FAZ: Ja Opdrachtgever: Jelmer Kooistra

Transcriptie

1 Onderwerp: Natuurvriendelijke oevers kanalen Hunze-Veenkoloniën Nummer: Bestuursstukken\1025 Agendapunt: 8 DB: Ja BPP: Ja Workflow Opsteller: Wilfried Heijnen, Beleid, Projecten en Geoinformatie FAZ: Ja Opdrachtgever: Jelmer Kooistra VVSW: Ja Portefeuillehouder: Helmer van der Wal AB: Ja Ondersteuning van de afdeling: Technisch; Harrie Loer, Ernst Messink, Jeroen Meeuse, Emiel Galetzka, Robert Boonstra Juridisch Financieel; Eenje van Wijngaarden Staf Communicatie Externe betrokkenen: Gemeente Hoogezand-Sappemeer Gemeente Emmen Reden: Voor aanleg natuurvriendelijke oevers zijn gronden nodig die nu in eigendom zijn van de gemeenten. Hengelsportfederatie Afstemming omtrent locaties wedstrijdvissen. Samenvatting: Binnen de Veenkoloniën ligt een KRW opgave om, vóór 2015, natuurvriendelijke oevers aan te leggen over een totale lengte van 7 kilometer in de aangewezen kanalen Hunze-Veenkoloniën. Door mee te liften in de aanleg van de vaarverbinding Erica-Ter Apel is al 2 kilometer gerealiseerd, blijft over een opgave van 5 kilometer. Na het uitvoeren van een inventarisatie en afweging van de randvoorwaarden (MCA analyse), kan verdeeld over acht verschillende locaties, 5,63 kilometer aan natuurvriendelijke oevers worden aangelegd vóór Bij de realisatie wordt onderscheid gemaakt in inrichtingsmaatregelen, die uitgaan van aanpassing van de oevers of (tijdelijke) constructies. Daarnaast worden beheermaatregelen voorgesteld binnen het bestaande profiel van het kanaal voor een tweetal trajecten. Eén van de voorgestelde trajecten ligt buiten het KRW waterlichaam en zou met een wijziging alsnog hiertoe moeten behoren. Duurzaamheidsparagraaf: Ja AB Voorstel: Instemmen met de aangewezen trajecten voor realisatie KRW opgave natuurvriendelijke oevers; - het beschikbaar stellen van ,- voor de realisatie van circa 5,63 kilometer natuurvriendelijke oevers in de kanalen Hunze-Veenkoloniën vóór 2015; - evaluatie van het project en het opnemen van de gerealiseerde trajecten in het KRW monitoringsprogramma. 1

2 Bijlagen: Ja - Locaties NVO watersysteem Veenkoloniën; - Locatiekaartjes per traject Ter inzage (bestuursnet): Ja Onderwerp(en): - Notitie natuurvriendelijke oevers kanalen Hunze-Veenkoloniën (MCA). Besluit/opmerkingen bestuur: Paraaf secretaris-directeur: 2

