Depressieve klachten bij studenten, do s en dont s

Transcriptie

1 Depressieve klachten bij studenten, do s en dont s Door Yvonne Stikkelbroek YAJ.Stikkelbroek@GGZOostbrabant.nl

2 Programma. Inleiding Depressie (feiten, signaleren) Gevolgen voor studenten Do s en dont s (Preventieve) interventies Behandeling afstemming tussen onderwijs en professionele behandeling Terugval voorkomen Stikkelbroek, 2017

3 Programma. Inleiding Depressie (feiten, signaleren) Gevolgen voor studenten Do s en dont s (preventieve) interventies Behandeling afstemming tussen onderwijs en professionele behandeling Terugval voorkomen

4 Psychische problemen onder studenten 15% van de studenten hebben psychische problemen Meest voorkomend: depressie, angststoornis, verslaving 75% van alle stoornissen gedurende het leven ontstaat voor het 24 jaar Sterke correlatie tussen psychische gezondheid en leerprestatie, studie drop-out en vertraging, werkeloosheid later Grote economische kosten Minder dan 25% met psychische problemen ontvangt behandeling Stikkelbroek, 2017

5 Top 5. Ziektelast in Nederland(RIVM, 2006) Aangeboren afwijkingen 2 Verstandelijke handicap Alcohol-afhankelijkheid Angst-stoornissen Angst-stoornissen Depressie en dysthymie 3 Privé-ongevallen Depressie en dysthymie Alcoholafhankelijkheid 4 Infecties lage luchtwegen Verkeers-ongevallen Suicide 5 Astma Verstandelijke handicap Verkeersongevallen

6 Probleem 70% met een ernstige angst-/stemmings-stoornis niet herkend of niet adequaat behandeld Hoe jonger ontstaan des te langer het duurt voordat hulp geboden wordt (NIMH Blueprint Report, 2001) Te weinig deskundigheid Onvoldoende kennis op vindplaatsen (bv. huisartsen herkennen slechts 30% depressies onder < 40 jaar)

7 Wat is een depressie? 1. Gedeprimeerde of prikkelbare stemming. 2. Duidelijke daling van plezier en interesse. 3. Veranderende eetlust en gewicht. 4. Slaapproblemen 5. Veranderingen in activiteitenniveaus, rusteloosheid of zich beduidend langzamer bewegen dan normaal. 6. Vermoeidheid of energieverlies. 7. Gevoelens van waardeloosheid, schuld. 8. Verminderde capaciteit om na te denken, zich te concentreren of besluiten te nemen. 9. Terugkerende gedachten aan de dood, suïcide gedachten of suïcide pogingen. 5 of meer symptomen langer dan 2 weken aanwezig

8 Oefening Stikkelbroek, 2017

9 Ontstaan van depressie Competentiemodel. Sociaal leren van depressief gedrag (conditionering) Aangeleerde hulpeloosheid/hopeloosheid. Geen controle over gebeurtenissen en slechte afloop Informatieverwerkingsmodel. Cognitieve processen staan centraal in het ontstaan en in standhouden Transactioneel model. Kwetsbaarheid, depressie wordt door stress getriggerd

10 STRESS EN STUDEREN Stikkelbroek, 2017

11 Verhoogd risico? Meisjes vanaf de puberteit (>12 jaar) Onder 12 jaar een angststoornis Sterk introvert temperament Perfectionistisch ingesteld Ouder met stemmingsproblemen Afwijzing door een ouder Stressvolle gebeurtenissen (echtscheiding, ziekte of overlijden van een ouder, examen, gepest worden, ) Seksueel misbruik of mishandeling Opgroeien binnen verschillende culturen/religies die op gespannen voet met elkaar staan Leerproblemen

12 Beschermende factoren! Goede lichamelijke gezondheid Regelmatig bewegen (?) Hoge intelligentie Makkelijk temperament Groot gevoel van eigenwaarde Gevoel controle te hebben over je leven Competent zijn in t oplossen van problemen Successen toeschrijven aan jezelf Opkomen voor jezelf Weinig ruzie binnen het gezin Goed contact met leeftijdgenoten Steun in de directe omgeving Veel plezierige bezigheden

13 Beloop van een depressie

14 Depressie en suicidaliteit Depressie Suïcidaliteit - Van de jongeren die zich suïcideren lijdt 60%- 90% aan een depressieve stoornis (Orbach, 2009).

