BENG, BOEM, BAF! KUNNEN JONGENS NOG ZICHZELF ZIJN IN DE KLAS?

Transcriptie

1 42 BENG, BOEM, BAF! KUNNEN JONGENS NOG ZICHZELF ZIJN IN DE KLAS? Steeds meer jongens verlaten zonder diploma de school. Dat komt doordat het onderwijs vrouwelijker, taliger en voorzichtiger is geworden, volgens pedagoog Jan Verburg. Twee jufs en een jongensmoeder reageren op zijn verhaal. Jongens moet je eerst laten vastlopen, daarna luisteren ze beter. tekst P.J.A. VAN NEDERPELT beeld SAMUEL OTTE

2 GezinsGids 13 juli S Steeds meer artikelen en onderzoeken verschijnen in de media over jongens in het basis- en vervolgonderwijs. Toch is het volgens Jan een onderwerp dat al zeker een jaar of vijftien de aandacht verdient. De laatste drie jaren is het alleen meer in het nieuws geweest. Er is namelijk groot onderzoek gedaan naar hoe het komt dat vooral jongens op school niet helemaal uit de verf komen, waardoor steeds meer jongens zonder diploma de school verlaten. De overheid heeft toen gezegd: Hier moeten we wat aan doen en geld beschikbaar gesteld voor onderzoek en mogelijke oplossingen. Eén van de uitkomsten van de onderzoeken is dat meisjes meer gebieden in de hersens hebben die gevoelig zijn voor taal. Het aantal woorden is bij jongens en meisjes vanaf drie jaar ongeveer hetzelfde, maar meisjes kunnen woorden beter omzetten in gedrag dan jongens. Daardoor is het bijvoorbeeld lastiger om jongens met AAN HET WOORD Jan Verburg (52) werkte dertien jaar in het basisonderwijs. Daarna was hij docent pedagogiek op Hogeschool de Driestar. Zijn ervaring is dat jongens leerkrachten veel energie kosten Marianne Boonzaaijer (41) en Corine Huisman (47), beiden juf op de basisschool, en Lieneke Jonker, moeder van vier jongens, reageren op het betoog van Jan Verburg

3 JONGENS IN DE KLAS GezinsGids 13 juli praten tot ander gedrag brengen, dan meisjes. Jan: Neem daarbij het feit dat het onderwijs steeds taliger is geworden. Vergelijk maar eens een rekenles van nu met die van vijfentwintig jaar geleden. Er wordt nu veel meer gepraat bij rekenen en sommen worden in een verhaaltje aangeboden. Ook bij andere vakken duikt er steeds meer taal op. Bijvoorbeeld in de lessen sociale vaardigheden. Jongens moeten in deze lessen praten over hoe zij zich voelen en waarom ze zich op een bepaalde manier gedragen. Maar zo lossen jongens helemaal geen problemen op! Zij geven elkaar een klap, duw of stomp en dan is het weer duidelijk wie de baas is. Logisch dat leerkrachten verbieden dat leerlingen elkaar slaan, maar daardoor broedt er onderhuids van alles. Een paar ferme tikken onderling zouden daar een einde aan kunnen maken. Jongens komen tot rust als ze weten wie de baas is, dat is de taal die jongens gebruiken. Hollandse jongens Jan: Het is heel vervelend voor jongens, maar meisjes zijn vaak de Een doorsnee jongen houdt van het nemen van risico s en leidt ook enigszins aan zelfoverschatting JAN VERBURG ideale leerlingen omdat ze en taliger zijn en omdat ze hun ruzies keurig met woorden oplossen. Uit een ander onderzoek blijkt ook dat jongens drie keer vaker worden gewaarschuwd dan meisjes terwijl ze hetzelfde verstorende gedrag laten zien. Blijkbaar weten we niet meer zo goed in ons Nederlandse onderwijssysteem wat we met een typische, Hollandse jongen aan moeten. De deugnieten van vroeger, zoals Dik Trom en Pietje Bel, zijn veranderd in probleemgevallen waar we een etiket voor hebben bedacht! Jan omschrijft ze vanuit zijn ervaring met jongens in het onderwijs als volgt: Jongens willen hollen en rennen, ze zitten overal aan en willen zich laten gelden. Vaak doen ze het laatste door grapjes te maken waarmee ze willen scoren. Het is triest, maar bij veel jongens zijn deze eigenschappen de kop in gedrukt met medicijnen, omdat ze het label ADHD hebben gekregen. Ouders zijn ook steeds voorzichtiger geworden. Kijk maar eens naar speeltuinen hoe overbeschermd die zijn opgezet. Waar zie je nog gewoon jongens in bomen klimmen of vlotje varen? Een doorsnee jongen houdt van het nemen van risico s en leidt ook enigszins aan zelfoverschatting. Jongens lijken ook minder angstgevoelens te hebben en zijn minder gevoelig voor waarschuwingen of bezorgdheid van ouders. Jan: Als iemand een opdracht geeft, zijn het vaak de jongens die als eerste makkie roepen. Daarom is het voor jongens best pittig om een kwartier lang naar uitleg van een leerkracht te luisteren. Jongens kun je het beter zelf eerst

