6 Het concurrentievermogen vn Nederlnd 58 Oefeningen hoofdstuk 6 Meerkeuzevrgen 6.1 6.1 In de Nederlndse uitvoer zien we een ntl ontwikkelingen. Een punt vn zorg is het groeiende ndeel in de export vn de wederuitvoer. uitvoer nr Azië. c innenslnds geproduceerde uitvoer. d hightechuitvoer. 6.1 6.2 De Nederlndse etlingslns kenmerkt zich door zowel een overschot op de lopende ls op de finnciële rekening. een overschot op de lopende rekening en een tekort op de finnciële rekening. c zowel een tekort op de lopende ls op de finnciële rekening. d een tekort op de lopende rekening en een overschot op de finnciële rekening. 6.1 6.3 De Nederlndse goederenexport kenmerkt zich door een sterke gerichtheid op de Noord-Ameriknse regio. kennisintensieve producten. c mchines en vervoermteril. d mrkten die weinig of geen fzetgroei vertonen. 6.1 6.4 In het Nederlndse goederenexportpkket zijn in vergelijking met de rest vn de wereld oververtegenwoordigd kennisintensieve producten. chemische producten. c mchines en vervoermteril. d producten in de groeifse vn de productlevenscyclus. 6.1 6.5 In het Nederlndse goederenexportpkket zijn in vergelijking met de rest vn de wereld ondervertegenwoordigd voedings- en genotmiddelen. chemische producten. c mchines en vervoermteril. d producten in de verzdigingsfse vn de productlevenscyclus. 6.1 6.6 De Nederlndse export/importrtio is in 2002 groter dn 1 voor de regio Europ. Afrik. c Amerik. d Azië. 6.2 6.7 Welke vn de volgende lterntieven is onjuist? Door export vnuit Nederlnd nr Indi te vervngen door productie in Indi kn een Nederlndse onderneming hndelselemmeringen omzeilen. de productie per werknemer verhogen. c de trnsportkosten verlgen. d het wisselkoersrisico verminderen.
6.2 6.8 Het groei- of concurrentievermogen vn een lnd is de mte wrin het in stt is de export te lten groeien. de productie te lten groeien. c duurzme economische groei en werk te scheppen. d een overschot op de lopende rekening te reliseren. 6.2 6.9 Het groei- of concurrentievermogen wordt op lnge termijn epld door twee fctoren, te weten de groei vn de inzet vn reid en de reidsproductiviteitsgroei. het BBP en de groei vn de werkgelegenheid. c de kpitlgoederenvoorrd en de groei vn de reidsproductiviteit. d de export en de groei vn de import. 6.2 6.10 In de toets op het concurrentievermogen scoort Nederlnd reltief goed op het volgende terrein: Het opleidingsniveu vn de eroepsevolking. De prticiptiegrd vn ouderen. c De enutting vn het eschikre reidspotentieel. d De hoogte vn de mrginle druk vn de elstingen. 6.2 6.11 Op innovtiegeied scoort Nederlnd reltief goed op het volgende terrein: Privte R&D-uitgven. Beschikrheid R&D-personeel. c ICT-sis. d Smenwerking tussen universiteiten en edrijfsleven. 6.2 6.12 In vergelijking met de ndere lnden in de concurrentietoets gt economische groei in Nederlnd geprd met reltief: weinig mtschppelijke en ecologische schde. veel mtschppelijke en weinig ecologische schde. c veel mtschppelijke en ecologische schde. d weinig mtschppelijke en veel ecologische schde. 6.2 6.13 Op welk vn de volgende punten scoort Nederlnd in vergelijking met de ndere lnden in de concurrentietoets reltief sterk? Het ntl reidsongeschikten. De pulieke R&D-uitgven. c De ereikrheid. d De dministrtieve lsten voor strters. Oefeningen hoofdstuk 6 59
