Nee heb je, ja kun je krijgen DE EFFECTIVITEIT VAN FONDSENWERVINGS- EN REKRUTERINGSSTRATEGIEËN VAN MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES

Transcriptie

1 Nee heb je, j kun je krijgen DE EFFECTIVITEIT VAN FONDSENWERVINGS- EN REKRUTERINGSSTRATEGIEËN VAN MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES René Bekkers ICS/Sociologie Universiteit Utrecht R.Bekkers@fss.uu.nl INLEIDING Deelnme n mtschppelijke orgnisties, zols vkbonden, politieke prtijen, levensbeschouwelijke orgnisties, ntuur-, milieu- en mensenrechten orgnisties, sportverenigingen, hobbyclubs, is ongelijk verdeeld over de bevolking (Krykmp, 1996). Degenen die over meer hulpbronnen beschikken zijn vker en intensiever betrokken (Krykmp, 1996), net ls in de VS (Brdy, Verb & Schlozmn, 1995; Wilson, 2000). Het gt dn niet lleen over hulpbronnen in de vorm vn finncieel en menselijk kpitl, mr ook over socil kpitl (Colemn, 1990; Putnm, 2000). Een groter rsenl n deze drie vormen vn kpitl gt niet lleen smen met een grotere betrokkenheid in de vorm vn lidmtschppen en vrijwilligerswerk, mr ook in de vorm vn geldelijke bijdrgen (Bekkers, 2004). Doorgns wordt de rol vn hulpbronnen verklrd vnuit de fweging die de burger mkt bij een verzoek om een bijdrge. Het is eenvoudiger om een bijdrge te leveren met een groter rsenl n finncieel, menselijk en socil kpitl chter de hnd (Wilson, 2000). Een tweede verklring voor het belng vn hulpbronnen gt niet uit vn de fweging die de burger mkt, mr vn de fweging die de mtschppelijke orgnistie mkt bij het zoeken nr burgers die een bijdrge willen leveren (Brdy, Schlozmn & Verb, 1999). In een grote meerderheid vn de gevllen gt immers n een bijdrge een inspnning vn een mtschppelijke orgnistie voorf. De 200 grootste goede doelen in Nederlnd, wrvn de boeken meegelezen worden door het Centrl Bureu Fondsenwerving (CBF), besteedden in 2002 zo n 135,6 miljoen n fondsenwerving (CBF, 2003). Dt is 14.9% vn de totle opbrengst ( 912,9 miljoen). Er is weinig bekend over de mnier wrop deze gelden besteed worden, en hoe effectief de gebruikte fondsenwervingstrtegieën zijn. Nog minder is bekend over wt mtschppelijke orgnisties doen om n vrijwilligerskrchten te komen, omdt dr geen dministrtie vn bijgehouden wordt. Zeker is wel dt een meerderheid vn de vrijwilligers niet op eigen inititief n vrijwilligerswerk begon, mr drvoor gevrgd werd (Bekkers, 2002). Het ligt voor de hnd dt mtschppelijke orgnisties proberen om de bijdrgen te mximliseren tegen zo lg mogelijke kosten. Drom zullen mtschppelijke orgnisties proberen hun verzoeken om bijdrgen te richten op degenen wrvn ze steun verwchten. Deze bijdrge onderzoekt de rol vn mtschppelijke orgnisties in het tot stnd komen vn socile ongelijkheid in prticiptie. In welke mte kn de invloed vn toegng tot finnciëel, menselijk en socil kpitl op prticiptie in mtschppelijke orgnisties verklrd worden door de selectieve mobilistiestrtegieën vn mtschppelijke orgnisties? Deze verklringsvrg veronderstelt dt mtschppelijke orgnisties ctief zijn in het werven vn donteurs en vrijwilligers en dt zij hun wervingscties richten op burgers die sterker geneigd zijn tot prticiptie en wrdevoller zijn voor de orgnistie. Drom wordt in het empirische gedeelte vn deze bijdrge eerst een beschrijving gegeven vn de strtegieën die mtschppelijke orgnisties gebruiken om nieuwe vrijwilligers te rektruteren en om fondsen te werven, hoe effectief deze strtegieën zijn, en hoe selectief ze worden toegepst. Voordt deze empirische vrgen n de orde komen wordt een beschrijving gegeven vn twee theorieën die de rol vn hulpbronnen voor prticiptie in mtschppelijke orgnisties verklren. 1

2 THEORIE De hulpbronnentheorie De hulpbronnentheorie vn Wilson & Musick (1997; Wilson, 2000) verklrt wrom steun n mtschppelijke orgnisties vker wordt gegeven door degenen die over meer hulpbronnen beschikken. De centrle hypothese in deze verklring luidt ls volgt: hoe groter het rsenl n hulpbronnen dt beschikbr is, hoe kleiner de kosten vn een bijdrge n een mtschppelijke orgnistie zijn, en hoe groter de kns is dt een bijdrge geleverd wordt. Bijkomende veronderstellingen in de hulpbronnentheorie zijn dt finncieel, socil en cultureel kpitl belngrijke hulpbronnen zijn. De beschikbrheid vn finncieel kpitl door een hoger inkomen verlgt bijvoorbeeld de mteriële kosten vn een dontie. Een dontie vn 25 n een goed doel is kostbrder voor een huishouden met een modl inkomen dn voor huishoudens die het dubbele verdienen. Hetzelfde geldt voor vrijwilligerswerk: wie met betld werk per uur 50 verdient is minder geneigd zijn rbeid grtis ter beschikking te stellen vn een mtschppelijke orgnistie dn wie de helft drvn verdient (Lindemn, 1995). Doorgns zijn de mteriële kosten vn prticiptie groter dn de mteriële opbrengsten omdt er simpelweg geen mteriële opbrengsten zijn, tenminste niet op korte termijn. Het hogere niveu vn prticiptie in mtschppelijke orgnistie onder hoger opgeleiden is in tegensprk met een theorie die lleen nr mteriële hulpbronnen kijkt, omdt een hogere opleiding doorgns geprd gt met een hoger uurloon (Freemn, 1997). Drom beschouwt de hulpbronnentheorie niet lleen finncieel en menselijk kpitl ls relevnte hulpbronnen, mr ook socil en cultureel kpitl (Wilson & Musick, 1997). De veronderstellingen over socil kpitl in de hulpbronnentheorie bouwen voort op oude inzichten over norm-conform gedrg, zols die vervt zijn in de integrtietheorie vn Durkheim (1897; Ultee, Arts & Flp, 2003; Vn Tubergen, Te Grotenhuis & Ultee, 2004). Individuen in hechtere gemeenschppen ondervinden meer ndeel vn het veronchtzmen vn plichten jegens de gemeenschp. Prticiptie in mtschppelijke orgnisties wordt doorgns ls een plicht gezien (Dekker, 1999). De grotere ctiviteit vn kerkelijken in mtschppelijke orgnisties is grotendeels toe te schrijven n de socile druk die geprd gt met de hogere mte vn integrtie (Bekkers, 2000; 2003; Dekker & De Hrt, 2002). De integrtiehypothese verklrt niet lleen verschillen tussen religieuze denominties op het meso-niveu, mr kn ook op het individuele niveu toegepst worden. Nrmte de bindingen tussen degene die een verzoek doet om prticiptie en de gevrgde persoon sterker zijn, is de kns groter dt de gevrgde in zl stemmen met het verzoek (Bekkers, 2004; Snow et l., 1980). Verzoeken om prticiptie worden vker gehonoreerd wnneer zij vi sterke bindingen gedn worden omdt een fwijzing bedreigend kn zijn voor de reltie met de vrger. Dit geldt nr verwchting nog sterker wnneer het verzoek gedn wordt in een omgeving wrin vrijwilligerswerk sterk gewrdeerd wordt. De hulpbronnentheorie is problemtisch op het punt vn de rol vn het cultureel kpitl. Wilson & Musick (1997) definiëren voorkeuren voor het helpen vn nderen ls een vorm vn cultureel kpitl. Het is echter onduidelijk hoe deze voorkeur een individuele hulpbron is die de kosten vn prticiptie vermindert. Het ligt meer voor de hnd om individuele voorkeuren voor prticiptie ls exogene fctoren te beschouwen die de hoogte vn de opbrengsten beplt. Ook de opertionlistie vn cultureel kpitl door religieuze prticiptie is problemtisch. De invloed vn religie op vrijwilligerswerk verloopt juist grotendeels niet vi opvttingen over mtschppelijke plichten, mr vi de socile druk om deze opvttingen om te zetten in ddwerkelijke prticiptie. De selectieve mobilistietheorie Een ndere theorie die verklrt wrom hulpbronnen vn belng zijn voor prticiptie in mtschppelijke orgnisties gt uit vn de inspnningen die mtschppelijke orgnisties verrichten om steun te verwerven. De centrle hypothese in deze verklring luidt: nrmte burgers over een groter rsenl n hulpbronnen beschikken, zijn ze ntrekkelijker ls sympthisnten voor een mtschppelijke orgnistie, en zullen mtschppelijke orgnisties grotere inspnningen verrichten om hen te werven (en te behouden) ls 2

