Goed riool, schoon water

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer GEMEENTELIJK RIOLERINGSPLAN DEN HAAG Leeswijzer Goed riool, schoon water In dit plan presenteert de gemeente vanuit de wettelijke verplichting om een gemeentelijk rioleringsplan vast te stellen (Wm art. 4.22) in de volgende hoofdstukken de koers voor het beheer van riolering in de planperiode Waar staan we nu? Dit hoofdstuk beschrijft de huidige situatie van het rioleringsbeheer in de gemeente Den Haag. Naast een beschrijving van het Haagse rioleringssysteem zijn de organisatie, de financiën in de vorige planperiode en de juridische aspecten van rioleringszorg toegelicht. Waar houden we rekening mee? Dit hoofdstuk schetst de landelijke beleidsontwikkelingen waarmee in deze planperiode rekening gehouden moet worden. Bovendien houdt dit plan rekening met ontwikkelingen van de organisatie van de Haagse rioleringszorg en de fysieke omgeving van Den Haag. Daarnaast geeft dit hoofdstuk de afstemming van de rioleringszorg aan met andere gemeentelijke beleidsvelden. Speerpunten Goed riool, schoon water, de titel van dit plan, is de vertaalslag van de kernkwaliteiten schoon, heel, gezond, veilig en duurzaam naar de Haagse rioleringszorg in relatie tot de ontwikkelingen en kaders beschreven in hoofdstuk 3. Bijzondere aandacht gaat in deze planperiode uit naar de speerpunten die uitgewerkt zijn in Verbeteren functionaliteit riolering, Optimaliseren rioleringsbeheer, Samen werken aan riolering en Waarborgen kostendekking. Financiën Dit hoofdstuk vat de belangrijkste acties met bijbehorende kosten uit dit beleidsplan samen en schetst de mogelijkheden die nodig zijn om invulling te kunnen blijven geven aan een verantwoorde en efficiënte Haagse rioleringszorg.

2 Gemeentelijk Rioleringsplan Den Haag Goed riool, schoon water 21 december 2005

3 Inhoud Inhoud Voorwoord - 5 Samenvatting - 7 Waarom een gemeentelijk rioleringsplan? - 13 Gevolgde procedure - 13 Waar staan we nu? - 15 Achtergrond - 15 Riolering in Den Haag - 16 Doelen Haagse rioleringszorg - 16 Organisatie rioleringszorg - 19 Juridische aspecten - 21 Waar houden we rekening mee? - 25 Landelijke beleidsontwikkelingen - 25 Ontwikkelingen organisatie rioleringszorg - 27 Ontwikkelingen riolering - 28 Ontwikkelingen leefomgeving - 37 Milieubeleidsplan - 38 Ruimtelijke ordening - 39 Waterplan Den Haag - 40 Grondwaternota - 41 Speerpunten Verbeteren functionaliteit riolering - 43 Optimaliseren rioleringsbeheer - 45 Samen werken aan riolering - 48 Waarborgen kostendekking - 50 Financiën - 53 Financiën Financiën Opties voor rioolrecht Risico s - 60 Stand van zaken - 61 Voorstel - 62 Bijlagen Bijlage 1: Raadsbesluit - 65 Bijlage 2: Evaluatie beleid riolering (Doelen, functionele eisen en maatstaven) - 67 Bijlage 3: Beslisboom aan- en afkoppelen verhard oppervlak - 69 Bijlage 4: kaarten

4 Voorwoord Voorwoord Voor u ligt het Gemeentelijk Rioleringsplan Dit Rioleringsplan beschrijft alle maatregelen die de gemeente Den Haag de komende jaren moet nemen, om ons 1300 km lange rioolstelsel goed te beheren én gezond te houden. Een met zorg aangelegd en goed onderhouden rioolstelsel is van groot belang. Het houdt het leefklimaat in de stad gezond en door het afvalwater naar een zuivering af te voeren zorgt het ervoor dat het milieu ontzien wordt. Centraal in dit plan staat de extra rioolvervanging die de gemeente de komende jaren moet uitvoeren om de kwaliteit van het riool op peil te houden. Het gaat hierbij vooral om de riolering die in het begin van de vorig eeuw is aangelegd. Als deze riolen niet tijdig vervangen worden kan dat nadelige consequenties hebben voor de veiligheid en hygiëne in de stad. De kwaliteit van het rioolstelsel blijft op peil als jaarlijks zo n 12 km riool vervangen wordt. Dat is meer dan voorgaande jaren, een verhoging van het rioolrecht was daarom onvermijdelijk. Daarnaast gaat het Rioleringsplan in op de maatregelen die het komende jaar noodzakelijk zijn om op 1 januari 2008 de riolering aan de milieuwetgeving te voldoen. Alle Nederlandse gemeenten moeten maatregelen nemen om vervuiling van het oppervlaktewater verder terug te dringen. In 2007 wordt in Den Haag daarom 2 hectare regenwater afgekoppeld van het gemengde stelsel. Dat betekent: het regenwater niet in het riool laten lopen, maar in de bodem laten zakken of rechtstreeks naar het oppervlaktewater geleiden. In deze beleidsperiode staan ons ook veel nieuwe ontwikkelingen op het gebied van water te wachten, zoals de Europese Kaderrichtlijn Water. Deze ontwikkeling raakt ook het vlak van de riolering. Met dit Rioleringsplan anticiperen wij op deze ontwikkelingen. Kortom, met dit rioleringsplan werkt de gemeente de komende jaren aan wat u en de stad nodig heeft: een goed riool en schoon water! Ik wens u veel leesplezier toe. Pieter van Woensel wethouder van Verkeer, Binckhorst, Binnenstad en Milieu. 4 5

5 Samenvatting Samenvatting Waarom een gemeentelijk rioleringsplan? De infrastructuur riolering is onontbeerlijk voor een schone, veilige en gezonde leefomgeving. Vanuit de wettelijke verplichting een gemeentelijk rioleringsplan vast te stellen (Wm art. 4.22) presenteert dit plan voor de periode een duidelijke koers voor het beheer van riolering om de kansen te benutten die de dynamiek van de stad Den Haag biedt. Het Waterplan Den Haag blijft het kader voor het Haagse waterbeleid waar dit rioleringsplan een nadere uitwerking van is. Het voorliggende plan schetst de maatregelen die nodig zijn om invulling te kunnen blijven geven aan een verantwoorde en efficiënte Haagse rioleringszorg. Speerpunten De ondertitel voor dit plan Goed riool, schoon water geeft al duidelijk aan dat dit plan beoogt bij te dragen aan Den Haag als Duurzame Stad. Met dit in gedachte zijn voor deze planperiode vier speerpunten benoemd. Daarbij is rekening gehouden met landelijke beleidsontwikkelingen en de verschillende gemeentelijke kaders voor milieu, ruimtelijke ordening en het watersysteem. Speerpunt verbeteren functionaliteit riolering De Watersysteemberekening, die in 2003 is afgerond, heeft een beter inzicht opgeleverd in het functioneren van de Haagse riolering. De berekening geeft aan welke maatregelen nodig zijn om de vuilemissie naar oppervlaktewater te verminderen (basisinspanning), de afvoercapaciteit te verbeteren (verminderen wateroverlast) en de waterkwaliteit te verbeteren. Het voornemen is om in 2007 de maatregelen voor de basisinspanning en het verminderen van de wateroverlast uitgevoerd te hebben. Om te voldoen aan de eisen die worden gesteld aan de waterkwaliteit wordt de komende 10 jaar de nadruk gelegd op het afkoppelen van verhard oppervlak. Door afstromend regenwater van verhard oppervlak af te koppelen van het riool vinden minder overstortingen plaats en wordt verontreiniging van het oppervlaktewater zoveel mogelijk beperkt. Speerpunt optimaliseren rioleringsbeheer Optimaal rioleringsbeheer staat of valt met een tijdige inspectie, onderhoud en vervanging van slechte riolering. Om het tijdig vervangen van slechte riolering te kunnen plannen is het goed in beeld hebben van de werkelijke toestand van de riolering essentieel. Acties in deze planperiode zijn gericht op het beter kunnen prioriteren van slechte riolering voor vervanging, zodat kosten voor het opheffen van storingen en uitval van huisaansluitingen beperkt blijven. Speerpunt samen werken aan riolering De zorgplicht voor inzameling en transport van afvalwater is een algemeen belang. Huishoudens en bedrijven in Den Haag kunnen de gemeente direct behulpzaam te zijn bij de uitvoering van haar zorgplicht door op gepaste wijze gebruik te maken van het riool. Alleen samen kunnen we werken aan een goede inzet en gebruik van de riolering. Doelgerichte communicatie is hierbij een belangrijk middel om gebruikers uit te leggen wat goed rioolgebruik 6 7