3 Inleiding Binnen de Veenkoloniën ligt de KRW opgave om, vóór 2015, natuurvriendelijke oevers aan te leggen over een totale lengte van 7 kilometer in de aangewezen kanalen Hunze-Veenkoloniën. Door mee te liften in de aanleg van de vaarverbinding Erica-Ter Apel is al 2 kilometer gerealiseerd, blijft over een opgave van 5 kilimeter. In 2027 zal in totaal circa 24 kilometer (25% van de totale lengte) van de oevers natuurvriendelijk moeten zijn ingericht. Na 2015 blijft een opgave staan voor aanleg van circa 17 kilometer. Door de aanwezigheid van de karakteristieke wegen en bebouwingslinten langs veel van de aangewezen kanalen, is de mogelijkheid voor het daadwerkelijk aanleggen van natuurvriendelijke oevers, vanwege significante schade, drastisch ingeperkt. De Notitie Natuurvriendelijke Oevers van ons waterschap is hierin richtinggevend en heeft al die trajecten aangegeven die potentiële locaties vormen voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Uit deze locaties zijn de trajecten, genoemd in dit voorstel, geselecteerd. Besluitvorming en beheerplan Naast het Beheerplan als uitgangspunt, liggen diverse beleidsdocumenten ten grondslag aan de te maken keuzen voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers. De volgende documenten hebben daarbij ook richting gegeven aan de wijze waarop de natuurvriendelijke oevers ingepast kunnen worden in de kanalen Hunze-Veenkoloniën: - Watersysteemplan en Uitvoeringsplan Veenkoloniën; - Notitie Natuurvriendelijke Oevers; - Richtlijnen aanleg, beheer en onderhoud NVO s; - Factssheet KRW waterlichaam kanalen. Beheerplan opgave: B8.11.a Aanleg van 17,3 kilometer natuurvriendelijke oevers langs kanalen. Van deze 17,3 kilometer te realiseren natuurvriendelijke oevers voor het totale beheergebied, zal 7 kilometer gerealiseerd moeten worden in het daarvoor aangewezen KRW waterlichaam kanalen Hunze-Veenkoloniën vóór eind Doel Door de aanleg van natuurvriendelijke oevers de basis leggen voor ecologisch goed functionerende kanalen, die bijdragen aan een verbetering van de ecologische kwaliteit in de kanalen Hunze- Veenkoloniën. Analyse van het probleem Door de aanwezigheid van wegen en lintbebouwingen langs de aangewezen KRW kanalen, vallen grote trajecten af vanwege ruimtegebrek. Daarmee wordt de opgave om de beoogde kilometers natuurvriendelijke oevers aan te leggen niet eenvoudiger. Doordat grote lengten afvallen vanwege de 3

4 grote significante schade die het zal geven, blijven er minder kilometers kanalen over waar de uiteindelijk vereiste natuurvriendelijke oevers kunnen worden gerealiseerd. Om vóór 2015 de resterende opgave van 5 kilometer te halen, is een zorgvuldige afweging en vergelijking van de potentiele locaties nodig op haalbaarheid en bijdrage aan de ecologische kwaliteit. Beschrijving en onderbouwing aanpak De locaties, type inrichting, haalbaarheid, bijdrage KRW-doelen, de kostenraming en de planning voor uitvoering van de inpassingen van de beoogde natuurvriendelijke oevers moeten worden bepaald en uitgewerkt. Om een afweging te kunnen maken tussen alle benoemde parameters, van belang voor de locatie keuze, moet iedere parameter ook op waarde geschat. Hiervoor is een Multi Criteria Analyse (MCA) als instrument ingezet. Alle mogelijk locaties voor aanleg van natuurvriendelijke oevers zijn op deze wijze ingevoerd en vervolgens gewogen en van scores voorzien. De hieruit ontstane toplijst van meest haalbare locaties is als uitgangspunt gebruikt voor de locatiekeuzen tot realisatie vóór Resultaat In de MCA zijn met name de bijdrage aan de ecologische kwaliteit, combinatie met aanliggende natuurterreinen, eigendom overheid en aanwezige ruimte, belangrijke parameters geweest die een positieve bijdrage gaven aan de uiteindelijke MCA score. Het resultaat, een lijst van trajecten die als potentiele locaties kansen bieden om een snelle realisatie mogelijk te maken. Na terreinbezoek en afstemming tussen de disciplines waterkwaliteit en beheer en onderhoud, kon de conclusie worden getrokken dat enkele trajecten mogelijkheden zouden bieden voor natuurontwikkeling binnen het bestaande natte profiel. Het uiteindelijke doel; toename ecologische kwaliteit in de kanalen Hunze-Veenkoloniën, zou op een aangepaste wijze van beheer of inrichting ook gehaald kunnen worden. Hiervoor zou in het hydraulisch profiel dan wel ruimte aanwezig moeten zijn. De drie trajecten die hiervoor in aanmerking komen hebben deze ruimte binnen het profiel of liggen niet in de primaire water aan- en afvoerroutes. Naast de aangewezen KRW kanalen Hunze-Veenkoloniën, zijn ook een aantal potentiele kanalen naar voren gekomen die eveneens het predicaat KRW waterlichaam kanalen zou kunnen krijgen. Deze drie categorieën aan maatregelen: inrichten, beheren en aanwijzen van de kanalen, staan opgenomen in onderstaande tabel 1 en vormen samen de aanpak voor het voldoen aan de KRW opgave aanleg natuurvriendelijke oevers in de kanalen Hunze-Veenkoloniën. Inrichten Het Veendam-Musselkanaal (midden 3), Nieuw-Weerdinge (oost) en het Kielsterdiep (noord) vormen de kanalen waarin met extra meters grond de natuurvriendelijke oever vormt dient te krijgen. In alle gevallen is de benodigde grond in eigendom bij het waterschap of een gemeente. Daar waar geen grond buiten het natte profiel nodig is, maar nog wel een extra (tijdelijke) voorziening in het hydraulisch profiel aangebracht wordt, zijn de trajecten: Oosterdiep en Nieuw-Weerdinge (zuid). 4

