Opleiding Verpleegkunde. Leerondersteuning stage LOS

Transcriptie

1 Opleiding Verpleegkunde Leerondersteuning stage LOS Handleiding Jaar 4 Voltijd Studiejaar

2 INLEIDING Leerondersteuning stage (LOS) staat in het teken van optimaal leren tijdens stages. De vierdejaarsstudent is zelf lerende, en bij de afstudeerstage is het belang van een optimaal leerrendement van de stage sterk aanwezig. Daarnaast komen de studenten ook in de werkbegeleidersrol, en deze rol vereist nog dringender dat de student naar stage en stagebegeleiding leert kijken vanuit de goede leerstrategieën. De stage in jaar 4 biedt daarnaast meer vrijheid en uitdaging aan de student, omdat deze besluiten neemt over aan welke competenties nog gewerkt dient te worden, en hoe dit het best kan plaatsvinden. De student kan hiervoor zelf stageopdrachten ontwerpen. Doel van LOS in stage 4 Ondersteunen bij het verwerven en verdiepen van een overstijgend denkkader over stageleren, gekoppeld aan het leerproces van de vierdejaarsstudent. Competenties 1a. De verpleegkundige verleent zorg in complexe zorgsituaties van opname tot en met ontslag. 1b. De verpleegkundige verleent preventieve zorg aan individuen en groepen. 1c. De verpleegkundige onderbouwt de zorg met behulp van klinisch redeneren. 2a. De verpleegkundige gaat een vertrouwensrelatie aan met de patiënt. 2b. De verpleegkundige geeft informatie, voorlichting, GVO en advies aan individuen en groepen. 2c. De verpleegkundige zorgt voor een optimale informatie-uitwisseling met alle betrokkenen. 3a. De verpleegkundige werkt effectief samen met alle betrokkenen. 3b. De verpleegkundige adviseert en geeft consult aan collega s binnen en buiten de eigen organisatie. 4a. De verpleegkundige draagt systematisch bij aan verbetering en vernieuwing van de zorgverlening. 4b. De verpleegkundige geeft werkbegeleiding aan studenten en medewerkers. 4c. De verpleegkundige zorgt voor het voortdurend actueel houden van de eigen kennis. 5a. De verpleegkundige herkent en verheldert ethische problemen en beargumenteert de gekozen handelswijze. 5b. De verpleegkundige herkent structurele gezondheidsproblemen, behartigt de belangen voor de eigen patiëntenpopulatie en stelt beide op de juiste plek aan de orde binnen de organisatie. 6a. De verpleegkundige coördineert zorgverlening en preventieprogramma s en waarborgt daarbij de continuïteit van zorg. 6b. De verpleegkundige ontwerpt kwaliteitszorg ten behoeve van de verpleegkundige zorgverlening. 6c. De verpleegkundige neemt de rol van klinisch leider op zich. 7a. De verpleegkundige geeft blijk van het vermogen zich bewust te ontwikkelen. 7b. De verpleegkundige handelt volgens de waarden en normen van het verpleegkundig beroep. 7c. De verpleegkundige vervult zowel een autonome als participerende rol in de zorgverlening en kan keuzes verantwoorden. 1

3 Aanwezigheid Aanwezigheid bij de LOS-bijeenkomsten is niet verplicht. Rol van de docent Indien mogelijk is je stagedocent ook de LOS-docent. De docent bewaakt de doelstelling van het LOS-programma. Geraadpleegde literatuur 1. Andriessen D. Praktisch relevant én methodisch grondig? Dimensies van onderzoek in het HBO. Openbare les. Utrecht: Hogeschool Utrecht;