4 46 JONGENS IN DE KLAS laten proberen. Als ze daarna vastlopen, zijn ze meer bereid om naar de uitleg te luisteren. Testosteron in de klas Het verschil tussen jongens en meisjes wordt vooral verklaard door het feit dat jongens meer testosteron hebben. Jan: Dit is een hormoon dat ervoor zorgt dat jongens meer risico durven te nemen. Als zij net kunnen fietsen, denken ze dat ze dit ook wel met losse handen kunnen. Of je ziet jongens die al fietsend op hun bagagedrager gaan staan. Het lijkt misschien soms allemaal wat gevaarlijk, maar je moet bedenken dat zonder dit gedrag Amerika nooit ontdekt zou zijn en er geen uitvindingen zouden gedaan zijn. Veel ouders, en vooral moeders, vinden het ook vreselijk dat hun zoon soldaatje speelt. Het kind mag absoluut geen speelgoedgeweer op het verlanglijstje zetten. Maar je voorkomt het niet. Dan pakken ze de bezemsteel wel om mee te schieten. En het grappige is dat dezelfde ouders dan op zondagmiddag zo n mooi boek over de Tweede Wereldoorlog aanbevelen om te lezen. Mijn advies aan ouders: Laat je zoon gewoon jongen zijn! Kinderzitjes achterop de fiets En de juffen dan? Jan: Ik vind het niet eerlijk als de juffrouws in het onderwijs de schuld krijgen dat zij het onderwijs te vrouwelijk maken. Vrouwen geven net zo goed les. Heel onze samenleving is gewoon voorzichtiger, taliger en vrouwelijker geworden. Neem als voorbeeld de kinderzitjes achter op de fiets. Vroeger zat je gewoon met je benen in een zijtas of werd er steeds geroepen dat je je benen wijd moest houden. Mannen doen ook mee aan deze vervrouwelijking van de maatschappij, hoor. Ik zie ook meesters die ellenlange uitleggen houden voor een rekenles. En zij maken gebruik van dezelfde methoden en handleidingen. Een voordeel van een meester kan wel zijn dat hij iets eerder dan een vrouw zegt je doet het omdat ik het zeg en ook sluit de humor van meesters vaak beter aan bij jongens. Zes keer jongens in een notendop. Adviezen voor leerkrachten en ouders van Jan Verburg 1 Niet praten maar doen Probeer niet te veel uit te leggen. Praat ook niet te veel over gedrag en corrigeer jongens niet op afstand. Loop erheen, pak het kind bij de schouder en geef kort en krachtig aan welk gedrag je verlangt. Soms kan het helpen om gebruik te maken van je lengte: maak je groot, zodat jongens voelen wie de baas is. Het letterlijk voordoen van gedrag helpt meer dan doe eens normaal zeggen. 2 Jongens willen een doel Jongens willen graag weten waarom ze dingen moeten leren. Meisjes leggen zich vaak direct bij het antwoord neer, omdat ze een goede band met hun leerkracht willen houden. 3 Jongens willen bewegen Jongens hebben meer bewegingsdrang. Laat ze lekker staan en bewegen! Voor jongens is het ook bijna niet te doen om netjes tussen de lijntjes te schrijven, omdat hun fijne motoriek minder goed ontwikkeld is. Ze hebben dan een mooi verhaal geschreven en worden afgerekend op hun slordige handschrift. Houd hier rekening mee: laat het op de computer maken of kijk door het slordige handschrift heen. 4 De wereld van jongens is vooral buiten Kleuterleerkrachten moeten zich realiseren dat de wereld van hun thema groter is dan de hoeken. Het spel van jongens gebeurt vooral buiten op het plein. Daar kunnen ze politie of soldaat zijn of met hun karren heen en weer crossen. Probeer daar in het spel op aan te sluiten door buiten een racebaan te maken, een conditietraining voor soldaten op te zetten, et cetera. 5 Jongens praten met een duw Maak je niet te bezorgd als jongens vechten of duwen. Het hoort gewoon bij hun ontwikkeling en hun manier van communiceren. En verwacht niet van jongens dat ze praten over hun gevoelens of hoe het op school was. Jongens uiten zich vaak anders. 6 Jongens willen graag winnen Maak gebruik van het wedstrijdelement. Daar zijn jongens gevoelig voor. Zeg bijvoorbeeld jullie krijgen vijftien minuten de tijd. Hoeveel sommen heb je dan af?.