5 Beheren Voor een beheermaatregel, waarbij geen constructies worden toegepast en binnen het bestaande natte profiel de ecologische inrichting gevonden kan worden, komen de volgende kanalen in aanmerking: Oude Schuttingkanaal en het Verbindingskanaal (oost). Deze kanalen hebben een lagere prioriteit in de waterafvoer en zijn overeenkomstig ook ondieper en deels al aan het verlanden. Door aangepast beheer kan een natuurvriendelijke inrichting worden verkregen. Aanwijzen De St. Jozefwieke is een zijkanaal van het Oosterdiep en is momenteel geen aangewezen KRW waterlichaam. In het Stroomgebiedsbeheerplan II zal dit zijkanaal via een wijziging onderdeel worden van het KRW waterlichaam kanalen Hunze-Veenkoloniën. Vooruitlopend daarop wordt al wel ingezet op een aangepaste inrichting aan de noordoever van het kanaal. Tabel 1: traject traject oever MCA code naam lengte type score W3.1 Veendam-Musselkanaal (midden 3) 1000 A/B 1625 V13.1 Oosterdiep 1200 G 1590 V12.3 E-TA St. Jozefwieke (oost) 500 E/F 1590 V5.1 Nw-Weerdinge (oost) 530 E/F 1477 V6.2 Oude Schuttingkanaal 800 G 1338 V6.1 Verbindingskanaal (oost) 900 G 1338 H5.1 Kielsterdiep (noord) 500 A/B 1240 V5.2 Nw-Weerdinge (zuid) 200 G 1233 totalen 5630 m De totale lengte van aan te leggen natuurvriendelijke oevers komt daarmee op meter. De uiteindelijke keuze voor het type oeverinrichting is afhankelijk van de lokale situatie en wordt verder uitgewerkt. De aangegeven aanlegkosten zijn aangehouden en afkomstig uit de eerder vastgestelde beleidsnota Notitie Natuurvriendelijk Oevers (2010). De locaties van de geselecteerde trajecten voor natuurvriendelijke oevers zijn in de kaartbijlage aangegeven. Uit de inventarisatie blijkt dat de nu geselecteerde trajecten niet te koppelen zijn aan (onderhoud) projecten van derden of van het waterschap. Werk met werk situaties (o.a. baggeren waterbodems, oeverbeschoeiing, gebiedsontwikkeling) en daarmee financiële voordelen zijn nu niet te behalen. Risico s en kansen De vrijwillige deelname aan grondverwerving door particuliere eigenaren is een onzekerheid in het halen van de doelen tot Om deze reden wordt in eerste instantie afgezien van deze locaties. Inspanningen worden nu gedaan op die trajecten waar de eigendomssituatie al bij het waterschap ligt of bij een andere overheid of natuurterreinbeheerder. Draagvlak en medewerking worden op deze locaties verwacht en er zou relatief eenvoudig tot uitvoering overgegaan kunnen worden. Enkele opgevoerde kanalen in de MCA zijn niet aangewezen vanuit de KRW opgave, maar zeker kansrijk voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Deze situaties doen zich bijvoorbeeld voor bij 5

