Ziekenhuiszorg in de toekomst veranderen of meanderen? René van Duuren 5 november 2013
Routeplanner 1. De veranderingsagenda 2. Interactie in beleidsontwikkelingen 3. Exogene factoren 4. Bekostigingsmodellen 5. De ziekenhuiszorg in de toekomst? 6. Veranderen of meanderen, that s the question! veranderen of meanderen 2
Rode draad herinrichting zorg Versobering van zorg en ondersteuning Zorg dichtbij en meer op maat is het credo voor deze kabinetsperiode Onder behoud toegankelijkheid zorg: Beroep op formele zorg verminderen door informele zorg en preventie te accentueren Burgers betalen waar mogelijk zelf De gemeente is samen met de eerste lijn (huisarts) de poortwachter in de toegang tot maatschappelijke ondersteuning en formele zorg Afremmen gebruik zorg in duur segment door versterking poortwachtersfunctie eerste en anderhalve lijn Inzetten op concentratie en specialisatie in de ziekenhuissector Verkleining capaciteit intramurale zorg Scheiden wonen en zorg veranderen of meanderen 3
Uitgangspunten hervorming langdurige zorg Degenen die een beroep doen op zorg of ondersteuning worden aangesproken op wat zij samen met hun sociale omgeving kunnen doen Van de samenleving vraagt deze hervorming meer betrokkenheid en zorg voor elkaar De gemeenten moeten meer naast de burger gaan staan Zorgaanbieders moeten meer mens- en buurtgericht gaan werken Zorgverzekeraars moeten samenwerken met gemeenten en duidelijke verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van zorginstellingen veranderen of meanderen 4
Een ander sturingsmodel in de langdurige zorg Uitvoering Zorgvoorziening Wmo Gemeenten AWBZ Zorgkantoren LIZ AWBZ langdurige intramurale zorg Overheid Zvw Zorgverzekeraars veranderen of meanderen 5
Concretisering rode draad door nieuw hoofdlijnenakkoord curatieve zorg Voor de curatieve zorg een basisgroei van 1,5% in 2014 en daarna 1% tot 2017 Versobering zorguitgaven met 1 miljard Verdere versobering basispakket met 0,3 miljard Meer concentratie en specialisatie in ziekenhuisland Huisartsen: basisgroei van 2,5% gedurende het tijdvak 2014 tot 2017 Benadrukken poortwachterfunctie huisarts: gepast gebruik, meer samenwerken, minder verwijzen en meer zelf doen Mogelijkheden voor populatiegebonden bekostiging van huisartsen vanaf 2015 Nadruk op selectieve zorginkoop door zorgverzekeraars: beste kwaliteit tegen de laagste prijs veranderen of meanderen 6
Interactie in beleidsontwikkeling Actor Taak / invulling Beïnvloeding door: Overheid Stellen van kaders (wetten) en het vaststellen van randvoorwaarden en spelregels. Organisatie van het toezicht en tegengaan kartelvorming. politiek en maatschappelijk middenveld Zorgverzekeraars Concretiseren van het overheidsbeleid door zorginkoop en calculeren van zorgpremie (schadelast versus inkomsten) zorgakkoorden verzekerden stemmen met de voeten Concurrentie met andere zorgverzekeraars Ziekenhuizen Invullen zorgarrangementen door het vinden van een goede balans in prijs en kwaliteit zorgverzekeraars concurrentie met andere zorgaanbieders preferenties zorgconsumenten Zorgconsumenten Zorgconsumptie wordt gestuurd door zorgaanspraken en consumentenpanels IGZ NPCF zorgverzekeraars veranderen of meanderen 7
Kostendrivers Omvang verzekeringsdekking Medische technologie Assertiviteit zorg cliënten Bevolkingssamenstelling 85+ jaar 75-84 jaar 65-74 jaar 45-64 jaar 25-44 jaar 15-24 jaar 1-14 jaar 0 jaar 2040 2025 2009 2005 0 2.000.000 4.000.000 6.000.000 veranderen of meanderen 8
Ontwikkeling ziektebeelden komende 15 jaar Nederland wordt geconfronteerd met een grote toename chronische ziekten Comorbiditeit is het zorgthema van de toekomst, het aantal ziekten per oudere stijgt sterk Resistentie voor antibiotica vormt een toenemend probleem Behandelbaarheid van complexe ziekten neemt toe, mede dankzij de medisch technische ontwikkeling De verpleging en verzorging voor chronisch zieke ouderen vormt een toenemende maatschappelijke last. De herinrichting van de langdurige zorg moet hiertegen een dam opwerpen veranderen of meanderen 9
