altitude Jaarverslag 2015

Transcriptie

1 Gaining altitude Jaarverslag 2015

2 Inhoud Inleiding 1 Voorwoord 2 Johan Decuyper, Gedelegeerd Bestuurder 2 Renaud Lorand, Voorzitter van de Raad van Bestuur 4 Activiteitenverslag Feiten & cijfers Missie, Visie, Strategie 9 Prestaties Naar alsmaar meer efficiëntie 11 Bewegingen - Groei voor het 2 e opeenvolgende jaar 12 Interview - Léon Verhallen, Brussels Airport 14 Veiligheid - De veiligheid garanderen 15 Interview - Aliénor de Vareilles en Etienne Paquay, Belgocontrol 18 Capaciteit - En-routevertraging beïnvloed door stroom onderbreking van 27 mei 19 Interview - Youcha Mackelbert, Belgocontrol 22 Milieu - Duurzame efficiëntie 23 Interview - Pieter Steurbaut en Michaël Sanczuk, Brussels Airlines 26 Kostenefficiëntie : Ambitieus heffingenplan 27 Strategie Op naar een nieuw Belgocontrol 30 Jaarverslag Corporate Governance 42 Beheersverslag van de Raad van Bestuur 46 Verslag van het College van Commissarissen 52 Jaarrekening Glossarium 62 Belgocontrol is een autonoom overheidsbedrijf dat in 1998 werd opgericht met als belangrijkste missie de veiligheid te waarborgen van de luchtvaartnavigatie en dus ook van de passagiers en de overvlogen bevolking in het burgerlijke luchtruim waarvoor België verantwoordelijk is. Belgocontrol koppelt zijn opdracht van openbare dienst aan de hoge kwaliteit van zijn prestaties door kostenbeheersing, optimalisatie van de capaciteit, de vlotte doorstroming en de stiptheid van het luchtverkeer en duurzame ontwikkeling van de luchtvaart. De activiteitenzone van Belgocontrol is één van de meest complexe luchtruimen van Europa en strekt zich uit van de grond de controle van de bewegingen op de luchthavens van Brussel-Nationaal, Antwerpen, Charleroi, Luik en Oostende tot op vliegniveau 245 of ± meter boven België en tussen vliegniveaus 145/165 en 245 voor het Groothertogdom Luxemburg. De sectoren boven het vliegniveau 245 vallen onder de bevoegdheid van het EUROCONTROLluchtverkeersleidingscentrum in Maastricht (Nederland), waaraan België het beheer van het luchtverkeer in dit hogere luchtruim overgedragen heeft. Belgocontrol biedt tal van andere diensten aan die onontbeerlijk zijn voor het waarborgen van een veilig luchtverkeer zoals het verlenen van precieze en betrouwbare in real time luchtvaart- en meteorologische informatie. Het bedrijf is tevens verantwoordelijk voor het beheer van de infrastructuur en voor alle systemen op het vlak van ATM-gegevensverwerking (Air Traffic Management), communicatie, navigatie en surveillance (radarbewaking) die noodzakelijk zijn voor zijn eigen activiteiten en die van zijn klanten: luchtvaartmaatschappijen en andere luchtruimgebruikers, de Belgische luchthavens en de overheid. Het bedrijf levert ook opleidings- en consultancydiensten aan zijn externe klanten. Als verlener van geïntegreerde diensten speelt Belgocontrol een actieve rol in de luchtvaartsector en valoriseert het zijn deskundigheid op internationaal vlak, volledig in lijn met de filosofie van een eengemaakt Europees luchtruim. De herschikking daarvan in functionele luchtruimblokken (FAB s: Functional Airspace Blocks) waartoe de lidstaten van de Europese Unie zich hebben verbonden, is één van de meest zichtbare resultaten van de verordeningen in het kader van het Gemeenschappelijk Europees Luchtruim. Samen met zijn partners uit Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Nederland en Zwitserland, heeft Belgocontrol het gemeenschappelijk luchtruimblok FABEC opgericht (FAB Europe Central) met als doel de efficiëntie van de luchtvaartnavigatie in het hart van Europa te verbeteren. inleiding 1

3 voorwoord 2 Vijf vragen aan Johan Decuyper Hoe zou u 2015 samenvatten? Het voorbije jaar zal altijd in ons geheugen gegrift staan als het jaar van de stroompanne van 27 mei. Maar hoe betreurenswaardig dat incident ook was, ik onthoud er toch ook vooral de positieve aspecten van. Wij zijn er die dag in uiterst moeilijke omstandigheden in geslaagd om onze prioritaire opdracht te vervullen, namelijk het garanderen van de veiligheid van het luchtverkeer. Ik heb ook niets dan lof voor de manier waarop onze medewerkers hebben gereageerd. Het engagement van onze mensen in die periode was werkelijk bewonderenswaardig. Bovendien is toen heel duidelijk gebleken dat wij de nodige kennis en ervaring in huis hebben om een dergelijke crisis aan te kunnen. Naderhand hebben we de stroompanne aangegrepen als een kans om een aantal processen op gang te brengen of te versnellen Gedelegeerd Bestuurder die nodig waren om onze werking verder te verbeteren. Het spreekt voor zich dat we eerst en vooral de getroffen installaties hersteld en verbeterd hebben. Maar we hebben ook de crisisprocedures verfijnd zodat we in soortgelijke noodgevallen nog adequater kunnen reageren. En we hebben mogelijke single points of failure in onze organisatie in kaart gebracht om het risico op incidenten in de toekomst zoveel