Longrevalidatie van eerste tot derde lijn. Capita Selecta. Dynamische Hyperinflatie & Zuurstof toediening. bij Inspanning

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Longrevalidatie van eerste tot derde lijn. Capita Selecta. Dynamische Hyperinflatie & Zuurstof toediening. bij Inspanning"

Transcriptie

1

2 Longrevalidatie van eerste tot derde lijn Capita Selecta Dynamische Hyperinflatie & Zuurstof toediening bij Inspanning Heideheuvel 27 mei 2016 Ton van Keimpema, longarts

3 capitum selectum Dynamische hyperinflatie

4 Pathofysiologie COPD Bronchusobstructie Slijmvlieszwelling Spierspasme Mucus Bronchuswand Elastische retractiekracht Alveolair vaatbed verlies Gaswisseling (CO2 / O2) Diafragmafunctie Accessoire ademhalingsspieren Thoraxwandgeometrie Responsiviteit ademcentrum Dyspneuperceptie Hart en pulmonale circulatie Spierfunctie perifeer Autonome tonus (vagus) Neurocognitief Overige comorbiditeit (osteoporose, bronchuscarcinoom,.

5 Pathofysiologie COPD Bronchusobstructie Slijmvlieszwelling Spierspasme Mucus Bronchuswand Elastische retractiekracht Alveolair vaatbed verlies Gaswisseling (CO2 / O2) Diafragmafunctie Accessoire ademhalingsspieren Thoraxwandgeometrie Responsiviteit ademcentrum Dyspneuperceptie Hart en pulmonale circulatie Spierfunctie perifeer Autonome tonus (vagus) Neurocognitief Overige comorbiditeit (osteoporose, bronchuscarcinoom,.

6

7

8

9

10

11

12 capitum selectum Behandeling met zuurstof bij inspanning (bij COPD)

13

14

15 Werkt zuurstof bij inspanning in de praktijk (helpt het)? Dyspneu? Inspanningsvermogen? Overleving?

16 Kortademig door hypoxie? Met dank aan Joost van den Aardweg, Alkmaar

17

18

19 Conclusies Zuurstof bij inspanning zuurstof extern toegediend, bij inspanningstest verbetert het inspanningsvermogen verminderd dyspneu maar er zijn (Chest 2001;120: 437) non-responders placebo-responders is het effect relevant? > Het werkt > Helpt het ook in dagelijks leven?

20 Helpt zuurstof bij inspanning?

21 Globale onderzoeksopzet COPD patiënten zonder hypoxie in rust met hypoxie tijdens inspanning krijgen voor een tijd zuurstof en een tijd placebo mee (geblindeerd) om te gebruiken tijdens activiteiten waarbij kortademigheid optreedt Wat is het effect? > kwaliteit van leven / ADL > overleving

22

23

24

25

26 Conclusies Zuurstof bij dyspneu en hypoxie bij inspanning in de ambulante situatie Helpt bij patiënten zonder hypoxie in rust (d.w.z. sat >90%) met en zonder (?: McDonald deel?) desaturatie bij inspanning (d.w.z: desaturatie <90%) maar bij in rust hypoxische patiënten (mogelijk) niet (aangetoond): één onderzoek verbetert kwaliteit van leven (dyspneu ADL en vermoeidheid) Echter weinig gegevens bij desaturatie < 83% (<5% personen) Werkt Ca. 50% responder Ca. 30% kiest uiteindelijk ervoor

27 Beleid Zuurstof bij inspanning: Bij dyspneu bij inspanning (en hypoxie) dient: effect zuurstof in ADL setting getest te worden liefst in vergelijking met placebo (perslucht) > respons op dyspneu / loopafstand > niet de respons op saturatie op zich Geïndiceerd als effectief verstrekt en patiënt daarvoor kiest

28 Is zuurstof zinvol bij training van COPD patiënten die (al of niet) desatureren bij inspanning?

29

30 Oxygen therapy during exercise training in chronic obstructive pulmonary disease Nonoyama, Cochrane 2007, Issue 2 Rooyackers. Eur Respir J 1997;10:1278 (n=24) Fichter. Pneumologie 1999; 53:121 (n=10) Garrod. Thorax 2000;55:539 (n=22) Wadell. Journal of Rehabilitation Medicine 2001;33:200 (n=20) Emntner Am J Respir Crit Care Med 2003;168:1034 (n=29) Totaal n= nieuwere onderzoeken (n=97 > 216)

31

32 Zuurstoftraining bij hypoxische en niet-hypoxische patiënten met COPD Resultaten metaanalyse Nonoyama 2007: Verbetering Fiets-uithoudtijd (2,7 min) Dyspneu einde fiets uithoudtest (1,2 Borg) en ISWT (1,5) Geen verbetering Maximaal inspanningsvermogen fietstest Looptest (6MWT, ISWT) Kwaliteit van leven (CRQ) Trainingsintensiteit (?)