3 sympthisnten. Bovendien zijn mensen met meer hulpbronnen in veel gevllen gemkkelijker te mobiliseren, omdt prticiptie voor hen lgere kosten met zich meebrengt. Mtschppelijke orgnisties zullen bij de mobilistie vn sympthisnten rtioneel te werk gn: zij zullen tegen zo lg mogelijke kosten de steun vn burgers met veel hulpbronnen proberen te verwerven (en te behouden). Dit betekent dt orgnisties hun inspnningen richten op degenen die gemkkelijk te mobiliseren zijn omdt zij sterker geneigd zijn tot prticiptie en op degenen die wrdevoller zijn voor de orgnistie. Een grotere toegng tot hulpbronnen vergroot beide zken. Het inzetten vn reeds ctieve vrijwilligers om nieuwe vrijwilligers en geldelijke bijdrgen te verwerven is in veel gevllen de goedkoopste mnier vn mobilistie: hiermee worden geen of nuwelijks kosten gemkt voor personeel, en een persoonlijke bendering is effectiever dn een onpersoonlijke. Ook vrijwilligers bespren weer op zoekkosten in hun pogingen nieuwe vrijwilligers te vinden: ze zullen over het lgemeen beginnen met zoeken in hun eigen netwerk. Wie zich in een netwerk bevindt wrin meer vrijwilligers te vinden zijn, zl vker gevrgd worden (Bekkers, 2000). Dit geeft nleiding tot de verwchting dt mensen met grotere socile netwerken meer kns lopen om gevrgd te worden: zij zijn immers gemkkelijker bereikbr voor mobilistienetwerken (Klndermns, 1987). Verder kn verondersteld worden dt mensen die een prtner hebben die vrijwilligerswerk doet of die dezelfde kenmerken hebben ls reeds ctieve vrijwilligers een grotere kns lopen om gevrgd te worden, omdt het principe vn homofilie vk de vorming vn socile netwerken regeert: mensen zoeken grg gelijkgestemden op (McPherson, Smith- Lovin & Cook, 2001). De netwerken vn reeds ctieve vrijwilligers zijn hierdoor ook een beperkende fctor. Het zoeken in het eigen netwerk leidt wellicht niet tot een optimle identifictie vn potentiële nieuwe vrijwilligers met zoveel mogelijk hulpbronnen. Huis-nhuis collectnten zullen wellicht rtioneler te werk gn: zij kunnen eenvoudig potentiële donteurs identificeren met veel hulpbronnen door in wijken met veel (hlf-)vrijstnde huizen te collecteren, en wijken met flts te mijden. Hoewel persoonlijke verzoeken om geldelijke giften in huis-n-huis collectes nr verwchting vker gehonoreerd worden dn onpersoonlijke verzoeken per brief, worden in huis-n-huis collectes over het lgemeen kleinere bedrgen gegeven dn per cceptgiro. De selectieve mobilistietheorie en de hulpbronnentheorie zijn geen elkr uitsluitende lterntieven, mr vullen elkr n in de verklring vn socile ongelijkheid in prticiptie. Volgens de selectieve mobilistietheorie is het niet lleen zo dt de beschikking over hulpbronnen ertoe leidt dt prticiptie voor een individu minder kostbr wordt, mr ook dt de beschikking over hulpbronnen de ndcht ntrekt vn mtschppelijke orgnisties die op zoek zijn nr donteurs en vrijwilligers. Individuen die sterker bereid zijn om bij te drgen n mtschppelijke orgnisties en die in stt zijn om meer bij te drgen zullen drdoor een grotere kns mken om gevrgd te worden om een bijdrge. De twee theorieën wijzen op de rol vn hulpbronnen in diverse stdi vn prticiptie (zie figuur 1). De hulpbronnentheorie gt over de beslissing om wel of niet te prticiperen, en met nme over hoe de mte vn prticiptie. De selectieve mobilistietheorie vestigt de ndcht op de rol vn hulpbronnen voordt de eigenlijke prticiptie begonnen is. Figuur 1. Drie stdi vn prticiptie in mtschppelijke orgnisties Selectieve mobilistietheorie Hulpbronnentheorie 1. Gevrgd worden 2. Wel of niet prticiperen 3. Mte vn prticiptie J J Veel of weinig Nee Nee Geen bijdrge Geen bijdrge 3

4 De Ameriknse politicologen Brdy, Schlozmn & Verb (1999) hebben de selectieve mobilistietheorie getoetst voor politieke prticiptie in de VS. Zij vonden sterke bevestigingen voor de theorie. Hoger opgeleiden zijn niet lleen beter in stt en sterker bereid om politiek ctief te zijn, mr worden drdoor ook vker gevrgd. Mensen met hogere inkomens worden vker om geldelijke bijdrgen gevrgd, en geven ook meer. Mobilistiestrtegieën vn politieke orgnisties in de Verenigde Stten versterken drdoor de ongelijkheid in politieke prticiptie. De selectieve mobilistietheorie is niet eerder getoetst voor ndere soorten mtschppelijke orgnisties, en ook niet eerder in Nederlnd. In Nederlnd is voorl onderzoek gedn nr rekruteringsstrtegieën vn specifieke orgnisties, zols vkbonden en pcifistische bewegingen (Klndermns, 1987; Visser & Klndermns, 1993). Dit onderzoek is meestl gebseerd op enquêtes onder leden of sympthisnten, soms ngevuld met een enquête onder een willekeurige steekproef vn de bevolking. Het Nederlndse onderzoek bevestigt de bevinding uit Amerikns onderzoek (Snow, Zurcher en Eklnd-Olson, 1980) dt socile netwerken crucil zijn voor de rekrutering vn sympthisnten en vrijwilligers. Het is echter onduidelijk wt de consequenties zijn vn selectieve mobilistiestrtegieën voor de ongelijkheid in de prticiptie in mtschppelijke orgnisties. Is het zo dt lger opgeleiden minder vk prticiperen in mtschppelijke orgnisties omdt ze ook minder vk gevrgd worden? Drnst is onduidelijk of de mechnismen die spelen bij politieke orgnisties ook werkzm zijn bij ndere orgnisties, en hoe wijd verspreid mobilistiepogingen eigenlijk zijn. Deze bijdrge richt zich op die vrgen. DATA EN METHODE Gebruikte gegevens In deze bijdrge worden gegevens gebruikt vn het onderzoek Geven in Nederlnd (voortn fgekort ls GIN; voor een beschrijving vn het onderzoeksprogrmm zie Schuyt, 2003). Dit onderzoek wordt elke twee jr gehouden door de Vrije Universiteit. De gebruikte gegevens zijn in mei 2002 verzmeld onder een steekproef vn Nederlnders uit de ruim personen vn 18 jr en ouder die deelnemen n het Cpi@home pnel vn TNS/NIPO. De groep vn respondenten bestt uit een selecte steekproef vn Nederlnders - die representtief is voor de Nederlndse bevolking nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonplts - en een extr groep vn 257 protestnts-christelijke Nederlnders. We hebben de oververtegenwoordiging vn deze groep gecompenseerd door een wegingsfctor toe te pssen wr dt nodig ws om uitsprken te kunnen doen over de gehele Nederlndse bevolking. De ondervrgden hebben op hun eigen computer een enquête ingevuld die hen door het NIPO ws toegezonden. Omdt hierbij geen interviewer nwezig ws, zols wel het gevl is bij een persoonlijk ('fce-to-fce') interview of een telefonische enquête, is de kns op socil wenselijke ntwoorden kleiner. De meting vn bijdrgen n mtschppelijke en goede doelen Het in krt brengen vn bijdrgen n mtschppelijke en goede doelen is niet eenvoudig. Wt geldt ls een mtschppelijk of goed doel is wellicht onduidelijk, zowel ls het gt om giften vn geld ls om vrijwilligerswerk. Bij vrgen over geldelijke giften is de kns groot dt kleine giften (bijvoorbeeld in huis-n-huis collectes) niet gerpporteerd worden ls eenvoudigweg gevrgd wordt wt men in het fgelopen jr heeft gegeven (zols bijvoorbeeld in Bekkers, 2004). Om het geheugenprobleem voor wt betreft geldelijke giften te verminderen zijn twee methoden gebruikt. De eerste methode is het nbieden vn de vrgenlijst in een ntl weekenden in de mnd mei. Norml gesproken hebben Nederlnders hun belstingngifte voor 1 pril ingeleverd en in mei vn de belstingdienst weer teruggekregen. Dit zl met nme degenen die grote giften doen en deze giften hebben opgevoerd ls ftrekpost bij hun ngifte helpen om zich hun giften preciezer te herinneren. Bovendien wordt de vrgenlijst in een weekend ngeboden. De vrgenlijst hoeft niet in één keer worden ingevuld. Dit schept de mogelijkheid om nvrg te doen bij overige leden vn het huishouden en bnkfschriften en/of 4