Opgven 6.1 6.14 In de volgende tel stn enkele gegevens weergegeven over de Nederlndse export in de periode 2002-2005. De Nederlndse exportpositie (mutties per jr in %) 2002 2003 2004 2005 Volume relevnte wereldhndel (excl. energie) 2,2 4,3 7 1 4 6 3 4 Concurrentenprijs (excl. energie) 3,3 4,8 1 4 3 4 Areidskosten per eenheid product verwerkende industrie in concurrerende lnden 1,7 5,6 3 1 4 0 Volume goederenuitvoer (excl. energie) 0,9 0,5 5 7 1 2 Prijspeil goederenuitvoer (excl. energie) 1,0 0,6 1 4 0 Areidskosten per eenheid product verwerkende industrie in concurrerende lnden 4,5 3,4 1 1 2 1 1 4 Wisselkoers ten opzichte vn concurrenten 2,2 7,5 2 1 2 Uitvoersldo (% BBP) 5,1 5,0 5 5 1 2 Bron: Centrl Plnureu, Mcro-economische verkenning, 2005 Wt geeurt er met het mrktndeel vn Nederlndse exporteurs in de voor hen relevnte wereldhndel in 2004 en 2005? Wt geeurt er met de concurrentiepositie vn Nederlndse exporteurs ten opzichte vn hun concurrenten in 2004 en 2005? 6.2 6.15 IMF: productiviteit Nederlnd hoger Meer Nederlnders zullen moeten gn werken om de economie structureel te lten groeien. Ook moet de reidsproductiviteit omhoog, zo stelt het Interntionl Monetir Fonds (IMF) in een gisteren gepuliceerd rpport over het finncieel-economische eleid in Nederlnd. In het rpport ondersteunen de IMF-economen het huidige kinetseleid, dt voorziet in hervormingen vn de WAO, de WW en de prepensioenregelingen. Voor de oudere werknemers heeft het IMF de oodschp dt de pensioenleeftijd moet worden gerelteerd n de levensverwchting. Bron: NRC Hndelsld, 9 juni 2004 Wrdoor wordt het groeivermogen vn de Nederlndse economie epld? Wt vindt u elngrijker om het groeipotentieel te verhogen: een verhoging vn de reidsmrktprticiptie of een verhoging vn de reidsproductiviteit? 60 Oefeningen hoofdstuk 6
6.2 6.16 Niet trots zijn op economie Nederlnd Nederlnd stevent f op een genertieconflict. Als jongeren in de toekomst de vermogende ouderen lijven susidiëren zl er een jongerenprtij ontstn. Dit zei oud-minister en huidige estuursvoorzitter vn Akzo Noel, H. Wijers, op het gisteren in Amsterdm gehouden seminr Concurreren kun je leren. ABN Amro presenteerde op de door henzelf georgniseerde ijeenkomst een rpport met dezelfde nm. Het rpport schetst de structurele zwktes vn de Nederlndse economie. Volgens estuursvoorzitter vn ABN Amro, R. Groenink, is Nederlnd een goede middenmoter innen de Europese Unie, mr is dt niet echt iets om trots op te zijn. Uit het rpport vn de nk lijkt dt de EU hooguit een middenmoter in de wereldeconomie is. De Nederlndse economie heeft een ntl structurele prolemen die ij een opgnde conjunctuur misschien minder gevoeld worden, mr niet minder ernstig zijn. Groenink mist een gevoel vn urgentie ij het doorvoeren vn vernderingen. De vergrijzing is een structureel proleem. Steeds minder werkenden etlen voor de oude dg vn steeds meer senioren. Wijers ziet ruimte voor een jongerenprtij ls het zo lijft dt jongeren de vermogende, niet werkende senioren susidiëren. De kosten voor de vergrijzing worden door de jeugd gedrgen en het drgvlk drvoor klft f. Nederlnd moet zich dr volgens hem ewust vn zijn. De leeftijd wrop gestopt wordt met werken, moet omhoog nr 65 in plts vn de huidige gemiddelde 61 jr. Drdoor kn de verhouding tussen gewerkte premiejren en pensioenjren omhoog vn de huidige 1,9 nr 3 per