6 Samenvatting inhoudt en welke zorgvuldigheid de gemeente betracht bij het instandhouden en verbeteren van het rioolstelsel. Speerpunt waarborgen kostendekking Op 1 januari 2005 is de bijdrage vanuit de onroerend Zaak Belasting (gebruikersdeel) aan de rioleringskosten afgeschaft en gecompenseerd door het tarief van het rioolrecht te verhogen. Dit besluit is bij de Voorjaarsnota van 2004 tot stand gekomen en daarmee is het tarief in 2005 kostendekkend gemaakt. In het licht van de landelijke beleidsontwikkelingen dient onderzocht te worden of de grondslag voor het rioolrecht voor de financiering van de gemeentelijke wateropgave verder moet worden aangepast, hetgeen consequenties kan hebben voor de hoogte van het rioolrecht. Vervangingstempo versus kwaliteit van de riolering Het niet tijdig vervangen van slechte riolering heeft tot gevolg dat een vervangingsachterstand ontstaat en het rioolstelsel gemiddeld ouder wordt. Daarmee wordt de kans op calamiteiten groter. Kortom als het stelsel ouder wordt, neemt de vervangingsachterstand toe en daarmee de kwaliteit in het algemeen af. Het handhaven van vervangingstempo van minder dan 10 km per jaar, zoals in de voorgaande planperiodes, is onvoldoende om het kwaliteitsniveau in de komende planperiode te handhaven. Uitgaande van de verwachte levensduur van jaar moet gemiddeld 12 km riool per jaar vervangen worden. De vervangingsachterstand, welke ten opzichte van 1 januari 2005 is bepaald op 70 km, loopt dan niet verder op. Kostendekking Het is niet wenselijk dat de vervangingsachterstand ten opzichte van 1 januari 2005 in de periode tot en met 2010 verder oploopt. Gedeputeerde staten van Zuid-Holland en de waterkwaliteitbeheerder, het Hoogheemraadschap van Delfland, staan op het standpunt dat de achterstand niet mag lopen en dat de kosten over de planperiode worden gedekt. Door het treffen van de noodzakelijke milieumaatregelen en het nakomen van bestuurlijke afspraken met het Hoogheemraadschap van Delfland over de vervanging van de rioolgemalen loopt de vervangingsachterstand verder op. Bij de bepaling van de hoogte van ter beschikking te stellen middelen voor de komende planperiode wordt met het volgende rekening gehouden (zie tabel op pagina 58, kostendekking ): - Wanneer besloten wordt dat het rioolrecht fors verhoogd moet worden, is niet uit te sluiten dat dit ook tot uiting komt in de hoogte van het rioolrecht voor grootverbruikers. - Uitvoering van maatregelen ten behoeve van de basisinspanning en beperken van water op straat uit de Watersysteemberekening 2003 (aanleg bergbezinkbassins, vergroten riolering). - Het beheer van de drainageleidingen wordt vanaf 2007 opgenomen in het rioolrecht (voorstel na wetswijziging) tot die tijd tijdelijk door budgetverschuiving binnen het programma Water. - Bij nieuwbouwplannen en bij herstructureringsprojecten wordt de inhoudelijke wateropgave integraal meegenomen. Bij ieder herstructureringsproject wordt de afweging gemaakt of maatregelen voor de waterberging en de waterkwaliteit (afkoppelen van het regenwater) haalbaar zijn. - Inzet zal worden om de kosten voor de waterkwaliteit ten laste te laten komen van het Rijk, de Provincie of het Hoogheemraadschap. - Voor 2006 is extra gevonden in de algemene middelen. Voor 2007 en verder dient jaarlijks een aanvullende te worden gevonden (totaal ). - Er voor de begrotingsjaren 2006 en 2007 voor elk jaar extra ter beschikking is gesteld uit de algemene middelen voor het afkoppelen van regenwater in bestaande gebieden om te kunnen voldoen aan de wettelijke basisinspanning. - Om te voldoen aan de eisen die worden gesteld aan de waterkwaliteit (en naar verwachting aan de Europese Kaderrichtlijn Water) dient de komende 10 jaar de nadruk te worden gelegd op het afkoppelen van verhard oppervlak (ca. 100 ha). Door regenwater van verhard oppervlak af te koppelen van het riool vinden minder overstortingen plaats en wordt verontreiniging van het oppervlaktewater zoveel mogelijk beperkt. Hiervoor dient (ca per jaar) worden gezocht om te kunnen voldoen aan de milieu-eisen door afkoppelmaatregelen Het Gemeentelijk Rioleringsplan voorziet niet in het treffen van deze maatregelen. Deze problematiek zal onderwerp zijn bij de onderhandelingen over een nieuw collegeakkoord Om de vervangingsachterstand ten opzichte van 1 januari 2005 niet op te laten lopen zal, over de periode tot en met 2010, extra riolering moeten worden vervangen. Indien deze riolen niet tijdig worden vervangen heeft dat tot gevolg dat er de vervangingsachterstand oploopt en daarmee ook de risico s op nadelige consequenties voor de veiligheid en hygiëne in de stad. Dat betekent dat in de planperiode de baten moeten worden verhoogd met een totale investering van , wat zich vertaalt in een tariefsverhoging van 8,33 per jaar. In de begroting voor 2006 is een bedrag van opgenomen voor rioolvervanging, waarmee 2 km riool extra kan worden vervangen. 8 9

7 Samenvatting Risico s - Het rioolrecht voorziet niet in het opvangen van financiële risico s. De gemeente reserveert niet voor grote uitgaven in de toekomst. - Het Hoogheemraadschap van Delfland verwacht voor aanpassing van eindgemalen en persleidingen in het kader van de bouw van de nieuwe afvalwaterzuiveringsinstallatie Harnaschpolder een bijdrage van van de gemeente. De gemeente erkent deze claim niet en streeft met het Hoogheemraadschap van Delfland naar een afvalwaterakkoord. - De nieuwe woongebieden Wateringse Veld, Ypenburg en Leidschenveen komen gefaseerd in beheer bij de gemeente Den Haag. De matige bodemgesteldheid en de gemiddelde aanlegkwaliteit leiden voor de riolering in deze gebieden tot een voor Haagse begrippen korte levensduurverwachting van 25 tot 40 jaar. Dit heeft op langere termijn direct invloed op het vervangingsregime. - Het is nog niet inzichtelijk voor welke opgave de gemeente Den Haag komt te staan als voortvloeisel van de Europese Kaderrichtlijn Water en het Nationaal Bestuursakkoord Water. Wanneer de normen en richtwaarden scherp worden geformuleerd, kan dat betekenen dat er in de nabije toekomst ingrijpende maatregelen genomen dienen te worden, welke dan extra investeringen vergen. - De regering heeft voorgesteld om het rioolrecht om te zetten in een gemeentelijke doelheffing waarbij gemeenten hun watertaken kunnen bekostigen. Wanneer van deze verbreding van het rioolrecht gebruik kan worden gemaakt, kan dit leiden tot een extra tariefsverhoging. Stand van zaken De actuele stand van zaken is momenteel dat: - de begroting voor 2006 voorziet in een verhoging van het tarief voor het rioolrecht van zowel kleinverbruik als grootverbruik met 1% tot resp. 84,82 en 158,08 per eenheid van 500 m 3 ; - er voor de begrotingsjaren 2006 en 2007 voor elk jaar extra ter beschikking is gesteld uit de algemene middelen voor het afkoppelen van regenwater in bestaande gebieden om te kunnen voldoen aan de wettelijke basisinspanning; - voor het begrotingsjaar extra ter beschikking is gesteld uit de algemene middelen. Daarmee kan niet voorkomen worden dat de vervangingsachterstand van 70 km, ten opzichte van 1 januari 2005, verder oploopt. Om de vervangingsachterstand niet op te laten lopen moet gemiddeld 12 km per jaar worden vervangen. Dat betekent dat in de planperiode de baten moeten worden verhoogd met een totale investering van , wat zich vertaalt in een tariefsverhoging van 8,33 per jaar. In de begroting voor 2006 is een bedrag van opgenomen voor rioolvervanging, waarmee 2 km riool extra kan worden vervangen; - door eenmalige toevoeging van uit de algemene middelen de tarieven niet meer kostendekkend zijn. Voorstel I In te stemmen met het uitgangspunt dat de vervangingsachterstand van het riool, ten opzichte van 1 januari 2005, in de periode tot en met 2010 niet mag toenemen. Per begrotingsjaar zal worden vastgesteld of aan dit uitgangspunt kan worden voldaan en welke consequenties dit heeft voor de belasting van de algemene middelen en/of de hoogte van het rioolrecht. De dekking voor 2006 is geregeld. De dekking voor zal plaatsvinden door middel van tariefsverhoging, tenzij het nieuwe college besluit andere financiële middelen aan te wenden; II De maatregelen die nodig zijn om te voldoen aan het waterkwaliteitsspoor en -zodra deze bekend zijn- ook aan de eisen die gesteld worden vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water te betrekken bij de onderhandelingen over een nieuw collegeakkoord