4 PROGRAMMA (per onderdeel wordt aan het einde aangegeven hoe de studenten op de leerwerkplaatsen aan de inhoud van dat onderdeel werken) Bijeenkomst 1: de afstudeerstage Inleiding Leren is tijdens de stages altijd de essentie van stagelopen, bij de huidige stages (4.1 en 4.2) gelden hiervoor twee perspectieven. Het zelf leren te functioneren op het niveau van beginnend verpleegkundige, en daarop beoordeeld worden is het eerste perspectief. Het tweede perspectief is het zelf doelgericht aansturen van praktijkleerprocessen: hoe kun je je eigen leerproces, en dat van anderen (studenten die jij mede-begeleidt) zo laten verlopen, dat dit tot goede leerresultaten leidt? Dit laatste perspectief omvat dus ook het werkbegeleidersperspectief. Doelen De student kan: 1. de informatie over de afstudeerstage omzetten in gevolgen voor het leren in de eigen stage; 2. daarbij de relatie met het portfolio leggen; 3. criteria voor het stagewerkplan formuleren gericht op optimaal stage-leren, zowel vanuit het studentperspectief als vanuit het werkbegeleidersperspectief. Lesactiviteiten De kern van de eerste LOS-bijeenkomst is de vertaling van de informatie over de stage en alle eerdere stage-ervaringen naar opvattingen over goede manieren om in stages te leren. Daarbij gaat het in eerste instantie om goede manieren om te leren voor de student zelf. In de LOS-les wordt ook nagedacht over de manier waarop de student kan bevorderen dat de werkbegeleider haar/hem zo begeleidt dat dit goed past bij het leren van deze student. In tweede instantie gaat het om goede manieren om in stages te leren in het algemeen. Immers, de afstuderende student komt ook in de werkbegeleidersrol stagelopende studenten tegen, en in die rol moet zij/hij op individugerichte wijze het leerproces van de student begeleiden. Een belangrijke vraag daarbij is hoe het stagewerkplan dit leren van de student én de begeleiding door de werkbegeleider al vooraf kan sturen. Op grond van de bespreking formuleert de studentengroep (in kleine werkgroepen, daarna gezamenlijk inventariseren) samen een beperkt aantal criteria waarmee stagewerkplannen beoordeeld kunnen worden. Het gaat om een criteriumlijstje vanuit studentenperspectief (een stagewerkplan dat mij als student helpt om het optimale uit mijn stage te halen: het zelf aansturen van dit proces, en beoordeeld worden op hetgeen geleerd is), en om zo n lijstje uit werkbegeleidersperspectief (een stagewerkplan dat mij als werkbegeleider helpt de student een optimaal leerrendement te bereiken op een manier die bij de student past). Hierbij kunnen positieve én negatieve ervaringen uit eerdere stages behulpzaam zijn. Aan het einde van de LOS-les worden afspraken over tussenevaluaties en eindevaluaties gemaakt (planning, wie aanwezig, voorbereiding, gespreksprocedure). 3

5 Bijeenkomst 1 voor studenten op een leerwerkplaats (LWP) In het laatste half uur van de LWP-LOS bespreken de vierdejaarsstudenten met elkaar, dus zonder de jongerejaars, het leren tijdens de stage vanuit werkbegeleidersperspectief. Tijdens deze bespreking maken de studenten een criteriumlijstje waarmee stagewerkplannen vanuit werkbegeleidersperspectief beoordeeld kunnen worden (voor een nadere toelichting: zie de tekst die hiervoor staat). 4

