BPP: Nee FAZ: Nee VVSW: Ja Opdrachtgever: Erica Mosch

Transcriptie

1 Onderwerp: jaarrapportage waterkwaliteit 2011 Nummer: Bestuursstukken\1080 Agendapunt: 11 OR: Nee DB: Ja Workflow Opsteller: Arjen Kolkman, BPP: Nee FAZ: Nee VVSW: Ja Opdrachtgever: Erica Mosch Portefeuillehouder: Harrie Prins AB: Ja Ondersteuning van de afdeling: Technisch Juridisch Financieel Staf Communicatie Externe betrokkenen: Reden: N.v.t. Elk jaar maakt het waterschap een jaarrapportage waterkwaliteit met daarin opgenomen de toestand van de waterkwaliteit in het beheergebied in het voorgaande jaar. Voor de jaarrapportage wordt gebruik gemaakt van de meetgegevens uit het reguliere meetnet. Voorligt nu de jaarrapportage waterkwaliteit De verzameling en verwerking van deze monitoringsgegevens tot een jaarrapportage maakt onderdeel uit van de beleidscyclus die bestaat uit planvorming, uitvoering, monitoring en bijstelling plan. De fysisch-chemische en chemische toestand is redelijk goed tot goed. Deze toestand is redelijk stabiel over de afgelopen jaren. Er wordt voldaan aan de normen voor zware metalen en PAK s (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen). Er worden normen voor verschillende bestrijdingsmiddelen overschreden in diverse plaatsen in het beheergebied. De biologische oppervlaktewaterkwaliteit is in het hele beheergebied niet goed. Kanaal Fiemel is het enige waterlichaam dat voldoet aan de gestelde biologische doelstellingen. De biologische toestanden van de waterlichamen als geheel laten schommelingen zien en vooralsnog geen duidelijke verbetering. Dit komt, afgezien van dat de ecologie door meerdere factoren wordt beïnvloed, mede doordat de KRW-maatregelen nog maar voor een (klein) deel zijn uitgevoerd. Bovendien zijn deze nog maar recentelijk uitgevoerd; de ecologie heeft meer tijd nodig om zich te ontwikkelen en stabiliseren. Het beeld dat de effecten van maatregelen niet al waarneembaar zijn relatief kort nadat de maatregelen zijn genomen en/of wisselend zijn, komt overeen met ervaringen elders in Nederland. In de loop van het jaar 2012 zal door de systeemanalyses die zullen worden verricht in 2012, in het kader van de tweede planronde voor de KRW (Waterdrager 2), meer inzicht verkregen worden in de effectiviteit van de KRW-maatregelen. 1

2 Duurzaamheidsparagraaf: Nee AB Voorstel: De jaarrapportage waterkwaliteit 2011 voor kennisgeving aannemen. Bijlagen: Nee Ter inzage (extranet): Ja Onderwerp(en): Jaarrapportage waterkwaliteit 2011 Besluit/opmerkingen bestuur: Paraaf secretaris-directeur: 2

3 Inleiding Elk jaar maakt het waterschap een jaarrapportage waterkwaliteit met daarin opgenomen de toestand van de waterkwaliteit in het beheergebied in het voorgaande jaar. Voor de jaarrapportage wordt gebruik gemaakt van de meetgegevens uit het reguliere meetnet. Voorligt nu de jaarrapportage waterkwaliteit Context De verzameling en verwerking van deze monitoringsgegevens tot een jaarrapportage maakt onderdeel uit van de beleidscyclus die bestaat uit planvorming, uitvoering, monitoring en bijstelling planvorming. De jaarrapportages van de afgelopen jaren zullen in 2012 worden gebruikt bij de voorbereidingen op de tweede ronde planvorming in het kader van de KRW dat zal uitmonden in een KRWstroomgebiedsplannen en een nieuw waterbeheerplan van het waterschap. In de voorbereiding zullen watersysteemanalyses worden uitgevoerd. Hiermee zal worden bepaald of de doelen zullen worden gehaald, wat de knelpunten zijn, en of genomen maatregelen hun gewenste effect hebben. In het gebiedsproces dat hierop volgt in 2013 zullen de voorgenomen maatregelen worden heroverwogen en eventueel nieuwe maatregelen worden overwogen. Inhoud jaarrapportage Ieder jaar worden de algemeen fysisch-chemische parameters, de biologische parameters, zware metalen, PAK s (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen) en gewasbeschermingsmiddelen getoetst aan normen of beleidsdoelen. De afgeleide normen en doelen voor de onderdelen fysischchemische en biologische parameters zijn vastgelegd in de KRW-factsheets bij het Beheerplan De gehanteerde klassengrenzen voor de toestand van de kwaliteitselementen zijn beschreven in paragraaf 3.5 van deze KRW-factsheets. De beoordeling van de toestand wordt gerapporteerd in de jaarrapportage waterkwaliteit. Naast een overzicht van de huidige toestand wordt er voor de algemeen fysisch-chemische parameters op hoofdmeetpunten de verwachte toestand voor 2015 ingeschat. In het rapport is ook de voortgang van de KRW-maatregelen voor de verschillende waterlichamen gelegd naast de ontwikkeling van de toestand van de biologische kwaliteitselementen op de rapportagepunten van alle waterlichamen. Resultaten en Conclusies Algemeen Fysisch-Chemisch Dit betreffen de parameters: Stikstof, Fosfaat, Zuurstof, Doorzicht, Chloride, Temperatuur en ph. De toetsing van de beoordelingsresultaten van 2011 zijn af te lezen in onderstaande figuur. 3

