Studenten handleiding Competentie Ontwikkel Moment

Transcriptie

1 Studenten handleiding Competentie Ontwikkel Moment MBO en HBO studenten 3 de en 4 de jaars, HBO studenten verkorte opleiding en cursisten vervolgopleidingen Jeroen Bosch Ziekenhuis 1

2 Juni 2014, Jeroen Bosch Academie Jeroen Bosch Ziekenhuis Inhoudsopgave: Inleiding pagina 3 Wat is een Competentie Ontwikkel Moment? Pagina 4 Hoe ziet een Competentie Ontwikkel Moment eruit? Pagina 5 Wat heb ik nodig tijdens het COM? Pagina 5 Hoe kan ik me voorbereiden op een COM? Pagina 6 De bijeenkomst: Pagina 7 - De methode Pagina 8 Praktisch: Pagina 11 Bijlage: 1. Voorbereiding op je COM Pagina 12 2

3 Inleiding: Op dit moment loop je stage of volg je je opleiding binnen het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Het ziekenhuis vindt het van groot belang om je hierbij goede begeleiding te bieden. Leren in de praktijk, wat je hier doet, is uiteraard een hele mooie manier van leren; je leert door in de daadwerkelijke zorgsituatie dingen te zien, te ervaren, zelf dingen te doen, feedback te krijgen en samen te werken. Het leren gaat voor een deel ook vanzelf, gewoon doordat je onderdeel bent van die zorgsituatie. De praktijk biedt ook de mogelijkheid om dingen steeds weer opnieuw toe te passen en zo ervaring en routine te krijgen. Een meer realistische en daarmee leerzame omgeving bestaat er eigenlijk niet. Maar deze manier van leren is ook niet altijd makkelijk. Een paar voorbeelden zijn: - In de hectiek van de dagelijks zorgpraktijk is het soms moeilijk om de ruimte te nemen om je eigen leerproces vorm te geven of je eigen grenzen in deskundigheid in te schatten of te bewaken, - Je wordt ook, vaak onverwachts, geconfronteerd met zaken die indruk op je kunnen maken en waarbij je een weg moet zoeken om ermee om te gaan, - Je zult doorgaans ook merken dat sommige van je persoonlijke kenmerken je helpen en sommige het leren of het werken als verpleegkundige lastiger maken en je dus een weg moet zoeken om daarmee om te gaan, - Je komt vaak in situaties die relatief nieuw voor je zijn en waarin je toch moet steeds moet handelen, maar je acties zullen niet altijd het resultaat zult hebben wat je hebt gehoopt te behalen of achteraf niet helemaal bij je passen. Soms ook het omgekeerde, zo heb je bijvoorbeeld heel onverwachts een hele mooie succeservaring. - Vanuit je rol als student heb je contact met verschillende personen (patiënten, andere studenten, begeleiders, unithoofden, andere disciplines etc.); het ene contact verloopt makkelijker dan het andere. In je dagelijkse begeleiding zal zeker aandacht voor dergelijke zaken zijn. Maar de ervaring leert dat het heel belangrijk is in de leerfase, waarin je zit, om extra begeleiding te geven ook buiten de daadwerkelijke zorgcontext bij met name zaken zoals hierboven in de voorbeelden. Daarom biedt het JBZ je de COM. Een kleine vaste groep waarin je met collegastudenten en een vaste begeleider in een vertrouwelijke omgeving stil kunt staan bij vragen bij je eigen handelen/leren of lastige situaties in de praktijk. De ervaring leert ook dat je op die manier sneller kunt groeien en leren. Vanwege het belang dat het JBZ aan deze ondersteuning hecht, is het een verplichte bijeenkomst. We hopen van harte dat je met veel vragen naar de bijeenkomsten komen en deze bijeenkomsten als waardevol zult ervaren. 3

4 Wat is een Competentie Ontwikkel Moment? Tijdens een Competentie Ontwikkel Moment heb je de ruimte en rust om samen met je groepsgenoten en een bedrijfsopleider door middel van reflectie stil te staan bij praktijksituaties, waarbij je een leervraag hebt. Je krijgt zo de ondersteuning bij belangrijke vragen, zoals die ook in de inleiding beschreven zijn. Door te reflecteren op je handelen in situaties, die zich voor hebben gedaan of zich nu voordoen, krijg je inzicht in je eigen leerproces en kun jij als student elke keer verbeteringen. Voor het COM zijn de volgende doelstellingen geformuleerd: Hoofddoelstelling - Je bent in staat om op basis van reflectie op praktijkervaringen te komen tot het optimaliseren van je professionele handelen. Deeldoelstellingen - Je kent de waarde van het COM binnen je ontwikkeling als student - Je kent de methodieken die in het COM worden gehanteerd. Je toont de bereidheid om samen met andere studenten kritisch naar je eigen handelen te kijken - Je toont de bereidheid om samen met andere studenten kritisch naar je eigen handelen te kijken. - Je bent in staat om de andere studenten tijdens het COM te ondersteunen door verdiepende, concrete en kritische vragen te stellen - Je bent in staat om te reflecteren op je eigen handelen in je rol als student 4