6 de nieuwe vaarverbindingen Bareveld-Zuidlaardermeer en Erica-Ter Apel. Beide zijn nieuwe verbindingskanalen, die tijdens de vaststelling van de KRW kanalen nog niet bestonden. Deze aanvulling op de kanalen zullen worden beoordeeld in het nieuwe Stroomgebiedsbeheerplan II ( ). Extern betrokkenen Voor enkele locaties is de medewerking van een gemeente vereist als eigenaar van de gronden. Dit geldt voor trajecten binnen de gemeente Hoogezand-Sappemeer (200 m) en de gemeente Emmen (500 m, 530 m en 200 m). Deze locaties zullen een kwalitatieve meerwaarde geven aan het landschap en zullen, naar aangenomen wordt, passen in de daar geldende natuurlijke omgeving. Verwacht wordt dat de gemeenten hieraan hun medewerking zullen verlenen. Interne afstemming De aanleg van natuurvriendelijke oevers heeft een directe relatie met het oplossen van de knelpunten vismigratie voor de kanalen Hunze-Veenkoloniën. Aangezien het kanaal Veendam-Musselkanaal als doelgebied is aangemerkt voor vissen, zal de aanleg van natuurvriendelijke oevers een bijdrage leveren aan een grotere biodiversiteit en ecologisch kwaliteit in dit kanaal. Mede daarom is het kanaal Veendam-Musselkanaal een belangrijk waterlichaam, waarin zowel vismigratie als natuurvriendelijke oevers elkaar zullen versterken. Duurzaamheidsaspecten Duurzaamheidsaspecten -maatregelen Energie Mobiliteit Duurzaam inkopen/bouwen Chemicaliën en afval realisatie natuurvriendelijke oevers Minder/ vermijden Zelf opwekken Duurzame energie Minder / vermijden brandstofverbruik Duurzaam materiaal Vermijden milieubelastend materiaal x Minder/ vermijden Duurzaamheidsaspecten -maatregelen Watersystemen realisatie natuurvriendelijke oevers Opvangen van Niet afwentelen extraneerslag extrawatervraag zeespiegelstijging Minder co 2- uitstoot (anderen) (tijd) (ruimte) Bevorderen van natuurlijke processen x 6

7 Financiën Het huidige budget staat als E2-raming in de meerjarenraming voor 2013: KPT nr ,-. Het uitgangspunt bij deze raming was het koppelen van de aanleg natuurvriendelijke oevers met andere lopende werkzaamheden en/of projecten, bijvoorbeeld; baggeren, vervanging oeverbeschoeiing, kaden. Na inventarisatie blijkt deze synergie niet aanwezig binnen de kanalen Hunze-Veenkoloniën. Een kleine mogelijkheid lijkt aanwezig om uit de provinciale POP maatregel 216b nog subsidie toegewezen te krijgen (maximaal 75%) voor het verbeteren van de waterkwaliteit in landbouwgebied. Deze aanvraag is gedaan, maar hier wordt in dit voorstel geen rekening mee gehouden. De aanlegkosten zijn bepaald met de kengetallen die overgenomen zijn uit de eerder vastgestelde Notitie Natuurvriendelijk Oevers + Richtlijnen Aanleg, Beheer en Onderhoud NVO. Bij de uitwerking van de verschillende trajecten zal doelmatig en op een sobere wijze vorm worden gegeven aan de voor de KRW doeleinden noodzakelijk geachte inrichting van de oeverzone. Voor het realiseren van natuurvriendelijke oevers vóór 2015, over een totale lengte van 5,63 kilometer, zal een krediet nodig zijn van afgerond ,- (inclusief BTW en uren projectbegeleiding). De KRW opgave Natuurvriendelijke oevers kanalen Hunze-Veenkoloniën is één van de opgaven met een zogenaamd financieringsgat. Dat wil zeggen dat bij het vaststellen van de beslisnota KRW in 2008 de financiering van het project niet helemaal rond was. De totale kosten werden destijds begroot op ,- waarvan wij als waterschap ,- voor onze rekening zouden nemen. Over de financiering is destijds afgesproken dat de eerst verantwoordelijke instantie gaat proberen via subsidies (vooral synergiegelden) het gat alsnog te dichten. In 2010 heeft u besloten dat al gerealiseerde meevallers bij KRW opgaven gebruikt mochten worden ter financiering van KRW projecten met een financieringsgat. Een van die meevallers was het uitstellen door de provincie Groningen tot ná 2015 van de aanleg van natuurvriendelijke oevers langs het Noord-Willemskanaal. Onze bijdrage in dit project was (eveneens) ,-. Voor de korte termijn zou deze vrijvallende bijdrage ingezet kunnen worden om het financieringsgat voor dit project te dichten. Vanuit de geraamde bijdrage voor het Noord-Willemskanaal kan ,- ten gunste van het NVO kanalen Hunze-Veenkoloniën worden gebracht. Zie voor onderbouwing bijlage Uitgangspunten KRW beslisnota. Voor het KRW project Vismigratie kanalen Hunze-Veenkoloniën, eveneens geagendeerd voor deze algemene bestuursvergadering, wordt eveneens voorgesteld gebruik te maken van deze vrijvallende bijdrage en wel voor ,-. De nu vrijvallende raming voor het Noord-Willemskanaal wordt daarmee ingezet voor in totaal ,-. Te zijner tijd zal de bijdrage voor de aanleg van een NVO langs het Noord-Willemskanaal weer opnieuw worden afgewogen en geraamd. 7

