BPP: Nee FAZ: Nee VVSW: Ja Opdrachtgever: Jan van der Laan

Transcriptie

1 Onderwerp: Vaststelling peilbesluit Tusschenwater Nummer: Bestuursstukken\1968 Agendapunt: 8 DB: Ja BPP: Nee FAZ: Nee VVSW: Ja AB: Ja Opsteller: Henk van Norel, Veiligheid en Voldoende Water Opdrachtgever: Jan van der Laan Portefeuillehouder: Hilbrand Sinnema Ondersteuning van de afdeling: Technisch Juridisch Financieel Staf Communicatie Externe betrokkenen: Stichting Het Drentse Landschap Provincie Drenthe Gemeente Tynaarlo Waterbedrijf Groningen Reden: Grondeigenaren en gebruikers Direct betrokkenen Samenvatting: Het waterschap heeft in het beheerplan aangegeven voor alle peilgebieden een peilbesluit op te willen stellen. In verband met de planvorming van het natuurgebied Tussenwater is voor dit gebied inclusief omgeving een peilbesluit opgesteld. In het natuurgebied van Tusschenwater worden de peilen verhoogd. Om vernatting van het omliggende landbouwgebied te voorkomen worden peilen in het landbouwgebied verlaagd. Hiermee worden niet alleen de effecten van Tusschenwater opgeheven maar worden voor een veel groter gebied rondom Tusschenwater de productieomstandigheden voor landbouw verbeterd. In het peilbesluitgebied komen veengronden voor die veenoxidatiegevoelig zijn. Voor de wijzigingen van het winter- en zomerpeil wordt verwezen naar de bijlagen. Op het ontwerp-peilbesluit zijn twee zienswijzen ingediend. Deze hebben niet geleid tot aanpassingen van de streefpeilen. Duurzaamheidsparagraaf: Ja Begrotingsaspecten: Nee AB Voorstel: Het peilbesluit Tusschenwater vaststellen. 1

2 Bijlagen: Ja Peilbesluit Tusschenwater; Reactienota zienswijzen; Kaart met wijzigingen van het winterpeil; Kaart met wijzigingen van het zomerpeil. Ter inzage (bestuursnet): Ja Onderwerp(en): Toelichting peilbesluit Tusschenwater. Besluit/opmerkingen bestuur: Paraaf secretaris-directeur: 2

3 Inleiding In een peilbesluit worden, na een inspraakprocedure, de na te streven oppervlaktewaterpeilen vastgelegd. Een peilbesluit biedt belanghebbenden duidelijkheid en rechtszekerheid. Het streven van het waterschap Hunze en Aa s is om voor het gehele beheergebied peilbesluiten op te stellen. Voorgeschiedenis/eerdere besluitvorming/beheerplan Het voornemen om voor alle peilgebieden in het beheersgebied van Waterschap Hunze en Aa s een peilbesluit op te stellen is in het beheerplan opgenomen als actie 8.6.c in paragraaf Kaders en uitvoering peilbeheer. Huidige situatie/analyse van het probleem Binnen de samenwerkingsovereenkomst van waterschap Hunze en Aa's, Stichting Het Drentse Landschap, Waterbedrijf Groningen, gemeente Tynaarlo en de Provincie Drenthe is afgesproken het gebied Tusschenwater in te richten als natuur- en waterbergingsgebied met behoud van de drinkwaterfunctie. Het gebied maakt onderdeel uit van het Hunzedal en dient overeenkomstig de Hunzevisie te worden ingericht ten behoeve van natuur en waterberging. Om deze doelstellingen te kunnen realiseren is het noodzakelijk om te komen tot herinrichting van het gebied. De gewenste ontwikkeling op de langere termijn zijn daarbij gericht op de totstandkoming van een groot en dynamisch vloedmoeras op de overgang van de Hunze naar het Zuidlaardermeer en als onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland. In het natuurgebied van Tusschenwater worden de peilen verhoogd. Om vernatting van het omliggende landbouwgebied te voorkomen worden diverse maatregelen genomen: - Peilverlaging in het omliggend landbouwgebied; - Brede randsloten rond het natuurgebied; - Baggeren van hoofdwatergangen. Met de eigenaren van laag gelegen percelen rondom Tusschenwater zijn keukentafel gesprekken gevoerd om aanvullende maatregelen te treffen om lokale effecten van vernatting op te heffen. Op deze percelen wordt drainage aangelegd. Met alle eigenaren is overeenstemming bereikt over de te treffen maatregelen. In de peilgebieden rondom Tusschenwater zijn de peilen geoptimaliseerd voor de landbouw. Hiermee worden dus niet alleen de effecten van Tusschenwater opgeheven maar worden voor een veel groter gebied rondom Tusschenwater de productieomstandigheden voor landbouw verbeterd. Voor het berekenen van de effecten van het natuurgebied op de grondwaterstanden in het omliggende landbouwgebied is gebruik gemaakt van een grondwatermodel. In het kader van de peilverlaging worden twee bestaande stuwen en een onderbemaling (gemaal Koning) opgeheven. Hiermee ontstaat een robuust watersysteem dat beter kan worden beheerd en onderhouden. De peilverlaging in het landbouwgebied heeft geen effect op de bestaande omliggende natuurgebieden. 3