5 Hoe ziet een Competentie Ontwikkel Moment eruit? Je zorgt dat je ca 5 minuten voor aanvang van het COM aanwezig bent in de ruimte waar het COM plaatsvindt zodat er op tijd gestart kan worden. Een bedrijfsopleider van de Jeroen Bosch Academie is je vaste begeleider van het COM. Bij aanvangstijd zal zij het COM inleiden door kort wat uitleg te geven en, vanaf de 2 de bijeenkomst, terug te blikken op de vorige bijeenkomst. Er wordt aan elke student gevraagd om kort een casus en leervraag toe te lichten, uit alle aanwezige casussen zul je als groep een 3 tal kiezen die je die bijeenkomst zal gaan bespreken. In bijlage 2 is de methode, die gehanteerd wordt, terug te vinden. Als student neem je actief deel aan de bijeenkomst zodat je samen tot een goede reflectie kunt komen. De bedrijfsopleider zal jou en de groep helpen om een methode te hanteren zodat je de doelstellingen van het COM kunt behalen. Wat heb ik nodig tijdens het COM? Om tot een succesvolle COM te komen heb je onder andere een leervraag nodig. Het gaat hierbij om een vraag over je eigen handelen. De vraag mag zowel betrekking hebben op een situatie waarin er sprake was van een patiëntcontact en/of een situatie die betrekking heeft op een contact met begeleiders. 5

6 Hoe kan ik me voorbereiden op een COM? Maak bij je voorbereiding gebruik van onderstaande stappen. Op die manier kun je tijdens het COM je leervraag direct concreet maken aan de rest van de groep. Stappenplan: Stap 1: Kiezen van een casus/situatie Kijk terug op je rol als student in de afgelopen 3 tot 4 weken en kies een casus/situatie waarbij jij een leervraag wilt formuleren. Een goede casus/situatie heeft de volgende kenmerken: - Je bent de belangrijkste of een belangrijke betrokkene in de casus/situatie - Je hebt een vraag over je eigen handelen. Bijvoorbeeld: je was niet tevreden over je eigen handelen of je bent onzeker over de door jou gekozen actie. - Stap 2: Terugkijken naar belangrijke zaken in de casus/situatie Kijk terug op je gekozen casus/situatie en ga na wat de belangrijke waren/zijn. Vul het format uit bijlage 1 in - Je kunt kiezen voor de STARR methode (MBO) of de reflectiecirkel van Korthagen (HBO). Tip: Maak meteen enkele kopieën van dit format zodat je het voor elke COM kan invullen Stap 3: Formuleren van je leervraag Formuleer nu op basis van je ingevulde antwoorden je leervraag die: - betrekking heeft op je eigen gedrag/handelen in de betreffende situatie - logisch voortkomt uit terugkijken op de situatie - concreet en specifiek is zodat je groepsgenoten weten wat je bedoelt - relevant is voor je rol als student Stap 4: Bespreek je leervraag in het COM 6

7 De bijeenkomst: Je vind hier informatie over: 1. programma 2. de methode 3. afronding 4. product 1) Programma tijdens het COM: Totale duur = 2,5 uur = 150 minuten 5 minuten Inleiding en korte terugblik op de vorige bijeenkomst - zijn er bijzonderheden die je naar aanleiding van een vorige COM wilt bespreken of terugkoppelen? 5 minuten Inventarisatie van alle leervragen - je geeft allemaal beknopt je leervraag weer, deze worden door de bedrijfsopleider opgeschreven. Als groep maak je samen de keuze welke 3 leervragen tijdens de bijeenkomst besproken gaan worden 5 minuten Keuze maken uit de leervragen die deze bijeenkomst besproken gaan worden 2x 40 minuten Inbreng van de casus 10 minuten Pauze 1x 40 minuten Inbreng casus 5 minuten Afronding en afsluiting NB: dit tijdspad is een indicatie, en kan elk COM verschillen, afhankelijk van de type leervragen en gekozen methodes/uitwerkingen 7

