B en W - advies. Ruimtelijke Ontwikkeling. Coöperatie Randmeren

Transcriptie

1 B en W - advies Portefeuillehouder Afdeling Advies van Datum advies Bestandsnaam Advies O.R. In overleg met afdeling(en) Actief informeren raad Actief informeren wijkcontactambtenaar J Polinder Ruimtelijke Ontwikkeling Tamara Weeda Coöperatie Randmeren N.v.t. Ja Paraaf afdelingshoofc Behandeling in de raad Ja Indien Ja: Ter besluitvorming Beslissing d.d Nummer Conform voorstel W w w Besluit Openbaar W Persbericht Onderwerp Coöperatie Randmeren Voorstel 1 Instemmen met bijgaand ontwerpbesluit en op grond van artikel 160 lid 2 van de Gemeentewet de raad vragen zijn wensen en bedenkingen met betrekking tot onderdeel 1 van bijgaand ontwerpbesluit ter kennis van uw college te brengen. 2. Instemmen met het bijgevoegde raadsvoorstel en de agendacommissie voorstellen dit onderwerp te agenderen voor de raad van 30 september Na ontvangst van een reactie van de raad een definitief besluit nemen. Toelichting Als vervolg op het eerdere voorstel aan uw college over dit onderwerp, welke is behandeld in uw vergadering van 14 mei 2013, wordt in dit voorstel de aanleiding tot het oprichten van een coöperatie 1

2 nader uitgewerkt. Daarnaast is dit voorstel bedoeld als voorbereiding op de definitieve over het oprichten van en deelnemen in de Coöperatie Randmeren. besluitvorming Korte terugblik De Randmeren liggen letterlijk aan de randen van zeventien gemeenten en vijf provincies (NH, UT, FL, GL, OV). Het beheer van het water zelf alsook de vaarweg zijn in handen van Rijkswaterstaat. De waterschappen zijn verantwoordelijk voor het regionale waterbeheer van het land. Door de bank genomen was het twintig jaar geleden slecht gesteld met de waterkwaliteit. Algen zorgden voor dikke groene soep en dat was desastreus voor natuur en recreatie en daarmee slecht voor de economie van aanliggende gemeenten. Uitsluitend met vereende kracht kon deze ongewenste ontwikkeling worden gekeerd. Veluwerandmeren Voor de Veluwerandmeren is in 1996 gestart met één interactief planproces voor de toekomst van het Veluwerandmerengebied. Betrokken bestuurders en vele honderden bewoners en gebruikers hebben in 2001 hun Integrale Inrichtingsplan Veluwerandmeren (IIVR) gepresenteerd. De gemeenteraad van Elburg heeft in 2001 ingestemd met dit IIVR-plan en de daarvoor benodigde gelden beschikbaar gesteld. Door middel van een 'convenant IIVR' zijn deze afspraken voor de periode tussen de tien gemeenten, drie provincies, twee waterschappen en vier ministeries vastgelegd. Deze negentien betrokken overheden hebben voor de uitvoering van het plan gezamenlijk circa veertig miljoen op tafel gelegd. Thans is ruim twee derde van alle maatregelen gerealiseerd. Als gevolg van onvoorziene procedures, onder meer in het kader van Natura 2000, was duidelijk dat volledige realisatie in het aanvankelijke eindjaar 2010 niet zou lukken. Om die reden heeft het Bestuurlijk Overleg Veluwerandmeren (IIVR) op 14 mei 2009 besloten de uitvoeringstermijn van het IIVR-project met twee jaar te verlengen, met de afspraak dat er een regeling wordt opgezet om de enkele IIVR-maatregelen die na eind 2012 nog resteren, af te laten ronden door een andere organisatie. Die andere organisatie is het Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren geworden. Besluitvorming hierover door de gemeenteraad vond plaats op 17 mei De bestuurlijke aansturing vindt plaats door het Algemeen Bestuur van het Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren, waarin namens Gemeente Elburg wethouder Polinder zitting heeft. Voor beheer en onderhoud is er tijdens planvorming in de vorige eeuw van uitgegaan dat overheden en/of maatschappelijke organisaties het opnemen in hun reguliere beheertaken. Dit bleek maar voor een deel van de maatregelen zo te werken. Aangelegde steigers zakten weg, niet gemaaide waterplanten vormden een rem op het recreatieve medegebruik, de informatievoorziening behoefde aanpassingen, klein onderhoudsbaggerwerk liet op zich wachten, de schaatsroute groeide weer dicht, een bijdrage in de exploitatie van de fietspont was niet structureel geregeld en kanovoorzieningen verloederden. Zonder adequaat beheer en onderhoud van wat