Status > Patiënt typologieën Hoog Midden Laag Volgzame zorgcliënten 16% Luxegerichte zorgcliënten 8% Consumptiegerichte zorgcliënten 22% Kwaliteitsgerichte zorgcliënten 10% Resultaatgerichte zorgcliënten 13% Gemaksgerichte zorgcliënten 10% Maatschappijkritische zorgcliënten 10% Eigenzinnige zorgcliënten 11% Jongeren beleven zorg anders dan ouderen. De verwachting is dat vanuit het geïndividualiseerde perspectief jongeren meer consumptiegericht zijn. Zij zijn doorgaans goed geïnformeerd via de sociale media en daardoor tegelijkertijd kritisch Ouderen zijn doorgaans minder kritisch en volgzaam Waarden > Traditioneel behouden Modern bezitten verwennen Postmodern ontplooien beleven Bron: Motivaction veranderen of meanderen 10
Bekostigingsmodellen door de jaren heen 1980 - Betalen per verrichting (fee for service) Prikkel tot productie Ongecoördineerde zorgverlening Preventie geen issue 2000 - Budgettering (ziekenhuis, AWBZ instelling) Administratief eenvoudig Kostenbeheersing Lage productiviteit, wachtlijsten 2007 - Productiebekostiging (DBC of Zorgzwaartepakketten) Kostenbeheersing Niet voldoende integraal Geen prikkel kwaliteit en doelmatigheid Praktijkvariatie groot, gevaar voor onderbehandeling Ondoorzichtigheid tarieven en hoge transactiekosten 2015 Populatiebekostiging? veranderen of meanderen 11
Populatiegebonden bekostiging: de kern Bij populatiegebonden bekostiging ontvangt de zorgaanbieder een bedrag per ingeschreven patiënt, dat onafhankelijk is van het zorggebruik. Het vergoedingsbedrag per jaar is gebaseerd op het risicoprofiel van de populatie. De uitkomsten van zorg worden gemeten en vastgesteld. Eventueel is risicoparticipatie tussen de zorgaanbieder en zorgverzekeraar op termijn een optie. Uitgangspunten Resultaten Betaal niet voor volume, maar voor waarde Ga van input naar output financiering Doorbreek schotten in de financiering Laat de aanbieder het budget beheren, op grond van een vast bedrag per groep verzekerden, gewogen voor het risicoprofiel Weghalen perverse financiële prikkels Prikkel tot doelmatigheid en preventie Bekostiging van groepen in plaats van individuen Zorgaanbieders profiteren mee in geboekte gezondheidswinst en krijgen een deel minder kosten terug veranderen of meanderen 12
Effecten van populatiegebonden bekostiging Realiseren van zorg dichtbij Een innovatieve bijdrage tot zorgvernieuwing over de financieringsdomeinen; Door zorgcoördinatie het op termijn realiseren van schadelastbeheersing onder behoud of verbetering van de kwaliteit; Geeft voor de zorgverzekeraar reliëf aan de functie van maatschappelijk ondernemer; Starten van een leertraject om zorgcarrières beter te volgen en te sturen. veranderen of meanderen 13
Veranderingen op de middellange termijn Cure en care raken steeds meer verweven Anderhalvelijnszorg is de verbindende schakel tussen huisarts en specialist Technologie zorgt voor andere zorgarrangementen Zorg aan huis door domotica en inzet e-health Vermindering ligduur in ziekenhuizen Verschuiving naar speciaalzaken, waaronder ZBC s en geïntegreerde zorgpaden Eigen verantwoordelijkheid van de burger leidt tot andere invulling zorg en ondersteuning veranderen of meanderen 14
Concurrentieanalyse ziekenhuizen Nieuwe toetreders ZBC s en private klinieken Commerciële ziekenhuizen Initiatieven a la Loek Winter Leveranciers Thuiszorgorganisaties Anderhalvelijnscentra Groepspraktijken huisartsen Bestaande concurrenten Toename onderscheidend vermogen /specialisatie Toenemend risicodragerschap Kopers Meer aandacht voor prestatiebekostiging Mondige en kritische consumenten (empowerment) Substituten Substitutie zorg van ziekenhuis naar eerste lijn (chronische zorg) Zelfdiagnose door techniek veranderen of meanderen 15
Herinrichting curatieve zorg: de juiste koers bepalen! Regionaal ziekenhuis Bovenregionaal ziekenhuis Basale zorg, goedkoop en kwalitatief uitmuntend Zeer hoogwaardige complexe zorg anderhalvelijnszorg Zorghotel Opvang laagcomplexe zorgvraag, diagnostiek en screening veranderen of meanderen Nazorg in locale setting 16
Ziekenhuiszorg in de toekomst Herschikking van het landschap Ziekenhuis ontpopt zich als een netwerkorganisatie Focus op afstemming zorg- en ondersteuningsbehoefte in de regio Actoren stellen andere prioriteiten: Gemeenten sturen aan op samenwerking cure en care Zorgverzekeraars zetten in op rationalisatie en kwaliteitsoptimalisatie Zorgconsumenten verwachten klantvriendelijke zorg veranderen of meanderen 17
Ziekenhuiszorg zal fragmenteren! Langdurige zorg in instellingen Zelfmanagement Gespecialiseerde zorg in ZBC s Nazorg in hotelachtige omgeving Eerste en anderhalvelijnscentra Bij de patiënt / cliënt thuis veranderen of meanderen 18
Veranderen of meanderen? veranderen of meanderen 19