01 De sleutel tot persoonlijke effectiviteit Onze percepties De Insightskleuren Onze percepties Voor de meeste mensen staat perceptie gelijk aan realiteit Om effectief contact te maken met anderen, moeten we eerst begrijpen hoe wij de wereld waarnemen en vervolgens hoe anderen dat doen. Alles wat we zien wordt gefilterd door onze overtuigingen, ons referentiekader. Wij nemen de wereld waar op een manier die overeenstemt met wat we van en over de wereld weten en geloven. Dit systeem van kennis en overtuigingen wordt vaak kijk op de wereld of paradigma genoemd. Ik heb geleerd dat wat ik niet zelf heb getekend, ik ook nooit echt heb gezien. Frederick Franck, De Zen van het Zien Perceptie - we kunnen het oneens zijn en toch allebei gelijk hebben. Om het concept van paradigma s te begrijpen, kunt u denken aan een wegenkaart. Stelt u zich bijvoorbeeld eens voor dat u probeert een specifieke locatie in Amsterdam te vinden, maar de verkeerde kaart hebt gekregen. Door een drukfout blijkt dat de kaart waar Amsterdam boven staat, feitelijk de kaart van Den Haag is, en niemand anders kan uw kaart zien of bekijken. U kent Amsterdam niet. Stelt u zich eens voor hoe gefrustreerd u zou raken als u probeert uw plek van bestemming te vinden! Een suggestie die men vaak hoort is om harder te werken. Verdubbel uw snelheid en toon meer ijver. Sommige managers sporen hun personeel aan om een tandje sneller te gaan. Als u nog steeds de verkeerde kaart hebt, zal het enige resultaat zijn dat u sneller verdwaalt! Enkel en alleen uw gedrag veranderen helpt doorgaans niet. Zelfhulpboeken benadrukken dat we een positieve en constructieve houding moeten aannemen. Zou dat de sleutel kunnen zijn? Nou, positief denken kan een rol spelen, maar met de verkeerde kaart zou u nog steeds uw bestemming niet bereiken - het enige verschil is dat u daar dan een goed gevoel bij zou hebben! Het is niet voldoende om verschillende aspecten van ons gedrag of houding te veranderen, al kan het zeker helpen. Belangrijk is echter, dat als de kaart, het paradigma of het kennissysteem fout is, u niet het gewenste resultaat zult bereiken (ook al hebt u een positieve instelling). Een andere aanpak is om uw eigen mentale kaarten te onderzoeken en te voorkomen dat u al te star blijft vasthouden aan een bepaald paradigma. Het is belangrijk dat we openstaan voor verandering en dat we de kaarten van anderen kunnen begrijpen. P6 The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved.
Wij moeten openstaan voor de ideeën en overtuigingen van anderen en we moeten hun paradigma s begrijpen. Deze leermodule biedt u een praktische kaart waardoor u meer inzicht krijgt in uzelf en anderen. U hebt het misschien al vaker gezien, maar kijk eens naar de tekening hiernaast. Ziet u een vrouw? Hoe oud denkt u dat ze is? Hoe ziet ze eruit? Als een groep mensen naar dit plaatje kijkt, ontstaat er vaak een discussie over de leeftijd van de vrouw. Iedereen is rotsvast overtuigd van zijn of haar standpunt. Nadat er wat heen en weer is gepraat, zal iemand misschien de halsketting van de jonge vrouw uit de tekening aanwijzen, terwijl iemand anders daartegen inbrengt dat het hier de mond van de oude vrouw betreft. Geleidelijk aan worden de specifieke verschillen en kenmerken van beide afbeeldingen zichtbaar. Wanneer het gesprek rustig en respectvol verloopt, zal iedereen uiteindelijk kunnen inzien wat het standpunt van de ander is. Wend uw blik eens af van de tekening en kijk er dan opnieuw naar. Vaak horen we van mensen dat ze met een geconditioneerde blik naar de tekening kijken en dan alleen die afbeelding zien die overeenstemt met wat ze in de eerste paar seconden hebben gezien. Als we ons echter bewust zijn geworden van de twee gezichten, kunnen we niet meer om het andere gezicht heen. Als u naar de afbeelding kijkt, ervaart u dan ook dit onbewuste en onbedwingbare mechanisme waarmee u tussen beide gezichten probeert te switchen? (Ja - deze ene afbeelding kan worden waargenomen als een oude EN een jonge vrouw!) Het is onze geest die bepaalt of iets goed of slecht is, of we ongelukkig of gelukkig zijn, rijk of arm. Edmund Spenser Diversiteit van perspectief - een kwestie van de wegenkaart completer maken! Als een