33 Conclusies Zuurstof bij training Aspect veiligheid is niet onderbouwd Trainen met zuurstof kan mogelijk dyspneu inspanning verminderen duur-inspanningsvermogen vergroten bij patiënten die niet lager desatureren dan 90-88% (?) Praktische relevantie Maximaal trainingseffect vergroten of alleen opbouw versnellen? Niet uitgesloten dat het averechts kan werken Zinvolheid bij desaturatie bij inspanning < 88-90% niet (voldoende) onderzocht

34 Samenvatting Zuurstof voor hypoxie bij inspanning in dagelijkse leven Bij dyspneu bij inspanning Effect zuurstoftoediening testen: o liefst placebogecontroleerd o op dyspneu bij ADL En voorschrijven o als effectief o en als patiënt daarvoor kiest Zuurstof bij training De zinvolheid van zuurstof bij training is onvoldoende duidelijk: Er is met name behoefte aan onderzoek bij patiënten met desaturaties < 85 tijdens training zonder ondergrens desaturatie bij trainen zonder zuurstof naar effecten op de lange termijn (met of zonder doorgaan met zuurstof tijdens training) proefdieronderzoek naar effecten van oxygenatie op trainingseffecten

35

36 Naschrift: Titel wordt: in de palliatieve fase Literatuur bij COPD echter ook gebaseerd op literatuur in de niet-palliatieve fase

37 Domiciliary oxygen for interstitial lung disease (Review) Crockett A. The Cochrane Library 2001, Issue 3 Main results Only one trial met the eligibility criteria of the review: Braghiroli A, Donner CF. A multicentre randomized controlled trial on long term oxygen therapy in pulmonary fibrosis. Personal communication Mortality for both the oxygen treated and control groups was approximately 91% after three years (Peto odds ratio 0.99, 95% confidence intervals 0.16 to 6.26). The effect of oxygen therapy on quality of life was not reported. The assumption that home oxygen therapy has a beneficial survival effect in patients with ILD has not been demonstrated. Effect of ambulatory xygen on exertional dyspnea in IPF patients without resting hypoxemia. Nishiyama O. Respir Med Aug;107:1241 (RCT n=20) Conclusions, Since oxygen provides no additional benefit over air in terms of exertional dyspnea for IPF patients without resting hypoxemia, routine prescription of ambulatory oxygen is not recommended. However, assessment on an individual basis is necessary.

38 Reserve dia s Dynamische Hyperinflatie

39

40

41

42 Reserve dia's zuurstof

43

44

Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten

Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,

Nadere informatie

Fysiotherapie & Longfibrose. Bert Strookappe MSc Fysiotherapeut Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede 19 november 2014

Fysiotherapie & Longfibrose. Bert Strookappe MSc Fysiotherapeut Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede 19 november 2014 Fysiotherapie & Longfibrose Bert Strookappe MSc Fysiotherapeut Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede 19 november 2014 Inhoud presentatie Belang van bewegen (algemeen) Bewegen bij acute en chronische ziekte Literatuur

Nadere informatie

Voor COPD-patiënten. Beroepsopdracht Hogeschool van Amsterdam Opleiding fysiotherapie. Namen:

Voor COPD-patiënten. Beroepsopdracht Hogeschool van Amsterdam Opleiding fysiotherapie. Namen: Voor COPD-patiënten Beroepsopdracht Hogeschool van Amsterdam Opleiding fysiotherapie Namen: Anna Keijsers Suzanne Poelgeest Paola Ramirez Bedoya Datum: 24 januari 2008 Periode BO: 5 november 2007 24 januari

Nadere informatie

Beweegprogramma s voor COPD. Mirjam Verhoef fysiotherapeut Voorzitter Netwerk Fysiotherapie COPD Utrecht

Beweegprogramma s voor COPD. Mirjam Verhoef fysiotherapeut Voorzitter Netwerk Fysiotherapie COPD Utrecht Beweegprogramma s voor COPD Mirjam Verhoef fysiotherapeut Voorzitter Netwerk Fysiotherapie COPD Utrecht Belang fysieke activiteit? Healthy GOLD I&II GOLD III GOLD IV 1 9 8 Controls (3) GOLDII (27) 9 GOLD

Nadere informatie

Respiratoire revalidatie.

Respiratoire revalidatie. Respiratoire revalidatie Iris.coosemans@uzleuven.be Inactiviteit bij COPD Pitta, AJRCCM 2005 Gevolgen van inactiviteit COPD Ventilatoire noden Flow limitatie Air Trapping Hyperinflatie Dyspnoe Deconditionering

Nadere informatie

COPD revalidatie: minder hard trainen met meer resultaat.

COPD revalidatie: minder hard trainen met meer resultaat. COPD revalidatie: minder hard trainen met meer resultaat. De noodzaak van herstel van patiënten met ernstige COPD tijdens longrevalidatie Dr Peter Klijn, Klinisch inspanningsfysioloog en Drs Ir Eline bij

Nadere informatie

Invasieve beademing bij longfibrose. Liselotte Boerman, ANIOS

Invasieve beademing bij longfibrose. Liselotte Boerman, ANIOS Invasieve beademing bij longfibrose Liselotte Boerman, ANIOS Casus Man, 82 jaar, Opname ivm respiratoire insufficiëntie, DD: 1. Acute exacerbatie Idiopathische Pulmonale Fibrose (IPF) 2. overvulling cardiaal

Nadere informatie

LONGFIBROSE EN HET BELANG VAN BEWEGEN

LONGFIBROSE EN HET BELANG VAN BEWEGEN HOOFDSTUK 4 LONGFIBROSE EN HET BELANG VAN BEWEGEN 4.1 Inleiding Interstitiële longaandoeningen (ILD) ofwel diffuse longaandoeningen vormen een aparte wat minder bekende en meer zeldzame groep binnen de

Nadere informatie

Respiratoire revalidatie. Inhoud. Respiratoire revalidatie definitie. Dr. Maurice Sillen Fysiotherapeut, coördinator CIRO netwerk

Respiratoire revalidatie. Inhoud. Respiratoire revalidatie definitie. Dr. Maurice Sillen Fysiotherapeut, coördinator CIRO netwerk Respiratoire revalidatie Dr. Maurice Sillen Fysiotherapeut, coördinator CIRO netwerk 22-04-2017, Ademhalingstechnieken en respiratoire revalidatie Anno 2017 Inhoud Respiratoire revalidatie: definitie en