mogelijk te beperken of de impact ervan te minimaliseren. Zo hebben we van een tegenslag een opportuniteit gemaakt. Daar komt elke organisatie sterker uit. Op welke verwezenlijking van 2015 mag Belgocontrol fier zijn? Ik had het in juni al wat stoutmoedig aangekondigd maar mijn voorspelling is bewaarheid Johan Decuyper Gedelegeerd Bestuurder Veiligheid is en blijft onze topprioriteit. Maar daarnaast willen we ook alles op alles zetten om de service continuity te verzekeren zodat we ook in geval van problemen de diensten kunnen blijven leveren die van ons verwacht worden. Belgocontrol scoort zeer goed inzake kostenefficiëntie en die lijn willen we aanhouden. geworden: Belgocontrol heeft het jaar afgesloten met een positief bedrijfsresultaat. Dat is voor het eerst sinds Daarmee komt een einde aan de moeilijke financiële periode waar we lang in verkeerden. Dat resultaat is in grote mate te danken aan het derde beheerscontract. Belgocontrol wordt nu correct vergoed voor de diensten die we leveren, ook op de regionale luchthavens. Maar daar staan engagementen tegenover die wij in 2015 zijn nagekomen en die we zeker ook in de toekomst zullen aanhouden. We zetten verder in op de verbetering van onze diensten. Door de financiële moeilijkheden moesten we onze investeringen de voorbije jaren beperken tot het strikt noodzakelijke, namelijk alles wat met veiligheid te maken had. Voor de rest moesten we blijven besparen op onze werkingsen personeelskosten. Vanaf nu kan Belgocontrol verstandig investeren in materiaal en mensen. Vorig jaar werden al 43 nieuwe medewerkers aangeworven, waaronder 13 aspirant-luchtverkeersleiders, en ook in 2016 zullen wij ons personeelskader nog verder versterken waar nodig. Waar wil Belgocontrol in 2016 verder op inzetten? Veiligheid is en blijft onze topprioriteit. Maar daarnaast willen we ook alles op alles zetten om de service continuity te verzekeren zodat we ook in geval van problemen de diensten kunnen blijven leveren die van ons verwacht worden. Daar hebben we vorig jaar al werk van gemaakt maar er is ook gebleken dat onze klanten soms meer van ons verwachten dan wat strikt genomen onze opdracht is. In overleg met hen willen we de mogelijkheden bekijken om aan die verwachtingen te voldoen, rekening houdend met de voorwaarden die daarmee gepaard gaan, operationele en financiële. Een heel fundamentele oefening die momenteel al loopt. Welke evoluties in de sector bepalen de toekomst van Belgocontrol? In eigen land denk ik in eerste instantie aan de samenwerking tussen Belgocontrol en Defensie. De business case die in 2015 is uitgewerkt, toont duidelijk aan dat er vele voordelen verbonden zijn aan een nog nauwere samenwerking en een collocatie op één site. Niet alleen logistiek en op vlak van personeel maar ook en vooral voor een efficiënter gebruik van het Belgische luchtruim, wat dan weer onze klanten ten goede komt. Internationaal blijven we verder meewerken aan het eengemaakt Europees luchtruim. Dat zal de toekomst van de luchtvaart en van de luchtverkeersleiding in eigen land en in heel Europa bepalen. We hebben onze vroegere defensieve houding daarin laten varen en denken nu volop mee aan hoe dat luchtruim best kan georganiseerd worden, ook in het belang van de Belgische luchtvaartsector in zijn geheel. Welke doelstelling moet Belgocontrol in 2016 zeker halen? Belgocontrol scoort zeer goed inzake kostenefficiëntie en die lijn willen we aanhouden. Als we verder gaan op de ingeslagen weg worden we in 2019 de goedkoopste ANSP binnen FABEC, met een unit rate en-route van 57,71. Dat is bijna 4 beter is dan in voorwoord van Johan Decuyper, Gedelegeerd bestuurder 3

4 voorwoord Vijf vragen aan Renaud Lorand Voorzitter van de Raad van Bestuur We communiceren nu ook openlijk over wat we doen zodat heel wat misverstanden weggenomen worden. Zonder de andere aspecten te verwaarlozen, moet er voor mij in 2016 speciale aandacht gaan naar klantgerichtheid. Tegenover de correcte vergoeding van onze diensten staan engagementen tegenover onze klanten die we willen en zullen honoreren. Welke evoluties in de sector bepalen de toekomst van Belgocontrol? Maand na maand krijgen we nieuwe groeicijfers te zien van onze Belgische luchthavens en luchtvaartmaatschappijen. De hele sector zit in een hausse, komt de moeilijkheden en klappen die het krijgt vaak te boven en daar vaart iedereen wel bij. Hoewel meer passagiers niet gelijk staat aan meer vliegbewegingen de vliegtuigen zijn groter en zitten voller heeft ook Belgocontrol zijn rol te spelen in dat positieve scenario. zijn rol te spelen in dat positieve scenario. Een veilig en vlot luchtruim trekt nog meer klanten aan. Die uitdaging willen wij samen met alle andere actoren uit de Belgische luchtvaartsector blijven aangaan. Welke doelstelling moet Belgocontrol in 2016 zeker halen? Het milieu blijft een aandachtspunt: hoe kunnen we de economische belangen van onze sector verzoenen met de kwaliteit van de leefomgeving? Belgocontrol werkte altijd al mee aan projecten die zoeken naar oplossingen daarvoor. Ook in de toekomst zullen we een enthousiaste medestander zijn van al wie daartoe initiatieven neemt en zullen we zelf ook initiatieven nemen. voorwoord van Renaud Lorand, Voorzitter van de Raad van Bestuur 4 Renaud Lorand Voorzitter van de Raad van Bestuur Hoe zou u 2015 samenvatten? 