26/05/2015. Workshop assessment bij delier en depressie. Delirium. Screening. Delier? Vormen van delier

Transcriptie

1 Workshop assessment bij delier en depressie Delirium Jessie De Cock Ergotherapeut Gerontoloog titel 2 Delier? Aandachts- en bewustzijnsstoornis Acuut en fluctuerend Verandering in cognitie of ontwikkeling van een waarnemingsstoornis (niet verklaard door dementie ) Vormen van delier Onrustig/hyperactief Apathisch/hypoactief (DSM-V, 2013) Mengvorm 3 titel 4 titel Screening Risicofactoren? Screening Assessment Behandeling Preventie! 5 titel 6 titel 1

2 Risicofactoren? Meestal multifactorieel Predisponerende factoren Uitlokkende factoren Predisponerende factoren Demografische kenmerken: Leeftijd ( 65+) Mannelijk geslacht Cognitieve status: Dementie Geheugenproblemen Depressie Voorgeschiedenis van verwardheid (NICE, 2010; NHG, 2015; Inouye, 2006) 7 titel 8 titel Functionele status: Zorgafhankelijk Immobiel Voorgeschiedenis van vallen Weinig actief Gehoors en/of visuele beperkingen Uitdroging / ondervoeding Medicatie/middelen: Gebruik van psycho-farmaca (slaap-en kalmeermiddelen) Poly-farmacie Alcohol-misbruik Reeds aanwezige ziektes: Chronische nier- en leverziektes Voorgeschiedenis van herseninfarct Neurologische ziektes Ernstige ziekte, terminale ziekte Fractuur, trauma Meerdere ziektes 9 titel 10 titel Uitlokkende factoren: Ziekte: Infectie: blaas en longontsteking Bloedarmoede Zuurstoftekort Koorts Suikerproblemen Ionenstoornissen Schildklierproblemen Acuut neurologisch probleem: Herseninfarct Hersenbloeding Hersenvliesontsteking Hersentumor Medicaties: tal van medicaties kunnen een delirium uitlokken: enkele voorbeelden: Slaap en kalmeermiddelen Parkinsonmedicatie Omgevingsfactoren: Opname op intensieve zorgen, kamer zonder daglicht Gebruik van fixatiemiddelen Gebruik van catheters Pijn Emotionele stress Slaapdeprivatie (lawaai van monitors, nachtelijke procedures en manipulatie,..) Heelkunde: Orthopedische heelkunde Cardiale heelkunde 11 titel 12 titel 2

3 In de praktijk? Checklist Risicofactoren bij opname Cognitieve stoornissen (dementie, depressie, parkinson ) Cerebrale pathologie (CVA, ) 70 jaar Immobiliteit of verminderde ADL activiteit Meerdere chronische aandoeningen Zintuigelijke beperkingen (gezicht en gehoor) Dehydratatie Ondervoeding Langdurig gebruik/misbruik van alcohol en/of psychoactieve medicatie Polyfarmacie (5 of meer geneesmiddelen) Slaaptekort Voorgaande episodes van delirium 1of 2 risicofactoren = matig risico 3 riscofactoren = hoog risico (BVGG, 2010) 13 titel 14 titel In de praktijk? schalen in de praktijk professionals setting Assessment Maar WAT wil je meten? Aanwezigheid? of Ernst? 15 titel 16 titel Aanwezigheid van delier? Delirium observatie screening (DOS) - schaal 13 observaties van gedrag op verschillende tijdstippen af te nemen Ontwikkeld voor verpleegkundigen Wanneer risicofactoren aanwezig Systematische screening > 3 = afname CAM (BVGG, 2010) (Schuurmans, 2001) 17 titel 18 titel 3

4 Bevestigen aanwezigheid van delier Confusion assessment method Specifiek voor ouderen Gestructureerd interview door clinici Opgebouwd volgens DSM IV (4-items) Versie voor intensieve zorgen Afname door getraind professional Differentiaal diagnose delier, depressie, dementie (Inouye, et al., 1990) 19 titel 20 titel Ernst van delier Delier-o-meter Observatie, 12 items Betrouwbaar en valide Bij twijfels steeds de hoogste score Vaak gebruikt door verpleegkundigen Courant gebruik in WZC (de Jonghe & Kalisvaart, 2002) titel 21 titel 22 Oefening Herkennen van symptomen van delier Antwoordmogelijkheden: - Aandachtstoornis - Bewustzijnsstoornis - Stoornis in de gedachtegang - Desoriëntatie - Geheugenstoornis - Waarnemingsstoornis - Psychomotorische agitatie - Psychomotorische vertraging U vraagt het telefoonnummer van de patiënt. Na herhaaldelijk vragen is het duidelijk dat hij het niet weet. 23 titel 24 titel 4

