Regie in de Regio Toerisme & Vrijetijd in West-Brabant

Regie in de Regio Toerisme & Vrijetijd in West-Brabant PUNT West-Brabant december 2010 (concept)

Inhoudsopgave 1 Aanleiding... 3 1.1 Gezamenlijk doel... 3 1.2 Huidige situatie... 3 2 Op weg naar regie in de regio... 4 3 Vier verschillende scenario s... 6 3.1 Scenario 1: Status Quo... 6 3.2 Scenario 2: Platform Plus... 6 3.3 Scenario 3: Promotie Bureau... 7 3.4 Scenario 4: Full-service Promotie... 8 3.5 Conclusie... 8 4 Het vervolg... 9 Bijlage 1... 10 Pagina 2 van 11

1 Aanleiding Uit analyses van diverse (branche-)organisaties, overheden én uit de praktijk blijkt dat er in de regio West-Brabant sprake is van versnippering in de toeristisch-recreatieve sector. Dit is niet een probleem dat specifiek is voor deze regio, het is een algemeen bekend fenomeen. De directeur van het NBTC, Jos Vrancken, erkent ook dit probleem maar geeft er een positieve draai en en spreekt zodoende van toerisme als een samengesteld product. Het is een uitdaging om dit product zo efficiënt mogelijk samen te stellen zodat een optimaal resultaat kan worden behaald. Dit is een uitdaging die op ieder niveau (nationaal, provinciaal, regionaal en lokaal) zal moeten worden opgepakt. Zo benoemt Pauline Smeets (Tweede kamerlid PvdA en woordvoerder Toerisme) het tegengaan van de versnippering de belangrijkste kans in de toeristisch-recreatieve sector. In West-Brabant zijn het de ondernemers én overige partijen die de noodzaak voelen om meer regie in de regio te realiseren. Zij hebben, op initiatief van de een inventarisatie gemaakt van alle organisaties (van officiële instanties tot kleine clubjes ) die zich bezighouden met toerisme en recreatie in West-Brabant. Dit is gebeurd tijdens het PUNT-overleg 1. Tegelijkertijd hebben ondernemers verenigd in het project De Zoektocht naar Succes van de Rabobank, eenzelfde probleem aangekaart. In de community West-Brabant gebiedsontwikkeling/promotie is het projectinitiatief besproken om een ontwikkelplatform op te richten vanuit ondernemers. De twee initiatieven, van de Kamer van Koophandel en de Rabobank, zijn op verzoek van de betrokken ondernemers bij elkaar gekomen en staan nu op het punt om de krachten te bundelen. 1.1 Gezamenlijk doel Regie in de regio is alleen mogelijk wanneer de verschillende partijen een gezamenlijk doel hebben. Gezien de veelheid aan partijen, gecombineerd met de behoefte aan focus, zal de formulering van een gezamenlijk doel zo helder en eenvoudig mogelijk moeten zijn. Vooralsnog is het doel dat alle partijen lijkt te binden: toename van de toeristische bestedingen in de regio West-Brabant. Dit gezamenlijke doel zal uitgangspunt zijn van alle inspanningen. Zodra activiteiten binnen het project hier niet direct of indirect aan bijdragen, zullen deze niet worden uitgevoerd. 1.2 Huidige situatie Uit een recente inventarisatie blijkt dat er ruim 50 organisaties, cq samenwerkingsverbanden, actief zijn met toerisme en vrijetijd in West-Brabant. Dit betreft bestaande organisaties (Kamer van Koophandel, Rabobank, VVV, etc.), brancheverenigingen (KHN, Recron, HISWA, etc.) en samenwerkingsverbanden tussen ondernemers veelal in de vorm van een stichting (Camplus, Internationale profilering, Magie van de Baronie, etc.). Ook bij de overheid in de regio is toerisme en vrijetijd een onderwerp dat aandacht krijgt; in regionaal verband door SES West-Brabant en op lokaal niveau zijn er diverse toeristische platforms (gemeente vaak samen met ondernemers). Desalniettemin blijven nieuwe samenwerkingsverbanden opkomen. De meerderheid van deze initiatieven ontstaan door een behoefte aan promotie en het meer eenduidig naar buiten kunnen treden voor verhoogd resultaat (het fungeren als aanspreekpunt). Naast deze activiteiten zijn de investeringen aanzienlijk. Genoemde organisaties investeren veelal zelf in projecten, maar ook subsidies (Leader, REAP, Pieken in de Delta, etc.) zorgen voor een aanzienlijke veelheid aan projecten en kapitaal. Meer regie tussen de verschillende partijen kan zodoende ook bijdragen aan een grotere effectiviteit van investeringen. 1 In het PUNT-overleg zitten vertegenwoordigers van: KvK, Koninklijke Horeca Nederland, Recron, Vereniging Varen in Brabant, Stichting Cultuurhistorie, Coöperatieve vereniging van VVV s Midden- en West-Brabant, SES West-Brabant, TOP Brabant, NHTV Kenniscentrum, Gebiedscommissies.