8 Waarom een gemeentelijk rioleringsplan? Waarom een gemeentelijk rioleringsplan? De gemeente draagt zorg voor de doelmatige inzameling en transport van afvalwater dat vrijkomt bij de percelen die binnen haar grondgebied liggen (Wet milieubeheer art.10.33). Voor deze gemeentelijke zorgplicht heeft de gemeente riolering aangelegd en houdt deze in stand. Het Haagse riolerings-systeem vertegenwoordigt een waarde van bijna 2 miljard euro en vraagt een doelmatige zorg. Dit rioleringsplan is bedoeld om hier richting aan te geven: 1 Het maakt inzichtelijk waar Den Haag op rioleringsgebied voor staat en welke uitgangspunten zij stelt voor de aanleg en het beheer van haar rioleringssysteem. 2 Het vertaalt de kernkwaliteiten schoon, heel, gezond, veilig en duurzaam naar de gewenste kwaliteit van rioleringszorg. 3 Het houdt de lijn vast die met de nota Goed riool, hoog nodig (1989), het Integrale Gemeentelijke Rioleringsplan (1993) en het Waterplan Den Haag ( ) is ingezet en anticipeert daar waar nodig op relevante (beleids)ontwikkelingen. Daarbij is dit plan afgestemd op het Uitvoeringsprogramma 2de fase van het Waterplan. 4 Het geeft de samenwerking en samenhang aan met andere beleidsvelden en maakt de afstemming met andere gemeentelijke taken inzichtelijk. 5 Het maakt duidelijk welke kostendekking nodig is om de financiering van de Haagse rioleringszorg te kunnen waarborgen in de planperiode. Gevolgde procedure Het Gemeentelijk rioleringplan Den Haag is voorgelegd bij de volgende instanties (Wm art. 4.23): - Gedeputeerde staten van Zuid-Holland. - De beheerder van het zuiveringstechnisch werk waarnaar het ingezamelde afvalwater wordt getransporteerd (het Hoogheemraadschap van Delfland). - De beheerder van het oppervlaktewater waarop het ingezamelde water wordt geloosd (het Hoogheemraadschap van Delfland voor de binnenwateren en Rijkswaterstaat directie Zuid-Holland voor de Scheveningse havens)

9 Waar staan we nu? Waar staan we nu? Achtergrond De Beleidsnota over de rioleringen van Den Haag Goed riool, hoog nodig heeft in 1989 de visie neergelegd voor op de toekomst gericht rioleringsbeleid. Hiermee heeft Den Haag een verandering ingezet naar planmatig gestuurd en structureel gefinancierd rioleringsbeheer. Met de vaststelling van het Integraal Gemeentelijk Rioleringsplan (IGRP, rv 325/1993) voor de periode heeft de gemeenteraad een sterke impuls gegeven aan rationeel en klantgericht rioolbeheer. Belangrijke pijler voor rationeel beheer is de informatie over de toestand en het functioneren van het rioleringssysteem. Daarmee is ook de basis gelegd voor het steeds beter kunnen inspelen op vragen van burgers. Toetsing aan het beleid met de watersysteemberekening De gemeente Den Haag heeft met de studie watersysteemberekening Rijswijk en de toenmalige gemeenten Voorburg en Wateringen aangegeven welke maatregelen moeten worden getroffen om te kunnen voldoen aan de basisinspanning en het waterkwaliteitsspoor en hoe eventuele wateroverlast kan worden beperkt. Bij het opstellen van het Waterplan Den Haag ( , rv 54/1999) is het beleid voor riolering in de planperiode geïntegreerd in het Waterplan. Het Waterplan geeft duidelijke aanzetten tot het verbeteren van de riolering in relatie tot de gewenste kwaliteit van het oppervlaktewater. Dit heeft geresulteerd in onder andere de uitvoering van de Watersysteemberekening 2003, het terugdringen van riooloverstorten, het aansluiten van niet gerioleerde panden en het afkoppelen van afvoerend verhard oppervlak. Rioleringsoverstorten Rioleringsoverstorten zijn constructies in een gemengd rioolstelsel die in werking treden als het stelsel, ten gevolge van hevige neerslag, de grote hoeveelheden (regen)water niet meer kan verwerken. De aanwezigheid van overstorten in deze stelsels is noodzakelijk om (riool)wateroverlast op straat en in woningen te voorkomen. Bij riooloverstortingen komt met regenwater verdund afvalwater in het oppervlaktewater terecht dat daardoor verontreinigd kan raken. Uiteindelijk wordt het oppervlaktewater geloosd via het Verversingskanaal en de Scheveningse haven (via het gemaal van het Hoogheemraadschap van Delfland in Scheveningen) in de Noordzee. Het vuile rioolwater is dan al sterk verdund door het regenwater en het oppervlaktewater. Afkoppelen Met het afkoppelen van het verharde oppervlak wordt het gebied zodanig ingericht dat het regenwater van alle of een deel van de verharde oppervlakken niet in het (gemengde)riool terecht komt. In plaats daarvan wordt het op het oppervlaktewater geloosd en/of geïnfiltreerd in de bodem. Bij het afkoppelen van afvoerend oppervlak van een gemengd rioolstelsel kan door aanleg van een extra regenwatersysteem de vuiluitworp van het gemengde rioolstelsel worden teruggedrongen. Afkoppelen is een middel om aan de basisinspanning te voldoen

10 bw.rioleringsplan 2/5/07 11:04 AM Pagina 16 Waar staan we nu? Gemeentelijk rioleringsplan Riolering in Den Haag De riolering is in hoofdzaak bedoeld voor: - Het inzamelen en transporteren van afvalwater uit woningen en bedrijven naar een afvalwaterzuiveringsinstallatie (afgekort awzi). - Het inzamelen en transporteren van regenwater. In Den Haag bestaat het rioleringssysteem uit riolen voor de inzameling van afvalwater en regenwater, gemalen, persleidingen en randvoorzieningen (bergbezinkbassins). De huisaansluitingen en kolken in openbaar gebied worden ook gerekend tot de gemeentelijke riolering. Daarnaast introduceert het anders omgaan met regenwater en de invulling van grondwaterbeheer nieuwe infrastructuur, zoals drainage, wadi s en infiltratievoorzieningen. Doelen Haagse rioleringszorg Voor het functioneren van de riolering en de uitvoering van het beheer heeft de gemeente sinds 1993 de volgende 5 doelstellingen staan: - Inzamelen van al het afvalwater. - Streven naar een duurzaam milieu. - Streven naar minimale overlast bij regenval. - Minimaliseren van de kans op calamiteiten. - Verbeteren van de klantgerichtheid. Uitgangspunt is om de bovenstaande doelstellingen te realiseren tegen minimale maatschappelijke kosten. In het Waterplan Den Haag zijn de genoemde doelstellingen overgenomen. Bijlage 1 geeft een uitwerking van bovengenoemde doelstellingen in functionele eisen en maatstaven. Bovendien geeft deze bijlage de resultaten aan van wat tot 2006 is bereikt. De riolering van Den Haag bestaat uit een stelsel van riolen met een totale lengte, inclusief de nieuwe gebieden, van 1300 km. Op het rioolstelsel van Den Haag zijn delen van de rioleringen van de gemeenten Rijswijk, Leidschendam-Voorburg en Westland (Wateringen) onder vrij verval aangesloten. Ook de riolering van de gemeente Wassenaar loost via een persleiding op het systeem. De kaart op pagina 17 geeft de structuur van het Haagse rioolstelsel weer. Structuur Haagse rioolstelsel De tabellen op pagina 18 presenteren verschillende kengetallen van de Haagse riolering. Den Haag voert het ingezamelde afvalwater af naar 5 eindgemalen van Delfland die het vervolgens verpompen naar de awzi Houtrust. Binnen deze planperiode zal Delfland ook de nieuwe awzi Harnaschpolder in gebruik nemen (2008). Het grootste deel van de bestaande riolering is gemengd. Dit betekent dat zowel het afvalwater van huishoudens en bedrijven als het regenwater dat afstroomt van daken en wegen met 16 dezelfde leiding ingezameld wordt. De nieuwe gebieden Wateringseveld, Ypenburg en Leidschenveen en de uitbreidingen sinds 1970 zijn voorzien van een (verbeterd) gescheiden rioolstelsel. Daarbij wordt het regenwater in aparte leidingen ingezameld en geleid naar oppervlaktewater. 17