2015 was het jaar waarin Belgocontrol niet alleen opnieuw een gezond financieel evenwicht bereikte, maar zich ook alsmaar beter bewust werd van zijn maatschappelijke rol. Belgocontrol heeft al zijn opdrachten altijd naar behoren vervuld, met een dienstverlening die aan de verwachtingen beantwoordt. Onze teams beschikken daarvoor over een unieke expertise en kennis inzake het beheer van het luchtverkeer in het Belgische luchtruim die we ook ten volle inzetten. Belgocontrol levert zeer goed werk, zoals opnieuw blijkt uit onze activiteitsindicatoren. Nu willen we echter een stap verdergaan dan het louter uitvoeren van onze opdrachten en opener communiceren over onze activiteiten. Dat moet er onder meer toe leiden dat heel wat misverstanden weggenomen worden. De lancering van de website batc.be en onze eerste succesvolle deelname aan de Open Bedrijvendag getuigen van die nieuwe openheid. Op die ingeslagen weg willen we verder gaan. Op die manier willen we ook onze inbreng doen in het publieke debat over onder andere het baangebruik en de vliegroutes: door in alle objectiviteit onze wetenschappelijke kennis ter beschikking te stellen van alle betrokken partijen. Onze rol in het debat is om te informeren en te adviseren, nooit om te beslissen. Op basis van de genomen beslissingen leggen wij ons dan weer toe op onze primordiale rol: de veiligheid, de capaciteit en de vlotheid van het luchtverkeer verzekeren. Op welke verwezenlijking van 2015 mag Belgocontrol fier zijn? Als we de stroompanne die zich in mei voordeed buiten beschouwing laten, zijn alle operationele indicatoren in dit jaarverslag positief. De stroompanne deed de vertragingen in 2015 logischerwijs enorm hoog oplopen. Maar zonder dat incident was ook dat resultaat uiterst positief. Het is evident dat we dergelijke incidenten in de toekomst zoveel als mogelijk moeten vermijden. Daar zijn al de nodige stappen toe gezet. Maar de voor het overige positieve resultaten tonen aan dat wij ons uitstekend van onze taken kwijten. Die werking verderzetten en waar mogelijk nog verbeteren, is ons gezamenlijk streven van elke dag. De nieuwe bedrijfsstrategie resultaatgericht, klantgericht, proactief, positieve focus, flexibiliteit werpt dus zijn vruchten af. We moeten die aanhouden als leidraad en elke van de onderdelen verder uitbouwen. Zonder de andere aspecten te verwaarlozen, moeten we in 2016 bijzondere aandacht schenken aan klantgerichtheid. Tegenover de correcte vergoeding van onze diensten staan engagementen tegenover onze klanten die we willen en zullen honoreren. Waar wil Belgocontrol in 2016 verder op inzetten? Het belang van Belgocontrol in de Belgische luchtvaartsector is vorig jaar zeer duidelijk gebleken, zij het op ongelukkige wijze met de stroompanne. Wij zijn ons volledig bewust van de rol die wij in het geheel te spelen hebben. Een performante luchtvaartsector is een cruciale pijler voor de economie van een land. Belgocontrol is één van de schakels waarop de andere partners rekenen. Wij willen hun vertrouwen waard zijn en samen werken aan de verdere uitbouw van de luchtvaartsector in ons land en binnen de internationale context. Dat de concurrentie in die sector en ook in de luchtverkeersleiding hard is, schrikt ons niet af. Wij weten meer dan ooit dat wij de talenten en de know-how in huis hebben om onze streng te trekken. En voortaan hebben we ook de middelen om de nodige investeringen te doen. 5

5 activiteiten verslag 2015 activiteiten verslag 2105 Feiten & cijfers Missie, Visie, Strategie 9 Prestaties Bewegingen 12 Veiligheid 15 Capaciteit 19 Milieu 23 Kostenefficiëntie 27 Strategie Op naar een nieuw Belgocontrol 30

6 activiteitenverslag Feiten & cijfers ,06 minuten gemiddelde vertraging per aankomst op Brussel-Nationaal bewegingen werden door Belgocontrol beheerd 24,7 miljoen KPI - Alle oorzaken KPI - Oorzaken CRSTMP Luchtverkeer eerste significant positief resultaat sinds 2008 Evolutie 30 gemiddelde ATFM-en-route-vertraging per vlucht beheerd door Belgocontrol En-route-ATFM-vertraging per vlucht (in minuten) ,24 0,17 0, ,20 0,15 0,14 0,14 0,13 0,14 0,14 0,04 0,03 0,03 0, , Doelstelling alle oorzaken Doelstelling oorzaken CRSTMP Zonder de impact van de stroompanne van 27 mei 2015, zou Belgocontrol ruimschoots de doelstelling inzake vermindering van de en-route-vertraging met 0,05 minuten per vlucht gemiddelde gehaald hebben. 