6 Bijeenkomst 2: toetsing van stagewerkplannen en feedback Inleiding Via de twee criteriumlijstjes uit de vorige bijeenkomst kunnen de stagewerkplannen beoordeeld worden. Ook de feedback op het stagewerkplan dient in de functie van het leren te staan. Welke feedback en op welke wijze geformuleerd helpt deze feedback de maker van het stagewerkplan het beste? Doelen De student kan: 1. de criteria voor een goed stagewerkplan gebruiken bij het beoordelen van stagewerkplannen; 2. op zo n manier feedback geven op stagewerkplannen dat dit het leren van de student bevordert; 3. op grond van de toepassing van criteria op de stagewerkplannen deelnemen aan een gesprek over leren in stages. Voorbereiding Zorg ervoor dat je je stagewerkplan af hebt en neem 1 geprint exemplaar mee naar de LOS-les, zodat een medestudent jouw stagewerkplan kan beoordelen en het plan van feedback kan voorzien. Lesactiviteiten In deze les worden de criteria die de vorige keer opgesteld zijn, gebruikt om elkaars stagewerkplan te beoordelen. De resultaten van deze beoordeling worden vervolgens in schriftelijke feedback omgezet. Het gaat er daarbij om de feedback zo te formuleren dat dit de schrijver van het stagewerkplan het beste helpt om het plan nog verder te verbeteren. Door deze oefening zijn ook de opvattingen over goede manieren om tijdens stage te leren getest. Wat aanvankelijk een goed idee leek is dat, uitgewerkt in een stagewerkplan, misschien toch niet, of behoeft nadere aanscherping. Hoe dan ook: het maken van, beoordelen van, en feedback geven over stagewerkplannen dwingt tot concreter nadenken over goede leerstrategieën in de stage. In een groepsgesprek wordt het denken over leren in de stage een stap verder gebracht. Leerwerkplaatsen Op de LWP worden tijdens deze les de stagewerkplannen aangescherpt. Hierin spelen de vierdejaars een belangrijke rol. Ook nemen de studenten in deze tweede LOS-bijeenkomst een half uur om zonder de jongerejaars met de toetsing van stagewerkplannen, en het geven van feedback bezig te zijn. In dat half uur voeren de studenten (1) een zelfbeoordeling van hun stagewerkplan uit, en (2) beoordelen ze een stagewerkplan van een medestudent van de LWP. Voor deze beoordelingen gebruiken de studenten het criteriumlijstje dat in de vorige bijeenkomst opgesteld is. 5

7 Aan het einde van deze LOS-bijeenkomst maken de studenten afspraken over de presentaties die in de verschillende LOS-LWP-bijeenkomsten uitgevoerd moeten worden. 6

8 Bijeenkomst 3, 4, 5: procesbegeleiding bij implementeren Deze drie bijeenkomsten zijn bedoeld om de studenten te ondersteunen bij het proces van hun implementatie. Het gaat dus niet om inhoudelijke ondersteuning. Voor inhoudelijke ondersteuning zijn de cursussen kwaliteitszorg, implementatie, en organisatie van zorg geroosterd. Daarbij kan de LOS-groep in 2-en gesplitst worden, zodat de begeleiding 50 minuten per halve groep duurt. De bijeenkomsten kunnen worden besteed aan de procesmatige problemen waar studenten mee te maken krijgen. De inhoud van de bijeenkomst wordt dus op basis van de vragen van de studenten bepaald. Een mogelijke invalshoek is dat studenten een relatie leggen tussen het leren (hun eigen leren, het leren door teamleden) en implementatie. De studentengroep kan er voor kiezen om een deel van de bijeenkomsten aan presentaties door studenten van hun project tot zover het op dat moment af is. Deze presentatie geeft vervolgens aanleiding tot feedback, tips, enzovoorts. Ook kan ervoor gekozen worden om open ruimte in deze bijeenkomsten te reserveren voor de studenten om in te gaan op de tussen- en eindevaluaties. LET OP: in bijeenkomst 5 moet afgesproken worden welke 2 studenten de volgende keer een bewijs uit hun portfolio presenteren. Leerwerkplaatsen In overleg met de LWP-docent gebruiken studenten 3 x 50 minuten van de geroosterde LOSbijeenkomsten om de procesbegeleiding bij het implementeren plaats te laten vinden. Dit hoeft niet apart van de jongerejaars, zij leren hiervan. LET OP: Ook de LWP-studenten spreken af welke 2 studenten een bewijs uit hun portfolio presenteren, maar dan niet voor de zesde bijeenkomst, maar voor de zevende bijeenkomst. 7