Nadere informatie

Pulmonale revalidatie. Dr. Gert-Jan Smets Dienst Pneumologie Heilig Hartziekenhuis Mol

Pulmonale revalidatie. Dr. Gert-Jan Smets Dienst Pneumologie Heilig Hartziekenhuis Mol Pulmonale revalidatie Dr. Gert-Jan Smets Dienst Pneumologie Heilig Hartziekenhuis Mol Inhoudstabel Introductie Definitie pulmonale revalidatie Waarom pulmonale revalidatie te overwegen? Wie komt er in

Nadere informatie

Longrevalidatie 1e-2e-3e lijn. LORNA 11 juni 2015 Ton van Keimpema, longarts Heideheuvel Ca. 20 min

Longrevalidatie 1e-2e-3e lijn. LORNA 11 juni 2015 Ton van Keimpema, longarts Heideheuvel Ca. 20 min Longrevalidatie 1e-2e-3e lijn LORNA 11 juni 2015 Ton van Keimpema, longarts Heideheuvel Ca. 20 min Longrevalidatie 1e-2e-3e lijn? Exclusiecriteria 1 e lijn: Op grond van klinische trials: - inspanningsvermogen

Nadere informatie

Het meten van beperkende factoren bij COPD een praktische kennismaking

Het meten van beperkende factoren bij COPD een praktische kennismaking Het meten van beperkende factoren bij COPD een praktische kennismaking Peter Willemsen Ziekenhuis Rivierenland Tiel De Lage Korn, Buren Inhoud Huiswerkopdracht Beperkende factoren bij gezonden Beperkende

Nadere informatie

COPD en Comorbiditeit

COPD en Comorbiditeit COPD en Comorbiditeit Christiaan Meek Paul de Vries Machinist lv Comorbiditeit en COPD Welke comorbiditeit levert voor u problemen op bij diagnostiek en begeleiding COPD? 1 Comorbiditeit en COPD Welke

Nadere informatie

Longrevalidatie in de keten. 27 mei 2016 I.Kok, longarts

Longrevalidatie in de keten. 27 mei 2016 I.Kok, longarts Longrevalidatie in de keten 27 mei 2016 I.Kok, longarts Zorgstandaard COPD Trap 1: Anamnese & eerste analyse voor fysiologische parameters, klachten, beperkingen dagelijks leven en kwaliteit van leven

Nadere informatie

Een Systematic Review naar de effecten op lange termijn van zuurstofsuppletie bij COPD patiënten tijdens inspanning.

Een Systematic Review naar de effecten op lange termijn van zuurstofsuppletie bij COPD patiënten tijdens inspanning. Systematic Review Een Systematic Review naar de effecten op lange termijn van zuurstofsuppletie bij COPD patiënten tijdens inspanning. Broers B.T.L.M., Nuijens N.S.M., Pattikawa C.S. (januari 2013) Abstract

Nadere informatie

NVZF Jaarcongres 2011 Inspanningstesten en hun klinische betekenis bij COPD

NVZF Jaarcongres 2011 Inspanningstesten en hun klinische betekenis bij COPD NVZF Jaarcongres 2011 Inspanningstesten en hun klinische betekenis bij COPD dr. A.J. van t Hul Schoondonck-centrum voor Longrevalidatie Brabantlaan 1 4817 JW Breda 076-533 14 54 a.vanthul@rcbreda.nl Basis

Nadere informatie

Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten

Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten 1. is alleen effectief als er sprake is van hypercapnie 2. is alleen effectief als door de NIV de CO 2 daalt 3. als aan beide (1 en 2) wordt voldaan 4. is nooit

Nadere informatie

De Zuurstofconventie. Thomas Malfait Eric Derom Gents Universitair Ziekenhuis. Thomas.malfait@uzgent.be

De Zuurstofconventie. Thomas Malfait Eric Derom Gents Universitair Ziekenhuis. Thomas.malfait@uzgent.be De Zuurstofconventie Thomas Malfait Eric Derom Gents Universitair Ziekenhuis Thomas.malfait@uzgent.be Overzicht 1. Achtergrond 2. Mechanismen van hypoxemie 3. Oorzaken en gevolgen van acute hypoxemie 4.

Nadere informatie

Fysiotherapie Longrevalidatie

Fysiotherapie Longrevalidatie Fysiotherapie Longrevalidatie 2 COPD en conditie De longaandoening die u heeft wordt COPD genoemd. Dit is een Engelse afkorting die staat voor Chronic (chronische) Obstructive (de uitademing beperkende)

Nadere informatie

BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN

BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN ehealth bij hartrevalidatie: meer deelnemers, minder terugval, beter eindresultaat? KNMG ehealth congres Donderdag 28 juni 2018 Evoluon

Nadere informatie

Niet-lineair geperiodiseerde inspanningstraining bij patiënten met ernstige COPD.

Niet-lineair geperiodiseerde inspanningstraining bij patiënten met ernstige COPD. Niet-lineair geperiodiseerde inspanningstraining bij patiënten met ernstige COPD. Dr Peter Klijn Klinisch inspanningsfysioloog Onderzoekscoordinator Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD.

Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Robbert Kerseboom Kaderhuisarts astma-copd De prevalentie van obesitas (BMI > 30 kg/m 2 ): (in 2012) 11 % bij mannen 14 % bij vrouwen. De prevalentie van COPD is 20/1000 Nederlanders KADERHUISARTS SCHAKEL

Nadere informatie

Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig. Start behandeling in het ziekenhuis. Na 1 dag naar huis. Na 2 dagen naar huis

Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig. Start behandeling in het ziekenhuis. Na 1 dag naar huis. Na 2 dagen naar huis Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig Start behandeling in het ziekenhuis Na 1 dag naar huis Na 2 dagen naar huis Na 5-7 dagen naar huis als de INR goed is Menno Huisman afdeling Interne

Nadere informatie

Uitgebreide toelichting van het meetinstrument. The Chronic Respiratory Disease Questionnaire (CRQ)

Uitgebreide toelichting van het meetinstrument. The Chronic Respiratory Disease Questionnaire (CRQ) Uitgebreide toelichting van het meetinstrument The Chronic Respiratory Disease Questionnaire () 28 april 2011 review: Fontys Hogeschool Eindhoven I. Spelthann II. Sandra Joeris invoer: Eveline van Engelen

Nadere informatie

Circuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter

Circuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter Circuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter Drs. Lotte Wevers Dr. Ingrid van de Port Prof. Dr. Eline Lindeman Prof. Dr. Gert Kwakkel Kenniscentrum De Hoogstraat, Utrecht Overzicht

Nadere informatie

Longrevalidatie. Hier gaat het om u. Sebastiaan Denker, longarts Maarten de Boer, fysiotherapeut Marlies Roodenburg, ergotherapeut

Longrevalidatie. Hier gaat het om u. Sebastiaan Denker, longarts Maarten de Boer, fysiotherapeut Marlies Roodenburg, ergotherapeut Longrevalidatie Hier gaat het om u. Sebastiaan Denker, longarts Maarten de Boer, fysiotherapeut Marlies Roodenburg, ergotherapeut Behandeling die gericht is op het reduceren van de nadelige gevolgen van

Nadere informatie

PROMs vanuit perspec1ef zorgverleners

PROMs vanuit perspec1ef zorgverleners PROMs vanuit perspec1ef zorgverleners Workshop Hoe gebruik je een PROM in de prak1jk? Utrecht, 24 juni 2016 dr. A.J. (Alex) van t Hul, programmadirecteur COPDnet COPDnet: wat is het? COPDnet ontwikkelt

Nadere informatie

Trainingsprogramma COPD

Trainingsprogramma COPD Trainingsprogramma COPD Informatie voor patiënten F0947-3064 januari 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070

Nadere informatie

Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1. De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress. en Energie bij Moeders

Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1. De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress. en Energie bij Moeders Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1 De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress en Energie bij Moeders The Effect of MBSR-training on Mindfulness, Perceived Stress

Nadere informatie

Revalidatie/Longziekten Longrevalidatie

Revalidatie/Longziekten Longrevalidatie Revalidatie/Longziekten Longrevalidatie COPD en conditie De longaandoening die u heeft wordt COPD genoemd. Dit is een Engelse afkorting die staat voor Chronic (chronische) Obstructive (de uitademing beperkende)

Nadere informatie

Mythe: Zuurstof is gevaarlijk bij COPD

Mythe: Zuurstof is gevaarlijk bij COPD Mythe: Zuurstof is gevaarlijk bij COPD Dr Leo Heunks longarts-intensivist afd intensive care April, 211 Programma Regulatie van de ademhaling Effect O2 tijdens AE-COPD Oorzaken hypercapnie tijdens AE-COPD

Nadere informatie

Medicamanenteuze therapie van CTEPH. Paul Bresser, longarts Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Amsterdam

Medicamanenteuze therapie van CTEPH. Paul Bresser, longarts Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Amsterdam Medicamanenteuze therapie van CTEPH Paul Bresser, longarts Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Amsterdam CTEPH - definitie Gemiddelde druk in longslagader > 25 mm Hg Normale functie van de linker hartkamer Minstens

Nadere informatie

Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg. Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam

Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg. Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam Inhoud Centrum voor thuisbeademing Doel diagnoses Symptomen van hypercapnie

Nadere informatie

U bent opgenomen op de afdeling longgeneeskunde. De reden is een verergering van uw COPD, ook wel exacerbatie COPD of longaanval genoemd.

U bent opgenomen op de afdeling longgeneeskunde. De reden is een verergering van uw COPD, ook wel exacerbatie COPD of longaanval genoemd. COPD zorgpad U bent opgenomen op de afdeling longgeneeskunde. De reden is een verergering van uw COPD, ook wel exacerbatie COPD of longaanval genoemd. In deze folder vindt u informatie over het COPD-zorgpad.

Nadere informatie

Werkwijze 6 minuten wandeltest

Werkwijze 6 minuten wandeltest Werkwijze 6 minuten wandeltest Document ID NVLA 170110 ww 6 MWT Document titel 6 minuten wandeltest Publicatiedatum April 2012 Versie 1.0 Herzieningsdatum Zie Planning herziening Doel Meten van het functionele

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

Met een longaanval naar het ziekenhuis en dan?

Met een longaanval naar het ziekenhuis en dan? Met een longaanval naar het ziekenhuis en dan? Workshop Bomen over COPD Jasmijn van Campen, longarts Haaglanden MC Den Haag Nicolle Hekelaar, longarts MST Enschede 7-9 november 2018 Doelstellingen Inleiding:

Nadere informatie

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit Mariëtte de Rooij Inhoud Artrose en comorbiditeit Aangepaste oefentherapie bij comorbiditeit Resultaten pilot studie Voorbeeld Conclusie Randomized

Nadere informatie

Geriatrische Revalidatie voor de oudere patiënt met een cardiovasculaire aandoening Leonoor van Dam van Isselt, specialist ouderengeneeskunde Dian