5 GezinsGids 13 juli Marianne Boonzaaijer (41, rechts op de foto) en Corine Huisman (47) staan beiden al een flink aantal jaren voor de klas en hebben in verschillende groepen in het basisonderwijs les gegeven. Ze reageren op het betoog van Jan Verburg. Vol ontzag keken de jongens naar wat de meester allemaal kon. JUFFEN OVER JONGENS IN DE KLAS Ik moet mijn best doen niet steeds Pas op! te roepen Corine is het helemaal eens met wat pedagoog Jan Verburg zegt. In de ruim 25 jaar dat ik in het basisonderwijs mag werken, heb ik heel wat leerlingen van verschillende leeftijden langs zien komen. Op de vraag of er verschil is tussen de aanpak van jongens en meisjes kan ik volmondig ja zeggen. Ze verschillen in hun manier van reageren, in gedrag, in de wijze waarop ze met de leerstof omgaan. Het maakt daarbij niet veel uit hoe oud de leerlingen zijn. Ook Marianne herkent het beeld

6 48 JONGENS IN DE KLAS dat geschetst wordt van jongens in het onderwijs. Ik kan niet ander zeggen dan dat ik het er helemaal mee eens ben. En het is altijd fijn om weer wat nieuwe tips te lezen, want in de praktijk van alledag moet je er steeds bewust op letten, dat je jongens en meisjes niet over één kam scheert. Rolmaten en duimstokken Bij beide leerkrachten komen er direct praktijkvoorbeelden naar boven als gevraagd wordt naar hun ervaringen met jongens in het onderwijs. Corine vertelt: Uit de tijd dat ik lesgaf in de middenbouw van de school, in groep 5 en Ik stoeide een keer met de kinderen tijdens gym. Vooral de jongens genoten daar erg van MARIANNE BOONZAAIJER 6, herinner ik me het plezier dat de jongens beleefden aan een projectles rekenen, waarbij ze met rolmaten en duimstokken aan het werk mochten. Enthousiast werd alles opgemeten en vastgelegd. Als juf heb ik moeten leren kijken naar wát ze aan het doen waren en niet naar hóe ze het deden. Had ik dat laatste gedaan, dan zou ik voortdurend gezegd hebben dat het stiller en netter moest. Maar gezien het eindresultaat hadden ze de opdracht goed gedaan. Op dit moment werk ik met jongere kinderen in groep twee en ook daar is verschil te zien. Laatst waren er stagiaires in de groep, een meester en een juf. De juf was tijdens het spelen buiten met de meisjes aan het kletsen, de meester ging de jongens leren hoe ze met en zonder handen over de bankjes op het schoolplein konden springen. Prachtig vonden de jongens het! Vol ontzag keken ze naar wat de meester allemaal kon en natuurlijk probeerden ze hem na te doen. Als juf hield ik, toekijkend, mijn hart vast en moest ik mijn best doen om niet steeds Pas op! te roepen. Ik zag allerlei gevaren, maar het ging allemaal goed. Stoere jongens Ook Marianne herinnert zich nog een oud-leerling van haar vorige school in de categorie stoere jongens. In Lisse heb ik een keer gestoeid met de kinderen tijdens de gymles. Vooral de jongens genoten hier heel erg van. Eén van de grootste, stoerste jongens die even groot was als ik en op karate zat, kreeg ik omver. Diezelfde jongen kwam een paar jaar daarna op zijn brommertje vanuit Lisse een keer in Rotterdam langs en begon toen over dat stoeien. Nog steeds probeer ik tijdens de gymles een spel vaak even mee te spelen en vooral de jongens uit te dagen. Ook probeer ik met extra opdrachten de jongens juist een technische opdracht te geven. Marianne geniet ook regelmatig van het wedstrijdelement dat Jan Verburg noemt. Ik doe dit regelmatig tijdens de spellingles. Ik laat de leerlingen dan zelf hun lesjes nakijken en daag ze uit alle fouten bij elkaar eruit te halen. Als ik geen enkele fout meer daarna kan ontdekken, ga ik trakteren. Het is ze nog steeds niet gelukt! Ook vinden jongens het leuk om bij handvaardigheid met apparatuur te werken, zoals een boor en lijmpistool. Nuanceren Corine vindt een nuancering van dit onderwerp wel belangrijk. Er is zeker verschil tussen jongens en meisjes, hoewel we ze niet allemaal over één kam kunnen scheren. Er zijn jongens die het graag wat rustiger doen en best wel van een praatje houden. Er zijn ook meisjes die graag stoer meedoen en bij wie praten niet zo goed helpt. Ook hierin is elk kind uniek en is het belangrijk om goed te kijken wat elk kind nodig heeft.