4 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% N.V.T. SLECHT ONTOEREIKEND MATIG GOED 10% 0% Procentuele verdeling over de toestandsklassen van de beoordelingsresultaten 2011 voor de algemeen fysisch-chemische parameters op de hoofdmeetpunten Voor stromende wateren geldt geen norm voor het doorzicht (n.v.t.) Voor deze fysisch-chemische parameters wordt redelijk goed tot goed voldaan aan de normen. Deze toestand is redelijk stabiel over de afgelopen jaren. Voor stikstof is er een daling van het aantal meetpunten dat voldoet aan de norm (van 87% naar 74%), voor fosfaat een stijging (van 72% naar 79%). Voor het Drentsche Diep, de Hunze en het Zuidlaardermeer is er twijfel of deze in 2015 aan de norm voor stikstof zullen voldoen zonder aanvullende maatregelen. Voor de Hunze en het Zuidlaardermeer is er deze twijfel voor wat betreft de norm voor fosfaat. Biologisch De ecologische kwaliteit is op veel plaatsen nog onvoldoende zie bijgevoegde kaart (Kaart 3 uit de jaarrapportage, Beoordelingsresultaten voor de biologische kwaliteitselementen 2011 ): Voor waterflora voldoen zes van de 16 waterlichamen; de overige waterlichamen voldoen matig, behalve één daarvan, die voldoet slecht (Eemskanaal); Voor macrofauna voldoet geen van de negen waterlichamen die op dit kwaliteitselement bemeten zijn; de waterlichamen voldoen matig of ontoereikend; Voor algen voldoen twee van de vijf bemeten waterlichamen (afwateringskanaal Duurswold en Oldambtmeer); de overige waterlichamen voldoen matig, behalve een, die voldoet slecht (Zuidlaardermeer); Voor vis voldoet één van de 16 waterlichamen (Kanalen Fiemel); de overige waterlichamen voldoen matig en ontoereikend, behalve één, die voldoet slecht (Zuidlaardermeer). Onvoldoende goede inrichting en onvoldoende stroming (beken) zij hiervan belangrijkste oorzaak. Ook is nog niet overal de fysisch-chemische kwaliteit goed. Voor vis spelen fysieke migratie-barrières ook een rol. 4