11 Waar staan we nu? Kengetallen rioleringsbeheer per 1 januari 2005 Kengetal Omvang Aantal inwoners Aantal woningen (CBS) Heffingseenheden eigenaren *) Heffingseenheden lozing 500 m3 bij lozing groter dan 500 m Afvoerend verhard oppervlak op gemengde riolering kern Den Haag 3) ha Afvoerend verhard oppervlak op gescheiden riolering kern Den Haag 367 ha Kenmerken riolering per 1 januari 2005 Gebied Voorziening Omvang Kern Den Haag Gemengde riolering 854 km ***) DWA riolering (verbeterd) gescheiden 90 km ****) RWA riolering (verbeterd) gescheiden 146 km Nieuwe gebieden Gemengde riolering 0 km DWA riolering (verbeterd) gescheiden 103 km RWA riolering (verbeterd) gescheiden 105 km Gemeente Den Haag Drainageleidingen 205 km Persleidingen 34 km Gemalen 92 Externe overstorten 121 Bergbezinkbassins 14 Kolken Perceelaansluitingen (schatting) **) ca Inspectieputten Tunnel- en viaductgemalen 15 *) In het aantal heffingseenheden eigenaren zijn ook eigenaren van bedrijfspanden opgenomen, hierdoor wijkt het aantal heffingseenheden eigenaren af van het aantal woningen. **) Het aantal perceelaansluitingen is niet gelijk aan het aantal woningen, omdat bijvoorbeeld in flats meer dan 1 woning aangesloten kan zijn op 1 perceelaansluiting en bedrijfspanden niet opgenomen zijn in het aantal woningen. ***) DWA Afkorting voor droogweeraanvoer of droogweerafvoer ; de hoeveelheid rioolwater die gedurende een dag zonder neerslag op een rioolwaterzuivering wordt aangevoerd of uit uit een bepaalde gebied wordt afgevoerd. ****) RWA Afkorting voor regenweeraanvoer of regenweerafvoer : de hoeveelheid rioolwater die gedurende een dag met veel neerslag wordt aangevoerd op een rioolwaterzuivering (maximale pompcapaciteit) of wordt afgevoerd uit een bepaald gebied. Organisatie rioleringszorg Beheerder De Dienst Stadsbeheer is binnen de gemeente Den Haag verantwoordelijk voor het operationele beheer van de riolering. De afdeling Riolering van het bedrijfsonderdeel Riolering en Waterbeheersing voert met 23 medewerkers de werkzaamheden uit die samenhangen met de dagelijkse rioleringszorg voor de rioleringen zoals inspecties, onderhoud en vervanging van de riolering en draagt daarmee bij aan de doelstelling voor schone, hele en veilige wijken in de stad. Riolering en Waterbeheersing legt in jaarwerkplannen de planning van haar werkzaamheden vast en geeft de noodzakelijke middelen aan. Bovendien geeft zij in het jaarwerkplan het resultaat aan van de activiteiten in het voorafgaande jaar. De beheertaak heeft specifiek betrekking op de bestaande riolering en nieuw aangelegde riolering, die aan haar als beheerder is overgedragen. In Den Haag vindt aanleg van riolering plaats in de nieuwe gebieden en in de bestaande stad bij stadsvernieuwing. Meestal vindt de nieuwe aanleg (en huisaansluitleiding) plaats in opdracht van andere partijen, zoals de Dienst Stedelijke Ontwikkeling, Publiek Private Samenwerking en particuliere (combinatie van) projectontwikkelaars. De afdeling Riolering geeft bij nieuwe aanleg de planontwikkelaars het standaard programma van eisen van de Dienst Stadsbeheer aan, controleert de rioleringsplannen van de ontwikkelaars en neemt de riolering in beheer als deze voldoet aan de vooraf gestelde eisen. Als opdrachtgever heeft de afdeling Riolering de regie in tal van rioleringsprojecten, meestal gericht op de vervanging van bestaande riolering. Voor de besteksvoorbereiding en directievoering bestaat een intensieve samenwerking met Ingenieursbureau Den Haag. Daarbij vindt afstemming plaats met het bedrijfsonderdeel Stedelijke Structuren, de Stadsdelen en andere 18 19

12 Waar staan we nu? De opinie van de inwoners van Den Haag peilt de gemeente bij het Stadspanel. Dit panel bestaat uit 3000 inwoners, die representatief zijn voor de bevolking van 16 jaar en ouder. De vragen aan het panel worden gebruikt voor beleidsvoorbereiding en -evaluatie. De gemeente gebruikt de Stadsenquête mede voor bestuurlijke kengetallen en klantgerichtheidsmetingen. Juridische aspecten beheerders van nutsvoorzieningen om werk met werk te kunnen maken en om de overlast voor burgers zo beperkt mogelijk te houden. De afdeling Riolering draagt zorg voor de levering van rioleringsmaterialen bij vervanging en aanleg. Op deze wijze kan de duurzaamheid van de gebruikte materialen gewaarborgd worden, kan overzicht worden bewaard op rioleringswerkzaamheden in de stad en wordt de kostprijs van de gebruikte materialen laag gehouden door het schaalvoordeel van de inkoop. Een groot deel van de uitvoerende rioleringswerkzaamheden wordt uitbesteed. Beheersystemen De afdeling Riolering beschikt voor het beheer van de riolering over verschillende beheersystemen om de grote hoeveelheden gegevens vast te leggen en te analyseren. De gegevens van de hoofdriolering zijn vastgelegd in het Geïntegreerd Beheer Informatiesysteem (GBI). De rioleringsgegevens zijn gekoppeld aan coördinaten, zodat de ligging van rioleringsonderdelen eenduidig grafisch kunnen worden weergegeven. In het GBI zijn ook de kwaliteitsgegevens van de riolering opgeslagen. De basisgegevens van alle huisaansluitingen worden vastgelegd in de Integrale Module Huisaansluitingen (IMH). Het Gemalen Beheer Systeem (GBS) is ontwikkeld om het functioneren van de gemeentelijke (riool)gemalen te monitoren en zonodig op afstand aan te sturen. GBS geeft nog geen informatie over het functioneren van de eindgemalen, die Delfland beheert. De afdeling Riolering heeft toegang tot het Klachten Management Systeem (KMS) van de Dienst Stadsbeheer. Dagelijks beoordeelt de afdeling de meldingen, die het gemeentelijk ContactCentrum heeft opgenomen in KMS. De meldingen worden beoordeeld en binnen 3 dagen wordt het grootste gedeelte afgehandeld. Historie De grachten in Den Haag werden vanaf hun aanleg, welke begon omstreeks 1600, gebruikt als lozingsplaats van afval en fecaliën. Rond 1850 raakte het gebied binnen de stadsgrachten volgebouwd. Om de ergste stankklachten te bestrijden werden verschillende stadsgrachten gedempt en werden grachten onder toeziend oog van het Hoogheemraadschap van Delfland gebaggerd. Daarnaast werd begonnen met het graven van het Kanaal naar Scheveningen om het vervuilde water in zee te lozen. Dit project heeft is nooit volledig gerealiseerd. In plaatst daarvan werd het Verversingskanaal gegraven waarvan de doortrekking in 1888 werd gerealiseerd. Vanaf 1875 vond rioolaanleg plaats in de stadsuitbreidingen en omstreeks 1900 werd begonnen met de aanleg van rioleringen voor de gehele stad. Aanvankelijk leverde dit veel schonere grachten op maar na aanleg van het drinkwaternet kwam de vervuiling ten dele weer terug in de grachten. Het Scheveningse strand, ten noorden van het Afvoerkanaal raakte door het Haagse rioolwater steeds vaker en meer vervuild waarop werd besloten om het rioolwater via een leiding 400 m in zee te lozen. De toenemende afvalwaterstroom zorgde ervoor dat in 1969 werd gestart met de bouw van een mechanische afvalwaterzuivering op Houtrust. De Wet Verontreiniging Oppervlaktewater (WVO) in 1970 leidde tot strengere eisen gesteld aan de kwaliteit van het oppervlaktewater en bepaalde ook dat de afvalwaterzuivering een taak werd van de waterkwaliteitbeheerder Delfland. Om deze taak uit te voeren diende Delfland te beschikken over de nodige onderdelen van het Haagse rioolsysteem. In 1989 is in een overeenkomst de overdracht van zuiveringstechnische werken bekrachtigd en is de gemeenschappelijke regeling tussen Den Haag en 12 randgemeenten voor de afvoer en zuivering van het rioolwater, die dateerde uit 1964 ontbonden. Aansluitvergunning Op 25 juli 1989 heeft het Hoogheemraadschap van Delfland vergunning verleend voor het aansluiten van het rioolstelsel van Den Haag op de (bij Delfland) in beheer zijnde riool gemalen Morsestraat, Schiestraat, Leyweg, Laakwijk, Groenhovenstraat, West-Duinweg, Vogelwijk/Duindorp, Madenstein. De aansluitvergunning bevat voorschriften ter bevordering van de doelmatige werking van de awzi en de kwaliteit van het ontvangende oppervlaktewater