7 GezinsGids juli juli JONGENSMOEDER LIENEKE: EEN BELANGRIJK DISCUSSIE- ONDERWERP IS HET HUISWERK Lieneke Jonker (30) is moeder van vier zonen in de leeftijd van 2, 3, 8 en 12 jaar. De oudere jongens spelen vaak niet met een soort speelgoed. In mijn ogen vind ik het dan al gauw klieren. Als de jongens klieren, roept Lieneke vaak of ze niet ergens mee kunnen gaan spelen, maar het stoeien en aan elkaar zitten is voor hen spelen. Lieneke: Ze zoeken daarin ook ruimte voor hun eigen spel. Ook onze jongsten zoeken al naar eigen invullingen. Als er een racebaan wordt gebouwd door mijn zoon van drie, dan is die niet aan elkaar gesloten in een rondje, maar dan gaat het erom dat hij zo lang mogelijk recht is, om zo hard te kunnen racen of een file er op te kunnen maken. En de jongste bouwt op het leeuwenverblijf van DUPLO een kasteel met de meest gekke torentjes die aan elkaar gebouwd worden. Ze spelen dus vooral niet met hun speelgoed zoals in de gebruiksaanwijzing of op de plaatjes van de verpakking staat. Beweging Lieneke merkt inderdaad dat, zoals Jan Verburg aangeeft, op de basisschool van haar jongens vooral op een talige manier wordt lesgegeven. Gelukkig zie ik wel steeds meer gebeuren dat er ook meer met beweging wordt gedaan. Wel vind ik het ontzettend jammer dat een vak als gymnastiek er vaak snel bij inschiet, omdat er bijvoorbeeld toetsen moeten worden gemaakt of omdat er geen bevoegde leerkracht aanwezig is. En dat is nu juist een vak waar mijn kinderen ontzettend naar uitkijken en van genieten. Duidelijkheid Lieneke herkent nog meer zaken die Jan Verburg aandraagt. Jan noemt dat jongens ruimte zoeken om hun eigen draai aan dingen te geven. Om zo zelf te proberen hoe dingen gaan. Ik kan mijn jongens in twee typen verdelen. Twee zoons zijn echte denkers en twee zoon zijn echte doeners. Toch zoeken ze allemaal op hun eigen manier naar ruimte om dingen aan te pakken. Tegelijkertijd hebben ze alle vier ook veel behoefte aan duidelijkheid. Toen mijn oudste zoon steeds meer huiswerk kreeg, overzag hij niet altijd hoe hij dit moest leren. Het zou hem toen heel erg geholpen hebben als de leerkracht bijvoorbeeld een stappenplan had gegeven met wat je doet op welke dag. Dan was het voor hem een stuk makkelijker en overzichtelijker geweest. Huiswerk Als laatste noemt Lieneke dat in haar jongensgezin veel wordt gediscussieerd. Onze jongens willen ook altijd weten waarom dingen gedaan moeten worden. De reden moet voor hen duidelijk zijn om in actie te komen. Een belangrijk discussieonderwerp is hierbij het huiswerk. Ze willen dan precies weten waarom ze iets moeten leren en waarvoor dat nodig is.