0,08 0,02 0,02 0, ,08 0, Aantal en-routebewegingen Determined Unit Cost in Evolutie van het aantal bewegingen beheerd door Belgocontrol ,98% 2015 In 2015 behandelde Belgocontrol bewegingen, 3,98 % meer dan in Daling van de determined unit cost (DUC) ( ) voor en-route-dienstverlening 68-12,4% 66 65,90-2,6% p.a ,79 60, ,04 58, , Verlaging van de DUC voor en-route dienstverlening in reële termen (2009) zoals voorgesteld door België-Luxemburg in het financiële luik van het prestatieplan dat werd voorgelegd aan de Europese Commissie. 3 Aantal werknemers op 31/ Evolutie van het aantal incidenten van type A (ernstig) en B (belangrijk) A B Het record van 2014 werd niet geëvenaard, maar Belgocontrol zet toch een mooie prestatie neer met ongeveer 5 incidenten per miljoen bewegingen. Evolutie aantal werknemers Missie Visie Strategie Belgocontrol staat in voor de veilige en vlotte doorstroming, de capaciteit en de stiptheid van het luchtverkeer in overvlucht en bij nadering en beheert de bewegingen op de vijf openbare Belgische luchthavens. De luchtverkeersleidingssector in Europa is in constante evolutie op economisch, technologisch en operationeel vlak. Belgocontrol wil proactief inspelen op deze evoluties en de omgeving van morgen mee vorm geven door de verwezenlijking van de volgende visie: Belgocontrol wil een belangrijke rol blijven spelen in het luchtverkeer in het hart van het Europese luchtruim en voor de Belgische luchthavens, door een performante en innovatieve dienstverlening in overleg met zijn stakeholders. Met deze visie wil Belgocontrol de geprivilegieerde partner van de luchtruimgebruikers en de luchthavens blijven door hun kwaliteitsvolle, performante en innovatieve diensten te verlenen. Luchtruim ( FL245) boven België en het Groothertogdom Luxemburg OOSTENDE ANTWERPEN BRUSSEL CHARLEROI LUIK Om de visie te verwezenlijken wil Belgocontrol zijn diensten snel laten evolueren in overleg met zijn klanten met een drieledige strategie: 1) Sterke Partnerships: actief partnerships ontwikkelen met de andere actoren van de luchtverkeersleiding in België en in Europa. 2) Betrouwbare en Efficiënte dienstverlening: nieuwe werkingsmiddelen en werkmethodes ontwikkelen, waarbij innovatie, proactiviteit, verantwoordelijkheid nemen en transparantie centraal staan. 3) Flexibele en participatieve organisatie: samen bouwen aan een werkomgeving waarin iedereen het beste van zichzelf kan geven, waarbij het accent wordt gelegd op persoonlijke ontwikkeling, en waarbij medewerkers trots zijn op het bedrijf. Wil deze strategie slagen, dan zullen het engagement en de bijdrage van alle medewerkers nodig zijn. missie visie strategie 9 FEBRUARI batc.be Belgocontrol en Brussels Airport Company lanceren samen de website batc.be waarop het huidige en geplande gebruik van de banen in alle transparantie kan worden bekeken, alsook de trajecten van de vliegtuigen rond de luchthaven en alle relevante informatie omtrent het beheer van de vertrekken en de aankomsten. Aanwerving van luchtverkeersleiders Lancering van de selectieprocedure voor nieuwe luchtverkeersleiders kandidaten melden zich aan voor de selectieprocedure. APRIL Samenwerking met Defensie Er wordt een raamovereenkomst afgesloten met Defensie en het DGLV met het oog op de integratie van het Aeronautical Information Publications Office (AIP Office) en de publicatie van een gezamenlijke civiel-militaire AIP. MEI 27 mei Een elektriciteitsprobleem legt het Belgische luchtverkeer urenlang lam. Na het oplossen van het probleem werd er versneld werk gemaakt van een structureel continuiteitsbeheer binnen het bedrijf. JUNI Nieuwe versie van de luchtverkeersleidingssoftware Na jaren van ontwikkeling wordt een nieuwe versie van de software voor de verwerking van de vliegplannen geïnstalleerd in het CANAC 2- luchtverkeersleidingscentrum (Eurocat versie IV). SEPTEMBER Nieuwe landingsystemen op de luchthaven van Luik Bestelling van nieuw Instrument Landing Systems (ILS) voor de banen 05R/23L op de luchthaven van Luik. Daarmee kunnen landingen zelfs bij verminderd zicht worden uitgevoerd. Meer veiligheid op de luchthaven van Charleroi Er werd een overeenkomst gesloten tussen Belgocontrol, de SOWAER (Société Wallonne des Aéroports), de luchthaven van Charleroi en het Waals Gewest voor de installatie van een Advanced Surface Movement Guidance & Control System (A-SMGCS) op de luchthaven van Charleroi. Dat systeem moet de piloten begeleiden op de taxibanen van de luchthaven, ook bij slecht zicht. OKTOBER Reorganisatie van Belgocontrol met de oprichting van een Directoraatgeneraal Program & Project Delivery en een cel Airspace, Procedure Design & Environment. DECEMBER Synergie tussen Defensie en Belgocontrol Voltooiing van de strategische studie naar de verwezenlijking van synergieën tussen Defensie en Belgocontrol inzake luchtverkeersleiding. Nieuwe naderingsprocedure op de luchthaven van Antwerpen Implementatie van een eerste RNP-naderingsprocedure (Required Navigation Performance) in België. Dankzij die techniek kunnen satellietgegevens worden gebruikt voor een veel preciezere navigatie.