13 Waar staan we nu? Overeenkomst overdracht/overname zuiveringstechnische werken De overeenkomst aangegaan tussen de gemeente Den Haag (18 december 1989) en het Hoogheemraadschap van Delfland (7 februari 1990) regelt twee belangrijke zaken: - De overdracht van de awzi Houtrust met persleidingen, eindgemalen, overstortleidingen en by-passleidingen van de gemeente aan Delfland, tezamen met een financiële regeling voor gebruik en onderhoud van gemalen. - De regeling ten aanzien van afvalwater afkomstig van buurgemeenten. Vergunning Wet verontreiniging oppervlaktewateren De gemeente Den Haag heeft een overall vergunning voor het lozen op oppervlaktewater via (gemengde) overstorten en regenwateruitlaten. De vergunning is bij Delfland geregistreerd onder kenmerk / , d.d. 1 juli De vergunningverlening Het regen- en of afvalwater uit de overstorten en regenwateruitlaten van het gemeentelijk rioolstelsel wordt geloosd op oppervlaktewater. Voor een directe lozing op het oppervlaktewater is een vergunning op grond van artikel 1, eerste lid, van de WVO noodzakelijk. De vergunningsvoorwaarden berusten op het bepaalde in de Wet verontreiniging oppervlaktewater, de Wet milieubeheer, de Algemene wet bestuursrecht, de Verordening Waterbeheer Zuid Holland en de Lozingsverordening Delfland. Een zeer beperkt gebied van Den Haag loost via 4 overstorten op de 1e en 2e haven in Scheveningen. Dit is rijkswater en het bevoegd gezag is Rijkswaterstaat, Directie Zuid-Holland. De vergunning is bij Directie Zuid-Holland bekend onder nummer AWU/ I, d.d. 26 juli Bij RIZA (Rijkswaterstaat) loopt een onderzoek om de effecten van emissies op de kwaliteit van het zeewater bij Scheveningen in beeld te brengen. De afwatering van het Haagse oppervlaktewater via het afvoerkanaal naar de Noordzee loopt via de 2de haven en is voor de beheersing van het peil en de kwaliteit van het water binnen de gemeente van vitaal belang. Naast het overtollige water van Den Haag wordt ook het overtollige water van de buurgemeenten en de bypass van de AWZI Houtrust bij calamiteiten via deze weg geloosd. 500 m 3 of gedeelte daarvan. De geloosde hoeveelheid afvalwater is hierbij gelijkgesteld aan het drinkwaterverbruik. Verordening precariobelasting, gebruiks- en genotsretributies 1998 Tijdelijke lozingen op het gemeentelijke riool zijn onderhevig aan precariobelasting. Deze lozingen komen voor bij bodem- en grondwatersanering en bemaling van bouwputten. Per lozingspunt op de riolering en strekkende meter persleiding geldt een tarief. Voor de geloosde hoeveelheid water geldt het rioolrecht grootafvoer. Verordening rioolrechten 1998 De rioolrechtverordening is de gemeentelijke verordening waarin de grondslag voor de opbouw en de heffing van het rioolrecht is vastgelegd. Ieder jaar wordt bij de vaststelling van de gemeentelijke begroting de verordening geactualiseerd met de nieuwe tarieven voor het rioolrecht. Het rioolrecht in Den Haag bestaat uit twee onderdelen. In de eerste plaats is er het eigenarentarief dat geldt voor iedereen die in Den Haag een woning of bedrijfspand bezit. Voor grote watergebruikers, voor zover dit uitgaat boven 500 m 3,geldt een heffing per eenheid van 22 23

14 Waar houden we rekening mee? Waar houden we rekening mee? Het Waterplan Den Haag geeft de contouren aan voor het Haagse waterbeleid. Dit waterplan beschrijft een visie voor het samenhangende beheer van riolering, oppervlaktewater, watergebonden natuur en ondiep grondwater in Den Haag voor de middellange termijn. Een gemeentelijk rioleringsplan is een wettelijke verplichting. Voor de eerste planperiode was het rioleringsplan geïntegreerd in het Waterplan. Nieuwe ontwikkelingen in de landelijke beleidsuitgangspunten met betrekking tot riolering en stedelijk waterbeheer maken echter een geactualiseerd gemeentelijk rioleringsplan noodzakelijk. Dit hoofdstuk schetst achtereenvolgens de landelijke beleidsontwikkelingen, de veranderingen in de organisatie van rioleringszorg, de Haagse riolering als infrastructuur en de fysieke leefomgeving. Daarnaast gaat dit hoofdstuk in op de relatie van de rioleringszorg met andere gemeentelijke beleidsvelden, in het bijzonder het milieu, ruimtelijke ordening en water in de stad Den Haag. Landelijke beleidsontwikkelingen Vierde Nota waterhuishouding Regeringsbeslissing ( ) De Vierde Nota waterhuishouding gaat door op de ingeslagen weg van integraal waterbeheer. De bijna-overstromingen van de Rijntakken en de overstromingen in het Maasstroomgebied maken duidelijk dat rivieren meer ruimte moeten krijgen. Voor het bereiken van de doelstellingen is meer samenhang tussen het beleid voor water, ruimtelijke ordening en milieu noodzakelijk. Gebiedsgericht beleid is daarbij een sleutelbegrip. Problemen die lokaal en regionaal spelen moeten ook zo veel mogelijk op dat niveau worden aangepakt. Het hoofdstuk Water in de stad beschrijft ondermeer het uitvoeren van knelpuntenonderzoek stedelijk waterbeheer, het opstellen van gemeentelijke rioleringsplannen en het terugdringen van overstortingen door afkoppelen van verhard oppervlak en infiltreren. Als ambitie wordt gestreefd naar 60% afkoppelen in nieuwbouwlocaties en in bestaande bebouwing 20%. Waar mogelijk sluit de gemeente aan bij de ambities van deze nota. Commissie Waterbeheer 21ste eeuw Het waterbeheer in Nederland is ook na de totstandkoming van de 4de nota waterhuishouding, die zich vooral richt op waterkwaliteit, sterk in ontwikkeling. Na de wateroverlast en de (bijna)overstromingen eind jaren 90 is de Commissie Waterbeheer 21ste eeuw ingesteld. De commissie heeft de trits vasthouden, bergen en dan pas afvoeren geïntroduceerd (zie illustratie pagina 26). Voor de waterkwaliteit is een vergelijkbare trits geformuleerd: schoon houden, scheiden en dan pas zuiveren. De gemeente Den Haag volgt waar mogelijk het advies van de Commissie. Europese Kaderrichtlijn water (EKW) Ook Europees wordt aangegeven dat de waterkwaliteit dient te worden verbeterd. De Europese Kaderrichtlijn heeft waar het de gemeente betreft consequenties voor de riolering, afkoppelen, toepassing van bouwmaterialen en het ruimtelijk beleid. In 2009 moet er een 24 25

15 Waar houden we rekening mee? Vasthouden (1), bergen (2) en dan pas afvoeren (3). maatregelenpakket vastgesteld zijn dat resulteert in een watersysteem dat in 2015 voldoet aan de in de EKW gestelde normen. Delfland wil het vormgeven van het maatregelenpakket samen met andere betrokken partijen, zoals de gemeenten, oppakken. Waterplannen zijn hiervoor een geschikt instrument. Uitgangspunt is om in een vroegtijdig stadium al in gesprek te gaan met gemeenten en andere partijen over de gevolgen van de EKW. In de periode kunnen dan de maatregelen opgesteld worden. Momenteel is nog niet duidelijk welke gevolgen dit heeft voor Den Haag. De ontwikkelingen worden gevolgd en waar mogelijk gestuurd, om te komen tot pragmatische en haalbare doelen. Nationaal Bestuursakkoord Water In het Nationaal Bestuursakkoord Water hebben Rijk, Provincies, Gemeenten en Waterschappen afspraken gemaakt over de manier waarop in de toekomst met het water in Nederland wordt omgegaan. Afgesproken is dat alle gemeenten in samenwerking met waterschappen uiterlijk de eerste helft van 2006 een waterplan hebben opgesteld. Hierin komt de basisinspanning riolering, mogelijke optimalisaties, de wateropgave en de grondwaterproblematiek in elk geval aan bod. In het Nationaal Bestuursakkoord Water is afgesproken dat bij nieuwe ontwikkelingen de kosten voor het realiseren van de nodige waterberging ten laste komt van de planexploitatie. Tenzij het waterbergend vermogen in de uitgangssituatie niet op orde was, dan betaalt het waterschap mee. Wat dit voor Den Haag betekent zal worden weergegeven in de rapportage van het project Watervisie, dat deel uitmaakt van het Waterplan programma t/m Rijksvisie op de Waterketen De Rijksvisie op de Waterketen (10 juni 2003) is gericht op de relatie tussen waterketen (infrastructuur voor drink- en afvalwater), watersysteem en leefomgeving. De visie benadrukt het belang van duurzaam omgaan met regenwater (afkoppelen, regenwater niet mengen met afvalwater), het stimuleren van samenwerking, het maken van afspraken tussen de waterketenpartners (afvalwaterakkoord) en het stimuleren van bedrijfsvergelijkingen (benchmarking) in de keten. Bekostiging waterbeheer De regering heeft voorgesteld om het rioolrecht om te zetten in een gemeentelijke doelheffing waarbij gemeenten watertaken kunnen bekostigen. Gemeenten worden daarbij verantwoordelijk voor het beheer van het afval- en regenwater en het verwerken van overtollig grondwater. Zij krijgen met het voorstel de ruimte voor maatwerk in de financiering van deze watertaken. Zo kunnen gemeenten ervoor kiezen om het regenwater apart af te voeren, in plaats van via het riool. In dit gemeentelijk rioleringsplan wordt voorgesteld het beheer van de drainage leidingen vanaf 2007 te bekostigen uit het rioolrecht. Ontwikkelingen organisatie rioleringszorg Benchmarking riolering In 2003 heeft Stichting RIONED het resultaat van een pilotproject benchmarking rioleringszorg Het riool vergeleken aangeboden aan burgemeester Deetman als voorzitter van de VNG. Benchmarking is bedoeld om te leren van elkaars prestaties op het gebied van rioleringsbeheer. Daartoe wordt het rioleringsbeheer op vele aspecten vergeleken, van klachtenopvolging tot de staat van onderhoud en de hoogte van het rioolrecht. Den Haag heeft een laag rioolrecht ten opzichte van andere grote gemeenten (G4). De resultaten van de benchmarking geven geen aanleiding tot substantiële wijzigingen in de wijze waarop de rioleringszorg wordt geregeld. Klantgerichtheid De Dienst Stadsbeheer wil haar bedrijfsprocessen en de klantgerichtheid verbeteren. In verbeteren van de klantgerichtheid staan communicatie en adequaat oplossen van klachten en/ of 26 27

