Inhoudstafel Inleiding 1. Meer flexibiliteit voor u als erflater... 1 1.1. De Code Napoléon aan vernieuwing toe... 1 1.2. Een grondige hervorming, in drie fasen... 1 2. Meer maatwerk mogelijk... 1 Deel I. 2.1. De rode draad... 1 2.2. Niet alleen nieuwe regels rond erven... 2 2.3. Uw successie vrijer plannen: via een testament, een huwelijkscontract en/of schenkingen... 2 Erfrecht in beweging 1. Onder Europese impuls... 3 1.1. Nieuwe Europese regels... 3 1.2. Vanaf 17 augustus 2015 zullen die gelden, ook in België... 3 1.3. Zelfs nu al rekening mee houden en in actie schieten?... 3 1.3.1. Voor een ander dan het Belgische erfrecht kiezen?... 3 1.3.2. Doe het nú, nu het nog kan... 4 1.3.3. De drie klassieke vragen in dat verband onder de loep genomen... 4 1.4. Enkele belangrijke aandachtspunten en opmerkelijke Europese nieuwigheden... 6 1.4.1. Niet alle aspecten van een erfenis Europees geregeld.... 6 1.4.2. Eenheidsstelsel voor uw roerend én uw onroerend patrimonium... 7 1.4.3. De Europese regels toch universeel toegepast.... 7 1.4.4. Het nut van de Europese Erfrechtverklaring... 8 1.4.5. Op zoek naar een land met de voor u interessantste erfrechtregels: keuze, maar straks beperkt... 8 II
2. De modernisering van het Belgische erfrecht in drie golven... 9 2.1. Fase één is rond, fase twee staat op stapel... 9 2.2. Wat heeft fase drie voor u in petto?... 10 3. Nieuwe regels: wat is er daarbij voor u van belang?... 10 3.1. Generation skipping voortaan ruimer mogelijk?... 10 3.1.1. Via een schenking kon het al bij leven... 10 3.1.2. Nu ook een erfenissprong na het overlijden... 11 3.1.3. Wat moet u daarvoor doen?... 11 3.2. Komt het geld van uw levensverzekering nog wel in de juiste handen terecht? Als u tijdig reageert zeker wel... 12 3.2.1. Uw levensverzekeringscontract wordt achter uw rug herschreven.. 12 3.2.2. Wie heeft u destijds begunstigd? Mogelijk wordt er daarmee op termijn geen rekening meer gehouden... 12 3.2.3. Kunt u dat rechtzetten? Ja, maar het best zo snel mogelijk... 13 3.2.4. De nalatenschap als begunstigde komt u beter uit... 13 3.3. De deur toe voor de klassieke methode van onterving via een levensverzekering?... 14 3.3.1. Waarover gaat het precies? Reservataire rechten... 14 3.3.2. Hoe werden de regels omzeild?... 15 3.3.3. Sinds kort de uitweg geblokkeerd... 16 3.4. Kunt u terugkomen op een gedane schenking?... 16 3.4.1. Eens gegeven, altijd gegeven blijft de regel... 16 3.4.2. Wanneer is een herroeping voortaan uitzonderlijk nog of niet meer mogelijk?... 17 3.4.3. Wat zijn de sancties in geval van een ondankbare begiftigde?... 23 3.4.4. De gevolgen van de ontbinding wegens ondankbaarheid... 25 3.5. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving, nog steeds een redmiddel tegen een nalatenschap met schulden?... 25 3.5.1. Aanvaarden of verwerpen? U kiest voor de tussenoplossing... 26 3.5.2. Toch zuiver aanvaard? Uitkijken voor de valkuil... 28 3.6. Sowieso erfgenaam, no matter what?... 29 3.6.1. Onwaardig om te erven? De redenen werden grondig geactualiseerd... 30 3.6.2. De gevolgen zijn nu veel zwaarder... 33 III
4. Wat heeft de Belgische wetgever in de toekomst nog in petto?... 34 4.1. Verbod op het sluiten van overeenkomsten over nog niet opengevallen nalatenschappen: het einde is in zicht... 34 4.2. Via een huwelijkscontract de kinderen volledig buitenspel zetten?... 36 4.3. Meer vrijheid voor de erflater bij een inperking van de rechten van de reservataire erfgenamen... 36 4.3.1. De wettelijke reserves aan banden... 36 4.3.2. De aantasting van de reserve niet in natura hersteld, maar in waarde gecompenseerd... 36 4.4. Erkenning van een op maat gemaakte regeling voor nieuw samengestelde gezinnen... 37 4.5. De kopzorgen van een vermogensrechtelijke regeling voor (mentaal) gehandicapte kinderen binnenkort verzacht... 37 Deel II. Successieplannings opportuniteiten voor de zelfstandige ondernemer in het licht van de wijzigende wetgeving 1. Regeling via een huwelijkscontract... 