2 Op weg naar regie in de regio Toerisme houdt niet op bij de grens van een gemeente, regio of provincie. Daarom zal op ieder niveau een goede organisatie moeten worden gerealiseerd. Op nationaal niveau heeft Gastvrij Nederland 2 een belangrijke stap gezet voor de integrale aanpak van de sector. Op provinciaal en regionaal niveau zijn dergelijke brede samenwerkingsverbanden nog niet tot stand gekomen. De behoefte om een dergelijke structuur in West-Brabant neer te zetten heeft voor de ondernemers in deze regio een grote prioriteit. Niet om weer een bestuurlijke laag te creëren maar om gezamenlijk flexibeler en slagvaardiger om te kunnen gaan met de veranderende omgeving. Een dergelijk samenwerkingsverband zou zorg moeten dragen voor een helder management van de bestemming. Dit wordt veelal destinatie management genoemd. Dit speelt zich af op landelijk niveau en daaronder vallen de verschillende provincies. Onder de provincies bevinden zich vervolgens de regio s (zie figuur). Destinatie Management Organisatie ~ regio A ~ Destinatie Management Organisatie ~ provincie ~ Destinatie Management Organisatie ~ regio B ~ Destinatie Management Organisatie ~ regio C ~ De wens voor regie in de regio blijkt uit de analyse van de huidige situatie, onderzoeken die in opdracht van bedrijven én overheid zijn uitgevoerd 3 en uit het feit dat ondernemers gezamenlijk het initiatief hebben genomen voor deze notitie. Een goede structuur in de regio biedt ook voordelen op provinciaal niveau. Momenteel wordt er gewerkt aan een Brabantbrede visie op de toekomst van toerisme en vrijetijd door TOP Brabant. Ook zijn er ontwikkelingen vanuit het Vrijetijdshuis (zoals de toeristische database en Brabants Buiten ). Het streven van de regionale regiegroep zou moeten zijn dat de beschikbare middelen optimaal worden benut. Informatie en middelen bewegen dus twee kanten op: vanuit de regio naar de provincie, maar ook vanuit de provincie naar de regio. In de ogen van ondernemers zal deze regionale destinatie management organisatie een publiek-private samenwerking zijn. Voor het bedrijfsleven heeft dit als voordeel niet geheel afhankelijk te zijn van subsidies en de daarbij behorende (strategische) keuzes. Voor de overheid heeft dit als voordeel dat een dergelijke samenwerking niet buiten de overheidsplannen om gaat. Idealiter betalen beide partijen, dus beide partijen hebben inspraak bij resultaatafspraken. Daardoor moeten afspraken duidelijk worden geformuleerd en kan meer resultaatgericht gewerkt worden. Gezien de huidige situatie (o.a. bezuinigingen, economische onzekerheid) zullen partijen de handen ineen moeten slaan om meer te doen met minder geld. Een samenwerking tussen publieke- en private partijen kan hiervoor een oplossing zijn 4. Deze organisatie is bij voorkeur een zelfstandige organisatie welke een regiefunctie heeft (ookwel genoemd; loket, deurbel, spin in t web). In deze organisatie komt de expertise van alle bestaande 2 Gastvrij Nederland is de Nationale Raad toerisme, recreatie, horeca en vrije tijd. Hierin zijn verenigd: ANVR, ANWB, CLC Vecta, Club van Elf, HISWA, Koninklijke Horeca Nederland, Koninklijk Nederlands Vervoer, NBTC, Nederlandse Museumvereniging, Nederlandse Vereniging van Luchthavens/Schiphol, Nederlandse Vereniging van Dierentuinen, RECRON, Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals, Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties, VVV Nederland 3 Een selectie van deze rapporten: Toerisme in West-Brabant (Brabant Vakantieland, 2008), Destinatie Marketing West-Brabant, een eerste aanzet (Sommen, 2010), Branding West-Brabant (Vink, 2010). 4 Zie: Meer doen met minder geld: de financiële voordelen van partnerships (ZKA, 2010). Pagina 4 van 11