5 de belstingngifte te bekijken. De tweede methode om het geheugenprobleem te verminderen is het gebruik vn uitgebreide lijsten vn doelen en methoden wrop geld ingezmeld wordt. In de GIN-vrgenlijst wordt de respondenten eerst een lijst vn 24 mnieren voorgelegd wrop zij wellicht geld gegeven hebben in het fgelopen klenderjr (2001). Vervolgens wordt n de respondenten een lijst vn tien sectoren getoond wrin goede doelen ctief zijn, en wordt voor elke sector een ntl voorbeelden gegeven vn mtschppelijke orgnisties. Voor elke sector wordt gevrgd of men n orgnisties in die sector gegeven heeft in het fgelopen klenderjr, en zo j, hoeveel. Wnneer respondenten geen bedrg noemen worden deze giften in de berekening vn de jrlijkse giften niet meegeteld omdt het wrschijnlijk om kleine bedrgen gt of om socil wenselijke ntwoorden. Onderzoek nr methodes om geefgedrg te meten in de VS (Rooney, Steinberg & Schervish, 2001) heeft duidelijk gemkt dt deze uitgebreide mnier vn vrgen meer rpportges vn donties oplevert en hogere gegeven bedrgen dn de eenvoudige vrg of men in het fgelopen jr iets gegeven heeft, en zo j hoeveel dn. Bovendien blijkt dt minder uitgebreide vrgmethodes tot een onderschtting vn feitelijk gegeven bedrgen leiden: mensen vergeten voorl kleine giften te rpporteren. Door de lijst met methoden wrop mensen donties gedn kunnen hebben eerst f te nemen worden respondenten geholpen zich hun giften in herinnering te brengen. Om onduidelijkheid over wt meetelt ls een mtschppelijk of goed doel te verminderen bij de vrg over geldelijke giften worden in de lijst met sectoren nmen vn concrete orgnisties genoemd. Bovendien worden bijdrgen uitgesloten die winst op kunnen leveren (loterijen) of die rechtstreeks betlingen vormen voor diensten (zols contributies voor sportverenigingen en ouderbijdrgen n scholen). In de inleiding bij de vrgen over vrijwilligerswerk wordt vrijwilligerswerk gedefinieerd ls onbetlde werkzmheden die u verricht ten behoeve vn een orgnistie of een groep. Het is niet voldoende om lleen mr lid te zijn vn een orgnistie of groep, wt telt is dt u in uw vrije tijd onbetld werk verricht voor zo n orgnistie of groep. Met onbetlde werkzmheden bedoelen we werkzmheden wrvoor u geen slris of loon ontvngt mr eventueel wel een kleine onkostenvergoeding (bijvoorbeeld reiskostenvergoeding). In de nlyses in de volgende prgrf worden ls gevers gerekend: degenen die in minstens één sector een mtschppelijk doel zegden te steunen en drbij een bedrg wisten te noemen. Volgens deze definitie gf in % vn de huishoudens n goede doelen. Het gegeven bedrg is de som vn lle in de lijst met sectoren genoemde bedrgen. Het gemiddelde in 2001 gegeven bedrg ws onder lle respondenten 215, onder de gevers 265. Giften zijn echter sterk rechts-scheef verdeeld: de medin onder lle respondenten ws slechts 50, onder de gevers 75. Om een normle verdeling te verkrijgen werd een ntuurlijke logritme trnsformtie toegepst. Met een kleine gift wordt bedoeld: gevers die giften rpporteerden onder de medin. De respondenten die kleine giften deden worden ook wel kleine gevers genoemd. Grote gevers zijn de respondenten die in 2001 grote giften deden vn meer dn 75 in totl. Om benderingspogingen te meten werd n de respondenten een lijst voorgelegd met de dertien meest voorkomende mnieren wrop in 1999 gegeven werd (Schuyt, 2001) en werd gevrgd of men in de fgelopen twee weken op die mnier ws benderd voor een bijdrge, en zo j, of men ook iets gegeven hd. Als vrijwilligers worden beschouwd: degenen die in minstens één sector onbetld werk rpporteerden in de fgelopen 12 mnden (d.w.z. vn mei 2002 tot mei 2003). Ook incidentele vrijwilligers (degenen die minder dn éénml per mnd vrijwilligerswerk deden) zijn meegeteld, wrdoor het percentge vrijwilligers vrij hoog uitkomt (55%). Nog eens 15.3% zei in het verleden vrijwilligerswerk te hebben gedn. De overige 29.7% zei nog nooit vrijwilligerswerk te hebben gedn. Op de vrg Bent u ooit gevrgd om vrijwilligerswerk te gn doen? ntwoordde 41.1% met j. Degenen die zeiden ooit gevrgd te zijn, werd vervolgens gevrgd door wie ze gevrgd wren (ntwoordmogelijkheden: door hun prtner, een fmilielid, een vriend/kennis, colleg, iemnd nders, weet niet meer). Ook werd gevrgd of zijzelf én degene die het verzoek deed destijds lid wren vn de vereniging wrvoor vrijwilligers gevrgd werden. 5