16 Waar houden we rekening mee? Daarnaast kunnen betere afspraken worden gemaakt over kostenverdelingen tussen Den Haag en Delfland en tussen Den Haag en omliggende gemeenten. De watersysteemberekening heeft geleid tot een totaalpakket van verbetermaatregelen voor ruim Hiervan komt (incl. BTW) voor rekening van Den Haag. De overige kosten zijn voor de omliggende gemeenten en het Hoogheemraadschap van Delfland. De financiële inspanningsverplichtingen van de verschillende partijen zijn gebaseerd op het aandeel dat iedere partij afzonderlijk moet leveren voor de maatregelen op het gebied van de wettelijke basisinspanning en het waterkwaliteitsspoor en de maatregelen voor het beperken van de wateroverlast. De investering voor het verbeteren van de functionaliteit van de riolering is opgebouwd uit drie hoofdcomponenten. meldingen centraal. Gebruik van folders is een beproefd middel om specifieke onderwerpen te belichten en daarmee een groot deel van de vragen te beantwoorden en klachten te voorkomen. Daarnaast presenteert Riolering en Waterbeheersing zich op met informatie over de producten. Het gebruik van inter- en intranet als communicatiemedium, en inherent hieraan het onderhoud en de ontwikkeling van applicaties, zal toenemen om de klantgerichtheid verder te verbeteren. Samenwerking Met de totstandkoming van het Waterplan Den Haag is de samenwerking met Delfland, de Dienst Stedelijke Ontwikkeling en andere onderdelen (Milieu & Vergunningen, Stedelijke Structuren) binnen de Dienst Stadsbeheer geïntensiveerd. Diverse structurele overleggen houden de communicatielijnen kort. Bij de aanleg en vervanging van rioleringswerken wordt, naast de traditionele besteksvoorbereiding door ingenieursbureaus en uitvoering door aannemers, na aanbesteding als opdrachtgever direct gebruik gemaakt van de innovatieve wijze van werken van de uitvoerende partijen. In deze zogenaamde Design & Construct opzet kan niet alleen de inspanning, maar ook de tijdsduur van de voorbereiding worden gestroomlijnd. Ontwikkelingen riolering Functioneren riolering en watersysteem In de Watersysteemberekening (2003) is het functioneren van de riolering en het watersysteem van Den Haag en de omliggende gemeenten in samenhang berekend en geanalyseerd. Het functioneren van de riolering is getoetst op afvoercapaciteit (water op straat) en bergingscapaciteit (emissie naar oppervlaktewater). De watersysteemberekening heeft het inzicht in de werking van riolering en oppervlaktewater vergroot. Hierdoor kan adequater worden ingespeeld op maatregelen in de vorm van sturing van gemalen of aanpassing van leidingdiameters. 1 Realisatie van maatregelen aan het rioolstelsel voor de basisinspanning Door de Commissie Intergraal Waterbeheer (CIW) is in het begin van de jaren 90 bepaald dat een rioolstelsel moet voldoen de basisinspanning. De basisinspanning is een milieumaatregel met als doel de kwaliteit van het oppervlaktewater te verbeteren door de hoeveelheid overstortend (riool)water terug te dringen. Bij riooloverstortingen komt immers met regenwater verdund afvalwater in het oppervlaktewater terecht dat daardoor verontreinigd kan raken. De basisinspanning is inmiddels een wettelijke eis geworden op basis van de Wet op de Verontreiniging van het Oppervlaktewater (WVO). Het afkoppelen van schoon regenwater van het riool, is een maatregel die voor het bereiken van de basisinspanning noodzakelijk is (en vanuit oogpunt van duurzaamheid het meest gewenst is). Om de basisinspanning te bereiken, zal er: - meer berging in het rioolstelsels worden aangebracht door bijvoorbeeld buizen met grotere diameters toe te passen zodat er meer regenwater in het systeem kan worden geborgen, kosten (deze maatregelen zijn al uitgevoerd in de periode tussen 2003 en 2005); - meer berging worden aangebracht door bergbezinkbassins te bouwen, waarin het regenwater tijdelijk kan worden opgeslagen, kosten (hiervan dient in 2006 nog te worden gerealiseerd) - verhard oppervlak afgekoppeld worden van het riool, zodat er minder regenwater in het systeem terecht komt. De kosten voor 2 ha bedragen ( in 2006 en in 2007). Door Delfland wordt de pomp(over)capaciteit van de rioolgemalen vergroot, zodat het regenwater sneller kan worden weggepompt. Den Haag wil op 1 januari 2008 voldoen aan de eisen die gesteld zijn aan de basisinspanning