pensioenjr. De hoge loonkosten in Nederlnd zijn slecht voor de Nederlndse concurrentiepositie. Loonmtiging is noodzkelijk voor het economisch herstel. Toch zl dt onvoldoende zijn. Areidsintensieve mr ook kennisintensieve werkzmheden zullen steeds meer in de recentelijk tot de EU toegetreden lnden pltsvinden. Bron: NRC Hndelsld, 15 juni 2004 c d Volgens Wijers, topmn vn Akzo Noel, stevent Nederlnd op een genertieconflict f. Wt edoelt hij hiermee? Volgens Groenink, topmn vn de ABN AMRO Bnk, kenmerkt de Nederlndse economie zich door een ntl structurele zwkheden. Welke zijn dit? In het rtikel wordt gesteld dt loonmtiging nodig is voor het economisch herstel. Welke invloed heeft loonmtiging op de estedingen, de productie en de werkgelegenheid? Wt is volgens u elngrijker voor het groeivermogen vn de Nederlndse economie op lnge termijn: loonmtiging of een verhoging vn de reidsproductiviteit? 6.2 6.17 In 2004 heeft het ministerie vn Economische Zken (EZ) een onderzoek gedn nr de toekomstige rol vn de Nederlndse industrie en de hr toeleverende diensten (zols finnciële en ICT-diensten). EZ heeft ondernemers gevrgd nr een relistisch perspectief voor de sectoren wrin zij ctief zijn: Wr st je over tien jr? Welke ctiviteiten zijn dn in Nederlnd en welke niet? Wrin onderscheidt Nederlnd zich? Uit de entwoording vn deze vrgen kwm een ntl gemeenschppelijke hoofdlijnen nr voren over de toekomstige rol vn Nederlndse edrijven in de wrdeketen. Deze hoofdlijnen zijn in de volgende figuur schemtisch weergegeven. Oefeningen hoofdstuk 6 61
De rol vn Nederlndse edrijven in de wrdeketen Regie vn de wrdeketen voor innovtieve niches.v. chipmchines, loemen, lichte mterilen, kunststoffen, medische informtie, etc. Voorsprong uit comintie vn kennis, design, klntservice en logistiek Kennisontwikkeling: mrkt, product, pplictie eplt de sispositie Productontwikkeling: eplt niveu vn prijs en profit Productie en logistiek: eplt relistie, cost/kwliteit/ flexiiliteit Verkoop, distriutie en service: eplt klntreltie Rondom de wrdeketen in de figuur stn de posities die voor in Nederlnd opererende edrijven hlr lijken. Volgens ondernemers heen Nederlndse edrijven voorl knsen om de regie te voeren in de wrdeketen vn nichesectoren (zie de ovenknt vn de figuur). Hiervn zien we nu l veel vooreelden in de prktijk (zols de trditionele loemen- en wtersectoren, mr ook mchines voor de voedingsmiddelenindustrie, medische systemen, wetenschppelijke uitgven en verzekeringen). Drnst lijft het volgens ondernemers elngrijk Nederlnd te positioneren ls toegngspoort tot of drischijf innen Europ. Veel vn de edrijvigheid is drop nu ook l geseerd. Ondernemers verwchten dt de grote ndcht voor het middensegment vn de wrdeketen (productontwikkeling en productie) in de toekomst zl verschuiven nr de voorknt vn de wrdeketen (service, kennis vn klnten en klntwensen) en nr de chterknt vn de wrdeketen (kennisontwikkeling en design). Hieruit volgt dt cretieve en kennisintensieve ctiviteiten een grotere rol moeten gn spelen in de Nederlndse industrie en diensten. Bron: Ministerie vn Economische Zken, SWOT-nlyse voor de Industrierief, juni 2004 c Nederlndse ondernemers zien knsen voor Nederlndse edrijven in de regie vn de wrdeketen vn nichesectoren. Wrom specifiek nichesectoren? Volgens ondernemers is een elngrijke trend dt de ndcht in de wrdeketen verschuift vn het middensegment nr de voor- en chterknt vn de keten. Zijn Nederlndse edrijven hierop goed voorereid? Zl volgens de figuur de toekomstige concurrentiepositie vn het Nederlndse edrijfsleven voorl fhngen vn het succes vn loonmtiging of vn het succes vn productiviteitsverhoging? 62 Oefeningen hoofdstuk 6