38 1.1. Welk soort huwelijkscontract moet u kiezen en waarom?... 38 1.1.1. Hoe werkt het wettelijke stelsel?... 38 1.1.2. Kiezen voor een zuivere scheiding van goederen?... 40 1.1.3. Correcties nodig omdat het anders niet billijk is?... 41 1.2. Kinderen uit een vorig huwelijk bevoordelen: tot op zekere hoogte was dat al mogelijk... 44 1.3. Schenken aan uw echtgenote: een beter alternatief?... 45 1.4. Heeft een samenlevingscontract dezelfde mogelijkheden als een huwelijkscontract of kunt u dat beter aanvullen met een testament en/of een schenking?... 45 1.4.1. Een optimaal samenlevingscontract, bestaat dat?... 45 1.4.2. Aanvullen met een testament... 46 1.4.3. Meer garantie met een aanwasbeding... 46 1.4.4. Schenken bij leven... 47 1.5. Een bestaand huwelijkscontract aanpassen: nuttig en/of noodzakelijk?... 48 IV
2. Regeling via een testament... 48 2.1. Een testament volledig naar uw wens als erflater of toch nog begrensd?... 48 2.2. Voor welke testamentvorm kunt u opteren?... 50 2.2.1. Onderhands testament... 50 2.2.2. Notarieel testament... 50 2.2.3. Internationaal testament... 50 2.2.4. Welke vorm is het meest aangewezen?... 50 2.3. Hoe kunt u uw testament fiscaal gezien optimaliseren?... 51 2.3.1. Verdeel en (be)heers (de fiscale druk)?... 51 2.3.2. Meteen naar de kleinkinderen springen?... 51 2.3.3. Tweetrapsmaking of fideïcommis de residuo : een fiscaalvriendelijk alternatief?... 51 2.3.4. De duolegaten onder vuur? Opnieuw geschrapt van de zwarte lijst... 52 2.4. Geen automatisch erfrecht voor samenwonende partners Te kort door de bocht of niet?... 53 2.4.1. Wettelijk of enkel feitelijk samenwonend?... 53 2.4.2. Veiligheidshalve het vermogen overdragen van de ene naar de andere... 55 2.5. Is de testamentaire toebedeling van de gezinswoning aan de langst levende partner een goede keuze? Wat indien de gezins woning eigendom is van de vennootschap?... 56 2.5.1. De gezinswoning gratis vererfd, de verleiding is dus groot... 56 2.5.2. Voor uw kinderen een vergiftigd geschenk?... 57 2.5.3. Uitkijken met tontine- of aanwasbedingen... 58 2.5.4. Wat met de gezinswoning in een vennootschap?... 58 2.6. Een (mentaal) gehandicapt kind, wat nu?... 58 2.6.1. U botst op de grens van de erfrechtelijke reserve, voorlopig toch... 59 2.6.2. De Belgische private stichting: eens die herzien is ook een valabele piste... 61 3. Regeling tijdens leven... 63 3.1. Een aantal kritische bedenkingen vooraleer u iets regelt... 63 3.2. Het een en ander optimaliseren i.v.m. uw vennootschap... 63 3.2.1. Verkopen of schenken?... 63 3.2.2. Verkoop, eventueel via de omweg van een holding... 63 V
3.2.3. De schenking: een eenvoudiger en fiscaal gezien interessanter alternatief?... 65 3.2.4. Toch beter laten vererven?... 67 3.2.5. Hoe kunt u dan voorzien in controlebehoud? Via een bijzondere vennootschap... 67 3.2.6. Hoe kunt u bovendien inkomstenbehoud voorzien?... 74 3.3. De overdracht van onroerende goederen, een kostelijke grap? De gesplitste aankoop definitief van tafel geveegd?... 74 3.3.1. Hoeveel kost het u?... 74 3.3.2. Goedkoper af met een patrimoniumvennootschap?... 75 3.3.3. Kan een gesplitste aankoop nu nog? Of misschien net weer?... 76 3.3.4. In hoeverre zet u zich met zo n gesplitste aankoop vast?... 77 3.4. Hoe kunt u de overdracht van beleggings- en geldportefeuilles ideaal structureren?... 77 3.5. Antiek en kunstvoorwerpen toebedelen aan de kinderen en er toch van blijven genieten, hoe kunt u dit realiseren?... 79 3.6. Verkoop op lijfrente: een ideaal alternatief of toch addertjes onder het gras?... 80 Deel III. De nieuwe antimisbruikbepaling 1. Wat ging eraan vooraf?... 82 2. Moet u hier voortaan ook in de privésfeer van wakker liggen?... 84 2.1. De nieuwe antimisbruikbepaling is niet helemaal nieuw... 84 2.2. Verduidelijking door de Administratie: deel 1... 85 2.3. Tweede verduidelijking: eindelijk meer klaarheid omtrent zwarte en witte lijst... 87 2.4. Een storm in een glas water?... 88 VI