organisaties én ondernemers samen. Ook het ontwikkelplatform, zoals voorgesteld door de ondernemers van De Zoektocht, heeft hierin een plaats. Voordeel van deze integrale benadering is dat er ook direct informatie uitwisseling kan plaatsvinden met andere specialisaties (o.a. onderzoek en wet-en regelgeving) zodat nieuwe ontwikkelingen direct getoetst kunnen worden op haalbaarheid (toename efficiëntie). Promotie & Marketing Verkoop, thema s, etc. Ontwikkeling producten & projecten Financiën Subsidie-advies, etc. Regie in de Regio West-Brabant Wet- en regelgeving RO, lobby, etc. Onderzoek Marktonderzoek, monitor, etc. In deze notitie wordt enkel gekeken naar de gewenste structuur, zonder direct naar de invulling te kijken. Deze invulling zal ontstaan door alle bestaande, actieve partijen. Het plaatsen van de poppetjes zal in overleg met de diverse partijen moeten gebeuren. In bijlage 1 zijn de bestaande organisaties en samenwerkingsverbanden alvast onder de verschillende thema s benoemd om de complexiteit na te gaan van de verschillende thema s. Het zijn al deze organisaties die met hun eigen verantwoordelijkheden en identiteit vorm geven aan de uitvoering. Voor de uitvoering hoeft dus geen nieuwe organisatie te worden opgericht; het gaat uitsluitend om de coördinatie tussen de organisaties. Pagina 5 van 11

