7) Kwaliteit van het openbaar bestuur

Transcriptie

1 7) Kwaliteit van het openbaar bestuur Ambitie kerntaak Overheden dienen toegerust te zijn op hun taken en opgaven. Dat geldt voor de provincie en ook voor gemeenten en waterschappen. In een samenleving die razendsnel verandert moeten we voortdurend op zoek naar een nieuwe balans tussen overheden, ondernemers, onderwijs en onze inwoners. De kwaliteit van het openbaar bestuur hangt sterk af van de vraag of wij goed zijn aangesloten op de netwerksamenleving. En of wij met onze partners in staat zijn de bestuurs- en samenwerkingskracht te ontwikkelen die nodig is om maatschappelijke opgaven op te pakken. De kwaliteit van het openbaar bestuur gaat dus in de eerste plaats over de versterking van de bestuurskracht van onszelf. Wij hanteren hierin de beginselen die beschreven zijn in de Nederlandse code voor goed openbaar bestuur. De integriteit en de weerbaarheid van het openbaar bestuur hebben hierin een bijzondere aandacht. Ook een goede strategische (externe)oriëntatie draagt bij aan de versterking van de bestuurskracht. Wij verkennen welke uitdagingen op ons af komen en hoe we om kunnen gaan met onzekerheden. Investeringen in feiten en cijfers, in kennis, strategische inzichten en innovatieve vormen van overleg en samenwerking zijn nodig. Hierbij hoort ook dat we doelbewust zelfreflectie organiseren. Enerzijds intern door scherp te blijven kijken of we de goede dingen doen, en op een goede manier. Anderzijds ook in gesprekken met de verschillende netwerkpartners. Zij maken mede uit wat de goede dingen zijn. Zij bepalen mede of wat wij -onder andere- in samenwerking met hen doen ook maatschappelijk rendement heeft, of er publieke waarde wordt toegevoegd. Wij voelen ons daarnaast mede verantwoordelijk voor de kwaliteit van het lokaal bestuur. Dit maken wij zichtbaar via het programma Sterk Bestuur Gelderland (zie PS , onze visie op de ontwikkeling van het lokaal bestuur), én via onze rol van toezichthouder. Kernwaarden die hierbij centraal staan zijn verbinden, vernieuwen en versterken. Onze rol De ambitie op deze kerntaak vraagt een initierende, verkennende en verbindende rol van ons. Met het oog op de toekomst willen we initiatief nemen om, samen met partners en partijen uit de samenleving, zicht te krijgen op ingrijpende en snelle maatschappelijke transities die zich vandaag en morgen aandienen. Waar het onze rol is om ontwikkelingen en plannen te realiseren zullen wij aansluiten bij de energie die bij onze partners (overheden en niet-overheden) en in de samenleving zit. Mocht er onvoldoende energie aanwezig zijn, dan heeft dat consequenties voor onze inzet. Bestuurs- en samenwerkingskracht is dus een belangrijke voorwaarde voor succes. In het vervolg van Sterk Bestuur Gelderland zullen wij deze voorwaarden niet alleen stimuleren. We zullen ook een faciliterende rol nemen bij de ontwikkeling van lokale bestuurs- en samenwerkingskracht. En ondersteunen dat inwoners, organisaties en ondernemers in die trajecten worden betrokken. De provincie heeft ook een toezichthoudende rol. Ook in deze rol zullen wij allereerst de verbinding zoeken en waar gewenst en mogelijk verbetering van de bestuurskracht (uitvoering wettelijke taken) ondersteunen. Dit is maatwerk. Van de toezichthouder mogen ook prikkels worden verwacht als dat nodig is om wettelijke of provinciale kaders na te leven. Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: Plandoel 1 Strategie, kennis en innovatie Plandoel 2 Sterk provinciaal bestuur Plandoel 3 Sterk bestuur in Gelderland Plandoel 4 Toezicht lokale overheden 1

