het effect van de maatregelen willen we vooralsnog vooral bepalen op basis van ervaringen in delen van ons systeem waar het doelbereik al wel gerealiseerd is. We analyseren op welke wijze deze delen afwijken van de meetpunten waar nog geen goede toestand is bereikt en wat we kunnen doen om de situatie te verbeteren. Bepaald wordt of dit voldoende informatie geeft over het te verwachten effect van de maatregelen of dat nog extra onderzoek noodzakelijk is. Eind 2015 volgt een voorstel voor eventueel verder onderzoek of monitoring. Ad 4. Aanvullende maatregelen De analyse kan leiden tot een overzicht van noodzakelijke (en mogelijke) extra maatregelen. Ook landelijk wordt bekeken of er extra maatregelen genomen moeten worden, deels naar aanleiding van de landelijke evaluatie mestbeleid (2016) of landelijke evaluatie gewasbeschermingsmiddelen (2018). 6

7 Ad 5. Doelverlaging Pas nadat de eerste 4 stappen zijn doorlopen kan in 2018 gekeken worden of er mogelijk voor sommige maatlatten per waterlichaam een doelverlaging voorgesteld gaat worden. In 2006 is afgesproken dat we in Nederland vóór 2021 geen gebruik maken van de mogelijkheid tot doelverlaging die de KRW biedt. De KRW biedt die mogelijkheid indien uitvoering van de benodigde maatregelen leidt tot onaanvaardbaar hoge kosten of te hoge significante schade aan functies. In gebieden waar de KRW-doelen niet te combineren blijken te zijn met andere functies en doelen, zal expliciet moeten worden gekozen wat prioriteit krijgt: een keuze voor het accepteren van beperkingen op andere functies en het nemen van extra maatregelen die nodig zijn voor de KRW, of een keuze voor een verminderde ambitie voor de KRW omdat het belang van de andere functie(s) te groot wordt geacht. Wanneer wordt besloten om doelen en maatregelen niet met elkaar in overeenstemming te brengen, zullen waterbeheerders de doelen naar beneden toe moeten bijstellen. Dit vergt wel een uitgebreide verantwoordingsprocedure richting de Europese Commissie (artikel 4.5 van de KRW). N.B. Tevens wordt door Nederland geprobeerd om op Europees niveau ook de mogelijkheid tot doelfasering in 2027 open te houden. Conclusie De analyse van het PBL scherpt onze blik op het doelbereik van onze waterlichamen in We verwachten een veel hoger doelbereik van onze waterlichamen, met name omdat onze nutriënten gehalten veel lager zijn dan gemiddeld. Met name het huidige doelbereik voor macrofauna en macrofyten vragen echter extra aandacht. In 2015 bekijken of er nog extra monitoring of onderzoek nodig is om een goede voorspelling te doen over het doelbereik in Voorstel Kennis nemen van : de resultaten van de landelijke ex-ante evaluatie van de KRW van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de inschatting van de resultaten van het waterschap de lange termijn planning namens het dagelijks bestuur, Harm Küpers secretaris-directeur Alfred van Hall dijkgraaf 7