9 Bijeenkomst 6: van stage 4.1 naar stage 4.2, en de relatie met het portfolio Inleiding Op de grens tussen stage 4.1 en stage 4.2 kan het voor een aantal studenten zinvol zijn om kort te bespreken wat dit voor het stagewerkplan betekent: welke aanvullingen zijn nodig op grond van de beoordeling van stage 4.1? De laatste tien stageweken zijn de laatste gelegenheid om goed bewijsmateriaal voor het portfolio te verzamelen. Niet elk bewijs is echter goed bewijs, en ook de manier waarop het bewijs in het portfolio verwerkt is, draagt bij aan de kracht van het bewijs. Doelen De student kan: 1. verwoorden op welke wijze zij/hij het laatste deel van de stage het best kan benutten; 2. beschrijven wat bewijsmateriaal voor het portfolio geschikt maakt om het eindniveau van (een deel van) een competentie aan te tonen; 3. door een goede presentatie van het bewijs in het portfolio de bewijskracht van een product optimaal benutten. Voorbereiding De vorige keer is afgesproken dat ten minste twee studenten een bewijs uit hun portfolio presenteren. Deze presentatie is bedoeld om beter in staat te zijn de kwaliteit van bewijs voor het portfolio, en de bewijskracht ervan, te bepalen. De voorbereiding is dus dat de twee studenten die presenteren een geschikt product uitkiezen, en een presentatievorm bedenken die het gesprek hierover mogelijk maakt. Dit betekent in ieder geval dat de studenten beargumenteren waarom zij het gepresenteerde materiaal als kwalitatief goed bewijs zien. Lesactiviteiten Aan het begin van de les geeft elke student aan in hoeverre zij/hij behoefte heeft om de overgang naar stage 4.2 kort te bespreken. De bespreking hoort de student te helpen het stagewerkplan voor stage 4.2 zo aan te passen of te herformuleren dat het leerrendement ten aanzien van een of meer competenties verhoogd wordt. De laatste 50 minuten (of langer) wordt besteed aan presentaties van twee studenten over bewijsvoering in het portfolio. Via hun voorbeelden van een product en de wijze waarop dit als bewijs in het portfolio wordt gepresenteerd, bespreken de studenten de vraag wat bewijs tot goed bewijs voor een competentie maakt. Leerwerkplaatsen De studenten nemen een half uur waarin zij met elkaar (1) nagaan in hoeverre er een of meer studenten behoefte heeft om de overgang naar stage 4.2 kort te bespreken (zie verder hierboven). De rest van het half uur wordt besteed aan role taking van de rol van beginnend hbo-verpleegkundige (zie laatste alinea van onderdeel 7 voor niet-lwp-studenten). 8