2 Plandoel 1 Strategie, kennis en innovatie Wat willen we voor dit plandoel bereiken in 2016? Wij hebben de ambitie en taak bij te dragen aan de toekomstbestendigheid en de kracht van Gelderland. Wij doen wat nodig is om de kwaliteit en dynamiek van leven en werken in Gelderland voor de toekomst te behouden en verder te vitaliseren. Dat stelt eisen aan de kwaliteit en de snelheid waarmee we reageren en anticiperen op maatschappelijke transities en trends, op wat er gebeurt in de wereld om ons heen en wat het effect daarvan is op Gelderland. Kortom: we weten wat er speelt en hoe ons dat raakt en kunnen daar tijdig en adequaat op reageren. Dat vraagt van ons een alerte strategische (externe) oriëntatie, het optimaal benutten van kennis en handelen vanuit een heldere visie, vanuit een duidelijk Gelders verhaal. We bieden daarmee ook context voor onze kerntaken en helpen focus aan te brengen voor onze programma s. Een bijzondere uitdaging daarbij is het vorm en inhoud geven aan de benodigde samenwerking: met partners binnen onze provincie, met andere provincies en de komende periode nadrukkelijk ook met Noordrijn-Westfalen en op Europese schaal. Wat gaan we voor dit plandoel doen in 2016? Wij geven in 2016 vorm en inhoud aan onze strategische kennisbasis. Wij breiden ons netwerk voor de maatschappelijke opgaven in Gelderland verder uit. We zijn geïnteresseerd in partners, partijen, innovators en kenniswerkers, zowel in Gelderland als daarbuiten. Wij investeren in nieuwe vormen van samenwerking zoals Gelrestad. We zullen de relaties met onderwijsinstellingen verstevigen en de mogelijkheden van kennisplatforms benutten om een goede kennisbasis te garanderen. Wij brengen trends in beeld. Het vroegtijdig opsporen, analyseren en interpreteren van voor onze praktijk relevante signalen en ontwikkelingen heeft onze speciale aandacht. We zullen daarbij de samenwerking en dialoog met onze partners en uw Staten bevorderen en zo veel mogelijk gebruik maken van inspiratie van buiten. Wij voeren verkenningen uit. Inhoudelijk richten wij ons tenminste op de onderwerpen werkgelegenheid, duurzame ontwikkeling, transformaties in het sociaal domein, big data, trends in de mobiliteit, grenzeloos werken, stedelijke ontwikkeling, impact vliegveld lelystad, impact landelijk beleid op de grensregio s. Wat is het lastenbudget voor dit plandoel in 2016? Plandoel 2 Sterk provinciaal bestuur Wat willen we voor dit plandoel bereiken in 2016? Uitvoering van het coalitieakkoord vraagt niet alleen om een ambitieus maar ook om een sterk provinciaal bestuur en een sterk ambtenarenapparaat. Bij sterk laten wij ons 2