6 Onfhnkelijke vribelen Voor de toegng tot hulpbronnen werden de volgende indictoren gebruikt in de nlyse vn benderingspogingen en bijdrgen n mtschppelijke orgnisties. Voor menselijk kpitl wordt de hoogst voltooide opleiding gebruikt, gemeten in 7 ctegorieën, vn lgere school tot wetenschppelijk onderwijs. Voor de beschikking over finncieel kpitl wordt het bruto huishoudinkomen gebruikt, oorspronkelijk gemeten in 29 ctegorieën en lter gehercodeerd nr klssengemiddelde, wrbij inkomens boven 300,000 fgekpt. In de nlyse vn geldelijke giften werd een ntuurlijke logritme trnsformtie toegepst om de inkomenselsticiteit vn giften te beplen. Drnst is bekend of de respondenten een eigen huis bezitten (een dummyvribele, geen eigen huis=0, wel=1). Eigen huisbezit duidt op het bezit vn vermogen en finnciële zekerheid in de toekomst. Clotfelter (1997) vond in de VS dt mcro-economische fluctuties in giften niet zozeer smenhngen met fluctuties in inkomen, mr in vermogensrendementen. Drnst kn eigen huisbezit ook gezien worden ls een indictor vn het belng bij cohesie in de lokle gemeenschp. Huisbezitters zullen sterker geneigd zijn dn huurders om te investeren in contcten in de eigen woonomgeving om de economische wrde vn het huis te beschermen. Als indictoren voor toegng tot socil kpitl worden gemeentegrootte, kerkbezoek en religieuze verbondenheid gebruikt. Hels bevt het GIN-onderzoek vn 2002 geen directe metingen vn socil kpitl in de vorm vn vrgen over socile netwerken. In plts drvn wordt verondersteld dt inwoners vn kleinere gemeenten, frequente kerkbezoekers en kerkelijke Nederlnders de beschikking hebben over meer socil kpitl. Stedelingen hebben nr verwchting minder hechte netwerken wrin minder socile controle bestt dn plttelndsbewoners (Flp, 1999). Gemeentegrootte werd gemeten in duizenden inwoners. Kerkbezoekers worden ook gecht geïntegreerd te zijn in hechtere netwerken. Eerder onderzoek (Bekkers, 2000, 2003) toonde n dt relties vn kerkbezoek met deelnme n vrijwilligerswerk en donties n mtschppelijke orgnisties gedeeltelijk zijn terug te voeren op netwerkmechnismen zols het gevrgd zijn en de socile druk uit de omgeving. Kerkbezoek werd gemeten in vijf ctegorieën (vrijwel nooit, één of enkele mlen per jr, ongeveer één keer per mnd, ongeveer één keer per week, vker dn één keer per week). Socile druk om bij te drgen n mtschppelijke orgnisties werd gemeten met de vrg In mijn socile omgeving is het vnzelfsprekend dt je vrijwilligerswerk doet, met vijf ntwoordmogelijkheden vriërend vn heleml oneens tot heleml eens. Religieuze verbondenheid werd gemeten met de zogenmde tweetrpsvrgstelling, wrbij eerst gevrgd werd of de respondent zich beschouwde ls lid vn een kerk of geloofsgemeenschp, en zo j welke dt ws. Er werden chttien verschillende (sub)denominties genoemd, die lter werden gehercodeerd in de dummyvribelen ktholiek, hervormd, gereformeerd, en overig. Onkerkelijken vormen de referentiectegorie. In de multivrite nlyses wordt gecontroleerd voor geslcht (mn=0, vrouw=1) en leeftijd (gemeten in jren). Alle vribelen met miniml ordinl meetniveu zijn getrnsformeerd in z-scores om hun effecten in de diverse regressiemodellen onderling te kunnen vergelijken. Regressiemodellen De keuze vn een pssend regressiemodel voor de nlyse vn giften n goede doelen is niet zo eenvoudig. Het probleem (nst het probleem vn de niet-normle verdeling vn gegeven bedrgen) is dt er eigenlijk sprke is vn twee beslissingen: ten eerste de beslissing om wel of niet te geven, en ten tweede, indien tot een dontie besloten wordt, de beslissing hoeveel gegeven wordt. De fctoren die in deze twee beslissingen een rol spelen zijn niet noodzkelijkerwijs hetzelfde, en voorzover ze hetzelfde zijn, is het niet noodzkelijk dt ze in de twee beslissingen hetzelfde gewicht hebben. Voor vrouwen is de kns om iets gegeven te hebben bijvoorbeeld wrschijnlijk groter dn voor mnnen omdt zij vker thuis zijn ls collectnten nbellen, mr er is geen reden te veronderstellen dt vrouwen ook een groter bedrg geven n een collectnt dn mnnen. Een nder voorbeeld is het effect vn inkomen. Volgens de hulpbronnentheorie zou het inkomen een sterkere invloed moeten hebben op de hoogte vn het gegeven bedrg dn op het wel of niet geven (Brdy, Schlozmn & Verb, 6

7 1999). Een ltste voorbeeld is het gevrgd worden om een dontie. Het ligt voor de hnd dt gevrgd zijn een grote invloed zl hebben op het wel of niet geven, mr dt er geen invloed is op de hoogte vn het gegeven bedrg. Het prt nlyseren vn deze beslissingen is geen idele oplossing, omdt de effecten vn de beslissing om wel of niet bij te drgen niet doorwerken in de nlyse vn het gegeven bedrg. Het tweestps-regressiemodel voorgesteld door Heckmn (1979) is wel een goede oplossing om de twee beslissingen tegelijkertijd te nlyseren (Smith, Kehoe & Cremer, 1995). Het model vn Heckmn is een specifieke vorm vn het lgemene Tobit-regressiemodel (Chy & Powell, 1991) dt weergegven kn worden ls y = d (x ' ß + e ), wrin y het gegeven bedrg voorstelt, d een dummy vribele is voor positieve observties, x een vector vn onfhnkelijke vribelen, en ß een vector vn regressie-coëfficienten. In dit model worden in een eerste stp de effecten gescht voor het wel of niet behoren bij een groep vn positieve observties (in dit gevl: de groep gevers) volgens het model d * = d (Z, v), wrbij geldt d = 1 ls d * > 0 en d = 0 ls d * < 0. Vervolgens wordt bij het schtten vn de effecten in de tweede stp (in dit gevl: de hoogte vn het gegeven bedrg) rekening gehouden met selectieve knsen uit stp 1 volgens het model D = D (X, u), dt lleen geldt voor positieve observties. D is hierin het gegeven bedrg, Z en X zijn vectoren vn verklrende vribelen, v en u zijn de errortermen in de eerste en tweede stp, en d* is een ltente vribele. RESULTATEN Beschrijvende nlyses In het GIN-onderzoek zegt iets meer dn vier op de tien Nederlnders (41,1%) zich te herinneren ooit in hun leven gevrgd te zijn om vrijwilligerswerk te gn doen. Zols verwcht blijkt er inderdd een duidelijke reltie te zijn tussen ooit gevrgd zijn en het ddwerkelijk ctief zijn ls vrijwilliger. Vn degenen die nog nooit vrijwilligerswerk hebben gedn, is 90% ook nooit gevrgd. Onder vrijwilligers en ex-vrijwilligers ws slechts 46% nog nooit gevrgd. Tussen vrijwilligers en ex-vrijwilligers ws geen verschil. De kns om ooit gevrgd te zijn is meer dn vijf keer zo groot onder (ex-)vrijwilligers dn onder degenen die nooit vrijwilligerswerk hebben gedn. Hier zit wrschijnlijk een vertekening door selectieve herinnering in vrijwilligers zullen zich beter herinneren dt ze ooit gevrgd zijn mr het is onwrschijnlijk dt het verschil louter n selectieve herinnering te wijten is. We komen hier in de discussie op terug. Voorlsnog is les 1 voor vrijwilligersorgnisties: Wie niet wgt, die niet wint. Tbel 1. Relties met vrgers nr vrijwilligersctiviteit onder degenen die ooit gevrgd zijn (bron: GIN, gewogen resultten, n=1707) Verzoek fgewezen Intussen gestopt Nog steeds ctief Prtner Fmilie Vriend/kennis Colleg Iemnd nders Weet niet meer N Tbel 1 lt zien dt het nogl uitmkt wie een potentiële vrijwilliger bendert. In het lgemeen geldt dt verzoeken tot prticiptie vi sterke bindingen effectiever zijn. Degenen die verzoeken om prticiptie fwezen werden vker gevrgd door colleg s en minder vk door vrienden dn huidige en ex-vrijwilligers. Degenen die intussen gestopt zijn met vrijwilligerswerk werden minder vk gevrgd door fmilieleden dn degenen die nog steeds ctief zijn ls 7