paar seconden zo n invloed kan uitoefenen op hoe we dingen zien, stelt u zich dan eens voor wat voor invloed een levenslange conditionering kan hebben! De invloed van onze familie, school, vrienden, collega s en omgeving is uiterst bepalend voor onze percepties. Deze conditionering leidt tot paradigma s die veranderen in vooroordelen en de bron worden van onze houding en gedrag. Het belangrijkste inzicht dat uit deze perceptieoefening kan worden verkregen, is misschien wel de ervaring van de paradigmaverschuiving. Had u dat aha! -moment toen u eindelijk de tekening op die andere manier zag? Twee mensen kunnen naar hetzelfde kijken, het niet met elkaar eens zijn, en toch allebei gelijk hebben. Het gaat hier niet om een logische, maar een psychologische realiteit. Onze paradigma s, goed of fout, bepalen onze houding en ons gedrag en hebben uiteindelijk invloed op onze relaties. Voor meer informatie over perceptie, verwijzen wij u naar de leermodule Insights Discovery: de sleutel tot persoonlijke effectiviteit. The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved. P7
De Insightskleuren Het Insights Discovery systeem In de Griekse Oudheid werd door de arts en filosoof Hippocrates, grondlegger van de moderne geneeskunst, al vastgesteld dat veel mensen vergelijkbare karaktereigenschappen met elkaar gemeen hadden. De ene groep gedroeg zich volgens bepaalde vaste gedragspatronen, terwijl andere groepen compleet andere soorten vaste gedragspatronen hadden. Volgens Hippocrates was het mogelijk om vast te stellen tot welke groep een persoon behoorde en op grond daarvan diens reactie te voorspellen (dat kunnen wij ook en daardoor kunnen wij echt contact met mensen maken en onze relatie met hen beïnvloeden). Mensen werden onderverdeeld in vier temperamenten Hippocrates was van mening dat het gedrag van de vier typen werd beïnvloed door verschillende lichaamssappen: Wat u ook bereikt, iemand anders heeft u altijd geholpen. Achter de creatie die we de onze noemen, liggen de gedachten en inspanningen van vele anderen. Althea Gibson Melancholisch Houdt van orde en netheid Gevoelig voor stemmingswisselingen Observeert vanaf de zijlijn Komt tegemoet aan de eisen van anderen Flegmatisch Cholerisch Lijkt geboren leider te zijn Komt hard en zakelijk over Extravert, optimistisch Houdt van gezelligheid Sanguinisch Melancholisch - vertegenwoordigde zwart gal en gaf iemands intelligentieniveau en neiging tot depressie aan Flegmatisch - van lichaamsslijm werd gedacht dat het iemand evenwichtig, rustig en passief maakte Sanguinisch - afgeleid van bloed dat in direct verband werd gebracht met optimisme en energie Cholerisch - verwijst naar gal; hiervan werd aangenomen dat dit ten grondslag lag aan boosheid P8 The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved.
De medische wetenschap heeft het fysieke aspect van de theorie van Hippocrates inmiddels ver achter zich gelaten, maar veel persoonlijkheidstyperingen zijn nog steeds gebaseerd op de vier temperamenten van Hippocrates. Jung verving de termen sanguinisch, cholerisch, melancholisch en flegmatisch en beschreef de persoonlijkheid aan de hand van lichtgolven. Insights heeft dit concept verder uitgebouwd door de energiestromen binnen de persoonlijkheid in vier kleuren weer te geven: Helder Blauw, Zacht Groen, Stralend Geel en Vurig Rood. De vier Insightskleuren Helder Blauw onbevooroordeeld objectief afstandelijk analytisch stil rustig rustgevend verzorgend Zacht Groen Vurig Rood positief doortastend scherp assertief vrolijk opbeurend bezield monter Stralend Geel Het vermijden van gevaar is op de lange termijn geenszins veiliger dan je er volledig aan blootstellen. Het leven is een gewaagd avontuur of helemaal niets. Helen Keller Hippocrates en zijn collega s beschikten niet over de technologie van tegenwoordig om hun resultaten te analyseren. Net zoals de temperamentenleer van Hippocrates door de eeuwen heen is uitgewerkt, bouwt Insights voort op het werk van Carl Gustav Jung. Deze Zwitserse psycholoog heeft uitgebreid psychologisch onderzoek gedaan naar persoonlijkheidstypen. Dit baanbrekende werk vormt de basis van het Insights Discovery systeem, de wegenkaart die leidt tot meer inzicht in uzelf en anderen. Het Insights Discovery systeem gaat uit van het waarneembare gedrag van collega s en klanten en helpt u om met deze kennis strategieën te ontwikkelen voor een succesvol leven en succesvolle carrière. The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved. P9