5 Gewasbeschermingssmiddelen Op 25 van de 54 meetpunten waar gewasbeschermingsmiddelen worden gemeten, wordt een norm (jaargemiddelde of 90-percentiel) voor een gewasbeschermingsmiddel overschreden. Bovendien komen op zeven meetpunten die wél voor alle gemeten middelen voldoen aan de norm, een of meerdere individuele waarnemingen voor van een gehalte van een gewasbeschermingsmiddel dat boven de norm ligt voor dat middel. In 2011 is één keer een MAC-waarde (Maximaal Acceptabele Concentratie) overschreden: isoproturon in de Oude Geut. Overschrijding van de MAC-waarde betekent acute toxiciteit voor waterorganismen. De stoffen die we het meest aantreffen zijn: Onkruid bestrijdingsmiddelen: Fenmedifan, Metribuzin, Dimethenamide-P, Linuron en MCPA; Insecten bestrijdingsmiddel: Imidacloprid, Dimethoaat, Isoproturon, Thiacloprid en Esfenvaleraat; Schimmel bestrijdingsmiddel: Azoxystrobin. Zware metalen en PAK s Alle hoofdmeetpunten voldoen voor alle bemeten zware metalen en PAK s aan de norm. KRW-maatregelen en Toestand waterkwaliteit De ontwikkeling van de biologische toestanden van de waterlichamen is afgezet tegen de voortgang van de KRW-maatregelen voor deze waterlichamen; zie bijgevoegde kaart (Kaart 14 uit de jaarrapportage, Relatie toestand en KRW-maatregelen ). Op deze kaart zijn per waterlichaam de geplande KRW-maatregelen vermeld. Van elke maatregel is de opgave vermeld en is het deel dat daarvan al is uitgevoerd aangegeven (met een percentage), of is aangegeven dat de maatregel in uitvoering is (iu) of nog in voorbereiding (iv). Daarnaast zijn per waterlichaam de scores voor de biologische kwaliteitselement voor het waterlichaam als geheel in de jaren 2007 t/m 2011 weergegeven. Voor één waterlichaam waar ook een KRW-maatregel (deels) is genomen is een verbetering in de toestand waargenomen: Kanalen Hunze / Veenkolonieën. Hier is verbetering voor vis waargenomen en is 28% van de 7 kilometer natuurvriendelijke oevers uitgevoerd. De verbetering van de toestand van vis kan echter niet worden toegeschreven aan alleen de aangelegde natuurvriendelijke oevers: de aanpassing van 7 km oever in een kanalenstelsel van 160 km kan niet leiden tot een dergelijke verbetering. Bij andere waterlichamen zien we dat er KRW-maatregelen (deels ) zijn uitgevoerd en er geen verbetering in de toestand is waargenomen: Westerwoldse Aa Noord, Westerwoldse Aa Zuid / Runde, Hunze, Eemskanaal / Winschoterdiep, Kanalen Oldambt en Zuidlaardermeer. Voor het Zuidlaardermeer geldt dat hier ondanks het opheffen van de rwzi Zuidlaren nog steeds te hoge gehalten fosfaat zijn (als gevolg van aanvoer vanuit het Hunze-gebied) en de inrichting niet optimaal is. Voor één waterlichaam geldt dat er KRW-maatregelen (deels) zijn uitgevoerd en de toestand is verslechterd: het Schildmeer. Voor het Schildmeer bestaat het vermoeden dat de verslechtering tijdelijk is en veroorzaakt wordt door de werkzaamheden voor de uitvoering van de KRW-maatregelen (baggeren en inrichten oever). 5

6 Bedacht moet worden dat tijdens het uitvoeren van inrichtingsmaatregelen door de verstoring van het watersysteem ecologisch eerst een verslechtering kan optreden. Bovendien is er bij ecologie altijd sprake van vertraagde doorwerking van maatregelen in de ecologische scores. De ecologie staat overigens onder invloed van allerlei andere factoren dan de KRW-maatregelen die worden genomen; deze factoren kunnen positieve of negatieve invloed hebben op de ecologische toestand. Zo zal de verspreiding van mest als gevolg van het landelijke mestbeleid, waarbij mest van elders naar binnen het beheergebied wordt gebracht, het watersysteem in het beheergebied extra belasten met nutriënten. Dit werkt nadelig door op de ecologische toestand en zal het positieve effect van genomen KRW-maatregelen voor een deel teniet doen. Daarom mag niet verwacht worden dat de KRW-maatregelen, die immers nog maar recent uitgevoerd zijn en bovendien nog maar voor een deel, nu al per se leiden tot een positief effect. Er kan, zoals gezegd, zelfs eerst een negatief effect optreden als gevolg van de verstoring tijdens het uitvoeren van de maatregelen (naast dat andere factoren van invloed zijn). Dit komt overeen met de waarneming dat de toestanden van de waterlichamen als geheel schommelingen laten zien en vooralsnog geen duidelijke verbetering. In de jaarrapportage waterkwaliteit 2010 is beschreven hoe de ecologische toestand lokaal, ter plaatse van uitgevoerde KRW-projecten (Beek op Peil / Gasterensche Diep en Smeerling / Ruiten Aa), al wel verbetering laat zien. Verwachting is dat op de langere termijn, als een groter deel van de maatregelen zijn uitgevoerd en de ecologie zich heeft kunnen ontwikkelen, de toestanden van de waterlichamen als geheel zullen verbeteren. Het beeld dat de effecten van maatregelen wisselend zijn of niet waarneembaar relatief kort nadat de maatregelen zijn genomen, komt overigens overeen met ervaringen elders in Nederland. Zie bijvoorbeeld het artikel KRW-maatregelen: zijn er al resultaten (H20, nr. 7, 2012) waarin beschreven wordt hoe dit geldt voor maatregelen (duurzame en natuurvriendelijke oevers en natuurvriendelijk maaibeheer) die genomen zijn in het beheergebied van waterschap Zuiderzeeland. In de loop van het jaar 2012 zal door de systeemanalyses die zullen worden verricht in 2012, in het kader van de 2 e planronde voor de KRW (Waterdrager 2), meer inzicht verkregen worden in de effectiviteit van de KRW-maatregelen. Voorstel De jaarrapportage waterkwaliteit 2011 voor kennisgeving aannemen. namens het dagelijks bestuur, Harm Küpers secretaris-directeur Alfred van Hall dijkgraaf 6

7 Kaart 3: Beoordelingsresultaten voor de biologische kwaliteitselementen

8 8