8 vrijwilliger. Deze resultten kloppen met de hypothese dt verzoeken om prticiptie vi sterke bindingen vker gehonoreerd worden. Deze hypothese werd ook bevestigd in eerder onderzoek nr bereidheid tot het verrichten vn vrijwilligerswerk in hypothetische situties (Bekkers, 2004). Ook druit bleek dt verzoeken tot prticiptie effectiever zijn wnneer zij gedn worden door mensen die een sterkere binding hebben met degene die gevrgd wordt. Les 2 voor vrijwilligersorgnisties is dus: Lt vrijwilligers hun vrienden en fmilie benderen. Tbel 2. Verbondenheid (in %) met de orgnistie vn potentiële vrijwilligers en vrgers onder degenen die ooit gevrgd zijn (bron: GIN, gewogen resultten, n=1707) Verzoek fgewezen Intussen gestopt Nog steeds ctief Gevrgde ws zelf lid, vrger niet Gevrgde ws zelf geen lid, vrger wel Gevrgde en vrger wren llebei lid Gevrgde en vrger wren llebei geen lid Tbel 2 lt zien dt het bovendien nogl uitmkt hoe sterk de binding ws vn de vrger en de potentiële vrijwilliger met de orgnistie die vrijwilligers zoekt. Onder degenen die ooit gevrgd zijn om vrijwilligerswerk te doen, zijn degenen die op verzoeken tot prticiptie niet ingegn zijn vker gevrgd door mensen die zelf geen lid wren vn de orgnistie, terwijl de potentiële vrijwilligers zelf ook geen lid wren. Een verzoek om prticiptie is het meest effectief wnneer zowel de potentiële vrijwilliger ls degene die het verzoek doet een binding heeft met de orgnistie. Les 3 voor mtschppelijke orgnisties is: Zoek nieuwe vrijwilligers in eigen kring. Hoe vk worden Nederlnders benderd voor een geldelijke bijdrge n goede doelen? In de twee weken voorfgnd n het GIN-onderzoek werd iets meer dn vier op de tien Nederlnders gevrgd om een bijdrge in een huis-n-huis-collecte (zie de eerste kolom vn tbel 3). Andere veelvuldig voorkomende fondsenwervingstrtegieën zijn de brief met cceptgiro (genoemd door een kwrt), de collecte in de kerk (genoemd door iets minder dn een vijfde), en het nbieden vn loten in een loterij (genoemd door iets meer dn een tiende vn de Nederlnders). Wnneer we veronderstellen dt de weken in mei wrin het GINonderzoek gehouden werd representtief zijn voor de rest vn het jr, en dt genoemde benderingswijzen slechts één ml voorkwmen, wordt de gemiddelde Nederlnder per jr zo n 36 keer benderd voor bijdrgen n goede doelen en ontvngt hij elf keer een schriftelijk verzoek vn goede doelen. Deze ntllen zijn wrschijnlijk een onderschtting omdt de veronderstelling dt de mnd mei representtief is voor de rest vn het jr erg voorzichtig is, met nme voor schriftelijke verzoeken. Deze vinden vker plts in de mnd december. Ook ls rekening gehouden wordt met een onderschtting blijft het ntl benderingspogingen in Nederlnd een stuk lger dn in de VS. Dr werden in 1995 zo n 14 miljrd brieven verstuurd door goede doelen (Press, 1995). Dit komt neer op zo n 70 brieven per jr (gerekend over een bevolking vn 194 miljoen inwoners vn 18 jr en ouder; U.S. Census Bureu, 2001). De tweede kolom vn tbel 3 lt zien dt ook bij het geven vn geld, net ls bij het geven vn tijd, de mnier wrop om een bijdrge gevrgd wordt een groot verschil mkt voor het ddwerkelijk bijdrgen. Persoonlijke verzoeken om bijdrgen worden veel vker gehonoreerd dn verzoeken wrbij geen persoonlijk contct pltsvindt tussen de vrger en de gevrgde. Deze bevinding pst echter niet zomr bij de hypothese dt verzoeken vi sterke bindingen vker gehonoreerd worden. Bij een huis-n-huis collecte wordt het verzoek om een bijdrge in de regel door een vreemde gedn en leverde dt in 94% vn de gevllen succes op, terwijl verzoeken om bijdrgen per brief, die evenmin door bekenden gedn worden, slechts in 28% vn de gevllen succesvol wren. Een verzoek door een bekende uit een vereniging wr de respondent lid vn is boekt zelfs nog minder vk succes (70%) dn de huis-n-huis collecte. Interessnt is ook dt het nbod tot het kopen vn spullen n de deur minder vk 8

9 succes heeft (70%) dn het nbod in een huis-n-huis collecte om geld zonder enige tegenpresttie vn het goede doel weg te geven. Tbel 3. Verzoeken om geldelijke bijdrgen in de fgelopen twee weken (bron: GIN, gewogen resultten, n=1707) Gevrgd Gegeven Persoonlijke verzoeken Huis-n-huis-collecte Collecte in de kerk Loten kopen voor goed doel Sponsorctie Collecte op strt Goederen kopen n de deur Collecte in vereniging Collecte tijdens mnifesttie Collecte op het werk Minstens één persoonlijk verzoek Antl persoonlijke verzoeken Onpersoonlijke verzoeken Brief met cceptgiro Vi dvertentie In televisiectie Vi internet/e-mil Minstens één onpersoonlijk verzoek Antl onpersoonlijke verzoeken Minstens één vn lle bovenstnde mnieren Totl ntl mnieren benderd Onder lle respondenten (n=1964) Net ls bij prticiptie in vrijwilligerswerk geldt voor het geven vn geld dt degenen die geen bijdrge deden minder vk verzoeken om bijdrgen kregen (zie tbel 4). Vn degenen die over het jr 2001 geen giften n goede doelen rpporteerden, werd 55% in de twee weken voorfgnd n het GIN-onderzoek op minstens één mnier benderd voor een bijdrge n een goed doel. Onder degenen die over 2001 een kleine gift (beneden 75) rpporteerden ws dit 62%, en onder de grote gevers (boven 75) werd 80% benderd om een bijdrge. Grote gevers werden nderhlf keer zo vk persoonlijk benderd dn niet-gevers. Onpersoonlijke verzoeken werden ongeveer twee keer zo vk gerpporteerd door grote gevers (40%) dn door niet-gevers en kleine gevers (beide 21%). Dt er geen verschil is tussen nietgevers en kleine gevers suggereert dt onpersoonlijke verzoeken niet effectief zijn om bijdrgen te genereren vn kleine gevers. Persoonlijke verzoeken kunnen kleine gevers wel over de streep hlen (56% tegen 51%). Tbel 4. Benderingspogingen nr geefgedrg in 2001 (bron: GIN, gewogen resultten, n=1707) Geen gift Kleine gift Grote gift Minstens één bendering Persoonlijk verzoek Onpersoonlijk verzoek N