3 Vier verschillende scenario s Over het algemeen is een meerderheid het erover eens dat er nog een slag te slaan is wat betreft samenhang binnen de toeristische sector in West-Brabant. Om hierover een beeld te vormen zijn vier scenario s opgesteld. Deze scenario s zijn ter inspiratie voor een denkrichting over versterkende samenwerking. Hieronder kort de essentie van de verschillende scenario s, de voor- en nadelen en een advies dat meegenomen moet worden in het verdere proces 5. 3.1 Scenario 1: Status Quo Status Quo: Alles blijft zoals het nu is. Promotie blijft versnipperd (geen samenhang in promotie van de regio). Het is ieder voor zich. Promotie die verder gaat dan het eigen bedrijf/organisatie komt tot stand door (spontane) samenwerkingsverbanden, gestimuleerd door subsidie-mogelijkheden. Voordelen De huidige (organisatorische) situatie doet recht aan de versnipperde toeristische regio die West-Brabant is. Er is geen één West-Brabant, dus de versnippering hoort daarbij. De situatie laten zoals het is, is veilig; met korte lijnen en dicht bij huis. Ook hoeft er geen verantwoording genomen te worden voor anderen. Nadelen Diezelfde versnippering wordt ook als nadeel ervaren, als één grote warboel. Daarnaast is niets doen ook inefficiënt, er moeten steeds nieuwe structuren opgezet worden. Nieuwe samenwerking met een (te) korte looptijd en bij de start zijn veel beloften maar het einde van de subsidie betekent veelal het einde van het project (en de samenwerking!). Voor kleinere partijen is dit moeilijk vol te houden. Vaak zijn deze projecten ook nog eens aanbodgericht, in plaats van vraaggericht. Daarnaast kost Ieder project, iedere samenwerking geld (subsidies). Advies Op basis van dit scenario zijn een aantal adviezen gegeven voor het verdere proces. De meerderheid is van mening dat dit geen wenselijk scenario is, maar dat er iets moet gebeuren: o Regie is van belang; o Tijd voor verandering; o Snel schakelen, tijd is kostbaar. 3.2 Scenario 2: Platform Plus Platform +: Eén faciliterend, coördinerend loket (binnen bestaande regionale organisatie) voor alle toeristisch-gerelateerde onderwerpen, ondergebracht bij één van de bestaande organisaties en samenwerkingsverbanden. Regelmatig vinden thema-overleggen plaats. Informatie uit deze overleggen wordt breed verspreid. Er wordt gestreefd naar een Brabant-brede promotie en samenhang, door zowel bedrijfsleven als overheid. Iedere subregio heeft duidelijk zijn eigen identiteit. Voordelen Vooral de samenwerking tussen overheid en ondernemers wordt als pluspunt gezien. Agenda s moeten hiervoor op elkaar afgestemd worden. Een dergelijke heldere structuur met duidelijke vertegenwoordigers van de sectoren zou zeker een voordeel zijn. Dit scenario zou goed zijn om (op korte termijn) mee te starten. 5 Deze voor- en nadelen en adviezen vormen de output van een brainstormsessie op 2 december 2010 waar deze 4 scenario s ter inspiratie zijn voorgelegd. Deelnemers aan deze sessie waren vertegenwoordigers van: Vrijetijdshuis Brabant, Camplus, KvK, Magie van de Baronie, Recron, Coöperatieve vereniging van VVV s Midden- en West-Brabant, Koninklijke Horeca Nederland, TOP Brabant, SES West-Brabant, Boergondisch West- Brabant, Stichting Internationale Profilering Breda, Gebiedscommissies, VVV Altena Biesbosch, Brabant aan de Biesbosch, Rabobank s Zoektocht naar Succes. Pagina 6 van 11

Nadelen Het tweede scenario heeft als nadeel er geen duidelijke verantwoordelijkheden zijn en geen concrete output benoemd is. Met alleen praten en vergaderen wordt er nog niets uitgevoerd. Te veel praten kost geld en het scenario oogt ook te bureaucratisch. Daarbij is de vrijblijvendheid een nadeel, dit is namelijk niet goed voor de continuïteit. De vraag is ook hoe alle bestaande partijen (project-vertegenwoordigers) hier in gepast kunnen worden. Advies Dit scenario spreekt niet tot de verbeeldings als de ideale situatie. Het advies is vooral om het idee nog verder uit te werken. Een duidelijke lange termijn visie is gewenst met korte termijn resultaten. Hiervoor moet ook gezocht worden naar goede voorbeelden (best practices). 3.3 Scenario 3: Promotie Bureau Promotie Bureau: Eén organisatie die activiteiten in toeristisch West-Brabant coördineert (zoals bijvoorbeeld door informatie-uitwisseling, overleg en netwerken) én dit weet te koppelen aan uitvoering. Daarnaast geeft deze organisatie marketingadvies (inclusief het overzicht van alle beschikbare middelen) aan ondernemers en samenwerkingsverbanden waardoor een eenduidig Brabantbrede promotie dichterbij is. Ondernemers worden gestimuleerd om promotie-uitingen af te stemmen op de uitgezette strategie, huisstijl etc. Voordelen Het grootste voordeel van dit scenario is de goede structuur waarin alle partijen bij elkaar gebracht worden om kennis uit te wisselen en optimale afstemming te creëren. Hiermee kan toeristische bekendheid worden gecreëerd, indien draagkracht aanwezig is voor een brede regionale aanpak. Een dergelijk promotiebureau zorgt ook voor een heldere relatie tussen provincie en regio en vice versa. Tegelijkertijd houden deelnemers wel autonomie in dit scenario. Nadelen Nadeel van dit scenario is dat de versnippering van partijen kan blijven bestaan. Ook is er sprake van een overlegstructuur, wat minder dynamisch overkomt. Niet iedereen betaalt en het gevaar bestaat dan dat nietbetalende ondernemers buiten de boot vallen. Hiermee is het promotiebureau niet objectief, maar de betaler bepaalt. De overheid speelt geen grote rol, maar deze zou juist wel moeten faciliteren. Dit scenario lijkt nog niet krachtig genoeg, ook niet naar de politiek. Advies Op basis van dit scenario zijn een aantal adviezen gegeven voor het verdere proces. Dit scenario wordt voorzichtig positief ontvangen. Er moeten duidelijke condities worden gesteld, maar wellicht is het een scenario dat op termijn haalbaar is. De adviezen hiervoor: o Zorg voor commitment van alle partijen, ondernemers én overheid; o Zorg voor transparantie; wat wordt er met het geld gedaan? o Creëer een regionaal bureau mét verplichting, niet vrijblijvend; o Maak dit scenario, het promotiebureau, een tussenstap naar scenario 4; o Gebruik bestaande kennis en fte s in plaats van een een extra laag te creëren. Pagina 7 van 11