Vrgstukken 6.1 V6.1 Gegeven is de volgende tel over de volume- en prijsontwikkeling vn de Nederlndse goederenuitvoer (exclusief energie) over de jren 2001-2005: Volume- en prijsontwikkeling vn de Nederlndse goederenuitvoer 2001 2002 2003 2004 2005 Relevnte wereldhndelsvolume 2,4 2,2 4,3 7 1 4 6 3 4 Volume totle uitvoer 0,3 0,9 0,5 5 7 1 2 Volume innenslnds geproduceerde uitvoer 1,7 1,8 0,8 2 1 2 2 3 4 Volume wederuitvoer 2,8 0,3 2,2 8 13,5 Prijsconcurrentiepositie innenslnds geproduceerde uitvoer 1 1,1 3,1 6,0 1 4 3 4 Wisselkoers euro ten opzichte vn concurrenten 0,9 2,0 7,5 2 1 4 1 2 1 Verschil tussen de prijsstijging vn de relevnte wereldhndel en die vn de innenslnds geproduceerde uitvoer Bron: Centrl Plnureu, Mcro-economische Verkenning, 2005 Welke ontwikkeling treedt op in het mrktndeel vn Nederlndse exporteurs op de voor hen relevnte mrkten in de periode 2004 en 2005? De totle goederenuitvoer vn Nederlnd estt uit innenslnds geproduceerde uitvoer en wederuitvoer. c d Vergelijk de groeicijfers vn de innenslnds geproduceerde uitvoer en de wederuitvoer met elkr. Wt vlt op en hoe eoordeelt u deze ontwikkeling voor de Nederlndse economie? Welke ontwikkeling treedt op in de prijsconcurrentiepositie vn Nederlndse exporteurs die hun goederen in Nederlnd produceren? Is er sprke vn een zorgelijke ontwikkeling, of niet? Welke invloed heeft de effectieve koers vn de euro ten opzichte vn concurrenten op de prijsontwikkeling vn de Nederlndse export? Oefeningen hoofdstuk 6 63
6.2 V6.2 Nederlnd rkt chterop ij mities EU Op een slechter moment hd Henk Don, de directeur vn het Centrl Plnureu (CPB) de cijfers over de Nederlndse economie niet kunnen presenteren. Net nu de Europese regeringsleiders morgen de socile en economische prestties vn hun lnden doornemen, schetst Don een treurig eeld vn de economie. In de rce nr de finish voor Lisson rkt Nederlnd chterop. Zo lukt het Nederlnd en Europ nooit in 2010 de meest concurrerende kenniseconomie ter wereld te worden. De economische groei in Nederlnd vlt dit jr met ruim 1 procent tegen. De werkloosheid stijgt explosief. De overheidsfinnciën verslechteren en de hoge reidskosten zijn fnuikend voor de export. Volgens het Centrl Plnureu mkt Nederlnd momenteel de slechtste periode door sinds de Tweede Wereldoorlog. De groei is heel wt minder dn de 3 procent die de Europese regeringsleiders jrlijks wenselijk chten. Ook sprken zij in Lisson f de werkloosheid te verminderen. Volledige werkgelegenheid zou zelfs in het vizier moeten komen. Mr de reidsmrkt in Nederlnd geeft een ijzonder somer eeld te zien, zei Don. De werkloosheid stijgt explosief. In 2001 ws 3 procent vn de Nederlndse eroepsevolking werkloos, verwcht wordt dt volgend jr 550 000 Nederlnders geen n heen 7 procent vn de eroepsevolking. Anvnkelijk stond Nederlnd er eter voor, lijkt uit het scoreord vn het Centre for Europen Reform in Londen, dt de prestties vn de Europese lnden nuwgezet volgt met het oog op de doelstellingen vn Lisson. Op drie terreinen hoort