7 efficiency towards ever more efficiency Naar alsmaar meer efficiëntie In 2015 kruisten nieuwe uitdagingen het pad van Belgocontrol: het bedrijf moet voortaan nieuwe Europese prestatiecriteria in acht nemen die in het FABECprestatieplan ingeschreven staan tot in 2019 en een strategie uitrollen om zijn dienstverlening te optimaliseren werd ook gekenmerkt door de stroompanne op 27 mei die het luchtverkeer in het Belgische luchtruim verstoorde. Die gebeurtenis vormde de aanleiding tot een echt bewustwordingsproces dat de manier waarop Belgocontrol zijn dienstverlening en de continuïteit ervan organiseert, grondig verandert. Belgocontrol is klaar om die uitdagingen aan te gaan, het bedrijf heeft de middelen om de nodige investeringen te doen en zijn strategie verder te implementeren, waarbij het zijn klanten, zijn opdracht en de kwaliteit van zijn dienstverlening hoog op zijn prioriteitenlijstje zet. prestaties

8 activiteitenverslag bewegingen Groei voor het 2 e opeenvolgende jaar In 2015 beheerde Belgocontrol in totaal bewegingen. Daarmee liet het een groei van 3,98% optekenen in vergelijking met de verkeerscijfers die in 2014 werden geregistreerd. Meer nog, ten opzichte van het jaar voordien verdubbelde de groei in het aantal bewegingen bijna. Het zenuwcentrum is het CANAC 2-verkeersleidingscentrum, dat voor een stijging zorgt met 4,97% vergeleken met Brussels Airport gaat er ook duidelijk op vooruit met +3,38% op jaarbasis. De regionale luchthavens knopen opnieuw aan met de groeicijfers en veerden globaal beschouwd op met 2,5%. Het CANAC 2-verkeersleidingscentrum dat het naderings- en en-routeverkeer tot op vliegniveau 245 beheert, controleerde bewegingen in 2015, wat een opmerkelijke toename met 4,97% betekent tegenover De positieve trend zette zich het hele jaar door, met groeipieken (> 5%) in juni, juli en augustus. Absolute topmaanden waren dan weer november (+8,11%) en december (+9,58%). De groei van het door CANAC 2 beheerde verkeer overtreft ruim de gemiddelde stijging van het verkeer in de en-routeverkeersleidingscentra van het FABEC die 2,48% bedroeg. Dat tweede opeenvolgende jaar van groei is het teken dat het luchtverkeer fors heropleeft. De door CANAC 2 beheerde verkeersvolumes benaderen de niveaus van 2008, een scharnierjaar dat de wereldwijde economische crisis inluidde, met een belangrijke impact op de evolutie van het luchtverkeer. Het verschil met 2008 bedraagt nog amper 2,8% en verwacht wordt dat de kloof vanaf 2016 volledig gedicht is. Volgens de ramingen van EUROCONTROL zou de heropleving zich moeten doorzetten, hoewel het groeitempo de komende jaren wat trager zal zijn. Brussels Airport zet zijn opmars voort Het verkeer op Brussels Airport zette zijn opmars in 2015 voort: het gaat er immers met 3,38% op vooruit vergeleken met het verkeersvolume van Belgocontrols luchtverkeersleiders hebben er bewegingen beheerd, tegenover het jaar daarvoor. Dat het aantal bewegingen er sinds twee jaar in de lift zit, is het resultaat van de groeiende concurrentie tussen de luchtvaartmaatschappijen, de lowcosters in het bijzonder, van het openen van nieuwe verbindingen en van de ontwikkeling van Brussels Airport als hub van de Star Alliance. Los van een lichte trendbreuk in 2011, was het aantal bewegingen sinds 2008 constant in vrije val. De verkeersvolumes lijken nu een stabielere stijgende koers te volgen en benaderen opnieuw de waarden van 2008, voordat de economische crisis toesloeg in de luchtvaartsector. Het aantal vluchten volgt nu - hoewel minder snel - de opwaartse trend van de passagiersaantallen. Met 23,4 miljoen passagiers in 2015 zette Brussels Airport een nieuw reizigersrecord neer. In vergelijking met 2014 nam het aantal passagiers toe met 7,0%. Beschouwd over heel 2015 was er enkel in mei een dipje wat het aantal bewegingen betreft (-0,37%). Ongelijke ontwikkeling op de regionale luchthavens In 2015 nam het verkeer op de 4 regionale luchthavens samen - Antwerpen, Charleroi, Luik en Oostende - met 2,5% toe, goed voor bewegingen, tegenover het jaar daarvoor. De evolutie die wij hebben opgetekend in 2015 verschilt van de situatie van de laatste jaren : de luchthavens van Antwerpen en Oostende leggen groeicijfers voor, terwijl het aantal bewegingen in Luik en Charleroi afneemt. Die vaststelling geldt zowel voor het IFR-verkeer (commerciële luchtvaart) als voor het VFR-verkeer (algemene luchtvaart). Antwerpen maakt de grootste sprong voorwaarts (+11,67%), vooral op het vlak van commercieel verkeer (+26,66%). Oostende kaapt de tweede plaats weg (+8,60%) met een stijging van het IFR-verkeer met 19,08%. Vooral het commerciële luchtverkeer heeft er de wind in de zeilen omdat Belgische luchtvaartmaatschappijen zoals JetairFly of Thomas Cook hun aanbod op die luchthavens hebben uitgebreid. Luik en Charleroi daarentegen doen het minder goed: ze gaan er respectievelijk met -3,09% en -2,38% op achteruit. Dat komt vooral omdat het VFR-verkeer neerwaartse