10 Bijeenkomst 7: de case study, en het innemen van de rol van beginnend verpleegkundige Inleiding Naast de afstudeerstage en het implementeren, maakt de student nog enkele andere afstudeerproducten. Daarvan zijn de case study, en de daaraan gekoppelde literatuurstudie op dit moment actueel. Immers de case study heeft een patiënt uit de huidige stage als onderwerp. Naarmate het einde van stage 4.2 nadert, wisselt de student van rol. De rol van lerende, nog niet voldoende competente en bekwame verpleegkundige-in-opleiding wordt verlaten, en de rol van beginnend hbo-verpleegkundige wordt ingenomen. Doelen De student kan: 1. criteria opstellen voor het selecteren van een goede casus voor de case study; 2. beoordelen in welke mate zij/hij op dit moment de rol van een beginnend hboverpleegkundige inneemt; 3. ideeën genereren en beoordelen op welke wijze de rolverandering van lerende student naar beginnend hbo-verpleegkundige binnen een team kan plaatsvinden. Voorbereiding Lees de handleiding Case study (DLWO), zodat je weet wat er van je verwacht wordt. Denk na over de patiënten die je in deze periode verpleegt. Welke van hen zou geschikt kunnen zijn om een case study over te schrijven? De handleiding Case study (DLWO) kan je hierbij behulpzaam zijn. Lesactiviteiten Deze LOS-les valt in twee delen uiteen. In het eerste deel staat de case study centraal, in het tweede deel het innemen van de rol van beginnend hbo-verpleegkundige. In deze stage selecteer je een casus voor je case study. Het is dus zaak om in deze periode na te denken over een geschikte patiënt hiervoor. Het moet gaan om een patiënt waarover je een vraag hebt (zie de handleiding Case study). Bespreek met elkaar wat een patiënt tot geschikt voor de case study maakt, en welke gegevens je alvast over de gekozen patiënt moet verzamelen, zodat je na je stage een goede case study kunt schrijven. Bespreek ook met elkaar hoe je een literatuurstudie aan de case study kunt koppelen (zie handleiding Literatuurstudie). Het laatste deel van je stage laat je zien dat je een competente en bekwame beginnend hboverpleegkundige bent. Om dit te kunnen laten zien is het nodig deze rol daadwerkelijk in te nemen en te vervullen. Het kan echter lastig zijn om in een team waarin je de rol van student hebt, van rol te wisselen. In het tweede deel van de LOS-les bespreken docent en studenten met elkaar hoe dit role taking, het daadwerkelijk innemen van de rol die bij een beginnend hboverpleegkundige hoort, succesvol uitgevoerd kan worden, of misschien op dit moment al uitgevoerd wordt. 9

11 Leerwerkplaatsen De LWP-studenten bespreken in deze bijeenkomst, samen met de jongerejaars de twee bewijzen voor het portfolio die door twee verschillende studenten worden gepresenteerd (zie verder te tekst voor niet-lwp-studenten bij bijeenkomst 6). Het laatste half uur bespreken de vierdejaars, weer zonder de jongerejaars, welke patiënten geschikt zijn om een case study over te schrijven. Zie de voorafgaande teksten van bijeenkomst 7 voor de niet-lwp-studenten. 10

12 Bijeenkomst 8: reflecteren is een kunst Inleiding Hoewel reflectie binnen de opleiding frequent moet worden uitgevoerd, is het een lastig begrip. Bij het afstuderen wordt verwacht dat je over de afstudeerproducten reflecteert, en dat je een leerverslag over je afstudeerstage schrijft. Om daar meer grip op te krijgen is het nodig dat eerst het begrip reflectie verder omschreven wordt. Andriessen omschrijft reflectie als: het terugkijken op het eigen handelen in de beroepspraktijk, signaleren wat er (niet) goed ging, dat proberen te verklaren vanuit de kennisbasis en in diezelfde kennisbasis ook de uitgangspunten vinden voor een betere aanpak (1, p38). Deze omschrijving van reflectie is uitgangspunt voor het leerverslag van de stage en de reflectieopdracht over alle afstudeerproducten. Doelen De student kan: 1. het begrip reflectie zoals dat door Andriessen (1) omschreven is uitleggen; 2. reflecteren vanuit deze reflectie-omschrijving. Lesactiviteiten In deze LOS-les gaan studenten en docent eerst na hoe reflectie (conform de omschrijving van Andriessen, 1) het leren bevordert. Daarna wordt de koppeling gelegd met het leerverslag en worden gezamenlijk voorbeelden uit de afgelopen stageweek gezocht, en nagegaan hoe deze via reflectie uitgewerkt kunnen worden. Ten slotte is er gelegenheid om met elkaar de laatste succes-ervaringen en vraagstukken uit de stage te bespreken, én worden afspraken over de afhandeling van de stage gemaakt. Leerwerkplaats Dit thema kan met de jongerejaars samen besproken worden. 11