Wat zijn uw kleuren? Welk kleurenkwadrant geeft de beste beschrijving van wie u bent op een goede dag? Helder Blauw voorzichtig nauwkeurig analytisch gedetailleerd objectief zorgzaam relatiegericht harmonieus ontspannen geduldig Zacht Groen Vurig Rood wilskrachtig prestatiegericht veeleisend vastberaden doelbewust dynamisch enthousiast overtuigend expressief optimistisch Stralend Geel Wat u ook bereikt, iemand anders heeft u altijd geholpen. Achter de creatie die we de onze noemen, liggen de gedachten en inspanningen van vele anderen. Althea Gibson Zijn al deze beschrijvingen van toepassing op u, of kunt u zich vooral vinden in één kleur? Misschien herkent u zich bij het lezen van al deze eigenschappen wel in de combinatie van twee kleuren. ACTIE Zet de kleuren in de juiste volgorde. Begin met het kwadrant dat u het BESTE beschrijft en kies dan het kwadrant dat het MINSTE op u van toepassing is. Breng vervolgens een rangorde aan in de twee resterende kwadranten, waarbij 2 meer op u lijkt en 3 minder. 1 (beschrijft u het beste) 2 3 4 (beschrijft u het minste) Deze kleur kan beschrijven: hoe u uzelf ziet uw zelfbeeld, d.w.z. de innerlijke spiegel. P10 The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved.
De hoofdkenmerken van elke kleur Helder Blauw Introverte denkstijl & beschouwing Als u uw Blauw gebruikt, bent u introvert en wilt u graag de wereld om u heen leren kennen en begrijpen. U denkt graag na voordat u handelt en behoudt een afstandelijk en objectief standpunt. U hecht veel waarde aan onafhankelijkheid, rede en analyse. U geeft de voorkeur aan schriftelijke communicatie zodat zaken helder en nauwkeurig blijven. Zacht Groen Eén-op-één relaties & ondersteuning Als u uw Groen gebruikt, bent u introvert. U richt zich op persoonlijke waarden en diepgang in relaties. U wilt dat anderen op u kunnen vertrouwen. U zet zich in voor zaken die belangrijk voor u zijn en doet dit met een rustige vastberadenheid en vasthoudendheid. U geeft de voorkeur aan gelijkwaardige relaties waarin iedereen tot zijn recht komt. Uw streven naar onderling begrip komt sterk naar voren in uw persoonlijke stijl. Stralend Geel Heldere visie & inspiratie Als u uw Geel gebruikt, bent u extravert, zonnig en vriendelijk. Gezelligheid is belangrijk voor u en u wilt graag dat iedereen op een goede manier met elkaar overweg kan. U geniet van het gezelschap van anderen en vindt dat het leven leuk behoort te zijn. U hebt overtuigingskracht en benadert anderen op een positieve en gelijkwaardige manier. Vurig Rood Assertieve actie & leiding Als u uw Rood gebruikt, bent u extravert en zeer energiek. U bent actiegericht en altijd in beweging. U bent positief ingesteld, assertief en gaat uit van de realiteit. U gaat recht op uw doel af en richt zich op resultaten en doelstellingen. U bent sterk gericht op het sturen en beheersen van situaties en dit blijkt ook uit de directe manier waarop u met anderen omgaat. The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved. P11
02 De psychologie van zelfinzicht De Jungiaanse voorkeuren Psychologische voorkeuren - inleiding Of een bepaald standpunt al dan niet overheersend is, hangt niet zozeer af van het gedrag van de omgeving, maar meer van de psychologische instelling van de onderzoeker en denker zelf. Carl G. Jung, Structuur van de ziel In zijn baanbrekende werk Psychologische Typen gaf Carl G. Jung aan dat mensen verschillende psychologische voorkeuren hebben, die hun een verschillende kijk op situaties geven. Een goed begrip van deze verschillende perspectieven en bewustzijnsinstellingen is uiterst belangrijk om te kunnen doorgronden wat er leeft in een organisatie en een cultuur. Ook om een beter beeld te krijgen van de behoeften die mensen hebben in het kader van motivatie en leiderschap, is een goed begrip van essentieel belang. Hetzelfde geldt voor het verbeteren van de communicatie, samenwerking en het ontwikkelen van zowel persoonlijke relaties als