druk zet op de cijfers; het commerciële verkeer op die luchthavens ondervindt immers nauwelijks een impact van die daling (-0,91% en -0,97%). In 2015 vertoont het IFR-verkeer een grillig patroon: het stijgt of daalt van de ene maand op de andere, in meerdere of mindere mate. In verkeersvolume blijft Charleroi veruit de belangrijkste regionale luchthaven met bewegingen in 2015 (IFR en VFR samen), gevolgd door Luik (64.520), Antwerpen (62.889) en Oostende (55.831). Groei in FABEC Het FABEC had in vluchten op de teller, goed voor een stijging met 1,81% ten opzichte van Per land beschouwd, maken de volumes aan overvliegend luchtverkeer een goede beurt, net zoals in Duitsland tekende eens te meer de kleinste vooruitgang op (+1,64%). Frankrijk (+1,65%) en Zwitserland (+1,69%) deden het iets beter. De groei in het door LVNL beheerde luchtruim (Nederland) onderscheidt zich van de rest (+3,10%), net zoals die opgetekend door het MUAC van Maastricht (+2,48%), dat het hogere luchtruim beheert (boven voet) van België-Luxemburg, Nederland en het noordwesten van Duitsland. De groei is dus het meest uitgesproken in het door Belgocontrol beheerde luchtruim (+4,97%). Wat betreft het terminalverkeer, zet Brussels Airport met +3,38% de sterkste groeicijfers neer van alle grote FABEC-luchthavens (degene die deel uitmaken van de top 20 van de 41 EUROCONTROL-lidstaten). Ook de voornaamste luchthaven van Nederland, Schiphol, beleefde een boerenjaar met +2,9%. De drukst bevlogen FABECluchthaven, Paris Charles De Gaulle, ging er licht op vooruit met 0,9%. Op de tweede grootste luchthaven van Parijs, Orly, is de stijging duidelijker met 1,4%. Twee van de drie Duitse luchthavens in de Europese top 20 kennen een lichte terugval (Frankfurt -0,2% en Düsseldorf -0,3%). München kan net in de zwarte cijfers blijven (+0,8%). Zürich blijft de enige Zwitserse luchthaven in de Europese top 20 in 2015 en kan een stabiel resultaat CANAC 2 - Bewegingen (in duizendtallen) Brussel-Nationaal - Bewegingen (in duizendtallen) voorleggen tegenover 2014 (+0,3%). Ondanks een status quo wat het verkeersvolume betreft (+0,2%), zakte Genève naar de 21 e plaats in de Europese top. EUROCONTROL raamt de gemiddelde jaarlijkse groei van het luchtverkeer tegen 2021 op 1,9%. +4,97% ,38% Regionale luchthavens - Bewegingen (in duizendtallen) OOSTENDE ANTWERPEN CHARLEROI ,5% Regionale luchthavens - IFR-Bewegingen (in duizendtallen) +19,08% +26,66% -0,91% -0,97% LUIK 3 15 prestaties

9 activiteitenverslag Interview Léon Verhallen Head of Aviation Marketing, Brussels Airport Belgocontrol is een troef om luchtvaartmaatschappijen aan te trekken. Denkt u dat de crisis die de groei van het luchtverkeer in Europa sinds 2008 een halt heeft toegeroepen nu achter ons ligt? Ja, dat denk ik toch. De kerosineprijs staat historisch laag, wat goed is voor de portemonnee van de luchtvaartmaatschappijen en tegelijk de groei van het luchtverkeer bevordert. Tijdens de crisis nam het aantal passagiers voortdurend toe. Wat erop wijst dat de mensen dus, ondanks alles, wel blijven reizen en zich verplaatsen. Dat het aantal vluchten die evolutie niet (helemaal) volgde, komt door structurele veranderingen in de strategie van de maatschappijen, die hun vloot stelselmatig vernieuwen met grotere toestellen dan voorheen en de bezettingsgraad van de vliegtuigen trachten te maximaliseren. De laatste 2 jaar stellen we echter vast dat ook het aantal bewegingen in de lift zit, voornamelijk door de grotere concurrentie tussen de lowcostmaatschappijen zoals Ryanair of Vueling, die hun Bekijk het interview hier activiteiten op Brussels Airport hebben opgestart of uitgebreid. We blijven uiteraard volop inzetten op de 3 andere segmenten van onze strategie, te weten de hub van Brussels Airlines en haar Star Alliance-partners, de maatschappijen van de nationale touroperators Jetairfly en Thomas Cook Airlines en tot slot de grote luchtvaartmaatschappijen die via langeafstandsvluchten Brussels Airport verbinden met de grootste luchthavens ter wereld. Wij dragen die verantwoordelijkheid als nationale luchthaven, we zijn de toegangspoort tot België. We doen er alles aan om die rol op te nemen door een evenwicht te bewaren in de hevige concurrentiestrijd tussen de nieuwe maatschappijen en Brussels Airlines, onze voornaamste klant. Ik ben dus optimistisch voor Brussels Airport en de luchtvaart in het algemeen, die verder zal blijven groeien.