Nederlnd wt de onderzoekers etreft, die de Europese lnden in helden en oeven heen ingedeeld, tot de helden. Is Nederlnd op weg vn een Lisson-held een oef te worden? Nederlnd ws l een vn de vier lnden (met Denemrken, Zweden en Groot- Brittnnië) die n de doelstelling voor werkgelegenheid vn Lisson voldeed: 74 procent vn de eroepsevolking hd in 2002 een n. Voor Lisson ws 70 procent l ruim voldoende. Ook oekt Nederlnd terreinwinst op het geied vn lierlisering vn telecomdiensten een ndere Lissondoelstelling. In Nederlnd zijn de interntionle telefoonprijzen volgens de Britse onderzoekers drmtisch gedld. De prijs vn een 10 minuten durend telefoontje nr de Verenigde Stten dlde vn 8,48 euro in 1997 nr 0,85 euro in 2003, het lgste in de Europese Unie. Nederlnd en Zweden ieden innen de EU de goedkoopste eltrieven n, stelt het Centre for Europen Reform vst. Ook scoort Nederlnd goed wt etreft concurrentiepolitiek en het fouwen vn sttshulp. Op deze geieden zijn grote lnden ls Frnkrijk en Duitslnd de oosdoeners met hun nhoudende susidies voor edrijven. Drmee houdt het goede nieuws op. Nederlnd lt het fweten op het geied vn reidsproductiviteit. Het kmpt met fnemende specilistie in hoogwrdige technologische industrie, lge uitgven voor onderzoek en ontwikkeling vn nieuwe producten en het is trg met het uitvoeren vn Europese wetten die de interne mrkt eter moeten lten functioneren, stelde de Europese Commissie vst in hr eigen evlutie vn de Lisson-gend. Verlenging vn de werkweek, meer ouderen n de slg, soepele toelting vn kenniswerkers en herziening vn de socile zekerheid moeten volgens minister vn Economische Zken Brinkhorst ovenn de gend komen. Het grootste knelpunt voor hervormingen zijn de politieke instituties, meent Brinkhorst. Hij doelt op de socile prtners en het prlement. Nederlnd proeert met gepolder n keuzes te ontsnppen. Geeurt er niets, dn zl Europ volgens hem heel lngzm verrmen. Ook Nederlnd. Bron: NRC hndelsld, 24 mrt 2004 (verkorte weergve) c d Wt verstn we onder het groeivermogen vn de Nederlndse economie? Door welke fctoren wordt het groeivermogen vn de Nederlndse economie epld? Welke fctoren stimuleren en elemmeren het groeivermogen vn de Nederlndse economie? Welke mtregelen zouden kunnen worden genomen om de werkgelegenheidsgrd in uren en de productiviteit per uur te verhogen? An het eind vn het rtikel schetst minister Brinkhorst een keuze: of Nederlnders ehouden hun hoge inkomen, mr dn moeten ze ccepteren dt ze minder vrije tijd heen, of Nederlnders verrmen met ehoud vn vrije tijd. e Vindt u dt er sprke is vn een keuze en zo j, wr kiest u voor? 64 Oefeningen hoofdstuk 6
Op 8 pril 2004 schreef Henriëtte Mssen vn den Brink, hooglerr empirische reidseconomie n de Universiteit vn Amsterdm, in het Finncieele Dgld: Als Europ de VS voorij wil streven in economische groei, ontkomt het er niet n eenzelfde economisch eleid te volgen. Dt etekent verdere elstingverlging, terugdringen vn de collectieve sector, meer ndruk op concurrentie en minder op solidriteit. Mr dt is niet de weg. Europ kn eter welvrend dn rijk zijn. f g Uit het citt lijkt dt Mssen vn den Brink vindt dt het Ameriknse eleid om een hoge economische groei te reliseren niet pst ij de Europese cultuur. Bent u dt met hr eens? Motiveer uw ntwoord. Leg de ltste zin vn het citt uit. Oefeningen hoofdstuk 6 65