is gerealiseerd, zou over tien jaar de investering van veertig miljoen aan publieke middelen goeddeels afgeschreven zijn. De bij de Veluwerandmeren betrokken bestuurders hebben doen onderzoeken wat in 2011 gegeven de situatie de beste manier was om beheer en onderhoud te organiseren en te bekostigen. Vooral vanwege het forse aandeel rijksmiddelen in het resterende investeringsbudget (IIVR) bleek een Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren in het kader van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) het meest te passen bij wat nodig en mogelijk was. Op 11 november 2011 is dit Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren ingesteld. Gemeenten zijn de hoofdrolspelers. De portefeuillehouders van de tien gemeenten zijn lid van het Algemeen Bestuur en drie van hen tevens lid van het Dagelijks Bestuur. Rijkswaterstaat is adviseur van het Algemeen Bestuur. De drie provincies zijn formeel toezichthouder. Gooi- en Eemmeer Voor het Gooi- en Eemmeer is in het kader van het programma BEZEM (Bestrijding Eutrofiëring Zuidelijke Randmeren in navolging van BOVAR) gewerkt aan drastische verbetering van de waterkwaliteit. Waar gezond water in de vorige eeuw een belangrijk maatschappelijk doel was, is het nu een voorwaarde voor verdere ontwikkeling van een gebied. Mensen gaan uit van een goede waterkwaliteit en laten gebieden met groene soep, drijflagen van algen en zwaar door fonteinkruiden begroeide wateren links liggen. De mobiliteit is immers spectaculair toegenomen. Nu de laatste jaren de waterkwaliteit in Gooi- en Eemmeer fors verbeterd is, is ook voor de verdere ruimtelijke ontwikkeling van de Zuidelijke Randmeren een ontwikkelingsvisie vastgesteld door betrokken overheden. Vooral 2

3 tussen betrokken gemeenten vindt afstemmingsoverleg plaats inzake beheer en onderhoud. Maatregelen worden geëntameerd en betaald door individuele gemeenten voor het oplossen van specifieke problemen, zoals overlast door fonteinkruiden waardoor de reddingsbrigade niet adequaat kan uitrukken. Vosse- en Ketelmeer De situatie in het Vosse- en Ketelmeer is wezenlijk verschillend van de overige Randmeren. Door de ligging aan het einde van de IJssel zat het probleem niet zozeer in de waterkwaliteit maar in de waterbodemkwaliteit. Verontreinigde deeltjes uit de IJssel zakten uit naar de bodem van beide meren, de bijna-monding van de rivier. Rijkswaterstaat heeft de waterbodemsanering voortvarend opgepakt en nagenoeg afgerond. In het noordelijk deel van de IJsseldelta is een grootschalig natuurontwikkelingsproject met aanleggelegenheid gerealiseerd. Van overlast door uitbundige groei van waterplanten is in deze meren geen sprake. Nieuwe realiteit Versterkt en versneld door de financieel-economische crisis zijn in 2012 en 2013 drie inzichten prominent op het netvlies van betrokken bestuurders gekomen. Het eerste inzicht is de toenemende concurrentie tussen gebieden die door gebruikers als regio's worden ervaren. Regio's die kwaliteit en iets complementairs bieden nemen in ras tempo een voorsprong op achterblijvende regio's. Alle Randmeren samen hebben ruim voldoende in huis voor een kwaliteitsregio. Alleen de Veluwerandmeren, de Zuidelijke Randmeren of het Vosse- en Ketelmeer zijn te klein voor bijvoorbeeld meerdaagse recreatieve verblijfsarrangementen. Het tweede inzicht is de noodzaak gebiedspromotie van de Randmeren, bezien vanuit het water. Tot nog toe is het gebied voornamelijk belicht door betrokken gemeenten, geredeneerd vanuit het land gebonden aanbod per individuele gemeente. Zo blijven juist complementaire kwaliteiten onderbelicht en kan het gebeuren dat watersporters de Randmeren beschouwen als een snel door te varen kanaal op weg naar Friesland. Het derde inzicht is de noodzaak van meebetalen aan beheer en onderhoud door de watersportsector. Een sector die in verhouding heel veel belang heeft bij het maaien van waterplanten, het onderhouden van ligplaatsen en het verhogen van het algehele kwaliteitsniveau van de Randmeren met beide kusten. Voor de vertaling van deze nieuwe inzichten naar concrete inspanningen blijkt een Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren tekort te schieten. Er is onderzoek gedaan naar alle