5 Tijdens het stellen van de vragen in een gesprek, doezelt de patiënt in slaap. Je stelt een vraag aan de patiënt maar deze blijft antwoorden op de vorige vraag. Je stelt de vraag duidelijk opnieuw, maar hij antwoord op de vorige vraag. 25 titel 26 titel Het ontbijt wordt opgediend, de patiënt zegt kwaad: Waarom krijg ik eieren als middagmaal? De patiënt reageert verassend vlug op ieder geluid of aanraking. Zijn ogen staan wijd open. 27 titel 28 titel Je vraagt aan een patiënt waarom hij opgenomen is in een ziekenhuis. Hij antwoordt: Ik moet naar de Kastanjedreef. Tijdens een gesprek met de patiënt blijft hij over de bedrand staren. Opeens roept hij: Wat doet die man daar!!? (maar er is niemand) 29 titel 30 titel 5

6 Tijdens een gesprek is de patiënt voortdurend de lakens aan het omrollen, zich aan het rechtzetten en zichzelf weer aan het toedekken. De patiënt blijft in bed liggen tijdens het gesprek. Alle opdrachten voert hij zeer langzaam uit. 31 titel 32 titel Tip: Tip: 33 titel 34 titel 3 niveaus Depressie Symptoom Somatische, psychologische en cognitieve Syndroom Vaak bij ouderen Stoornis Volgens DSM IV criteria + 6 maanden aanwezig: zelden bij ouderen 36 titel 6

7 Screening? Screening? Screening Assessment Behandeling Indicatie depressie? 37 titel 38 titel Mini Geriatrische Depressie Schaal (GDS- 4) Korte screening 4 vragen Afkappunt: 1/4 GDS - 4 JA Nee Voelt u zich vaak moedeloos? 1 0 Hebt u het gevoel dat uw leven leeg is? 1 0 Voelt u zich meestal wel gelukkig? 0 1 Vindt u dat uw situatie hopeloos is? 1 0 Score 1 verder screenen Score = 0 weinig waarschijnlijk dat er een depressie aanwezig is Yesavage JA: Geriatric depression scale. Psychopharm Bulletin 1988;24: ini%20gds%20ou%20gds%204%20i tems.pdf 39 titel 40 titel Geriatrische depressieschalen Ontwikkeld voor < 65 jaar Bevragen ook veel somatische klachten waardoor scores bij geriatrische patiënten vaak verhoogd zijn! Niet geschikt voor ouderen Beck Depression Inventory (Beck et al., 1961) Zung Self Rating Depression (Zung, 1965) Hamilton Depression Rating Scale (Hamilton, 1960) Vragenlijst/interview versies Gevalideerd voor ouderen Tijd! Niet geschikt voor matige vormen van dementie ( MMSE <15/30) 41 titel 42 titel 7

8 GDS-30 items Aanwezigheid + effect van behandeling Totaalscore 0 tot : normale gemoedstoestand 11-20: lichte depressie 21-30: ernstige depressie titel 43 titel 44 Depressie en dementie GDS-15 items Cornell-schaal Observatie en interview patiënt en proxy Stemming! Levenskwaliteit wordt minder in kaart gebracht 45 titel 46 titel Observatieschaal voor depressie 6 ja/nee items > 2 = indicatie tot depressie Matige betrouwbaarheid! 47 titel 48 titel 8

9 Observatie Maakt de pt soms een verdrietige beroerde of depressieve indruk op u? Ja 1 0 Is de pt vaak huilerig of licht geëmotioneerd? 1 0 Lijkt de pt geagiteerd, rusteloos of angstig te zijn? 1 0 Is de patiënt sterk vertraagd tot suf, of is hij onwillig bij mobilisering? Moet de pt vaak worden aangemoedigd om iets voor zichzelf te doen? Lijkt de pt terug getrokken of vertoont hij weinig interesse voor zijn omgeving? Nee = Hulpmiddel Voordelen Geen belasting Vermijden moeilijke en gevoelige vragen Geen actieve medewerking vereist Ecologisch valide Communicatiestoornissen Gemeenschappelijke taal! Nadelen Subjectief Kwantitatief Spontaan gedrag Oorzaak van gedrag wordt niet kaart gebracht! 49 titel 50 titel Referenties Ter info American Psychiatric Association Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders fifth edition (DSM-V). Nederlands Huisartsen Genootschap Standaard Delier. Geraadpleegd via op 12 april Inouye, SK; Studenski, S; Tinetti, ME; Kuchel, GA Geriatric syndromes: clinical research an policy implications of a core geriatric concept. J. Am. Geriatr. Soc (55), NICE Delirium: diagnosis, prevention and management. Geraadpleegd via op 1 mei Belgische Vereniging voor Geriatrie en Gerontologie (BVGG) via Cursus Assessment Patricia De Vriendt, , Master in het beleid, management en zorg in de Gerontologie. VUB. 51 titel 52 titel (NICE, 2010; NHG, 2015; Inouye, 2006) 9