4 Rond het natuurgebied Tusschenwater is een uitgebreid meetnet met 23 peilbuizen ingericht. Vanaf 2010 is de nulsituatie gemeten met betrekking tot grondwaterstanden. De komende vijf jaar wordt met het meetnet de grondwaterstand gemeten om na te gaan of de grondwaterstanden in het landbouwgebied inderdaad niet worden verhoogd. Gedurende deze periode wordt een analyse gedaan om de verandering van de grondwaterstand te onderzoeken op basis van meetgegevens. De huidige streefpeilen zijn afkomstig uit het beheerplan Voor het vaststellen van de gewenste peilen in het landbouwgebied is gebruik gemaakt van een rekenmodel gebaseerd op drooglegging. De methode berekent op basis van de maaiveldhoogte, bodemtype, grondgebruik en bijbehorende normen per peilgebied percentages te nat, profiterend en te droog. De droogleggingsnormen, waarmee gerekend wordt, komen uit de Leidraad voor het opstellen van peilbesluiten in de provincie Groningen en Drenthe. De uitkomsten van de berekeningen worden beoordeeld op basis van een aantal afwegingen en criteria. De norm is dat 5-10% van het totale oppervlak van een peilgebied geclassificeerd mag zijn als te nat. Deze norm wordt ook gehanteerd bij herinrichtingsprojecten. Het berekende peil is vervolgens getoetst aan opgetreden maaivelddaling, de grondwaterstanden, overige gebiedsfuncties, waterinlaat mogelijkheden, de duurzaamheid van het waterbeheer en praktijkervaringen. In het gebied komen volgens de bodemkaart veengronden voor. Door een jarenlange diepe ontwatering en de bewerkingsmethoden van de gronden is veen door oxidatie verdwenen. De polder Noordma direct ten zuiden van het Zuidlaardermeer is een aandachtsgebied voor veenoxidatie (zie kaart aandachtsgebieden veenoxidatie uit beheerprogramma pag. 23). In deze polder komen veenlagen voor van dikker dan twee meter. Hier wordt het peil niet verlaagd in verband met behoud van het veen. Zeer lokaal, ten oosten van de Hunze komt volgens de kaart aandachtsgebieden veenoxidatie ook veen voor. Hier is in het veld met boringen onderzoek naar gedaan. Dit veen ligt boven de gemiddeld laagste grondwaterstand en kan daardoor niet worden behouden. Peilen natuurgebied Tusschenwater Het westelijk deel van het natuurgebied Tusschenwater (peilgebied Stuw Burgvoort) wordt een zogenaamde zomerpolder. In de winter is dit gebied onderdeel van de Eemskanaal boezem en komt dus op boezempeil. Gedurende de winter volgt het peil het waterstandverloop van de boezem. In het voorjaar wordt het gebied losgekoppeld van de boezem. Dan zakt de waterstand langzaam uit tot het zomerpeil. In het najaar wordt het gebied weer gevuld tot boezempeil. Het oostelijk deel van het natuurgebied Tusschenwater (peilgebied Groeveveld) is het gehele jaar onderdeel van de Eemskanaal boezem. Het hele jaar volgt het peil het waterstandsverloop van de boezem. De peilgebieden stuw Weelings en stuw Knijpstukken behoren ook tot het natuurgebied Tusschenwater. Deze gebieden worden geen onderdeel van de boezem. In deze gebieden wordt een natuurlijk peilbeheer nagestreefd. Het winterpeil wordt verhoogd en in de zomer mag het peil uitzakken tot een lager zomerpeil. Peilen landbouwgebied Het winterpeil van gemaal Oostermoer wordt verlaagd met 15 centimeter. Het gemaal kan dit technisch aan. Dit is in de praktijk getest met een capaciteitsmeting. Het zomerpeil van gemaal 4