Geriatrische Revalidatie voor de oudere patiënt met een cardiovasculaire aandoening Leonoor van Dam van Isselt, specialist ouderengeneeskunde Dian Geriatrische Revalidatie voor de oudere patiënt met een cardiovasculaire aandoening Leonoor van Dam van Isselt, specialist ouderengeneeskunde Dian Pruijsers-Lamers, Verpleegkundig Specialist Cardiologie

Nadere informatie

SUMMARY chapter 2 chapter 3 chapters 4 and 5

SUMMARY chapter 2 chapter 3 chapters 4 and 5 Summary 181 182 Summary SUMMARY Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is characterized by a persistent airflow limitation that is usually progressive and associated with an enhanced inflammatory

Nadere informatie

Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden. Teske Schoffelen, arts-assistent IC

Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden. Teske Schoffelen, arts-assistent IC Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden Teske Schoffelen, arts-assistent IC 28-02-2019 Casus Vrouw, 67 jaar Presentatie Koorts, niet-productieve hoest, dyspnoe Acuut hypoxisch

Nadere informatie

Samenvatting. Overzicht bevindingen

Samenvatting. Overzicht bevindingen Samenvatting 135 136 Samenvatting Samenvatting Sarcoïdose is een multisysteemaandoening, welke gekenmerkt wordt door ontstekingsactiviteit met de vorming van niet verkazende granulomen. Granulomen zijn

Nadere informatie

Gezond. Inhoud. Gezond. Gezond. Het metenvan beperkendefactorenbijcopd een praktische kennismaking. Peter Willemsen

Gezond. Inhoud. Gezond. Gezond. Het metenvan beperkendefactorenbijcopd een praktische kennismaking. Peter Willemsen Het metenvan beperkendefactorenbij een praktische kennismaking Peter Willemsen Ziekenhuis Rivierenland Tiel De Lage Korn, Buren Inhoud Huiswerkopdracht Beperkende factoren bij gezonden Beperkende factoren

Nadere informatie

Regien Kievits, Gerrit van Roekel Malaga, 2014

Regien Kievits, Gerrit van Roekel Malaga, 2014 Regien Kievits, Gerrit van Roekel Malaga, 2014 Dhr Terlouw, 62 jaar is sedert 1 jaar bekend met COPD, Gold 2. Rookgeschiedenis: 52 pakjaren Comorbiditeit: ACS 60 jarige leeftijd, dotter met stentplaatsing.

Nadere informatie

Longrevalidatie. Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Longziekten augustus 2012 pavo 0178

Longrevalidatie. Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Longziekten augustus 2012 pavo 0178 Longrevalidatie Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Longziekten augustus 2012 pavo 0178 COPD Onder COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) vallen de ziekten chronische bronchitis en longemfyseem.

Nadere informatie

Gerandomiseerde pros pectieve

Gerandomiseerde pros pectieve Gerandomiseerde prospectieve p studie naar klinische resultaten en kosteneffectiviteit van een interdisciplinair en transmuraal COPD managementprogramma Carel van Wetering INLEIDING Bij jpatiënten met

Nadere informatie

GET UP AND GET MOVING! Sta op en kom in beweging!

GET UP AND GET MOVING! Sta op en kom in beweging! GET UP AND GET MOVING! Sta op en kom in beweging! Longrevalidatie behandeling bij chronische longziekte November 2018 Jan-Willem Kroon, AIOS longziekten @jwkroon Eline bij de Vaate, Longarts @drpien Wat

Nadere informatie

De PatiëntCoach als hulpmiddel bij zelfmanagementondersteuning, een praktische toepassing

De PatiëntCoach als hulpmiddel bij zelfmanagementondersteuning, een praktische toepassing De PatiëntCoach als hulpmiddel bij zelfmanagementondersteuning, een praktische toepassing Jaap K. Sont, associate professor Afdeling Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum j.k.sont@lumc.nl

Nadere informatie

NIV bij exacerbatie COPD

NIV bij exacerbatie COPD NIV bij exacerbatie COPD Petra Vos, longarts Guido Reijnen, longarts i.o. Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Doelen Voor welke patient is NIV op afdeling geindiceerd? Voor welke patient NIV op IC? Wie krijgt

Nadere informatie

Waarom was het onderzoek nodig?

Waarom was het onderzoek nodig? Helpt het toevoegen van olodaterol aan tiotropium kortademigheid te verlichten bij patiënten met COPD? Dit is een samenvatting van een klinisch onderzoek bij patiënten met chronische obstructieve longziekte

Nadere informatie

COPDnet transmuraal ketenzorgmodel

COPDnet transmuraal ketenzorgmodel COPDnet transmuraal ketenzorgmodel integrale zorg in een geïntegreerde zorgketen LAN, Conferentie, 19 januari 2018 dr. A.J. (Alex) van t Hul Uitgangspunten/ aannames: 1. Uitkomsten van zorg voor mensen

Nadere informatie

Fysieke training bij. COPD-patiënten

Fysieke training bij. COPD-patiënten 4 RICHTLIJNEN Fysieke training bij COPD-patiënten Richtlijn van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie Cees P. van der Schans lector Transparante Zorgverlening, Hanzehogeschool Groningen,

Nadere informatie

Aanbevelingen Zie aanbevelingen hoofdstuk 6.3 Symptomatische niet-medicamenteuze behandeling

Aanbevelingen Zie aanbevelingen hoofdstuk 6.3 Symptomatische niet-medicamenteuze behandeling 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962

Nadere informatie

Werkafspraken huisartsen longartsen Maasziekenhuis januari 2016

Werkafspraken huisartsen longartsen Maasziekenhuis januari 2016 Werkafspraken huisartsen longartsen Maasziekenhuis januari 2016 Inleiding: Deze regionale afspraak is een vernieuwde versie van de afspraken uit het handboek COPD gebaseerd op de zorgstandaard COPD 2013,