* Speelt Belgocontrol een belangrijke rol in de ontwikkeling van Brussels Airport? Zeker en vast. De kwaliteit van de luchtverkeersleidingsdiensten maakt integraal deel uit van onze business cases om Brussels Airport bij de luchtvaartmaatschappijen te promoten. We zijn trots te kunnen verklaren dat ze zich allerminst zorgen hoeven te maken over de stiptheid op Brussels Airport; ze is immers bij de beste van Europa. Ook de taxitijden zijn zeer kort. Dat zijn belangrijke gegevens voor de maatschappijen. Vervolgens tonen we hun een kostensimulatie met niet alleen de luchthaventaksen en heffingen, maar ook de heffingen voor luchtverkeersleiding Belgocontrol legt zeer aantrekkelijke tarieven voor op dat vlak! Dankzij het gunstige kostenplaatje van Brussels Airport en Belgocontrol kunnen we de maatschappijen een zeer voordelig pakket aanbieden. Voeg daar nog de kwaliteit van dienstverlening op de luchthaven, van de handling en van Belgocontrols luchtverkeersleidingsdiensten aan toe en je begrijpt dat Brussels Airport een zeer sterke speler op de markt is. Je kan gerust stellen dat Belgocontrol een troef is om luchtvaartmaatschappijen aan te trekken. Maar het essentiële criterium voor een maatschappij bestaat er nog steeds in dat ze een winstgevende activiteit kan ontwikkelen en dus ook kan rekenen op de beschikbare slots met de gewenste dienstregeling om aansluitingen met andere vluchten te verzekeren. Hoe heeft u de stroompanne van 27 mei 2015 beleefd? Ik was net op dat moment aan boord van een vliegtuig, klaar om op te stijgen. De piloot heeft ons op de hoogte gebracht van een elektriciteitsprobleem en heeft ons gevraagd om geduld te oefenen. Uiteindelijk zijn we terug in de terminal beland. Er was veel volk, maar ondanks alles heerste er een serene sfeer. De passagiers waren geïnformeerd over de situatie en begrepen dat zoiets kan gebeuren. Belgocontrol heeft ons snel en correct op de hoogte gebracht en wij konden de informatie doorgeven. Het leek ons dat de situatie te allen tijde onder controle was. De daaropvolgende dagen was er nog wat verwarring omtrent de verantwoordelijkheden... maar het belangrijkste is dat de diensten vrij snel konden worden heropgestart. Wat zou Belgocontrol nog kunnen verbeteren? Voor de Aviation Marketing is Belgocontrol een belangrijke partner. Maar ik denk dat Belgocontrol niet voldoende aanwezig is op het vlak van klantenrelaties. Zo wordt er bijvoorbeeld om de 3 maanden een grote meeting gehouden het AOC (Airline Operators Committee) and BAR (Board of Airline Representatives) waarop de operationele en commerciële managers van de luchtvaartmaatschappijen, handlingmaatschappijen, alsook van de luchthavens, enz. vertegenwoordigd zijn. Daar worden dan de ontwikkelingsprojecten van de luchthaven voorgesteld, zoals de Connector of de vernieuwingswerken van de banen. Dergelijke meetings zijn nuttig omdat iedereen gelijktijdig wordt geïnformeerd en zich dan eventueel kan aanpassen aan gewijzigde of nieuwe situaties. Ik denk dat het een meerwaarde zou zijn als Belgocontrol daaraan deelnam. Het bedrijf zou uitleg kunnen geven over zijn operationele en technische projecten en een nog duidelijkere bereidheid aan de dag leggen dat het deel uitmaakt van de luchthavengemeenschap. * Dit interview werd gehouden vóór de aanslagen van 22 maart 2016 op Brussels Airport. veiligheid > De luchtverkeersleiders rapporteren hoe langer hoe meer incidenten, zelfs de kleine (680 tegenover 622 in 2014). Na analyse zullen er lessen uit worden getrokken. Dat is het uitgangspunt van het continue optimaliseringsproces. > Het aantal incidenten van categorie A en B waarin Belgocontrol een verantwoordelijkheid draagt, is lichtjes gestegen vergeleken met 2014: er vallen 2 incidenten van categorie A en 4 van categorie B te betreuren. Dat aantal blijft echter extreem laag. Het gaat om de 3 e beste score van de voorbije 10 jaar. > De verhouding tussen het aantal incidenten van categorie A en B en het aantal bewegingen bedraagt procentueel 0,000554%, of 5 incidenten per miljoen vluchten. Daarmee blijft Belgocontrol ruim onder zijn interne doelstelling van 0,0015%. > De veiligheidscultuur ging er met 9% op vooruit in > In de Safety Maturity Survey verbetert Belgocontrol nogmaals zijn scores, waarmee het bedrijf de groeiende maturiteit van veiligheidsbeheersysteem aantoont. > De afdelingen Safety Management Unit (SMU) en Quality werden samengevoegd tot één Safety & Quality-dienst voor een zo nauw mogelijke samenwerking. Het ISO certificaat van het bedrijf werd in december vernieuwd. De veiligheid garanderen In 2015 werd Belgocontrol geconfronteerd met een uitzonderlijk voorval: een stroompanne waarbij het luchtruim waarvoor het bedrijf verantwoordelijk is, moest worden geëvacueerd. Hoewel het om een ernstig incident ging, was de veiligheid te allen tijde gegarandeerd. Het bedrijf komt er sterker uit en is meer dan ooit vastberaden om al zijn diensten en processen continu te optimaliseren, vooral dan op het vlak van de veiligheid, en nog een stap verder te gaan dan de Europese doelstellingen. Het aantal incidenten overschrijdt lichtjes dat van 2014, het jaar waarin Belgocontrol zijn beste resultaat ooit neerzette, maar de veiligheidscultuur en de maturiteit van zijn veiligheidsbeheersysteem (SMS) blijven vooruitgang boeken. DE 3 ACTIEDOMEINEN VAN HET SMS. Het veiligheidsbeheersysteem (SMS) steunt op 3 actiedomeinen, met een proactieve en reactieve insteek. 