3 vooral inspireren door de Nederlandse Code voor Goed Openbaar Bestuur: wij willen een open en integere provincie zijn die weet wat er speelt in de samenleving, correct omgaat met haar inwoners, efficiënt en effectief omgaat met haar middelen, voortdurend checkt of zij besluiten en maatregelen neemt waartoe zij volgens spelregels in een democratie gerechtigd is, investeert in het verbeteren van haar prestaties en het belangrijk vindt om zich regelmatig en ruimhartig te verantwoorden naar haar omgeving toe. Verbinding van de beginselen van sterk bestuur met onze ambitie, vanaf de eerste gedachtevorming tot en met de laatste maatregel in de uitvoering, maakt het mogelijk om samen met partners de aanpak van onze maatschappelijke opgaven op een duurzame wijze vorm te geven. Wij willen de mogelijkheden om op een creatieve en effectieve wijze te opereren en de haalbare en verantwoorde bestuurlijk-juridische ruimte snel in beeld hebben. Wij streven naar een slimme inzet van bestaande instrumenten en nieuwe instrumenten als opgaven daarom vragen. Wij willen voortdurend de mogelijkheden en grenzen in ons handelen aftasten. Het delen van de (on)mogelijkheden met partners verhoogt onze betrouwbaarheid, maakt ons als partner waardevoller en leidt tot betere samenwerkingsafspraken. Tenslotte versterkt het ons als communicatieve overheid doordat we als provincie systematisch signalen uit de omgeving weten op te vangen, deze meenemen in onze besluitvorming, zorgdragen voor zorgvuldige contactmomenten met onze omgeving, relevante netwerken opsporen of creëren en klantgericht opereren in onze dienstverlening. Wat gaan we voor dit plandoel doen in 2016? Het kunnen waarmaken van bovengenoemde ambitie stelt eisen aan de kwaliteit van onze organisatie. Wij zetten voortdurend in op verdere kwaliteitsverbetering. Wij verbinden ons met de buitenwereld door een "extern programma". Vanuit de inhoud gedreven ontmoeten wij burgers, ondernemers, onderwijsinstellingen en andere overheidsorganisaties nationaal en internationaal. Dit maakt dat wij weten wat er speelt in de samenleving en draagt bij aan een relevant netwerk en een goede en doelgerichte samenwerking. Met een nieuwe internetsite vergroten wij de transparantie van ons handelen en de interactie met onze omgeving. Integriteit vraagt om onze voortdurende alertheid. De tweejaarlijkse studiedagen Integriteit voor uw Staten en ons college staan wederom op het programma, evenals uitvoering van het plan van aanpak goed openbaar bestuur met integriteit als belangrijkste onderwerp. Het uitvoeren van Bibob-onderzoeken (ca 130 in 2016) en de samenwerking in het Regionaal Informatie- en Expertisecentrum Oost-Nederland (RIEC-ON) gericht op bestrijding van georganiseerde criminaliteit zetten wij voort. De onderzoeken leveren informatie op die ons steeds beter in staat stelt om risico s te onderkennen en uit te sluiten. Zo voorkomen we misbruik van subsidies, aanbestedingen en vergunningen voor criminele doeleinden en beschermen we onze eigen integriteit. Tevens verkennen we of ook andere processen zoals vastgoedtransacties om onderzoek vragen. Wij onderzoeken of wij de administratieve lasten voor betrokkenen verder terug kunnen brengen. Onze ambities binnen de kerntaken en (gebieds)opgaven vragen hernieuwde focus op kennis en samenwerking. Hiervoor investeren wij in verdere bundeling van beleidsmatige, juridische, financiële, communicatieve en instrumentele kennis. Tegelijkertijd werken we aan verhoging van kennis op deze vlakken bij de provinciale medewerkers zodat verbindingen sneller worden gezien en gemaakt. Wij doen ook dit jaar onderzoek ter verbetering van onze doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid. Daartoe kan worden gerekend de Verbijzonderde Interne Controle (VIC) in het kader van het rechtmatig handelen van de organisatie. Uw Staten stellen daartoe jaarlijks bij Najaarsnota het normenkader vast waaraan het (rechtmatig) handelen van de organisatie door de accountant wordt getoetst. Voorts vindt onderzoek plaats naar het doelmatig en doeltreffend functioneren van de organisatie. Hieronder valt het door ons college geïnitieerde onderzoek ex artikel 217a Provinciewet (zie verder ook de paragraaf bedrijfsvoering in het onderdeel Paragrafen van deze Begroting). Wat is het lastenbudget voor dit plandoel in 2016? 3