Nadere informatie

Behandeling longrevalidatie Lindenhof

Behandeling longrevalidatie Lindenhof Behandeling longrevalidatie Lindenhof Behandeling longrevalidatie bij Lindenhof Lindenhof biedt aan patiënten met een chronische longaandoening de mogelijkheid tot poliklinische longrevalidatie. De huisarts

Nadere informatie

Leerdoelen. Advance care planning. Rol ACP in besluitvorming. Health and Retirement study

Leerdoelen. Advance care planning. Rol ACP in besluitvorming. Health and Retirement study Advance care planning: voorbereiden op een onzekere toekomst Dr. Daisy J.A. Janssen Specialist ouderengeneeskunde Kaderarts palliatieve zorg Leerdoelen Na deze lezing: Kent u de definitie van advance care

Nadere informatie

Werkconferentie overlap Hartfalen en COPD. 30 Juni 2017

Werkconferentie overlap Hartfalen en COPD. 30 Juni 2017 Werkconferentie overlap Hartfalen en COPD 30 Juni 2017 Drs. Emiel Rolink Dr. Frits Franssen Werkconferentie overlap Hartfalen en COPD Aanleiding voor de werkconferentie 2016 Multidisciplinaire werkgroep

Nadere informatie

Fysiotherapie en Voeding bij Astma en COPD NETWERK EERSTELIJNS DIETISTEN AMSTERDAM

Fysiotherapie en Voeding bij Astma en COPD NETWERK EERSTELIJNS DIETISTEN AMSTERDAM Fysiotherapie en Voeding bij Astma en COPD NETWERK EERSTELIJNS DIETISTEN AMSTERDAM Anouck Hoenderkamp Fysiotherapie Amsterdam Oost 0646074824 www.ftao.nl LoRNa www.lornamsterdam.nl www.lornamsterdam.nl

Nadere informatie

Kwaliteit van leven bij COPD

Kwaliteit van leven bij COPD Kwaliteit van leven bij COPD Wat bespreekt u met uw longarts? M.J. Rijneveld, longarts Langeland Ziekenhuis Wat gaan we bespreken? Wat is COPD? Wat is kwaliteit van leven? Wat is palliatieve zorg? Symptomen

Nadere informatie

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety

Nadere informatie

Revalidatie patiënten met pulmonale hypertensie

Revalidatie patiënten met pulmonale hypertensie 1. Revalidatie patiënten met pulmonale hypertensie Revalidatie in Schoondonck, Centrum voor Longrevalidatie Breda Wat is Pulmonale Hypertensie? Pulmonale hypertensie is een zeldzame aandoening van de bloedvaten

Nadere informatie

In samenwerking met afdeling longziekten ORBIS MC. 23 november 2011 20:00. Michiel de Vries; Longarts Sjef Lebon ; PA longziekten / OSAS

In samenwerking met afdeling longziekten ORBIS MC. 23 november 2011 20:00. Michiel de Vries; Longarts Sjef Lebon ; PA longziekten / OSAS In samenwerking met afdeling longziekten ORBIS MC 23 november 2011 20:00 Michiel de Vries; Longarts Sjef Lebon ; PA longziekten / OSAS Overlap syndromen OSAS &. Sarcoidose COPD Apneu: onderbreken van de

Nadere informatie

Marlies Peters. Workshop Vermoeidheid

Marlies Peters. Workshop Vermoeidheid Marlies Peters Workshop Vermoeidheid De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren

Nadere informatie

Samen naar topzorg! Joep Teijink

Samen naar topzorg! Joep Teijink Samen naar topzorg! Joep Teijink Samen naar topzorg! Wat is topzorg? Wat maakt ons een sterk netwerk? Hoe kunnen we ons netwerk nog beter maken? Etalagebenen in de media Wat maakt ons een sterk netwerk?

Nadere informatie

Bijlage Leefstijl Gezond bewegen bij COPD en astma

Bijlage Leefstijl Gezond bewegen bij COPD en astma Bijlage Leefstijl Gezond bewegen bij COPD en astma In dit hoofdstuk vindt u informatie over: 1. Algemeen beweegadvies toegespitst op COPD en astma 2. Bewegen en astma 3. Bewegen en COPD 4. Belang van samenwerking

Nadere informatie

De beantwoordbare vraag (PICO)

De beantwoordbare vraag (PICO) 4. Interpretatie effect (relevantie) 5. Toepassen in de praktijk De beantwoordbare vraag (PICO) Welke patiënten? P Welke interventie? Welk alternatief (comparison)? Welke uitkomst (outcome)? I C O P I

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Inspanningstraining bij ernstig COPD: minder hard trainen geeft meer effect. Dr. Peter Klijn Klinisch inspanningsfysioloog Bewegingswetenschapper Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling

Nadere informatie

Palliatieve zorg bij copd. Minisymposium 22 maart 2012

Palliatieve zorg bij copd. Minisymposium 22 maart 2012 Palliatieve zorg bij copd Minisymposium 22 maart 2012 Palliatieve zorg Hans Timmer, longarts ZGT Caroline Braam, huisarts Hengelo PALLIATIEVE ZORG CASUS 75-jarige terminale COPD-patient Mantelzorger valt

Nadere informatie

De RTA COPD juni 2012. De RTA de achtergrond 6-7-2012. Uitgangspunt: de integrale gezondheidstoestand

De RTA COPD juni 2012. De RTA de achtergrond 6-7-2012. Uitgangspunt: de integrale gezondheidstoestand De RTA COPD juni 2012 Afspraken tussen huisartsen en longartsen in de regio Noord Brabant Noord Oost De RTA de achtergrond Gebaseerd op de LTA De oude RTA de versie uit 2006 De nieuwe zorgstandaard COPD