10 Multivrite nlyses In de voorgnde nlyses zijn beschrijvingsvrgen bentwoord. In de nu volgende nlyses komt n de orde in hoeverre selectieve mobilistie een zinvolle nvulling is op de hulpbronnentheorie in de verklring vn socile ongelijkheid in prticiptie in mtschppelijke orgnisties. Allereerst wordt in tbel 5 onderzocht welke socildemogrfische fctoren de kns om gevrgd te zijn ls vrijwilliger verhogen (model 1), of dit dezelfde fctoren zijn die smenhngen met feitelijk vrijwilligerswerk (model 2), en of het gevrgd zijn een verklring vormt voor de relties vn socil-demogrfische fctoren met feitelijk vrijwilligerswerk (model 3). De selectieve mobilistietheorie veronderstelt dt toegng tot hulpbronnen niet lleen verbonden is met feitelijke vrijwilligersctiviteit zols ook de hulpbronnentheorie voorspelt mr dt meer hulpbronnen ook de kns vergroten om gevrgd te worden. Bovendien voorspelt de selectieve mobilistietheorie dt de grotere kns om gevrgd te zijn onder degenen met meer hulpbronnen een de invloed vn hulpbronnen op de feitelijke prticiptie versterkt. Dit betekent dt de invloed vn hulpbronnen kleiner zou moeten zijn wnneer gecontroleerd wordt voor mobilistiepogingen (model 3). Lter (tbel 6) herhlen we deze nlyse voor het geven vn geld. In overeenstemming met de selectieve mobilistietheorie blijkt dt ouderen, eigen huis bezitters, frequente kerkbezoekers, Hervormden en gereformeerde protestnten, en degenen die in een socile omgeving verkeren wrin vrijwilligerswerk meer vnzelfsprekend is een grotere kns hebben om ooit gevrgd te zijn ls vrijwilliger. Met nme de vnzelfsprekendheid vn vrijwilligerswerk in de omgeving heeft een sterke reltie met de kns om gevrgd te worden. Socile druk uit de omgeving gt hnd in hnd met een hogere kns om gevrgd te worden. Socile druk blijkt ook een gedeelte vn de invloed vn leeftijd en kerkbezoek te verklren: in een model wrin socile druk uit de nlyse is gelten, hdden leeftijd en kerkbezoek een sterker verbnd met de kns om gevrgd te worden (odds rtio voor leeftijd ws 1.14, p<.008; voor kerkbezoek 1.26, p<.001). In tegenstelling tot de selectieve mobilistietheorie blijkt echter dt de kns om gevrgd te worden ls vrijwilliger niet hoger is nrmte de opleiding en het inkomen hoger is. Vrijwilligers uit deze ctegorieën brengen meer hulpbronnen mee de vereniging in en zouden drdoor ntrekkelijker moeten zijn. Toch worden ze niet vker gevrgd. Mtschppelijke orgnisties kunnen hun mobilistiestrtegieën verbeteren door zich meer op deze groepen te richten. De veronderstelling uit de selectieve mobilistietheorie dt rekruteringspogingen wrschijnlijker zijn onder degenen die sterker geneigd zijn tot prticiptie wordt grotendeels bevestigd door de resultten in model 2. Die lten zien dt het grotendeels dezelfde hulpbronnen zijn die smenhngen met het feitelijk uitvoeren vn vrijwilligerswerk ls met de kns om gevrgd te worden. Ouderen, eigen huis bezitters, frequente kerkbezoekers, degenen die in een omgeving verkeren wrin vrijwilligerswerk meer vnzelfsprekend is, en protestnten worden niet lleen vker gevrgd, mr zijn ook vker ddwerkelijk ctief ls vrijwilliger. Er zijn echter ook uitzonderingen: een hogere opleiding, een lger inkomen en het zich ktholiek noemen of een ndere godsdienst nhngen komt vker voor onder vrijwilligers, ondnks dt deze kenmerken niet smenhingen met de kns om gevrgd te worden. De fwezigheid vn relties met deze kenmerken in model 1 geeft n dt mtschppelijke orgnisties in deze ctegorieën niet optiml zoeken nr vrijwilligers. Ook in model 2 leidt het weglten vn socile druk uit de nlyse tot een sterker verbnd met leeftijd (ws 1.15, p<.007) en kerkbezoek (ws 1.46, p<.000). De voorspelling uit de selectieve mobilistietheorie dt benderingspogingen de invloed vn hulpbronnen op feitelijke prticiptie versterkt wordt getoetst in model 3. De resultten lten zien dt het ooit gevrgd zijn om vrijwilligerswerk te doen de kns sterk verhoogt om vrijwilligerswerk te doen ongeveer drie keer. De relties vn toegng tot hulpbronnen met vrijwilligerswerk verzwkken echter niet erg sterk door rekening te houden met de kns om gevrgd te worden. De relties vn gemeentegrootte, kerkbezoek, en eigen huisbezit met vrijwilligerswerk worden iets minder sterk mr blijven redelijk overeind. Alleen het verschil tussen hervormden en onkerkelijken, dt l niet erg groot ws in model 2, verdwijnt door rekening te houden met de kns om gevrgd te worden. Dit betekent dt de grotere kns om 10

11 gevrgd te worden niet de verklring is dt ktholieken, gereformeerden en overige religieuze Nederlnders en degenen die bloot stn n een grotere socile druk vker ctief zijn ls vrijwilliger dn onkerkelijken. Voor de oververtegenwoordiging vn kerkgngers, eigen huisbezitters, en inwoners vn kleinere gemeenten onder de vrijwilligers is de grotere kns om gevrgd te worden wel een gedeeltelijke verklring mr zeker geen volledige. Verder blijkt dt gevrgd zijn minder vk smengt met vrijwilligersctiviteit onder respondenten die zich in een omgeving bevinden wrin vrijwilligerswerk positiever gewrdeerd wordt. Dit stt in tegensprk tot de verwchting. Wellicht is er in dergelijke omgevingen sprke vn een overnbod (er zijn genoeg vrijwilligers beschikbr om weigeringen op te kunnen vngen) en/of nticiperen mensen op verzoeken (en melden zij zich op eigen inititief n). Tbel 5. Logistische regressie-nlyses vn gevrgd zijn om vrijwilligerswerk te doen (kolom 1) en vrijwilligerswerk in het fgelopen jr (kolom 2 en 3) (bron: GINPS01, n=1954) Gevrgd Vrijwilligerswerk Vrouw Leeftijd 1.10 (*) Opleiding *** 1.25 *** Inkomen * 0.88 * Eigen huis 1.38 *** 1.41 *** 1.31 * Gemeentegrootte 0.83 *** 0.87 ** 0.90 (*) Kerkbezoek 1.21 ** 1.35 *** 1.30 ** Ktholiek * 1.43 * Hervormd 1.45 * 1.42 (*) 1.32 Gereformeerd 1.62 * 2.17 *** 1.96 *** Overig *** 3.76 *** Socile druk 1.29 *** 1.97 *** 2.15 *** Gevrgd 2.93 *** Gevrgd * socile druk 0.77 * Constnte 0.60 *** *** Chi kwdrt 144 *** 396 *** 507 *** R kwdrt Getoonde coëfficiënten zijn odds rtio s voor gestndrdiseerde onfhnkelijke vribelen Referentiectegorie: onkerkelijk Giften vn geld Tbel 6 lt zien dt vrouwen, ouderen, eigen huisbezitters, inwoners vn kleinere pltsen, en degenen die in een omgeving verkeren wrin vrijwilligerswerk meer vnzelfsprekend is vker gevrgd worden om een bijdrge n goede doelen. Net ls bij de mobilistie vn vrijwilligers blijkt dt mtschppelijke orgnisties niet optiml zoeken nr donteurs. Volgens de selectieve mobilistietheorie zouden een hogere opleiding en een hoger inkomen de kns moeten verhogen om gevrgd te worden om een dontie, mr dit blijkt niet zo te zijn. Bovendien blijkt dt wie ooit gevrgd werd om vrijwilliger te worden ook vker om geld gevrgd werd. Dit bevestigt de stelling vn Robert Putnm (2000, p. 121) dt verzoeken om bijdrgen zich concentreren bij een selecte groep mensen: Once on the list of usul suspects, I m likely to sty there. Er blijken enkele verschillen tussen degenen die vker persoonlijk benderd werden en degenen die vker onpersoonlijk benderd werden. Ouderen, hoger opgeleiden, hervormden en gereformeerden worden wel vker onpersoonlijk benderd, mr niet persoonlijk. Persoonlijke verzoeken concentreren zich bij vrouwen, huisbezitters, inwoners vn kleinere gemeenten, kerkbezoekers, ktholieken, bij mensen die onder grotere socile druk stn om vrijwilligerswerk te doen, en bij mensen die vker gevrgd worden om vrijwilligerswerk te doen, terwijl zij niet vker onpersoonlijk worden benderd. 11