4 Plandoel 3 Sterk bestuur in Gelderland Wat willen we voor dit plandoel bereiken in 2016? Gemeenten ondersteunen bij de versterking van hun bestuurs- en samenwerkingskracht, om hiermee het gemeentelijk bestuur toe te rusten op hun maatschappelijke taken en opgaven. Tegelijkertijd is dit een belangrijke voorwaarde voor de uitvoeringskracht van de provincie zelf. Een gemeente kan de meeste maatschappelijke opgaven waarvoor zij staat niet alleen aanpakken of oplossen. Het betreft veelal opgaven die om regionale aanpak en afstemming vragen en ook om partnerschap met bedrijven, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en andere overheden. Het vermogen tot samenwerking met andere gemeenten maar ook met ondernemers, organisaties en inwoners is daartoe cruciaal. We noemen dit samenwerkingskracht. Het is niet alleen voor de gemeenten zelf van belang dat zij over voldoende samenwerkingskracht beschikken, maar ook voor de realisatie van de provinciale doelen. Het aanpakken van de (gebieds)opgaven waar wij als provinciaal bestuur voor staan lukt alleen als er voldoende wordt samengewerkt. Daarbij willen wij de trekkracht van steden benutten, omdat steden zijn toegerust op bovenlokale taken en opgaven. Hiervoor is het nodig dat steden verbinding zoeken met gemeenten in de regio en over de eigen grenzen heen denken en doen. In het kader van het versterken van de gemeentelijke bestuurskracht investeren wij ook in het thema ondermijnende criminaliteit en Weerbare Overheid. Er zijn reële aanwijzingen dat de georganiseerde criminaliteit in onze samenleving een stevige positie heeft ingenomen. Bewust of onbewust worden criminelen ondersteund door burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven met als gevolg een verdere sociale inbedding van de georganiseerde criminaliteit. Dit vergt naast een strafrechtelijk aanpak, een integrale bestuurlijke aanpak waarbij als één overheid georganiseerde criminaliteit wordt bestreden. Wat gaan we voor dit plandoel doen in 2016? De provincie ondersteunt gemeenten bij het versterken van hun bestuurs- en samenwerkingskracht. Wij pakken daarmee door op de aanbevelingen van het project Sterk Bestuur uit het eindrapport van de Commissie De Graaf (Programma Sterk Bestuur in Gelderland, zie PS http://gelderland.stateninformatie.nl/document/ /1#search=%22PS %22). Het programma Sterk Bestuur kent vier uitvoeringslijnen. Deze staan beschreven in de Statenbrief over het programma (PS ). Om het plandoel te halen zetten wij in op de realisatie van deze uitvoeringslijnen. Wij doen dit in samenspraak met de VNG Gelderland. Wij maken de verbinding tussen bestuurskracht en de gebiedsopgaven. Vanuit partnerschap werken wij actief mee aan en investeren mede in de strategische gebiedsopgaven. Wij willen de ambities en plannen van lokale overheden en andere partners hierin weten. De gebiedsopgaven worden samen met hen aangepakt en dat stelt eisen aan bestuurskracht, namelijk de bereidheid om bovenlokaal samen te werken. Dat zullen wij als voorwaarde koppelen aan onze facilitering met middelen. De invulling daarvan is steeds maatwerk, waarbij wij ook de lokale urgentie niet uit het oog zullen verliezen. Voor de bovenlokale samenwerking aan gebiedsopgaven willen wij de trekkracht van steden benutten. Wij ondersteunen specifieke bestuurskrachttrajecten. Ook dit is altijd maatwerk. Wij doen dit met middelen, mensen en expertise. Trajecten uit 2015 die doorlopen in 2016 zijn de Liemers, Geldermalsen/Neerijnen/Lingewaal, Zaltbommel/Maasdriel en Zutphen. Wij verwachten in 2016 meer verzoeken van gemeenten te ontvangen om hulp bij de versterking van hun bestuurs- en samenwerkingskracht. Wij vervolgen in 2016 ons gesprek met de Gelderse gemeenten en regio s. Wij spreken over bestuurskracht, de adviezen van de commissie De Graaf en of die aanleiding zijn geweest tot vervolgacties. We willen niet stilvallen in het (soms broze) evenwicht dat we met elkaar hebben bereikt. Zoals bij het vorige punt vermeld, zullen wij daar waar energie zit graag faciliteren, wanneer dit duurzame oplossingen bevordert. Wij zetten in op bewustwording door het organiseren van bovenlokale bijeenkomsten, kennisdeling (publicaties, onderzoek), externe reflectie (inrichten klankbordfunctie) en het bieden van inzicht. Wij geven hierbij invulling aan Motie 26: relevante informatie en kennis die bij ons beschikbaar is zullen wij gebruikersvriendelijk extern ontsluiten. Naast informatie vanuit het Interbestuurlijke Toezicht zullen tenminste ook de adviezen en bestuursscans uit het project Sterk Bestuur worden opgenomen. Wij willen in Gelderland meer bewustwording creëren voor het thema ondermijnende criminaliteit en Weerbare Overheid. Hierin is een belangrijke rol weg gelegd voor de 4