Nadere informatie

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers

Nadere informatie

LONGREVALIDATIE. IN DE BEHANDELING VAN chronisch longfalen

LONGREVALIDATIE. IN DE BEHANDELING VAN chronisch longfalen LONGREVALIDATIE IN DE BEHANDELING VAN chronisch longfalen 5 februari 2018 D. De Vries, longarts Merem Behandelcentra Agenda COPD: definitie / etiologie / pathofysiologie Diagnostiek en behandeling van

Nadere informatie

Hoe voorkom ik vv-ecmo en bij wie is het dan wel geïndiceerd? J.G. van der Hoeven

Hoe voorkom ik vv-ecmo en bij wie is het dan wel geïndiceerd? J.G. van der Hoeven Hoe voorkom ik vv-ecmo en bij wie is het dan wel geïndiceerd? J.G. van der Hoeven H1N1 griep Waarom vv-ecmo? Er is onomstotelijk aangetoond dat vv-ecmo beter is dan conservatieve behandeling - NEE Risico

Nadere informatie

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd?

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd? Dit is een samenvatting van een klinisch onderzoek bij patiënten met idiopathische pulmonale fibrose, een zeldzaam type longaandoening. De samenvatting is geschreven voor de doorsneelezer en is opgesteld

Nadere informatie

Longrevalidatie. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

Longrevalidatie. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op Longrevalidatie Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. COPD Onder COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) vallen de ziekten chronische bronchitis en longemfyseem. Voor

Nadere informatie

Longziekten en respiratoire revalidatie. Prof Dr W. Janssens

Longziekten en respiratoire revalidatie. Prof Dr W. Janssens Longziekten en respiratoire revalidatie Prof Dr W. Janssens Definitie Respiratoire revalidatie is gericht op patienten met chronische longaandoeningen met klachten en gereduceerde activiteiten van het

Nadere informatie

Literatuuronderzoek. Hoe lang mag een waaknaald blijven zitten?

Literatuuronderzoek. Hoe lang mag een waaknaald blijven zitten? HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM Literatuuronderzoek Hoe lang mag een waaknaald blijven zitten? Michelle Entius 500635128 LV13-3IKZ1 Stagebegeleiders: Anetha van Waveren Samantha Carrot Literatuuronderzoek Inhoudsopgave

Nadere informatie

Chronische beademing bij ALS Marijke Rutten Longarts

Chronische beademing bij ALS Marijke Rutten Longarts Chronische beademing bij ALS Marijke Rutten Longarts Maastricht UMC+ Centrum voor Thuisbeademing Maastricht (CTBM) Leerpunten De organisatie van chronische beademingszorg in Nederland Wat zijn de verwijscriteria

Nadere informatie

Integrale gezondheid van de COPD patiënt. Jasmijn van Campen, longarts MC Haaglanden Tessa Nizet, longarts Hagaziekenhuis

Integrale gezondheid van de COPD patiënt. Jasmijn van Campen, longarts MC Haaglanden Tessa Nizet, longarts Hagaziekenhuis Integrale gezondheid van de COPD patiënt Jasmijn van Campen, longarts MC Haaglanden Tessa Nizet, longarts Hagaziekenhuis Sleutel tot goede zorg Sleutelelementen Integrale gezondheidstoestand Mobiliteit

Nadere informatie

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd?

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd? Dit is een samenvatting van een klinisch onderzoek bij patiënten met idiopathische pulmonale fibrose, een zeldzaam type longaandoening. De samenvatting is geschreven voor de doorsneelezer en is opgesteld

Nadere informatie

Palliatie bij COPD de uitdaging KRIS MOOREN LONGARTS EN KADERARTS PALLIATIEVE ZORG I.O.

Palliatie bij COPD de uitdaging KRIS MOOREN LONGARTS EN KADERARTS PALLIATIEVE ZORG I.O. 1 Palliatie bij COPD de uitdaging KRIS MOOREN LONGARTS EN KADERARTS PALLIATIEVE ZORG I.O. Het probleem van COPD insidious onset lack of clear beginning A story with no beginning A middle that is a way

Nadere informatie

In beweging na een beroerte

In beweging na een beroerte In beweging na een beroerte Ingrid van de Port Senior onderzoeker Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht Docent Fysiotherapiewetenschap, UU Groningen, 28 oktober 2011 Facts beroerte (CVA) Trainen

Nadere informatie

Psychische klachten als co-morbiditeit bij COPD

Psychische klachten als co-morbiditeit bij COPD Psychische klachten als co-morbiditeit bij COPD Pearson Plein is een initiatief van Pearson. Pearson heeft jarenlange ervaring als educatieve uitgever van wetenschappelijk onderbouwde psychologische meetinstrumenten

Nadere informatie

To ventilate or not to ventilate, that s the question

To ventilate or not to ventilate, that s the question To ventilate or not to ventilate, that s the question Prof Jan Bakker Afdelingshoofd Intensive Care Volwassenen jan.bakker@erasmusmc.nl VRAAG Opname op Intensive Care? JA Kan ik nog niet zeggen Doet opname

Nadere informatie

Het meten van ziektespecifieke kwaliteit van leven

Het meten van ziektespecifieke kwaliteit van leven Het meten van ziektespecifieke kwaliteit van leven Meetproblemen bij Tukkers Job van der Palen Universiteit Twente, Faculteit Gedragswetenschappen Vakgroep Onderzoeksmethodologie, meetmethoden en dataanalyse