12 Tbel 6. Logistische regressie-nlyse vn gevrgd zijn om een bijdrge n goede doelen (bron: GINPS01, n=1954) Gevrgd Onpersoonlijk Persoonlijk Vrouw 1.30 * * Leeftijd 1.19 ** 1.38 *** 1.07 Opleiding *** 0.94 Inkomen Eigen huis 1.29 * 1.28 * 1.37 ** Gemeentegrootte 0.81 *** *** Kerkbezoek 1.54 *** *** Ktholiek (*) Hervormd ** 1.26 Gereformeerd 1.90 (*) 1.93 * 1.75 Overig Socile druk 1.26 *** 1.16 * 1.20 *** Gevrgd ls vrijwilliger 1.28 * ** Constnte 1.60 *** 0.27 *** 1.18 Chi kwdrt 183 ** 120 *** 240 *** R kwdrt Getoonde coëfficiënten zijn odds rtio s voor gestndrdiseerde onfhnkelijke vribelen Referentiectegorie: onkerkelijk De tweestps-regressie vn geldelijke bijdrgen in tbel 7 nlyseert eerst de kns om tot de groep gevers te behoren (stp 1). Die kns is groter voor eigen huisbezitters, inwoners vn kleinere gemeenten, kerkbezoekers, ktholieken, hervormden, gereformeerden, en degenen die in een omgeving verkeren wrin een grotere socile druk is om bij te drgen n mtschppelijke orgnisties. Deze relties zijn in overeenstemming met de selectieve mobilistietheorie. Een hogere opleiding en een hoger inkomen gn niet smen met een hogere kns om iets gegeven te hebben. Dit is in tegensprk met de selectieve mobilistietheorie. De resultten vn de tweede stp lten zien dt het gegeven bedrg hoger is nrmte mensen ouder zijn, hoger opgeleid, een hoger inkomen hebben, een eigen huis bezitten, vker de kerk bezoeken, hervormd of gereformeerd zijn of een ndere godsdienst nhngen, en onder grotere socile druk stn om bij te drgen. Deze resultten zijn in overeenstemming met de hulpbronnentheorie. Degenen die beschikken over meer finnciële hulpbronnen (een hoger inkomen, een eigen huis), menselijk kpitl (opleiding) en socil kpitl (een religieus netwerk) geven meer. De inkomenselsticiteit vn giften n goede doelen is.30: een toenme vn het inkomen met 10% leidt tot een toenme vn de giften met 3%. Deze elsticiteit is een stuk kleiner dn in de VS, wr de schttingen uiteenlopen vn.40 tot.80 (Clotfelter, 1997). Een vergelijking vn tbel 6 met model 1 vn tbel 7 lt zien dt de fctoren die smenhngen met het wel of niet geven (stp 1) vk dezelfde fctoren zijn die smenhngen met het benderd zijn op een persoonlijke mnier (gemeentegrootte, kerkbezoek, ktholiek zijn, eigen huisbezit en socile druk) en dt de fctoren die smenhngen met het totl gegeven bedrg (stp 2) vk dezelfde fctoren zijn die smenhngen met het benderd zijn op een onpersoonlijke mnier (leeftijd, opleiding, wederom eigen huisbezit, hervormd of gereformeerd zijn, en socile druk). Deze bevinding pst bij het ptroon uit tbel 4 dt persoonlijke verzoeken voorl kleine giften opleveren, en onpersoonlijke verzoeken grotere giften. Model 2 lt zien dt noch het persoonlijk noch het onpersoonlijk benderd zijn een belngrijke verklring is voor de relties vn menselijk en socil kpitl met geefgedrg. Het onpersoonlijk benderd zijn vergroot de kns om tot de groep gevers te behoren en gt ook smen met een hoger gegeven bedrg, mr verklrt niet wrom mensen met de beschikking over een groter rsenl n hulpbronnen vker en meer geven. 12

13 Tbel 7. Tweestps regressie-nlyse vn totlbedrg gegeven in het fgelopen jr (bron: GINPS01, n=1954; 1618 positieve wrnemingen) Model 1 Model 2 Stp 1 Stp 2 Stp 1 Stp 2 Vrouw -.07 (.07) -.02 (.06) -.08 (.07) -.03 (.06) Leeftijd -.04 (.04).42 (.03) *** -.05 (.04).41 (.03) *** Opleiding.06 (.04).26 (.03) ***.05 (.04).24 (.03) *** Inkomen (ln).05 (.06).30 (.06) ***.05 (.06).29 (.06) *** Eigen huis.30 (.07) ***.18 (.07) **.29 (.07) ***.16 (.07) * Gemeentegrootte -.09 (.03) ** -.01 (.03) -.09 (.03) * -.01 (.03) Kerkbezoek.15 (.06) **.39 (.04) ***.13 (.06) *.37 (.04) *** Ktholiek.36 (.12) **.07 (.10).36 (.12) **.06 (.10) Hervormd.30 (.13) *.85 (.11) ***.28 (.14) *.79 (.11) *** Gereformeerd.28 (.17) (*) 1.15 (.13) ***.24 (.17) 1.11 (.13) *** Overig.04 (.20) 1.41 (.16) ***.03 (.20) 1.39 (.16) *** Socile druk.10 (.05) *.14 (.04) ***.09 (.05) (*).13 (.04) ** Gevrgd ls vrijwilliger.11 (.07).00 (.06).10 (.07) -.00 (.06) Gevrgd * socile druk -.11 (.07) -.03 (.06) -.11 (.07) -.04 (.06) Persoonlijk benderd.05 (.04).06 (.03) (*) Onpersoonlijk benderd.12 (.06) *.20 (.05) *** Constnte.57 (.18) *** 3.25 (.20) ***.52 (.18) *** 3.18 (.20) *** Chi kwdrt 946 *** 964 *** Rho Onfhnkelijke vribelen zijn z-gestndrdiseerd; stndrdfouten tussen hkjes. Referentiectegorie: onkerkelijk CONCLUSIE EN DISCUSSIE De resultten vn de nlyses wijzen erop dt selectieve mobilistie in Nederlnd geen grote fctor is in de totstndkoming vn socile ongelijkheid in de prticiptie in mtschppelijke orgnisties. Al met l blijken hulpbronnen sterker verbonden te zijn met de kns om feitelijk vrijwilligerswerk te doen dn met de kns om gevrgd te worden voor vrijwilligerswerk. Als mtschppelijke orgnisties rtioneel te werk zouden gn bij het zoeken nr vrijwilligers en donteurs, dn zouden zij hun inspnningen sterker richten op degenen die meer hulpbronnen met zich meebrengen dn zij nu doen. Nederlnders met een hogere opleiding en een hoger inkomen worden niet vker gevrgd om vrijwilligerswerk of een dontie te doen, mr eenml gevrgd geven zij wel flink meer geld. Hoewel een vergelijking met de resultten vn Brdy, Schlozmn & Verb (1999) moeilijk is, lijkt het erop dt het effect vn selectieve mobilistie in de VS een stuk groter is dn in Nederlnd. De socile ongelijkheid in verenigingsprticiptie is l sinds jr en dg kleiner in Nederlnd dn in de VS (Verb, Nie & Kim, 1978). Het ligt eigenlijk voor de hnd dt in ons lnd de rol vn hulpbronnen in de mobilistiestrtegieën vn mtschppelijke orgnisties ook kleiner is. Methodologische knttekeningen bij de resultten betreffen de cusle volgorde en vertekening door socile wenselijke ntwoorden en selectiviteit in retrospectieve rpportge. Een eerste methodisch probleem betreft de cusle volgorde vn sommige relties in de multivrite nlyses. De meting vn benderingspogingen voor geldelijke giften verwijzen nr gebeurtenissen die pltsvonden n de giften over het jr Benderingen voor bijdrgen n mtschppelijke doelen in de periode pril-mei 2002 kunnen deels het resultt zijn vn giften in Dit zl echter voor de meeste vormen vn mobilistie niet gelden. Het is onwrschijnlijk dt degenen die in 2001 meer geld zijn gn geven in mei 2002 vker collectnten n de deur kregen dn voorheen. Voor onpersoonlijke verzoeken per brief is het niet onwrschijnlijk dt geefgedrg in het verleden tot een groter ntl mobilistiepogingen 13