17 Waar houden we rekening mee? 30 2 Maatregelen aan de riolering ter voorkoming van wateroverlast Het beleid met betrekking tot het voorkomen van wateroverlast maakt onderdeel uit van de gemeentelijke rioleringszorg voor de doelmatige inzameling en transport van afvalwater (Wm- art 10.33). De gemeente Den Haag heeft dit vertaald in de functionele eis dat de riolering voldoende capaciteit heeft voor de afvoer regenwater en dat overlast alleen voorkomt in die gebieden waar de minste schade optreedt (zie bijlage 1 functionele eisen en maatstaven). Om wateroverlast te voorkomen zijn voor een deel dezelfde maatregelen nodig als welke zijn genoemd bij de basisinspanning. De locatiekeuze wordt echter gestuurd vanuit een andere invalshoek. Door maatregelen aan het riool te treffen, veelal het vergroten van de diameter van de buis ten behoeve van versnelde afvoer, wordt voldaan aan de eisen ten aanzien van wateroverlast. De kosten bedragen (een groot deel van deze maatregelen is al voor uitgevoerd in de periode tussen 2003 en 2005). Het betreft hierbij onder andere de vergroting van de riolen in de wijken Benoordenhout en Belgisch Park. Wanneer ook een aantal maatregelen in Bezuidenhout zijn uitgevoerd, naast een beperkt aantal kleinere ingrepen, totaal voor een bedrag van , wordt voldaan aan deze eis. De verwachting is dat de maatregelen in het najaar 2007 gereed zijn. 3 Maatregelen aan de riolering en/ of oppervlaktewater om de waterkwaliteit te laten voldoen aan de normstelling (waterkwaliteitsspoor) Het beleid met betrekking tot het waterkwaliteitsbeheer is gebaseerd op de vierde Nota Waterhuishouding (NW4; regeringsbeslissing), het Waterbeheersplan (WBP) Delfland en is uitgewerkt in de beleidsnotitie Riolering en het watersysteem d.d. 8 maart Het hoofduitgangspunt van de NW4 is dat de verontreiniging zoveel mogelijk moet worden beperkt door het nemen van maatregelen aan de bron. Afhankelijk van de aard van de schadelijkheid van de geloosde stoffen wordt, nog los gezien van de effecten van de lozing, toepassing van de best uitvoerbare technieken en best bestaande technieken als inspanningsbeginsel gehanteerd. Na toepassing van bronmaatregelen wordt de restlozing beoordeeld. Indien blijkt dat de genomen maatregel niet volstaat om de kwaliteitsdoelstelling van het oppervlaktewater te halen, moeten aanvullende bron- of effectgerichte maatregelen worden genomen. Voor de zwarte lijst stoffen wordt toepassing van best bestaande technieken verlangd. Voor overige stoffen, waarvoor de emissie aanpak geldt, is een saneringsinspanning vereist volgens de best uitvoerbare technieken. Aangenomen mag worden dat zwarte lijststoffen slechts als sporen zullen voorkomen in te lozen afvalwater. Voor deze lozingen kan daarom de aanpak worden gevolgd volgens de best uitvoerbare technieken. Voor rioolstelsels is de best uitvoerbare techniek omschreven als de basisinspanning. Deze maatregelen sorteren al voor op de maatregelen die zijn te verwachten op basis van de Europese Kaderrichtlijn Water. In de NW4 worden de volgende actiepunten genoemd: - toetsing aan het emissiespoor (= de basisinspanning); - toetsing aan het waterkwaliteitsspoor (het beperken van overstorten in samenhang met de kwaliteit van het oppervlaktewater) Het toetsingskader voor de basisinspanning is uitgewerkt in het CIW rapport Riooloverstorten, deel 2: Eenduidige basisinspanning: nadere uitwerking van de definitie basisinspanning van juni Voor gemengde rioolstelsels betekent dit dat de vuilemissie van een gemengd rioolstelsel via overstorten naar oppervlaktewater minimaal gelijkwaardig dient te zijn aan dat van het referentiestelsel. Dit is de theoretische referentiewaarde, gedefinieerd in vuilemissie, waaraan een rioolstelsel moet voldoen. Voor bestaande (verbeterd) gescheiden rioolstelsels geldt dat maatregelen genomen moeten worden indien de lozingen vanuit het gescheiden stelsel het bereiken van de waterkwaliteitsdoelstellingen in gevaar brengen. Van een systeem dat gelijkwaardig is aan een verbeterd gescheiden stelsel wordt verondersteld dat voldaan is aan de basisinspanning en het waterkwaliteitsspoor. Bij nieuwe stelsels mag het relatief schone hemelwater niet met huishoudelijk- of bedrijfsafvalwater naar de zuivering worden getransporteerd. Als richtlijn voor de afvoer van hemelwater wordt de beslisboom aan- en afkoppelen verharde oppervlakken van de werkgroep Riolering West- Nederland, d.d. 10 juli 2003 gehanteerd (zie bijlage 3). Om te voldoen aan de eisen van het waterkwaliteitsspoor moeten aanvullende voorzieningen aan de riolering en het oppervlaktewater worden getroffen, De kosten voor de gemeente zijn hiervoor geraamd op ca Het betreft hier ondermeer het opheffen van rioleringsoverstorten op ongewenste locaties. De kosten voor het Hoogheemraadschap van Delfland zijn geraamd op een bedrag van ca ,- Delfland zal de maatregelen in het openwatersysteem treffen, zoals het aanleggen van extra duikers en treffen van doorspoel-/ circulatie maatregelen. Een forse inspanning zal daarnaast echter geleverd moeten worden door verhard oppervlak af te koppelen van het riool, zodat er minder regenwater in het systeem komt en minder overstortingen plaatsvinden. In de periode tot 2016 dient daarom nog ca. 100 ha te worden afgekoppeld. De kosten hiervoor worden geraamd op Ten tijde van het uitwerken van de Watersysteemberekening 2003 was het uitgangspunt dat in de herstructureringsgebieden zoals Den Haag Zuid-West, Duindorp en Spoorwijk de inhoudelijke wateropgave integraal zou worden meegenomen. In het kader van het Waterplan Den Haag , Programma t/m 2007 is in het College, ten aanzien van het aspect financiering van afkoppelen van het regenwater bij her- 31

18 Waar houden we rekening mee? structurering het volgende besloten: - De te volgen lijn is dat de kosten voor de waterkwaliteit (afkoppelen van het regenwater) niet ten laste komen van de gemeente. Bestuurlijke inzet zal worden om de kosten ten laste te laten komen van het Rijk, de Provincie of het Hoogheemraadschap. - Bij nieuwbouwplannen en bij herstructureringsprojecten wordt de inhoudelijke wateropgave integraal meegenomen. Bij ieder herstructureringsproject wordt de afweging gemaakt of maatregelen voor de waterberging en de waterkwaliteit (afkoppelen van het regenwater) haalbaar zijn. Omdat de directe relatie tussen het afkoppelen van het regenwater bij herstructureringsprojecten is losgelaten, komt het voldoen aan de eisen die gesteld worden aan het waterkwaliteitsspoor in het geding. Om hier toch aan te kunnen voldoen en -als deze bekend zijn- ook aan de eisen die gesteld worden vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water zal deze problematiek separaat onder de aandacht van het bestuur worden gebracht in het kader van de onderhandelingen over een nieuw collegeakkoord Naast het verbeteren van de functionaliteit is de levensduur met de bijbehorende vervangingsstrategie een andere belangrijke kostencomponent van de riolering. Levensduur riolering Onderzoek aan zogenaamde boorkernen van Haagse riolen wijst uit dat de gemiddelde levensduur van de betonnen hoofdriolen circa jaar is. Door de lange gemiddelde levensduur is aantasting veruit de grootste bedreiging van de stabiliteit van de hoofdriolen. De kwaliteit van de hoofdriolen 4) is één van de factoren in de afweging om over te gaan tot rioolvervanging. Niet onbelangrijk is de kwaliteit van de huis- en kolkaansluitleidingen. De uitval hiervan heeft een veel grotere spreiding dan de levensduurverwachting van het hoofdriool. Een langere levensduur van het hoofdriool heeft tot gevolg dat meer reparaties aan huis- en kolkaansluitingen plaatsvinden. Kosten (in euro s) voor het verbeteren van de functionaliteit voor Den Haag (het maatregelen-pakket uit de watersysteemberekening) Aangelegde lengte hoofdriolen in Den Haag per aanlegjaar Omschrijving Basisinspanning water op straat Waterkwaliteitsspoor Totaal Aanleg bergbezinkbassins Aanpassingen in de riolering Afkoppelen 2 ha verhard oppervlak Sub totaal Gerealiseerd binnen vorige planperiode Sub totaal nog te realiseren , Afkoppelen 100 ha*) Totaal nog te realiseren , *) De financiering van 100 ha afkoppelen verhard oppervlak ( ), maakt geen onderdeel uit van dit Gemeentelijk Rioleringsplan lengte (m) jaar van aanleg Het voorgestelde maatregelenpakket geeft een aanzienlijke verbetering, maar is niet voldoende alle knelpunten met betrekking tot de waterkwaliteit op te lossen. Met andere woorden er wordt niet volledig voldaan aan de waterkwaliteitsdoelstelling. Deze knelpunten ontstaan bijvoorbeeld doordat een aanzienlijke riooloverstort plaatsvindt op een oppervlaktewater dat onvoldoende doorgespoeld kan worden. Het betreft de knelpunten Valkenboskade/Soesdijksekade, Eshofpolder, Schenk, Kwekerij/Belgisch Park en t Laakje, Voor de knelpunten zal in de in de komende planperiode een plan van aanpakwordenopgesteld. Tot 2003 is de vervanging van hoofdriolen vooral gestuurd op de ouderdom. De verdeling van de aanlegjaren van de riolen in het verleden is daarmee maatgevend voor vervanging in de toekomst. 4) Als criterium voor de technische levensduur geldt dat het beton in een doorsnede van de rioolbuis een grenswaarde voor de treksterkte heeft bereikt