15 Programma. Inleiding Depressie (feiten, signaleren) Gevolgen voor studenten Do s en dont s (preventieve) interventies Behandeling afstemming tussen onderwijs en professionele behandeling Terugval voorkomen Stikkelbroek, 2017

16 Gevolgen voor studeren Terugtrekken uit contact slechte samenwerking Verminderd plezier+interesse moeilijk ergens toe zetten Slecht slapen, vermoeidheid geen energie voor studie, te laat komen Activiteitenniveau vertraagd reageren, bewegen Hopeloosheid studeren lukt niet, afspraken niet nakomen Achteruitgang van concentratie productiviteit minder, gevoel van falen versterkt Besluiteloosheid niet kunnen kiezen, niet beginnen aan opdrachten

17 Programma. Inleiding Depressie (feiten, signaleren) Gevolgen voor studenten Do s en dont s (preventieve) interventies Behandeling afstemming tussen onderwijs en professionele behandeling Terugval voorkomen Stikkelbroek, 2017

18 Welke vragen leven er onder professionals? Behandeling vindt bij de GGZ plaats dat kunnen wij niet. Wat kunnen we wel bijdragen? Afstemming tussen onderwijs en behandeling Hoe om te gaan met (depressieve) studenten? Wat kan wel en wat kan niet? Praktische tips? Handvatten voor de aanpak van problemen?

19 Herkennen docenten depressie? Waarschijnlijk onvoldoende. Andere professionals herkennen depressie onvoldoende. Docenten merken wel dat er iets is maar schrijven dat toe aan allerlei andere factoren Docenten interpreteren de klachten niet als passend bij een depressie b.v. Psycho somatische klachten zoals hoofdpijn.

20 Depressie opsporen*, ** 1. Let op risicogroepen 2. Gebruik vragenlijsten, liefst zo breed mogelijk 3. In ieder geval het jongere zelf bevragen. Bijvoorbeeld, ouders herkennen de klachten vaak onvoldoende. * **

21 Depressie opsporen? Vragenlijst Leeftijd Smal Student BDI CES-D CDI-2 t/m Altijd antwoord op item over suïcide bekijken en vervolg inzetten.

22 Vragen naar depressie? Twee belangrijke vragen* 1. Heb je gedurende de afgelopen maand last gehad van weinig interesse of plezier in dingen doen? 2. Heb je je gedurende de afgelopen maand somber, depressief of hopeloos gevoeld? Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat 67 % van de depressieve adolescenten met deze twee vragen herkent worden. * '2-Question Screening Tool for detecting Depression in Ad primary care (Borner et al, 2010)

23 RATIONALE VOOR VERANDERING

24 Onderdelen Cognitieve gedragstherapie Stemming meten Sociaal contact Activeren Ontspannen Denken veranderen Communicatie Onderhandelen/Assertiviteit/Probleem oplossen Terugvalpreventie

25 Do s and Dont s: Contact Do s: Bonding, je moet het zelf doen maar je hoeft het niet alleen te doen Eigen stemming vasthouden. Optimistisch, hoopvol, geïnteresseerd Eventueel toestemming vragen om te overleggen met de behandelaar Adviseren om naar huisarts te gaan Dont s: Onderschatten van het belang van de relatie. Afstemmen op adolescent, zijn gedrag en stemming niet overnemen

26 Buddy, oudere jaars Aanpak onderwijs: Activeren Bedenk dat alles beter is dan passief op de bank liggen Aanwezigheid eisen (misschien beperkt aantal lesuren per dag). Later uitbreiden. Betrek de student bij activiteiten door een taak te geven Sluit aan bij dingen die de student eerder leuk vond Geef opdrachten waarin de student goed is Zoek activiteiten die met anderen (ook jongere jaars) gedaan moeten worden. Bv. introductie Creëer perspectief, geef concrete aanwijzingen over hoe prestaties verbeterd kunnen worden

27 Aanpak onderwijs: haalbare eisen stellen Stop overvraging. Stel concrete redelijke eisen. Studie adviseur Zorg voor succeservaringen Complimenteer als iets lukt, bekrachtig positief gedrag. Bv. op tijd komen. Negatieve opmerkingen hebben grotere impact dan positieve. Verminderd concentratievermogen en rusteloosheid. Faciliteer een adequate plek of gebruik van koptelefoon Falen, neem de tijd om oorzaak te achterhalen niet iedere 5 is hetzelfde. Maak concreet wat er mis gaat.

28 Begin je zinnen met ik en niet met jij. Aanpak onderwijs: Gun de student genoeg tijd om te antwoorden luisteren Check of je het goed hebt begrepen door het samen te vatten Wees neutraal en geef niet meteen een mening of oplossing. Toon wel medeleven: Wat vervelend voor je.. Ga niet mee in het gevoel van hopeloosheid van de student. Dat voelt nu zo door de depressie..

29 Aanpak onderwijs: Valt de student je aan (jij snapt er niks van), blijf rustig (oké, probeer het mij dan nog eens uit te leggen.). luisteren Benoem gedrag en zeg welk effect dat gedrag op jou heeft en wat jij wenst. Geef alleen advies als de student daar zelf om vraagt. Stel vragen: Wat ga jij eraan doen?. De student krijgt dan het initiatief en wordt op het spoor van oplossingen gezet.