5 Oostermoer blijft gelijk. Tevens worden twee stuwen opgeheven. Hierdoor daalt het winterpeil ten oosten van Tusschenwater met 25 centimeter en het zomerpeil met 20 centimeter. In een smalle strook ten zuiden van Tusschenwater daalt het winterpeil met 35 centimeter en het zomerpeil met 20 centimeter. De peilverlagingen zijn nodig om de effecten van Tusschenwater op de omliggende landbouw op te heffen. De peilverlagingen zijn ook nodig om aan de normen ten aanzien van drooglegging te voldoen. Het peilgebied Boonspolder is een onderbemaling die alleen in de zomer aan staat. Het winterpeil zakt mee met gemaal Oostermoer (15 centimeter). Het zomerpeil van dit peilgebied verandert niet. Het peilgebied van gemaal Koning is eveneens een onderbemaling die alleen in de zomer aan staat. Door het opheffen van een stuw kan dit gemaal komen te vervallen. Het peilgebied van gemaal Koning valt daardoor rechtstreeks onder gemaal Oostermoer en krijgt dezelfde peilen als het peilgebied gemaal Oostermoer. Hierdoor daalt het winterpeil met 25 centimeter en het zomerpeil met 5 centimeter. In het peilgebied van stuw Noordma noord verandert het winter- en zomerpeil niet. In dit gebied komt een aandachtsgebied veenoxidatie voor. Vanwege het behoud van het veen en de ecologische waarden van het gebied wordt voorgesteld om het huidige winter- en zomerpeil te handhaven. De polder Noordma ligt in het planfase 2 gebied van Tusschenwater. Het merendeel van de gronden is nog niet aangekocht. Daarom wordt voorgesteld om de peilen hier niet te verhogen en een stand still principe toe te passen. In tabel 1 zijn van de winterpeilen het huidige peil en het gewenste peil weergegeven. In tabel 2 is een vergelijkbaar overzicht gegeven voor de zomerpeilen. Voor een uitgebreide beschrijving van de wijzigingen van het winter- en zomerpeil wordt verwezen naar de bijlagen. Tabel 1: veranderingen winterpeil Peilgebied code Naam peilgebied Huidig winterpeil (m+nap) Gewenst winterpeil (m+nap) GPG-H-46 Gemaal Oostermoer -0,60-0,75 GPG-H Gemaal Boonspolder -0,60-0,75 GPG-H-44 Gemaal Koning* -0,50-0,75 GPG-H Stuw Noordma noord -0,60-0,60 GPG-H Stuw Burgvoort -0,60/-0,50 Boezem (0,53) GPG-H Stuw Weelings -0,40-0,10 GPG-H Stuw Knijpstukken -0,40-0,10 Groeveveld -0,50 Boezem (0,53) * Omdat het gemaal Koning vervalt komt dit peilgebied niet terug in het peilbesluit op pagina 10 5

6 Tabel 2: veranderingen zomerpeil Peilgebied code Naam peilgebied Huidig zomerpeil (m+nap) Gewenst zomerpeil (m+nap) GPG-H-46 Gemaal Oostermoer -0,45-0,45 GPG-H Gemaal Boonspolder -0,60-0,60 GPG-H-44 Gemaal Koning* -0,40-0,45 GPG-H Stuw Noordma noord -0,45-0,45 GPG-H Stuw Burgvoort -0,45/-0,25-0,10 GPG-H Stuw Weelings -0,25-0,45 GPG-H Stuw Knijpstukken -0,25-0,45 Groeveveld -0,25 Boezem (0,53) * Omdat het gemaal Koning vervalt komt dit peilgebied niet terug in het peilbesluit op pagina 10 Duurzaamheidsaspecten Geen spijtmaatregel (gericht op lange termijn, lifecycle-benadering). Doordat de streefpeilen in de polder Noordma niet worden verlaagd. zal geen versnelling van het veenoxidatieproces plaatsvinden. Dit is een onomkeerbaar proces met bodemdaling als gevolg. In het natuurgebied Tusschenwater wordt het veen beschermd doordat het peil hier wordt opgezet. In het landbouwgebied is lokaal nog veen aanwezig. Dit veen ligt boven de grondwaterstanden en kan daarom niet worden behouden. Niet afwentelen tijd/ruimte/anderen (niet afwentelen op andere onderdelen watersysteem, van bovenstrooms op benedenstrooms, van kwantiteit op kwaliteit, van inrichting op beheer/onderhoud en v.v. etc.). Door water vast te houden en te bergen vindt er geen afwenteling benedenstrooms (dus in ruimte) plaats. Maatregelen hebben op zowel kwantiteit als kwaliteit een positief effect (dus geen afwenteling op onderdelen van het watersysteem). De inrichtingsmaatregelen zijn zodanig dat niet wordt afgewenteld op beheer en onderhoud. Natuurlijk gestuurd en functionerend (herstel/gebruikmaken van natuurlijke processen, zelfvoorzienend en zelfreinigend). In het natuurgebied Tusschenwater wordt een natuurlijk peilbeheer nagestreefd met een hoog winterpeil en een uitzakkend zomerpeil. In het landbouw gebied rondom Tusschenwater wordt een tegennatuurlijk peilbeheer gehanteerd. Deze vorm van peilbeheer wordt toegepast om optimale productieomstandigheden te creëren. 6