8 Raming KRW beslisnota 2008 (meerjarenraming nr.418) Deel waterschap Totale investering , ,- Raming nu (incl. uren projecten) , ,- Financieringsgat (Uit uitgestelde NVO Noord Willemskanaal) ,- Gevraagde krediet ,- De kapitaallasten van het project (ongeveer ,- het eerste volle jaar 2015) komen volledig ten laste van de taak watersysteembeheer. Planning uitvoering De uitvoering van de voorgestelde locaties voor (beheer)maatregelen binnen het bestaande hydraulisch profiel van het Oude Schuttingkanaal en het Verbindingskanaal, circa m, kunnen relatief snel en eenvoudig in eigen beheer in 2012 worden voorbereid en uitgevoerd. De overige trajecten vragen een langere voorbereiding en/of nadere uitwerking en afspraken met de betrokken gemeenten. Voor deze trajecten staat 2012 in het teken van voorbereiding, waarna in 2013 en 2014 de uitvoering zou kunnen plaatsvinden. De KRW opgave aanleg natuurvriendelijke oevers in de kanalen Hunze Veenkoloniën kan daarmee ruim voor 2015 worden opgeleverd. Evaluatie en monitoring Na aanleg zal worden geëvalueerd in hoeverre de ramingen (kengetallen) uit de Notitie Natuurvriendelijke Oevers + Richtlijnen Aanleg, Beheer en Onderhoud NVO, overeenkomen met de daadwerkelijke kosten na uitvoering. In het kader van het KRW monitoringsprogramma, zullen de uitgevoerde trajecten worden toegevoegd en op ecologische kwaliteit worden beoordeeld. Het onderhoudsbeheerprogramma zal, afhankelijk van de uitkomsten, hierop eveneens kunnen worden aangepast. Voorstel Instemmen met: - de aangewezen trajecten voor realisatie KRW opgave natuurvriendelijke oevers; - het beschikbaar stellen van ,- voor de realisatie van circa 5,63 kilometer natuurvriendelijke oevers in de kanalen Hunze-Veenkoloniën vóór 2015; - evaluatie van het project en het opnemen van de gerealiseerde trajecten in het KRW monitoringsprogramma. 8

9 namens het dagelijks bestuur, Harm Küpers secretaris-directeur Alfred van Hall dijkgraaf 9

10 Bestuursvoorstel Bijlage: LOCATIES NATUURVRIENDELIJKE OEVERS KANALEN HUNZE-VEENKOLONIËN Opgave aanleg minimaal 5 km. KRW natuurvriendelijke oevers vóór

11 Bestuursvoorstel Bijlage: Locatiekaartjes per traject 11