mogelijke samenwerkingsvormen en binnen de geldende context zijn plussen en minnen op rij gezet. In het licht van de nieuwe realiteit is een coöperatie als meest aantrekkelijk uit de bus gekomen. Overgang van het Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren naar de Coöperatie Randmeren geeft de tien gemeenten betrokken bij de Veluwerandmeren de mogelijkheid om te blijven doen wat zij doen, voorts voor beheer en onderhoud open te staan voor de andere bij de Randmeren betrokken gemeenten en de watersportsector en tevens de gebiedspromotie van het gezamenlijke Randmerengebied op de kaart te zetten. Dit als groeimodel, zonder financiële consequenties en met volledig behoud van zeggenschap over de nog resterende investeringsmiddelen voor realisatie van IIVR-maatregelen. De beoogde ingangsdatum van de nieuwe organisatievorm is 1 januari De IIVR-maatregelen die nog niet (geheel) zijn gerealiseerd, kunnen dan met bijbehorend budget worden overgedragen aan de coöperatie. De beoogde taken van de beoogde Coöperatie Randmeren zijn verwoord in bijlage 1. Hoewel de coöperatie in formele zin voor onbepaalde tijd wordt ingesteld, wordt er elke vijf jaar een evaluatie en een beslismoment ingebouwd. Deelnemende partijen kunnen hun deelname aan de coöperatie stopzetten na een geleidelijke afbouw, zoals vastgelegd in concept statuten. Bekostiging van de coöperatie De jaarlijkse kosten voor adequaat beheer en onderhoud van de Randmeren zijn begroot op ca per jaar (prijspeil 2012). Van de tien gemeenten betrokken bij de Veluwerandmeren wordt jaarlijks een bijdrage van gevraagd (prijspeil 2012). Voor de gemeenten betrokken bij de Zuidelijke en de Noordelijke Randmeren gaat het jaarlijks om (prijspeil 2012). Voor de watersportsector gaat het op termijn om op jaarbasis, uitgaande van circa ligplaatsen en een jaarlijkse bijdrage van 15,00 per ligplaats te innen en af te dragen door de ligplaatshouders. Voor 2013 wordt gewerkt vanuit het Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren op basis van Dienstverleningsovereenkomsten met individuele gemeenten betrokken bij de Zuidelijke Randmeren. Naast beheer en onderhoud maakt de Coöperatie Randmeren kosten in relatie tot gebiedspromotie en in 3

4 verband met organisatie, vergunningen, procedures en realisatie van maatregelen uit IIVR. Deze kosten worden vooralsnog gedekt door rentebaten voortkomend uit het resterende investeringsbudget voor IIVR. Bijdrage gemeenten in relatie tot de maatschappelijke baten De maatschappelijke baten van investeringen in beheer en onderhoud van natuur en recreatieve voorzieningen zijn evident. Voor bewoners verhogen zij de gebruikswaarde van 'hun achtertuin', voor gebruikers blijft het gebied aantrekkelijk en voor ondernemers biedt de zekerheid van een goed kwaliteitsniveau de mogelijkheid tot renderende investeringen. De voorgestelde investeringen in beheer en onderhoud kunnen het gebied in de opwaartse kwaliteit spiraal houden. Hoewel overheden publieke taken hebben en gezamenlijk staan voor maatschappelijke vitaliteit, zal elke volksvertegenwoordiger ook kijken naar de verhouding tussen 'eigen bijdrage en eigen baten'. Vooral door de rentebaten gerelateerd aan resterende investeringsmiddelen, gaat elke gemeente er per saldo op vooruit. De gemeentelijke baten liggen dus hoger dan de gemeentelijke investeringen. Wel zijn er verschillen tussen de saldi: de ene gemeente heeft wat meer profijt dan de andere. Om die reden zijn bij de instelling van het schap drie categorieën onderscheiden. Deze indeling blijft ook de leidraad bij de coöperatie. Gemeenten Belang Betaling per gemeente per jaar prijspeil 2012 Dronten Almere groot Elburg Bunschoten Harderwijk Huizen Zeewolde Naarden Ermelo Putten matig Nunspeet Nijkerk *) Kampen Blaricum gering Oiüebroek Eemnes *) gaat van gering belang naar matig belang Net zoals het schap, kan de coöperatie zelf geen beroep doen op het BTW compensatiefonds, maar kan de BTW wel (deels) 'doorschuiven' naar de gemeenten, die wel de mogelijkheid van BTW compensatie hebben. Om die reden worden de gemeentelijke bijdragen met het BTW percentage verhoogd. Personeel De Coöperatie Randmeren heeft verschillende taken (bijlage 1). Hiervoor is een