5 Commissaris van de Koning. De rol bestaat uit het leggen van verbindingen, het bevorderen van de samenwerking en partijen stimuleren om commitment uit te spreken om daadwerkelijk samen op te treden. Dit kan hij doen op basis van zijn brede bestuurlijke bevoegdheden, met natuurlijk gezag, en recht doend aan de bestuurlijke verantwoordelijkheden. Wij zetten in op de volgende lijnen: Gelderland kent gevallen van bedreiging en ondermijning van het bestuur, maar een overkoepelend beeld is er niet. Dit beeld zullen wij samen met partners opbouwen. Zelf werken wij aan een verkenning Weerbare Overheid (verkenning 29). Op basis hiervan kan de provincie verder invulling geven aan haar rol en taken hierin. Het creëren van bewustwording. Dit kan zijn in de vorm van een bijeenkomst voor o.a. lokale bestuurders en overige partners. Wat is het lastenbudget voor dit plandoel in 2016? Plandoel 4 Toezicht lokale overheden Wat willen we voor dit plandoel bereiken in 2016? Lokale overheden zijn zelf verantwoordelijk voor een adequate uitvoering van hun wettelijke taken. Wij hebben daar vertrouwen in. Niet alleen in de uitvoering zelf maar ook dat de verantwoording en zelfreflectie primair horizontaal georganiseerd zijn. Als toezichthouder vullen wij onze rol allereerst op afstand monitorend, toetsend in. Wij voelen ons wel mede verantwoordelijk voor het versterken en verduurzamen van de kwaliteit van het lokaal bestuur op dit gebied. Waar wij dat meer inhoud kunnen geven doen wij dat zo vroeg mogelijk en in samenspel. Als dit naar onze mening onvoldoende resultaat oplevert dan zullen wij, als ultimum remedium, ook gebruik maken van de wettelijke instrumenten die wij in onze rol van verticaal toezichthouder hebben. Wat gaan we voor dit plandoel doen in 2016? Wij zijn als toezichthouder transparant. We hebben voor 2016 een nieuw Uitvoeringsprogramma Interbestuurlijk Toezicht (IBT). Voor de lokale overheden is inzichtelijk wat er van hen verwacht wordt, bijvoorbeeld aan informatie. Wij zijn duidelijk over hoe wij informatie en prestaties beoordelen en hoe we onze conclusies naar buiten communiceren. Wij gaan de relevante informatie en kennis die vanuit de verschillende IBT-gebieden nu al intern beschikbaar is, per gemeente extern ontsluiten. Hiermee willen we een bijdrage leveren aan Motie 26. We creëren hiermee bewustwording en inzicht bij de gemeentebesturen, inwoners en organisaties, door inzichtelijk te maken waar de gemeente staat. Gemeenten kunnen zich zo ook met elkaar vergelijken en van elkaar leren. De openbare databank gemeentefinanciën (ftgelderland.databank.nl) ontwikkelen we door in samenwerking met enkele andere provincies. Doel hiervan is om te komen tot een eenvoudige en gebruikersvriendelijke applicatie waarmee gemeenten zich op de belangrijkste financiële indicatoren kunnen vergelijken, niet alleen binnen de provinciegrenzen, maar ook daarbuiten. Op verzoek van gemeenten voeren wij financiële begrotings- en herindelingsscans uit. Wij onderzoeken in 2016 of wij deze scans kunnen doorontwikkelen, aan de hand van de ervaringen en behoeften van de gemeenten. 5

6 Bij de uitvoering van wettelijke taken door lokale overheden kunnen zich actuele risico's voordoen. Wij passen onze prioriteit daarop aan. Voorbeelden kunnen zijn de decentralisaties binnen het sociaal domein, de grondposities van gemeenten en de huisvesting van statushouders. Om inzicht te geven in hoe de Gelderse gemeenten er financieel voorstaan en welke risico s en trends wij zien brengen wij factsheets uit. Wat is het lastenbudget voor dit plandoel in 2016? Ontwikkeling en dekking lasten 6

7 Lasten per plandoel 7

8 Financiën 8

9 9