7 Gezond ecosysteem (behartiging ecologische belangen waterbiotoop). Het natuurgebied Tusschenwater is een belangrijke schakel in het herstel van het beeksysteem van de Hunze zoals beoogd in de Hunze visie. Met de beoogde peilen worden gunstige randvoorwaarden gecreëerd voor de natuurdoelen die gesteld zijn in de Hunzevisie. Verantwoord gebruik van (hulp)bronnen (verlaging CO 2 -uitstoot, beperking energiegebruik, duurzame energie-alternatieven, geen gebruik schaarse grondstoffen, inzet herbruikbare grondstoffen/materialen). Vanuit het duurzaamheidsaspect is verantwoord gebruik van hulpbronnen (CO 2 -uitstoot) van toepassing op peilbesluitgebied Tusschenwater. In het natuurgebied Tusschenwater bevinden zich dikke veenlagen die door de peilverhoging worden beschermd. Hiermee wordt de CO 2 -uitstoot verlaagd. Het schrappen van de onderbemaling van gemaal Koning is gunstig in verband met de besparing van energie. Afstemming op gebruiksfuncties (faciliteren gebruiksfuncties, geen onevenredige belasting van watersysteem en/of kosten). Levert een positieve bijdrage aan functies natuur, landbouw, wonen en recreatie. Meerwaarde voor andere dan taakbelangen (maatschappelijke meerwaarde voor landschap, recreatie, toerisme, cultuurhistorie etc., multifunctionele oplossingen, koppeling met opgaven van andere organisaties, integrale gebiedsprocessen, werk met werk maken). Is een plus qua landschapswaarde en recreatief medegebruik/toerisme. Betreft een integraal gebiedsproces waarin ook landschappelijke en gemeentelijke opgaven zijn betrokken. Extern betrokkenen/extern overleg Het inrichtingsplan is ontworpen in een projectgroep met medewerkers van Stichting Het Drentse Landschap, Provincie Drenthe, Gemeente Tynaarlo en Waterbedrijf Groningen. De Hunze visie fungeerde hierbij als leidraad. Op basis van inbreng vanuit de Historische vereniging Zuidlaren en IVN Zuidlaren is het westelijk deel van het natuurgebied een zomerpolder geworden in verband met de zichtbaarheid van cultuurhistorische elementen in het landschap. Er zijn diverse overleggen gevoerd met een afvaardiging van de landbouw rondom het natuurgebied Tusschenwater. Uitgangspunt is het voorkomen van vernatting van de omliggende landbouwpercelen. Met de eigenaren van laag gelegen percelen rondom Tusschenwater zijn keukentafel gesprekken gevoerd om aanvullende maatregelen te treffen om lokale effecten van vernatting op te heffen. Wettelijke kader/juridische procedure/inspraak Het waterschap is op grond van artikel van de Provinciale omgevingsverordening Drenthe verplicht om een peilbesluit vast te stellen voor de oppervlaktewateren in de gebieden die: 1. deel uitmaken van provinciegrens overschrijdende peilvakken waarvoor een door de provincie Groningen, Overijssel of Friesland opgelegde verplichting geldt om een peilbesluit vast te stellen; 7