30 Aanpak onderwijs: gedachten veranderen Help de student zich bewust te worden van zijn negatieve gedachten. Helpt die gedachte?. Negatieve gedachten zijn te herkennen aan woorden als: weer, nooit, altijd, moet. Voorbeelden: ik heb vandaag WEER mijn. vergeten; ik heb ook ALTIJD pech; ik haal NOOIT een voldoende. Maak de student bewust van dit woordgebruik door te vragen: Nooit? Weer? Altijd? Moet?

31 Aanpak onderwijs: overige Wees betrouwbaar en kom afspraken na. Maak geen afspraken die misschien niet haalbaar zijn. Informeer bij zelfbeschadiging of suïcidaal gedrag de deskundige binnen het instituut. Maak duidelijk wat de mogelijkheden zijn van een docent en voor welke problemen deskundige hulp nodig is. WEES VOORAL ECHT! GA NIET REDDEN MAAR FACILITEREN!

32 Programma. Inleiding Depressie (feiten, signaleren) Gevolgen voor studenten Do s en dont s (Preventieve) interventies Behandeling afstemming tussen onderwijs en professionele behandeling Terugval voorkomen

33 Informatie Jongerenplatform. informatie over stress, angst, depressie bij jongeren en bevat ook een zelfhulp voor depressie.(fonds Psychische Gezondheid) Platform voor jongeren met ervaringsverhalen, informatie en acties informatie over psychische problemen voor jongeren met vragen mogelijkheid. Bieden ook lesmaterialen en gastdocenten (Patiëntenvereniging Pandora) Informatie voor volwassenen Informatie voor jongeren tot 18 jaar over psychiatrische problemen en behandeling Informatie over depressie en hulp. Ook lotgenoten contact

34 Preventieve interventies online informatie over psychische problemen en speciaal over depressie. Er is ook een mogelijkheid om via deze website in contact te komen met BIG-geregistreerde hulpverleners. Tot 23 jaar. ggz-instellingen bieden online zelftest en online behandeling voor jongeren met depressieve klachten door professionals (Trimbos-instituut) tot 25 jaar informatie voor jongeren met gedachten over zelfdoding en betrokkenen. Ook informatie voor nabestaanden. Contact mogelijk met een BIG-geregistreerde

35 Lopend onderzoek Boost Me app (Trimbos Instituut, afgerond eind 2019) Caring Universities (Vrije Universiteit, continu project)

36 TOEKOMST CARING UNIVERSITIES Wat zijn de producten van de innovatie? > Een infrastructuur voor screening en behandeling van veelvoorkomende psychische problemen onder studenten van Universiteiten en Hogescholen. Voor wie en waarom? > studenten aan Universiteiten en hogescholen > De studiejaren zijn cruciale periode in de ontwikkeling van jonge mensen Hoe gaan we hen erbij betrekken? > Studenten worden betrokken in aale phases van het project a) focus groups, b) werving, c) hulp of internet behandeling Contact: prof. dr. Cuijpers nr. Het begint met een idee 36 Het begint met een idee

37 Programma. Inleiding Depressie (feiten, signaleren) Gevolgen voor studenten Do s en dont s (preventieve) interventies Behandeling afstemming tussen onderwijs en professionele behandeling Terugval voorkomen

38 Resumerend Depressieve klachten zo snel mogelijk verminderen Herkennen van depressie. Gebruik een vragenlijst Behandeling van depressie wordt door specialisten gedaan maar onderwijs kan het verschil maken Ga niet redden maar faciliteer verandering in doen en denken Neem depressieve houding niet over Activeer, zorg voor succes ervaringen en positieve sociale ervaringen. Maar: de student moet het zelf doen

39 Programma. Inleiding Depressie (feiten, signaleren) Gevolgen voor studenten Do s en dont s (preventieve) interventies Behandeling afstemming tussen onderwijs en professionele behandeling Terugval voorkomen

40 Kans op terugval 60% (na 1-2 jaar) en 70% (na 5 jaar) bij depressie Hoger bij meisjes dan jongens Kans! Jongeren na herstel een betere informatieverwerking en meer flexibiliteit in denken Preventieve positieve cognitieve therapie Zelfhulp Stikkelbroek, 2017

41 Terugval voorkomen? Onderzoek STAY FINE app Doel: voorkomen terugval door monitoren en interventie STAY FINE app Laagdrempelig in dagelijks leven Gevoel van autonomie zelfhulp Effectieve CGT afgestemd op student Chatgroepen voorkomen van isolatie en eenzaamheid Monitoren van klachten ervaringsdeskundigen Coördinator: Yvonne Stikkelbroek Stikkelbroek, 2017

42 Uitwisseling van gedachten?

43 Meer weten? Richtlijn voor depressie inclusief screnen en interventie Toolkit voor suïcide preventie o.a draaiboeken voor onderwijs. Wetenschappelijk onderbouwd