sterk gemotiveerde teams. Mensen hebben verschillende voorkeuren als het gaat om hun belangstelling voor de externe wereld in contrast met de interne of innerlijke wereld. Carl Jung bedacht de inmiddels alom bekende termen Extraversie en Introversie om deze verschillende instellingen te beschrijven. Hij benadrukte het feit dat hoewel iemand de voorkeur kan geven aan extraversie, hij of zij ook aandacht moet schenken aan zijn of haar innerlijke wereld waardoor, afhankelijk van de situatie, introversie soms noodzakelijk is. Jung ontdekte ook dat mensen, naast Extraversie/Introversie, op verschillende manieren hun aandacht schenken aan informatie en deze ook op verschillende manieren in zich opnemen. Hij gaf aan dat mensen ofwel met hun zintuigen waarnemen, en dan een voorkeur zouden hebben voor Gewaarworden, of dat ze meer worden beïnvloed door algemene indrukken en patronen, in welk geval ze hun Intuïtie gebruiken. Wat betreft het nemen van een beslissing, ontdekte Jung dat er strikt genomen twee manieren zijn om dit te doen. Ofwel op grond van logische analyse op een afstandelijke en onpersoonlijke manier, of op een subjectieve en betrokken wijze. De onpersoonlijke manier noemde hij Denkend ; de meer subjectieve manier noemde hij Voelend. Door alle vier de processen - Gewaarworden, Intuïtie, Denken en Voelen - te verbinden met Extraversie en Introversie, kon Jung acht persoonlijkheidscombinaties identificeren. Jolande Jacobi maakte deze combinaties in 1942 inzichtelijker doordat ze de Jungiaanse typen als model in een wielvorm presenteerde. Het Insightsmodel is een getrouwe weergave van het Jacobi-Jungiaanse inzicht van meer dan 50 jaar geleden. Uw persoonlijke voorkeuren worden in uw eigen Insights Discovery Profiel weergegeven. P12 The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved.
Belangrijkste verschillen Introversie en Extraversie Introversie Rustig Opmerkzaam Naar binnen gericht Diepgang Intimiteit Gereserveerd Beschouwend Bedachtzaam Voorzichtig Extraversie Spraakzaam Betrokken Naar buiten gericht Verbreding Gezelligheid Stralend middelpunt Actiegericht Rechtdoorzee Scherp In zijn werk maakte Jung aanvankelijk een onderscheid tussen de typen op basis van hun algemene bewustzijnsinstelling of attitude. Hij definieerde bewustzijnsinstelling als de wijze van reageren op externe en innerlijke ervaringen. Op grond van dit onderscheid benoemde hij deze instellingen als introversie en extraversie. De twee typen (introvert en extravert) zijn zo verschillend en staan in zo n schril contrast met elkaar, dat hun bestaan, als het eenmaal opgemerkt is, zelfs voor een leek overduidelijk is. Carl G. Jung, Psychologische typen Introversie Mensen met een voorkeur voor Introversie gingen als kind waarschijnlijk voorbij aan externe afleidingen en konden zich gedurende lange tijd op één ding concentreren. Als volwassene kan dit nog steeds het geval zijn, met name op het vlak van werk. Introverte mensen vinden het prettig om tijd voor studie te hebben en om informatie te vergaren, waarbij ze zich concentreren op het achterliggende concept en het begrip. Het kan voor sommige introverte mensen een probleem zijn als zij te snel moeten deelnemen aan een extraverte groepsactiviteit. Extraversie Mensen met een voorkeur voor Extraversie waren als kind waarschijnlijk tot grote vreugde en wanhoop van hun ouders uitermate actief en rusteloos. Extraverte mensen ontwikkelen vaak een breder gebied aan interesses dan introverte typen en beschikken over een uitgebreider netwerk. Extraverte personen beginnen het liefst aan een taak door naar de externe situatie te kijken, in plaats van naar de achterliggende ideeën. Het kan voor sommige extraverte mensen een probleem zijn als ze gedwongen worden gedurende een langere periode te observeren en zaken te overdenken. Een extravert persoon zal zich hoofdzakelijk richten op de externe, collectieve normen van zijn tijd. De instelling van introverte mensen wordt daarentegen met name bepaald door subjectieve factoren. Jolande Jacobi, De psychologie van Carl G. Jung The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved. P13