3.4 Scenario 4: Full-service Promotie Full-service promotie: een nieuwe marketingorganisatie die West-Brabant een sterke positie geeft binnen het product Brabant. Er wordt fors geïnvesteerd in promotie-campagnes en ondernemers kunnen diverse promotie-pakketten afnemen. Alle subregio s vallen ook onder deze marketingorganisatie. Promotie-uitingen van ondernemers worden afgestemd op de uitgezette strategie, huisstijl etc. Voordelen: Een organisatie die full-service de promotie verzorgt voor de regio s in West-Brabant heeft vele voordelen zoals: o Verhoogde efficiëntie: lagere kosten, meer resultaat; o Sterke communicatie (boodschap) door gezamenlijke uitstraling; o Verhogen van kennis; o Sterke, duidelijke lijnen; Eén organisatie voor alle vragen én promotie lijkt een groot voordeel. Ondersteuning naast promotie wordt als een extra, toegevoegde waarde gezien. De vraag hoe een dergelijke organisatie (de kosten!) te realiseren is, is wel een relevante. Nadelen: Naast grote voordelen, bestaan er ook (mogelijk) grote nadelen voor een dergelijk full-service promotiebureau. De grootste nadelen worden gezien in de bedreiging voor de eigen identiteit (subregio/individuele ondernemer). Een consequentie hiervan zou namelijk kunnen zijn dat bepaalde organisaties/samenwerkingsverbanden opgeheven moeten worden. Een te sterke focus op regionale schaal is daarom een nadeel. Wanneer dit ook een merknaam bureau zou worden, is dit een nadeel. De waarschijnlijk hoge kosten zijn een groot nadeel; het moet voor iedereen (grote en kleine ondernemers) betaalbaar blijven en dit scenario kent erg hoge contributiekosten. Een mogelijk nadeel is ook dat er misschien (te) veel kortlopende projecten worden geïniteerd. Advies voor uitvoer: Ook op basis van dit scenario zijn enkele adviezen geformuleerd: o Houdt dit voorbeeld als toekomstbeeld; o Zorg voor een convenant van alle (!) partijen in de regio, welke niet vrijblijvend is; o Onderzoek voorbeelden elders in Nederland, bijvoorbeeld Friesland; o Zorg voor herkenbaarheid; o Wees faciliterend voor ondernemers; o Biedt ruimte aan sub-identiteiten en sub-boodschappen; o Implementeer dit stap voor stap, let op lange tenen; o Pas op voor het voorbijstreven van kleinschalige initiatieven 3.5 Conclusie Hoewel er nog erg veel aandacht moet worden besteed aan verdere plannen en uitwerking, is één ding duidelijk: er moet iets gebeuren. Er is een lichte voorkeur ontstaan voor een zelfstandige organisatie. Hierbij zou de focus moeten liggen op een groeiend proces; dus te beginnen met scenario 2, groeiend naar 3 en mocht dit gewenst zijn doorgroeien naar een scenario met een full-service promotie-organisatie (al dan niet commercieel). Pagina 8 van 11