klein werkapparaat nodig. Bij de instelling van het schap is gekozen voor de optie om aan te haken bij een bestaande gemeenschappelijke regeling: Regio Noord-Veluwe (RNV) RNV is een professionele organisatie met zestig medewerkers die uiteenlopende activiteiten voor aangesloten overheden verrichten. Voor de uitvoering van de taken van de Coöperatie Randmeren wordt deze keuze gehandhaafd en wordt de bestaande dienstverleningsovereenkomst met RNV omgezet in een dienstverleningsovereenkomst tussen de coöperatie en RNV Door op deze manier aan te haken wordt een coöperatie gevormd zonder eigen personeel. Voor de coöperatie voert RNV een afzonderlijke financiële boekhouding. Juridisch De bestuurlijke samenwerking in relatie tot de Randmeren gaat een nieuwe fase in. De bij de Veluwerandmeren betrokken gemeenten gaan over van een gemeenschappelijke regeling (Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren) naar de Coöperatie Randmeren en stellen die (onder voorwaarden) open voor toetreding door gemeenten betrokken bij de Zuidelijke en Noordelijke Randmeren en voor de watersportsector. Lidmaatschap van de Coöperatie Randmeren (en de gelijktijdige beëindiging van de Gemeenschappelijke Regeling Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren) wordt aangegaan door de colleges van burgemeester en wethouders. De colleges moeten daarbij toestemming hebben van hun gemeenteraad. Na toestemming van de raad neemt het college van burgemeester en wethouders van Gemeente Elburg het formele besluit tot beëindiging van de Gemeenschappelijke Regeling Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren, tot lidmaatschap van de Coöperatie Randmeren, wijzen uit hun midden een afgevaardigde aan om zitting te nemen in de ledenraad (Algemene Ledenvergadering) en machtigen hem/haar de oprichtingsakte en de ledenovereenkomst te ondertekenen. Aansluitend aan de 4

5 besluitvorming in de gemeenteraden wordt aan de betrokken colleges van Gedeputeerde Staten om instemming gevraagd. Besluitvorming Op 23 mei 2013 heeft bestuurlijke behandeling plaatsgevonden over de inhoud van deze notitie met bijlagen door portefeuillehouders betrokken bij de Veluwerandmeren en de Zuidelijke Randmeren. Tevens zijn dienstverleningsovereenkomsten tussen het Natuur- en Recreatieschap Veluwerandmeren en Gooi- en Eemmeer-gemeenten ondertekend met het oog op de beheer- en onderhoudsinspanningen in Na bestuurlijk groen licht volgt per individuele gemeente een traject van bestuurlijke en/of politieke besluitvorming. Als hierover op 1 oktober 2013 klaarheid bestaat, kan ondertekening van de statuten en overeenkomsten in november 2013 plaats vinden. De Coöperatie Randmeren kan dan op 1 januari 2014 operationeel zijn. Voor de Veluwerandmerengemeenten geldt dat er geen financiële consequenties zijn verbonden aan de beoogde organisatiewijziging. Dit geldt ook voor Nijkerk voor zover het de Veluwerandmeren betreft. Omdat Nijkerk ook participeert vanwege haar belangen in het Gooi- en Eemmeer gelden in dat verband voorwaarden vergelijkbaar met andere bij de Zuidelijke Randmeren betrokken gemeenten. Voor Nijkerk gaat het om een eenmalige bijdrage van in 2014 vanwege achterstallig onderhoud in de zuidelijke randmeren en vanaf 2014 aanvullend (van gering belang naar matig belang) een jaarlijkse bijdrage van voor het Gooi- en Eemmeer (prijspeil 2012). Voor de Gooi- en Eemmeer-gemeenten heeft lidmaatschap van de beoogde Coöperatie Randmeren financiële consequenties. Afhankelijk van het belang per gemeente (groot, matig, gering) gaat het om een eenmalige bijdrage in 2014 vanwege achterstallig onderhoud en vanaf 2014 een jaarlijkse bijdrage van 5.000, of (prijspeil 2012). Voor de Vosse- en Ketelmeer-gemeenten geldt dat zij later kunnen instappen. Voor de watersportsector geldt een parallel spoor, waarbij vanaf 2014 de eerste financiële bijdrage wordt verwacht. Communicatieparagraaf Na definitieve besluitvorming door uw college het AB van het schap informeren. Financiële paragraaf Aan de omzetting van het Natuur en Recreatieschap naar een coöperatie zijn voor Elburg geen financiële consequenties verbonden. De jaarlijkse bijdrage aan het Natuur- en Recreatieschap bedraagt op dit moment ook ,-- 5