8 2) Methode: Tijdens het COM wordt de 5 stappen methode als standaard methode gebruikt. Deze methode stimuleert jou om de casus vanuit verschillende perspectieven te zien. Met deze methode is er tijdens een COM ruimte om ca 3 leervragen te bespreken. Het is mogelijk om van deze methode af te wijken als het de situatie ten goede komt. De bedrijfsopleider kan dit samen met jullie inzetten als dat nodig is. Echter is het voor de herkenbaarheid en om je te laten groeien in het reflecteren gekozen om zoveel mogelijk 1 methode te hanteren. Tip: Om duidelijk te zien welke stap bij welke persoon hoort kun je kijken naar onderstaande kleuren Inbrenger = degene die de leervraag inbrengt Deelnemer = degene die de inbrenger helpt om te komen tot reflectie Stap 1: Introductie van je leervraag 5 minuten Je geeft je leervraag aan en licht deze toe aan de hand van de casus beschrijving. Je gaat hierbij minimaal in op: - wat de situatie was - wat je dacht, voelde en deed - wat je wilde bereiken met hetgeen wat je deed - wat het resultaat was in de praktijk - wat je graag anders zou willen zien in het resultaat Stap 2: Verheldering van de vraag 5 minuten Stel aan de inbrenger vragen om duidelijk te krijgen: - wat de situatie was - wat ze dacht, voelde en deed - wat ze wilde bereiken met hetgeen ze deed - wat het resultaat was in de praktijk - wat ze graag anders had willen zien in het resultaat Het gaat erom dat je een beeld krijgt van de setting en situatie van de casus en de leervraag van de inbrenger. Probeer alleen verhelderende vragen te stellen maar nog niet de verdieping in te gaan Beantwoord de vragen kort en krachtig, in deze stap ga je nog niet diep op de inhoud in Stap 3: Herformulering van de COM vraag 5 minuten Is je leervraag duidelijk of is het naar aanleiding van stap 2 nodig om de leervraag te herformuleren of aan te scherpen? 8

9 Stap 4: Verdieping 20 minuten Je stelt de inbrenger vragen die aanzetten tot reflectie, dit zijn verdiepende vragen. Je kunt met de groep afspreken om: A) dit mondeling te doen, probeer dan als groep een samenhang in de vragen te brengen B) per persoon 2 vragen op te schrijven op een post-it of flap Denk hierbij aan vragen zoals: - Wat zou je liever zien gebeuren? - Hoe denk je dat te bereiken? - Wanneer zou je daarmee willen beginnen? - Waar denk je deze hulp te vinden? - Met wie zou je deze stap kunnen doorlopen? - Welke aanpak zou je het beste passen? Of denk aan: Kennis: - Weet je genoeg? - Weet je genoeg om te kunnen handelen? - Weet je wat je moet doen? - Heb je genoeg informatie? - Waar kun je meer kennis vandaan halen? Vaardigheden - Kun je het? - Wat ga je doen? - Is je handelen effectief? - Heb je de mogelijkheden om het uit te voeren? Normen en waarden - Vind je dat het bij jou hoort? - Past dit bij je rol? - Wanneer ben je teleurgesteld? - Welke rol vind je dat je moet spelen? - Wat vind je belangrijk in de samenwerking met elkaar? Eigenschappen/overtuigingen - Waar sta je voor? - Is dit een automatische reactie? - Hoe denk jij er over? - Hoe zie jij? - Hoe kijk jij naar? - Wat is je mening hierover? - Past het bij je, zie je jezelf dit doen? - Vind jij het belangrijk? - Hoe zie jij jezelf in de groep. Hoe zie jij je rol? - Vind je het belangrijk? - Hoe zie jij jezelf in de groep, hoe zie jij je rol? - Hoe denk je dat anderen jou zien? - Waar zie jij jezelf over 2 jaar? Tip: - Wees voorzichtig met waarom vragen. Deze nodigt uit tot verdedigen/verantwoorden. - Probeer alleen maar vragen te stellen en geen oplossingen te geven Als inbrenger beantwoord je in deze fase de vragen van de deelnemers. 9