4 Het vervolg Deze notitie is een dynamische. Het begon met de eerste ideeën omtrent een verbeterde samenwerking. Door voortschrijdend inzicht (meer informatie, andere invalshoeken, brainstormsessies, e.d.) wordt de notitie aangepast. Zodoende wordt getracht een ideaalsituatie voor ogen te krijgen en de weg daarnaar toe uit te zetten. In grote lijnen zijn de stappen in dit proces: 1. Notitie verfijnen Formuleren van een ideale situatie waar velen zich in kunnen vinden en die dus breed wordt gedragen (ondernemers, overheid en overige stakeholders). 2. Haalbaarheid (Financiële) haalbaarheid van de regierol (platform, publiek-private of commerciële organisatie) onderzoeken. Analyse van belangen is hierbij essentieel. 3. Lobby Zodra er overeenstemming is over de plannen zal de lobby gestart moeten worden (voor en door stakeholders en ondernemers). 4. Samenwerking Regionale partijen bijeen brengen die willen participeren. 5. Uitvoering Rolverdeling en starten met de uitvoer van acties. Pagina 9 van 11

Bijlage 1 Promotie & Marketing Organisaties en samenwerkingsverbanden die zich in West-Brabant bezighouden met promotie en marketing. 2018 Brabant Stad Beleef De Rith Brabant aan de Biesbosch Brabants Landschap Camplus Coöperatieve Vereniging van VVV s West-en Midden Brabant Gastvrijheidspluim Lokale VVV s Magie van de Baronie Natuurmonumenten Ondernemersvereniging Brabantse Wal SES West-Brabant Staatsbosbeheer Stichting Cultuurhistorie West-Brabant Stichting Internationale Profilering Breda Stichting Kwaliteit, Vrijetijd en Dienstverlening Vereniging Boergondisch West-Brabant Vereniging Varen in Brabant Vrijetijdshuis Brabant Financiën Organisaties en samenwerkingsverbanden die zich in West-Brabant bezighouden met advies over en verstrekking van subsidies en andere financiële mogelijkheden: Gebiedscommissies en reconstructiecommissie HISWA Vereniging Koninklijke Horeca Nederland Rabobanken Zuidwest-Nederland REAP RECRON Brabant Waterschap ZLTO Onderzoek Organisaties en samenwerkingsverbanden die zich in West-Brabant bezighouden met (markt)onderzoek (o.a. monitor) en informatie over ontwikkelingen en trends. Gebiedscommissies en reconstructiecomissie Lokale VVV s NHTV / Kenniscentrum (kust)toerisme Provincie Noord-Brabant Rabobanken Zuidwest-Nederland SES West-Brabant Vrijetijdshuis Brabant Waterschap ZLTO Pagina 10 van 11

Wet-en regelgeving Organisaties en samenwerkingsverbanden die zich in West-Brabant bezighouden met advies over wet-en regelgeving en beleid. Brabants Landschap HISWA Vereniging Koninklijke Horeca Nederland Natuurmonumenten Provincie Noord-Brabant RECRON Brabant REWIN SES West-Brabant Staatsbosbeheer TOP Brabant Waterschap ZLTO Ontwikkeling Organisaties en samenwerkingsverbanden die zich in West-Brabant bezighouden met productontwikkeling alsook projectontwikkeling. 2018 Brabant Stad Beleef De Rith Brabant aan de Biesbosch Brabants Landschap Camplus HISWA Vereniging Koninklijke Horeca Nederland Lokale VVV s Magie van de Baronie Natuurmonumenten NHTV / Kenniscentrum (kust)toerisme Ondernemersvereniging Brabantse Wal Rabobanken RECRON Brabant SES West-Brabant Staatsbosbeheer Stichting Cultuurhistorie West-Brabant Stichting Internationale Profilering Breda Stichting Kwaliteit, Vrijetijd en Dienstverlening Vereniging Varen in Brabant Vrijetijdshuis Brabant Waterschap ZLTO Pagina 11 van 11