14 leidde. Mtschppelijke orgnisties vrgen hun reguliere donteurs vker om een extr gift dn incidentele gevers. Een tweede cusliteitsprobleem speelt bij de meting vn socile druk uit de omgeving om vrijwilligerswerk te doen. Deze is gedeeltelijk ook het resultt vn het verrichten vn vrijwilligerswerk. Wie vrijwilligerswerk gt doen, komt in een netwerk terecht wrin positiever ngekeken wordt tegen onbetld werk. Met de nu beschikbre gegevens is het moeilijk een uitsprk te doen over de cusliteitsrichting. Omdt de respondenten uit 2002 opnieuw benderd zullen worden voor een tweede golf vn GIN (in mei 2004) wordt het in de toekomst mogelijk uitsprken te doen over oorzken vn vernderingen in geefptronen en deze mogelijk omgekeerde cusliteit nder te onderzoeken. Wrschijnlijk is de invloed vn socile druk nu overscht. Een tweede methodisch probleem is dt socil wenselijke ntwoorden de invloed vn gevrgd zijn op het feitelijk verrichten vn vrijwilligerswerk en de gegeven bedrgen misschien groter hebben doen lijken dn zij in feite is. Wellicht geven mensen die nog nooit vrijwilligerswerk hebben gedn niet grg toe dt ze wel ooit gevrgd zijn, omdt dit impliceert dt ze geweigerd hebben. Hetzelfde geldt voor verzoeken om geldelijke bijdrgen. Degenen die geweigerd hebben geld te geven n een goed doel liegen misschien liever dt ze niet gevrgd zijn dn dt ze toegeven dt ze geweigerd hebben. Omdt de vrgenlijst vi internet is fgenomen, zonder nwezigheid vn een interviewer, is deze kns in ieder gevl kleiner dn in een persoonlijke interviewsitutie of in een telefonische enquête. Een derde methodisch probleem is de mogelijke selectiviteit in retrospectieve rpportges over benderingspogingen. Dit probleem speelt met nme bij de meting vn mobilistiepogingen voor vrijwilligers. Het is wrschijnlijk dt (ex-)vrijwilligers zich beter herinneren dt ze benderd zijn om vrijwilligerswerk te gn doen. Hun vrijwilligerswerk is een deel vn hun leven geworden (of geweest). Vrijwilligers zullen met nderen vker spreken over hoe ze ctief geworden zijn ls vrijwilliger dn dt niet-vrijwilligers met nderen prten over hoe ze niet ctief geworden zijn. Het probleem vn selectieve herinnering zl in mindere mte gelden voor de meting vn verzoeken om geldelijke bijdrgen omdt die over een veel kortere en recentere periode ging (de fgelopen twee weken in plts vn ooit ). Als de problemen met de cusle volgorde, socile wenselijkheid en selectieve herinnering zich hebben voorgedn, wt onwrschijnlijk is, dn hebben zij de knsen op bevestiging vn de selectieve mobilistietheorie wrschijnlijk vergroot. Dt niettemin weinig bevestiging is gevonden voor de rol vn selectieve mobilistie in de totstndkoming vn socile ongelijkheid in prticiptie in mtschppelijke orgnisties versterkt het vermoeden dt deze rol niet erg groot is. 14

15 LITERATUUR Bekkers, R. (2000): Religieuze betrokkenheid en prticiptie in vrijwilligerswerk: Een kwestie vn psychologische dispositie of socile orgnistie?, Sociologische Gids, 47, Bekkers, R. (2002): Seculrisering en vernderende motieven voor vrijwilligerswerk, in Pro Deo: Geïnspireerd Blijven in Vrijwilligerswerk, ed. by G. J. Buijs, nd T. J. Vn der Ploeg. Zoetermeer: Boekencentrum, Bekkers, R. (2003): De bijdrgen der kerckelijken, in Geven in Nederlnd 2003: Giften, Legten, Sponsoring En Vrijwilligerswerk, ed. by T. N. M. Schuyt. Houten/Mechelen: Bohn Stfleu Vn Loghum, Bekkers, R. (2004, te verschijnen): Giving nd Volunteering in the Netherlnds: Sociologicl nd Psychologicl perspectives. Disserttie Universiteit Utrecht. Brdy, H.E., Verb, Sidney & Schlozmn, Ky Lehmn (1995): Beyond Ses: A Resource Model of Politicl Prticiption, Americn Politicl Science Review, 89, Brdy, H.E., Schlozmn, K.L. & Verb, Sidney (1999): Prospecting for Prticipnts: Rtionl Expecttions nd the Recruitment of Politicl Activists, Americn Politicl Science Review, 93, CBF (2003). Jrverslg Amsterdm: Centrl Bureu Fondsenwerving. Chy, K.Y. & Powell, J.L. (2001). Semiprmetric censored regression models, Journl of Economic Perspectives, 15(4), Clotfelter, C. T. (1997). The Economics of Giving. In J. W. Brry, & Mnno, V. (Ed.), Giving Better, Giving Smrter. Wshington, D.C.: Ntionl Commission on Philnthropy nd Civic Renewl. Colemn, J.S. (1990): Foundtions of Socil Theory. Cmbridge, MA: Belknp Press. Dekker, P. (1999). Vrijwilligerswerk in Europ: wrdering en deelnme. In: Dekker, P. (Red.). Vrijwilligerswerk vergeleken, Dekker, P. & De Hrt, J. (2002): Het zout der rde: Een nlyse vn de smenhng tussen godsdienstigheid en socil kpitl in Nederlnd, Socile wetenschppen, Durkheim, E. (1897): Le Suicide: Étude De Sociologie. Pris: PUF. Freemn, R.B. (1997): Working for Nothing: The Supply of Volunteer Lbor, Journl of Lbor Economics, 15, S140-S166. Heckmn, J. (1979). Smple selection bis s speciction error. Econometric 47, Klndermns, B. (1987). Mobiliseren door socile bewegingen. Pp in: Klndermns, B. & E. Seydel (Red.), Overtuigen en ctiveren: publieksbeïnvloeding in theorie en prktijk. Assen: Vn Gorcum. Krykmp, G. (1996): Ontwikkelingen in De Socile Segmentering Vn Vrijetijdsbesteding; Toenemende Exclusiviteit of Evenredige Prticiptie?, in De Socile Segmenttie Vn 15

16 Nederlnd in 2015, ed. by H. B. G. Gnzeboomnd Ultee, Wout. Den Hg: Sdu Uitgevers, Lindemn, E Prticiptie in vrijwilligerswerk. Amsterdm: Thel Thesis. Press, A. (1995). The more we give Newsweek, dec. 18, 1995, pp Geciteerd in Dimond, W.D. & Gooding-Willims, S. (2002). Using dvertising constructs nd methods to understnd direct mil fundrising ppels. Nonprofit Mngement & Ledership, 12(3), Putnm, R.D. (2000): Bowling Alone: The Collpse nd Revivl of Americn Community. New York: Simon & Schuster. Rooney, P.M., Steinberg, S. & Schervish, P.G. (2001): A Methodologicl Comprison of Giving Surveys: Indin s Test Cse, Nonprofit nd Voluntry Sector Qurterly, 30, Schuyt, T.N.M. (2001): Geven in Nederlnd: Giften, Legten, Sponsoring En Vrijwilligerswerk. Houten/Dieghem: Bohn Stfleu Vn Loghum. Schuyt, T.N.M. (2003): Geven in Nederlnd: Giften, Legten, Sponsoring En Vrijwilligerswerk. Houten/Mechelen: Bohn Stfleu Vn Loghum. Smith, V.H., M.R. Kehoe nd M.E. Cremer The Privte Provision of Public Goods: Altruism nd Voluntry Giving. Journl of Public Economics 58: Snow, D.A., Zurcher, L.A., & Eklnd-Olson, S. (1980). Socil Networks nd Socil Movements: A Microstructurl Approch to Differentil Recruitment, Americn Sociologicl Review, 45, Ultee, W., Arts, W. & Flp, H. (2003): Sociologie: Vrgen, Uitsprken, Bevindingen. Groningen: Wolters Noordhoff. US Census Bureu (2001). Resident Popultion Estimtes of the United Sttes by Age nd Sex. Vn Tubergen, F., M. Te Grotenhuis & W. Ultee (2001). De invloed vn religie en godsdienstige smenstelling vn gemeenten op de kns op zelfmoord in Nederlnd. Mens & mtschppij, 76(4). Verb, S., Nie, N.H., & Kim, J.-O. (1978). Prticiption nd politicl equlity. Cmbridge: Cmbridge University Press. Visser, J., & Klndermns, Bert. (1993). De vkbeweging n de welvrtsstt. Assen: Vn Gorcum. Verb, S., Schlozmn, K.L., & Brdy, H.E. (1995). Voice nd Equlity: Civic Voluntrism in Americn Politics. Cmbridge, MS: Hrvrd University Press. Wilson, J. (2000): Volunteering, Annul Review of Sociology, 26. Wilson, J. & Musick, M. (1997). Who Cres? Towrd n integrted theory of volunteer work. Americn Sociologicl Review, 62,