8 2. zijn aangewezen op een als zodanig aangeduide kaart bij het beheerplan van het waterschap. Afgezien van de verplichting om in sommige gevallen een peilbesluit vast te stellen biedt een peilbesluit belanghebbenden ook duidelijkheid en rechtszekerheid. Het streven van het Waterschap Hunze en Aa s is daarom om ook in de gebieden waar het formeel niet verplicht is een peilbesluit op te stellen. Het ontwerp-peilbesluit heeft een periode van 6 weken van 8 juni 2015 tot 20 juli 2015 ter inzage gelegen. Gedurende deze periode zijn er twee zienswijzen ingediend. Deze hebben niet geleid tot aanpassingen van de streefpeilen. De reactienota ten aanzien van de zienswijzen is opgenomen in bijlage 2. Communicatie Op 2 februari 2015 is in De Gouden Leeuw in Zuidlaren een bijeenkomst gehouden waar het inrichtingsplan en het peilbesluit zijn toegelicht. Circa zestig inwoners en belanghebbenden uit het gebied hebben deze bijeenkomst bezocht. Op 29 april 2015 is in Het Brinkhotel te Zuidlaren specifiek voor het peilbesluit Tusschenwater een inloopbijeenkomst gehouden waar belanghebbenden zijn geïnformeerd over de werkwijze, de procedure en de voorgestelde peilwijzigingen. Veertien belanghebbenden hebben de bijeenkomst bezocht. De methodiek die gebruikt wordt om het optimale streefpeil te bepalen is toegelicht en verduidelijkt aan de hand van voorbeelden. De bijeenkomst is in een goede sfeer verlopen. Er kwamen geen bijzonderheden naar voren. Het verslag van de informatieavond is als bijlage 2 opgenomen bij de bijlagen van het peilbesluit Tusschenwater. Voorstel Het peilbesluit Tusschenwater vaststellen. namens het dagelijks bestuur, Harm Küpers secretaris-directeur Alfred van Hall dijkgraaf 8

9 Bijlage 1 Peilbesluit Tusschenwater Het algemeen bestuur van het waterschap Hunze en Aa s overwegende dat: Natuurgebied 1. Het gebied Tusschenwater een natuurfunctie heeft (Natuurnetwerk Nederland). 2. De zomer- en winterpeilen waar mogelijk afgestemd worden op de toegekende functies. 3. Het gebied Tusschenwater totaal een oppervlakte van 260 hectare heeft. 4. Het gebied Tusschenwater na inrichting bestaat uit 4 peilgebieden. 5. Dit diverse wijzigingen van de peilen tot gevolg heeft. 6. De ingangsdatum afhankelijk is van de inrichting van Tusschenwater Landbouwgebied 7. Het landbouwgebied rondom Tusschenwater een landbouwfunctie heeft. 8. Het peil afgestemd wordt op het verkrijgen van optimale productieomstandigheden. 9. Maaivelddaling door klink en oxidatie van veen gecompenseerd wordt door het peil te verlagen 10. Aanvoer van water overal mogelijk is 11. Het landbouwgebied totaal een oppervlakte van 2720 hectare heeft. 12. Het landbouwgebied bestaat uit 4 peilgebieden. 13. De gewenste oppervlaktewaterpeilen zijn bepaald met behulp van de droogleggingsmethodiek. 14. Dit diverse wijzigingen van de peilen tot gevolg heeft. 15. De ingangsdatum afhankelijk is van de inrichting van Tusschenwater Gelezen: - De toelichting bij het peilbesluit Tusschenwater, die onderdeel maakt van het peilbesluit. Gelet op: - De artikelen 56 en 77 van de Waterschapswet (met betrekking tot de bevoegdheid tot de regeling en bestuur van de taken die het waterschap zijn opgedragen). - Afdeling 3.4. van de Algemene wet bestuursrecht (met betrekking tot de te volgen inspraakprocedure). - Artikel van de Provinciale omgevingsverordening Drenthe. Overwegende dat: Het ontwerp van het peilbesluit na voorafgaande bekendmaking volgens de daarvoor geldende voorschriften gedurende een termijn van zes weken van begin juni tot en met eind juli op de daartoe door de inspraakverordening Hunze en Aa s aangegeven wijze voor belanghebbenden ter inzage lag. 9

10 Besluit: Vast te stellen het peilbesluit Tusschenwater vanaf aangegeven tijdstippen: Peilgebiednummer Naam peilgebied Gewenst Gewenst Ingangsdatum winterpeil (m NAP) zomerpeil (m NAP) GPG-H-46 Gemaal Oostermoer -0,75-0,45 * Na inrichting gereed GPG-H Gemaal Boonspolder -0,75-0,60 * Na inrichting gereed GPG-H Stuw Noordma noord -0,60 * -0,45 * Na inrichting gereed GPG-H Stuw Burgvoort Boezem -0,10 Na inrichting gereed GPG-H Stuw Weelings -0,10-0,45 Na inrichting gereed GPG-H Stuw Knijpstukken -0,10-0,45 Na inrichting gereed Groeveveld Boezem Boezem Na inrichting gereed *Peil wordt al gehandhaafd in de praktijk Veendam, 11 november Het algemeen bestuur van het waterschap Hunze en Aa s, Harm Küpers, Secretaris-directeur Alfred van Hall, Dijkgraaf 10