19 Waar houden we rekening mee? Het diagram op pagina 33 geeft de lengte van de hoofdriolen per aanlegjaar weer voor het rioolstelsel stand 1 januari Riolen op leeftijd zijn echter niet per definitie slecht. Het crite-rium slecht hangt vooral samen met de beoordeling van 1= afstroming, 2= stabiliteit en 3= waterdichtheid. Optimaal rioleringsbeheer kan alleen worden gerealiseerd door middel van een tijdige inspectie, onderhoud en vervanging van slechte riolering. Om het tijdig vervangen van slechte riolering te kunnen plannen is het goed in beeld hebben van de werkelijke toestand van de riolering essentieel. Vervangingsstrategie riolering Het niet tijdig vervangen van slechte riolering heeft tot gevolg dat een vervangingsachterstand ontstaat en het rioolstelsel gemiddeld ouder wordt. Daarmee wordt de kans op calamiteiten groter. Kortom als het stelsel ouder wordt, neemt de vervangingsachterstand toe en daarmee de kwaliteit overall af. Bij het Integraal Gemeentelijk Rioleringsplan voor de periode en de evaluatie ervan in het Waterplan Den Haag , werd bij de bepaling van de levensduur en de vervangingsachterstand van de riolering nog uitsluitend uitgegaan van visuele inspecties en ouderdom. Omdat er in de periode tot 1920 relatief weinig riolering is aangelegd kon daarbij het vervangingsvolume tot 2004 beperkt blijven tot minder dan 10 km/jaar. Het onderzoek naar de betonkwaliteit van Haagse riolen wijst inmiddels uit dat de vervangingsachterstand van de riolering op een andere wijze moet worden bepaald. De verwachte levensduur van de riolering bedraagt jaar. Bij het overschrijden van de levensduur van jaar bedraagt de vervangingsachterstand ca km. (ca. 60 km riool is ouder dan 100 jaar en 400 km is ouder dan 70 jaar). Prioriteit vervanging riolering aangelegd voor 1925 Prioriteit Kwalificatie Lengte riool (km) 1 Hoge prioriteit vervanging 0-10 jaar 70 2 Gemiddelde prioriteit vervanging 5-20 jaar Lage prioriteit vervanging jaar 30 4 Geen prioriteit vervanging > 50 jaar 2 Op basis van onderzoek naar de betonkwaliteit in combinatie met videoinspecties van het rioolstelsel is de vervangingsachterstand op 1 januari 2005 op ca. 70 km bepaald. Het handhaven van vervangingstempo van 2004, minder dan 10 km per jaar, is onvoldoende om het kwaliteitsniveau van 2004 in deze periode te handhaven. Uitgaande van de verwachte levensduur van jaar blijft bij een vervanging van de riolen in die periode de kwaliteit van stelsel op peil. Wanneer dit principe wordt toegepast op de totale lengte van ca km riool heeft dit tot gevolg dat per jaar gemiddeld 12 km riool vervangen moet worden. De vervangingsachterstand van 70 km loopt dan niet verder op. Het is niet wenselijk dat de vervangingsachterstand ten opzichte van 1 januari 2005 in de periode tot en met 2010 verder oploopt. Gedeputeerde staten van Zuid-Holland en de waterkwaliteitbeheerder, het Hoogheemraadschap van Delfland, staan op het standpunt dat de achterstand niet mag lopen en dat de kosten over de planperiode worden gedekt. Door het treffen van de noodzakelijke milieumaatregelen en het nakomen van bestuurlijke afspraken met het Hoogheemraadschap van Delfland over de vervanging van de rioolgemalen loopt de vervangingsachterstand verder op. Om de vervangingsachterstand ten opzichte van 1 januari 2005 niet op te laten lopen zal, over de periode tot en met 2010, extra riolering moeten worden vervangen. Indien deze riolen niet tijdig worden vervangen heeft dat tot gevolg dat er de vervangingsachterstand oploopt en daarmee ook de risico s op nadelige consequenties voor de veiligheid en hygiëne in de stad. Dat betekent dat in de planperiode de baten moeten worden verhoogd met een totale investering van , wat zich vertaalt in een tariefsverhoging van 8,33 per jaar. In de begroting voor 2006 is een bedrag van opgenomen voor rioolvervanging, waarmee 2 km riool extra kan worden vervangen. Riolering in nieuwe gebieden De riolering in de nieuwe woongebieden Wateringse Veld, Ypenburg en Leidschenveen komt gefaseerd in beheer bij de gemeente Den Haag. Voordat de gemeente het beheer van de riolering overneemt, vindt een kwaliteitsbeoordeling plaats van de aangelegde riolering op basis van video-inspectie en revisietekeningen. De matige bodemgesteldheid en de gemiddelde aanlegkwaliteit leiden voor deze riolering tot een voor Haagse begrippen korte levensduurverwachting van 25 tot 40 jaar en heeft hierdoor direct invloed op het toekomstige vervangingsregime na deze planperiode. Ongerioleerde percelen In Den Haag zijn relatief weinig percelen niet op de riolering aangesloten. Dit betreft 64 panden en 38 woonboten. Delfland heeft de woonbooteigenaren aangeschreven om aan te sluiten 34 35

20 Waar houden we rekening mee? op de riolering. Er zullen 27 panden een eigen voorziening krijgen in de vorm van een zogenaamde IBA 5), omdat aansluiting op de riolering te kostbaar is. Delfland neemt deze installaties in beheer. De overige panden die nog niet op de riolering zijn aangesloten zullen op basis van een aansluitprogramma vanaf 2005 worden aangesloten. Een 13-tal panden zal er binnen een periode van ten hoogste 4 jaar, in het kader van grootschalige nieuwbouw, worden afgebroken of op de riolering aangesloten worden. Glastuinbouw is aanwezig in de gebieden Madestein en de Uithofslaan. Madestein is voorzien van riolering. Beide gebieden worden voor woningbouw ontwikkeld waarbij de glastuinbouw verdwijnt. De eventueel nog bestaande gehandhaafde en niet gerioleerde glastuinbouw wordt voor 2008 opgeheven. Afkoppelen van verhard oppervlak in bestaand stedelijk gebied Om ervaring op te doen met het afkoppelen van schoon regenwater van het riool heeft Den Haag in de periode verschillende proefprojecten uitgevoerd. In het Van Stolkpark is infiltratie van schoon regenwater onderzocht. Voortzetting van de monitoring is nodig om inzicht te krijgen in de effecten van dichtslibbing van de infiltratievoorziening op langere termijn. In Houtwijk wordt gemeten aan een gescheiden rioolstelsel om het effect van regenwaterlozingen op de waterkwaliteit in beeld te brengen. Over de resultaten van het onderzoek zal in de planperiode worden gerapporteerd. gemeentelijk rioleringsplan wordt voorgesteld het beheer van de drainage leidingen vanaf 2007 te bekostigen uit het rioolrecht. Transportsysteem en awzi Harnaschpolder Het zuiveren van het afvalwater in de Haagse regio gebeurt op dit moment door de awzi Houtrust in Den Haag. Met het project Afvalwater Haagse Regio werkt het Hoogheemraadschap van Delfland aan de aanpassing van de bestaande zuiveringsinstallatie Houtrust, de realisatie van de awzi Harnaschpolder (bij Den Hoorn in de gemeente Midden-Delfland) en het bijbehorend transportstelsel van persleidingen en gemalen. Volgens planning zal Harnaschpolder in 2008 in bedrijf gesteld moeten worden. Grote delen van de gemeenten Wassenaar en Leidschendam-Voorburg vallen in het beheergebied van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Rijnland heeft de behandeling van het afvalwater dat in het betreffende gebied vrijkomt uitbesteed aan Delfland. In deze planperiode is de vervanging/renovatievoorzien van de rioolgemalen West-Duinweg (vervalt), Scheveningen (nieuwbouw), Belgisch Park (renovatie), Loosduinen (nieuwbouw), Leyweg (nieuwbouw) en Morsestraat (renovatie). Deze gemalen zijn/ komen in eigendom en beheer van Delfland. Op grond van de overeenkomst overdracht/overname zuiveringstechnische werken (1989) betaalt Den Haag mee aan de vervanging/renovatie. Voor deze planperiode is in totaal ) geraamd voor de afdracht aan Delfland. Bij project Ridderlaan is nagegaan of eigenaren zouden willen meewerken aan het afkoppelen van dakoppervlakken. De bewoners zagen afkoppelen eerder als bedreiging dan als kans. Misvattingen over toenemende grondwateroverlast in de vorm van natte kelders bleek niet te ontzenuwen ondanks een intensief communicatietraject. Het project is uiteindelijk niet uitgevoerd. Deze ervaring heeft geleid tot terughoudendheid bij afkoppelen van (kleinschalige) particuliere eigendommen. In de herstructureringsgebieden Den Haag Zuid-West, Spoorwijk, Duindorp en Laakhavens heeft afkoppelen een duidelijke plaats gekregen. Afkoppelen draagt in deze gebieden bij aan de emissiereductie van de bestaande gemengde rioolstelsels en daarmede de verbetering van de waterkwaliteit. Verandering systeem riolering In de nieuwe woongebieden Wateringseveld, Ypenburg en Leidschenveen wordt naast gescheiden riolering een drainage stelsel aangelegd. De noodzaak van drainageleidingen levert voor het beheer nieuwe infrastructuur op. In dit Ontwikkelingen leefomgeving Riolering en waterkwaliteit Nieuws over de verontreiniging van het zeewater langs de kust van Scheveningen geeft in Den Haag enige onrust. Hevige en lange regenbuien zorgen voor zoveel water dat de rioolwaterzuiveringen dat vaak niet kunnen verwerken. Hierdoor moeten de zuiveringen noodgedwongen ongezuiverd rioolwater lozen, bijvoorbeeld in zee bij Den Haag en Scheveningen en bij Katwijk aan zee. Regenval kan ook tijdelijke verontreiniging veroorzaken vanwege het spuien van boezemwater nabij de Scheveningse havens. Bij hevige regenval is dit boezemwater in enige mate verontreinigd door riooloverstorten in het stedelijk gebied van Den Haag en in het achterland. Het Hoogheemraadschap van Delfland is ondermeer verantwoordelijk voor de kwaliteit van zowel het boezemwater als het afvalwater, dat op zee wordt geloosd. Delfland werkt aan een nieuwe awzi Harnaschpolder, die de bestaande awzi Houtrust in 2008 zal ontlasten. Waar de gemeente kan bijdragen, werkt zij sinds het tot stand komen van het Waterplan Den Haag aan 5) IBA staat voor Individuele Behandeling van Afvalwater. Dit zijn kleinschalige installaties voor de zuivering van afvalwater. 6) Dit bedrag kan nog worden bijgesteld