Nadere informatie

Casus. PrevalenOe OSAS 17-04-16. Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS. Disclosures

Casus. PrevalenOe OSAS 17-04-16. Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS. Disclosures 170416 Disclosures Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS Geen (potentiële) belangenverstrengeling Bedrijfsnamen Voor bijeenkomsten mogelijk relevante relaties met bedrijven

Nadere informatie

De behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering

De behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering De behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering Bij de behandeling van sarcoïdose zijn de volgende drie vragen met name van belang: welke patiënten hebben behandeling nodig, waarmee dienen deze

Nadere informatie

Pulmonale hypertensie

Pulmonale hypertensie Pulmonale hypertensie I n het k ADER VAn I n TERs TITIë LE LOngAAn DOEn I nge n Het vaststellen van de aanwezigheid pulmonale hypertensie is bij interstitiële longaandoeningen van groot belang voor het

Nadere informatie

Ademspiertraining: (Inspiratory Muscle Training IMT)

Ademspiertraining: (Inspiratory Muscle Training IMT) Ademspiertraining: (Inspiratory Muscle Training IMT) Meer Lucht, Betere Prestaties.. @trainjelongen Agenda Ademspiertraining; Korte uitleg & ffecten Wetenschappelijk onderzoek Toepassing, Training, Periodisering

Nadere informatie

Evidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN

Evidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN Evidence-Based Nursing Bart Geurden, RN, MScN Trends in Verpleegkunde Jaren 1980: Systematisch werken Focus op proces Jaren 1990: Verpleegkundige diagnostiek Focus op taal Aandacht verschuift van proces

Nadere informatie

Zuurstof, alleen de hoeveelheid maakt het vergif. Paracelsus ( )

Zuurstof, alleen de hoeveelheid maakt het vergif. Paracelsus ( ) Zuurstof, alleen de hoeveelheid maakt het vergif. Paracelsus (1493-1541) Melanie Acampo-de Jong, Ventilation Practitioner i.o. Serge Heines, Ventilation Practitioner Rob Driessen, intensivist-cardioloog

Nadere informatie

COPD. 23 september 2012. Stijn J.M. Mol, Longarts Maxima Medisch Centrum Veldhoven

COPD. 23 september 2012. Stijn J.M. Mol, Longarts Maxima Medisch Centrum Veldhoven COPD 23 september 2012 Stijn J.M. Mol, Longarts Maxima Medisch Centrum Veldhoven COPD feiten 35 % van de Nederlandse volwassenen rookt 15 tot 20 % van de rokers ontwikkelt COPD 20 tot 35 % van de COPD-patiënten

Nadere informatie

Effecten van desaturatie

Effecten van desaturatie Hogeschool van Amsterdam, beroepsopdracht 2010-2011 Effecten van desaturatie Schriftelijk advies rapport: Effecten van desaturatie bij COPD-patiënten in GOLD stadium III en IV tijdens rust en inspanning

Nadere informatie

Mechanical ventilation. Intensive Care Training Program Radboud University Medical Centre Nijmegen

Mechanical ventilation. Intensive Care Training Program Radboud University Medical Centre Nijmegen Mechanical ventilation Intensive Care Training Program Radboud University Medical Centre Nijmegen What is optimal PSV? Optimal PS level Optimal cycle-off criterium Optimal pressurization Minimal trigger

Nadere informatie

Diëtist-Fysiotherapeut: het gouden koppel

Diëtist-Fysiotherapeut: het gouden koppel Diëtist-Fysiotherapeut: het gouden koppel Anke Kalisvaart & Peter Willemsen Ziekenhuis Rivierenland Tiel De Lage Korn, Buren 1 Inhoud Inhoud Waarom samenwerken Multidisciplinaire problematiek bij COPD

Nadere informatie

Re-expansie oedeem MDO Linsie Stuart

Re-expansie oedeem MDO Linsie Stuart Re-expansie oedeem MDO 11-02-2019 Linsie Stuart Pleuravocht Normaal 0,3 ml/kg aanwezig in pleuraholte Balans van microvasculaire filtratie (productie) en pleuravocht klaring (lymfatische drainage pariëtale

Nadere informatie

De rol van apc en steroiden. Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen

De rol van apc en steroiden. Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen De rol van apc en steroiden Peter Pickkers Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen NIVAS 2012 De controverse omtrent APC, Eli-Lilly en de Surviving Sepsis Campaign De studies De sponsering Het commentaar

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek

Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk

Nadere informatie

Herkennen van kans op mortaliteit en palliatieve zorgbehoeften bij dialyse patiënten d.m.v surprise question en 4 meter loop test

Herkennen van kans op mortaliteit en palliatieve zorgbehoeften bij dialyse patiënten d.m.v surprise question en 4 meter loop test Herkennen van kans op mortaliteit en palliatieve zorgbehoeften bij dialyse patiënten d.m.v surprise question en 4 meter loop test Yolande Vermeeren, internist nefroloog, Tizza Zomer, epidemioloog Barbara

Nadere informatie

LONGGENEESKUNDE. St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten

LONGGENEESKUNDE. St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten LONGGENEESKUNDE St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten De term interstitiële longziekten is een verzamelnaam voor meer

Nadere informatie

Vereniging voor Ziekenhuisgeneeskunde

Vereniging voor Ziekenhuisgeneeskunde Vereniging voor Ziekenhuisgeneeskunde SHELLEY METSELAAR AIOS SOZG Achtergrond Incidentie - 5-11 per 1000 per jaar 1 Diagnose - Combinatie kliniek, lab, X-thorax Sensitiviteit X-thorax 2 - Pneumonie +/-

Nadere informatie