10 Stap 5: Alternatieven en plan van aanpak Alternatieven: Heb je na de verdiepende vragen die je zijn gesteld nieuwe inzichten opgedaan? 5 minuten Geef zo nodig tips aan de inbrenger Plan van aanpak: Hoe ga je het aanpakken om je nieuwe inzichten in de praktijk uit te proberen? Heb je nog tips nodig van de ander deelnemers? Schrijf deze tips op het format wat je hebt ingevuld ter voorbereiding van de COM. 3) Afronding: Tijdens de afronding wordt er een rondje gemaakt waarbij iedereen de leerpunten die zij meeneemt uit de bijeenkomst opnoemt. Tevens wordt de bijeenkomst als geheel kort geëvalueerd, wat ging er goed? Wat minder? Zijn er tips en tops voor de volgende keer? 4) Product: Als voorbereiding voor het COM heb je het format uit bijlage 1 ingevuld. Je kunt dit tijdens het COM aanvullen met nieuwe inzichten, tips en andere informatie die voor jou belangrijk is. Dit geheel bij elkaar is je verslag van het COM. 10

11 Praktisch: Een aantal praktische zaken met betrekking tot het COM: - Het COM: - vindt tijdens je stage ongeveer elke 3 weken plaats - staat ingeroosterd in Harmony (het roosterprogramma) - duurt 2,5 uur - heeft een pauze van ca 10 minuten - is verplicht om bij te wonen - kan in de ochtend zijn van 10:00 tot 12:30 uur - kan in de middag zijn van 13:30 tot 16:00 uur - Alles wat tijdens het COM besproken wordt dient vertrouwelijk behandeld te worden - Bereid je COM voor door je leervraag uit te werken volgens het format uit bijlage 1 - Zorg dat je op tijd aanwezig bent zodat de hele groep tegelijk kan starten - Zorg dat je dit document tijdens het COM bij je hebt - Wanneer je niet aanwezig kunt zijn (bij bijv ziekte) meld je dit bij je COM begeleider - Zorg dat je mobiele telefoon uit staat Wat kan ik van de bedrijfsopleider verwachten tijdens en na het COM? Elk COM wordt begeleid door een bedrijfsopleider. Jij als student bent samen met de andere deelnemers verantwoordelijk voor het gehele proces tijdens de bijeenkomsten. De bedrijfsopleider houdt dit proces mee in de gaten en: - licht het COM en de methode toe - geeft feedback op de reflectie van de inbrenger en de begeleiding daarbij van de andere deelnemers - geeft feedback op het groepsproces tijdens de bijeenkomst - waarborgt een goed en veilig leerklimaat - is voorzitter van de bijeenkomst: - inventariseert de in te brengen leervragen - bewaakt de tijd - geeft structuur aan het COM Het COM wordt begeleid door een vaste bedrijfsopleider. Door vakantie/verlof/ziekte kan het zijn dat het COM een keer overgenomen wordt door een andere bedrijfsopleider maar dit wordt tot een minimum beperkt. De bedrijfsopleider begeleidt je als student tijdens het COM en helpt je de gestelde doelstellingen te behalen door je te stimuleren en feedback te geven. 11

12 Bijlage 1 Voorbereiding op je COM Je kunt de volgende methode gebruiken om je leervraag voor te bereiden: De STARR methode: Situatie: VOORBEREIDING COM Beschrijf de situatie door antwoord te geven op de volgende vragen: - Wat was de situatie? - Wat gebeurde er? - Wat was de aanleiding? - Wie waren er bij betrokken? - Waar speelde het zich af? - Wanneer speelde het zich af? Taak/ doel: Beschrijf wat je wilde bereiken met je interventie in de beschreven situatie - Wat was je taak? - Wat was je rol? - Wat wilde je bereiken? - Wat werd van je verwacht? - Wat verwachte je van jezelf van deze situatie? - Wat vond je dat moest gebeuren? Acties/ interventies: Beschrijf wat je voelde, dacht en deed. Geef daarbij ook de reactie van de begeleider en/of student weer. - Wat hoorde/ zei/ deed/ voelde je? - Hoe pakte je het aan? - Hoe werd op jou gereageerd? - Wat zei dacht of voelde men volgens jou? - Wat hoorde/ zei/ deed/ voelde je toen? enz. 12

13 Resultaat: Beschrijf het resultaat van je interventie: - Wat kwam er uit? - Hoe liep het af? - Hoe reageerden de anderen op het resultaat? Waardering van het resultaat: Waarover ben je tevreden en wat had je graag anders gezien? - Hoe vond je dat je het deed? - Was je tevreden met de resultaten? COM vraag: INBRENG IN DE COM - Formuleer je leervraag/probleem en geef aan in hoeverre deze vraag/ dit probleem gerelateerd is aan je casus Ruimte voor verslaglegging: - Wat heeft deze bijeenkomst jou opgeleverd, wat is je bijgebleven, wat is je opgevallen en wat heeft je geraakt? - Wat hebben de andere deelnemers bijgedragen aan tips en tops? Het gaat hierbij om de betekenis van de bijeenkomst op jou als persoon en professional. 13