Belangrijkste verschillen Denken en Voelen Denken Formeel Onpersoonlijk Analytisch Afstandelijk Objectief Resoluut Competitief Correct Taakgericht Systemen Voelen Informeel Persoonlijk Voorkomend Betrokken Subjectief Zorgzaam Accommoderend Harmonieus Relatiegericht Moreel Ik noem de twee typen rationele of beoordelende typen omdat ze in hoofdzaak gekenmerkt worden door de functies van redeneren en oordelen. Carl G. Jung, Psychologische typen Denken en Voelen zijn allebei rationele functies. Deze functies worden gebruikt om tot beslissingen, evaluaties en oordelen te komen. In het werk van Jung worden mensen onderscheiden in hoofd -typen en hart - typen. Het hoofd -type geeft de voorkeur aan de denkfunctie en plant/ beslist op basis van de regels van analyse/logica. Het hart -type geeft de voorkeur aan de voelfunctie en plant/beslist op basis van normen en waarden en individuele kwaliteiten. Jung gaat ervan uit dat de functies elkaar uitsluiten en niet gelijktijdig kunnen worden aangewend. Mensen met een voorkeur voor Denken Denken is in wezen onpersoonlijk. Het heeft de objectieve waarheid tot doel, los van de persoonlijkheid en wensen van de denker of wie dan ook. Mensen met een voorkeur voor Denken zijn op hun best met onpersoonlijke kwesties en zijn zeer goed in staat om met dingen om te gaan die een onpersoonlijke aanpak vereisen. Denkende typen zouden soms wellicht een beroep moeten doen op hun voelfunctie om hun ideeën zodanig over te brengen dat ze de steun en betrokkenheid van anderen verkrijgen. Mensen met een voorkeur voor Voelen In situaties waarin respect voor persoonlijke waarden, begrip en een luisterend oor belangrijk zijn, zijn mensen met een voorkeur voor Voelen vaak beter op hun plaats dan mensen met een voorkeur voor Denken. Bij de meeste sociale contacten functioneert de voelvoorkeur als een brug tussen de ene persoon en de andere. Voeltypen zouden soms wat meer een beroep kunnen doen op hun denkproces om middels logische analyse een denktype te overtuigen van een conclusie die zij gevoelsmatig hebben getrokken. P14 The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved.
Belangrijkste verschillen Gewaarworden en Intuïtie Gewaarworden (zintuigen) Specifiek Gericht op het heden Realistisch Vasthoudend Nuchter Praktisch Nauwkeurig Feitelijk Stap-voor-stap Intuïtie Globaal Gericht op de toekomst Fantasievol Inspirerend Ideeën Conceptueel Generaliserend Abstract Indirect Jung noemt Gewaarworden en Intuïtie de irrationele functies. Deze zijn moeilijker te definiëren aangezien ze diep in ons innerlijk verborgen liggen. Gewaarworden Intuïtie Iemand met een voorkeur voor Gewaarworden is vooral geïnteresseerd in feiten in het hier-en-nu. Op anderen kan hij/zij helder en praktisch overkomen. Mensen met een voorkeur voor Gewaarworden nemen per definitie waar met behulp van hun zintuigen. Voor mensen met deze voorkeur maakt datgene wat direct zintuiglijk wordt waargenomen deel uit van de eigen ervaring en wordt daarmee betrouwbare informatie. De loyale, conservatieve Engelsman met zijn geduldige instelling en voorliefde voor tradities wordt vaak beschouwd als de personificatie van deze voorkeur. Systeem en orde staan centraal in het leven van iemand met een voorkeur voor Gewaarworden. Zintuigen nemen dingen waar zoals ze zijn en niet anders. Intuïtie neemt ook waar, maar niet zozeer met de bewuste programmatuur van de zintuigen, als wel met het vermogen tot een onbewuste en innerlijke waarneming van de inherente verborgen mogelijkheden van dingen. Jolande Jacobi, De psychologie van Carl G. Jung Iemand met een voorkeur voor Intuïtie is vooral geïnteresseerd in mogelijkheden en de toekomst. Op anderen komt hij/zij vaak over als iemand met vernieuwende ideeën. Mensen die op hun intuïtie afgaan hebben relatief weinig belangstelling voor zintuiglijke verslagen van dingen op zich. Ze luisteren liever vanuit hun onderbewustzijn naar hun zesde zintuig, net zoals bij een ingeving of een voorgevoel. Deze vlagen van inspiratie zijn uiterst belangrijk voor intuïtieve mensen. Zij houden niet van routine, aangezien dit geen ruimte laat voor inspiratie. In denken en doen zijn ze doorgaans ware pioniers. Intuïtieve personen kunnen soms met hun hoofd in de wolken lijken te lopen. The Insights Group Ltd, 2010. All rights reserved. P15