1. Proactief: de systematische analyse van het risico verbonden met verandering. Alle nieuwe systemen, procedures, technologieën, uitrustingen en operationele concepten worden grondig geanalyseerd met de veiligheid als invalshoek. In 2015 kreeg de BSA-ANS 51 meldingen i.v.m. verandering, waarvan de belangrijkste verband hielden met een nieuwe softwareversie van het CANAC 2-verkeersleidingscentrum, de procedures voor een maandelijkse validering van de dieselgeneratoren, de herziening van de Leuven Rechtdoor-vertrekroute en de precisienaderingsprocedures op de luchthavens van Antwerpen en Charleroi. 2. Proactief: de permanente audit van het veiligheidsniveau. Er worden interne en externe audits uitgevoerd om de processen met een verhoogd risico te identificeren en correctieve acties te ondernemen. De BSA-ANS heeft opvolgingsaudits uitgevoerd in de installaties van Belgocontrol. Er werd geen enkele inbreuk op de veiligheid vastgesteld. 3. Reactief: systematisch rapporteren over en analyseren van veiligheidsgerelateerde voorvallen (SRO - Safety Related Occurrences). Elk incident wordt gemeld en geïnventariseerd. Vervolgens wordt het geanalyseerd om er nuttige lessen uit te trekken en te vermijden dat een gelijkaardig incident zich nog voordoet. In 2015 werden er 680 incidenten gemeld. Daarbij draagt Belgocontrol een verantwoordelijkheid in 54 incidenten, waarvan 2 van categorie A (ernstig), 4 van categorie B (belangrijk), 6 van categorie C (betekenisvol) en 42 van categorie E (zonder impact op de veiligheid). prestaties

10 2 activiteitenverslag Aantal incidenten Voor deze prestatie-indicator legt Belgocontrol zichzelf als doelstelling op dat de limiet van 1 incident van categorie A of B per gecontroleerde bewegingen niet mag worden overschreden. Dat betekent dat incidenten van categorie A en B amper 0,0010% van het totale aantal gecontroleerde bewegingen mogen uitmaken. In 2015 zette Belgocontrol, met een score van 0,000554%, ofwel ongeveer 5 incidenten van categorie A en B per miljoen bewegingen, een zeer goed resultaat neer, Evolutie van het aantal incidenten van categorie A en B in verhouding tot het aantal bewegingen (%) rekening houdend met de stijging van het luchtverkeer ten opzichte van de vorige jaren. Een alsmaar beter ingeburgerde veiligheidscultuur Voor het zesde jaar op rij nam het aantal gerapporteerde incidenten toe: terwijl er nog 622 incidenten werden gemeld in 2014, bedroeg dat aantal al 680 in Die toename met 9% betekent niet dat er meer incidenten zijn, maar dat ze systematischer worden gerapporteerd door de luchtverkeersleiders. Vooral incidenten zonder 0,000554% Tolerantiedrempel A&B ~ Bewegingen Doel < Met 6 incidenten (categorie A en B) per miljoen bewegingen behaalt Belgocontrol een zeer goede score van 0, %. Daarmee scoort het beduidend lager dan de doelstelling van 0,0010% en de tolerantiedrempel van 0,0015%. EVOLUTIE VAN INCIDENTEN (SRO - SAFETY RELATED OCCURENCES) VOLGENS GRAAD VAN ERNST Evolutie van het aantal incidenten van categorie A (ernstig) en B (belangrijk) A - Ernstig B - Belangrijk C - Betekenisvol D - Onbepaald E - Zonder impact op de veiligheid TOTAAL A B enige impact op de veiligheid (categorie E) worden veelvuldiger gemeld. Dat toont aan dat de verkeersleiders zich almaar meer bewust zijn van de noodzaak om elk incident te melden, hoe klein ook. Sinds Belgocontrol het veiligheidsbeheer systeem in 2004 invoerde, gaat de veiligheidscultuur er voortdurend op vooruit. Hoewel het systeem al een bepaalde graad van maturiteit verworven heeft, blijft die cultuur groeien, vooral dankzij betere reporting tools, een snelle opvolging en de toepassing van de Just Culture-principes door het management De Just Culture wil bevorderen dat luchtverkeersleiders veiligheidsgerelateerde voorvallen gaan rapporteren. Ze berust op het principe dat een verkeersleider niet gesanctioneerd zal worden voor acties of beslissingen die overeenstemmen met zijn ervaring en opleiding. Tegelijk zal Belgocontrol andere acties ondernemen om de veiligheidscultuur sterker te verankeren in het bedrijf: zo zullen de verantwoordelijkheden inzake veiligheid worden herzien, zullen er continue opleidingen worden georganiseerd op alle niveaus van de Aantal gerapporteerde incidenten (per jaar) door de luchtverkeersleiders van Belgocontrol % Σ van aantal voorvallen gerapporteerd door de verkeersleiders van Belgocontrol % Δ Het aantal meldingen van voorvallen is gestegen van 622 meldingen in 2014 naar 680 in Deze stijging van 9% betekent niet dat er zich meer incidenten voordeden, maar wel dat ze meer systematisch werden gemeld door de luchtverkeersleiders. Type incidenten gemeld door alle ATS-units in Verblinding door laserpennen Schending van het luchtruim Overschrijding van de minimale separatieafstand Inadequate separatieafstand RWY incursion RWY excursion Niet-gerespecteerde ATC clearance Niet-gerespecteerde ATM procedure Rapporteren van ongevallen Verwarring identificatie vliegtuig Niet- naleving van LoA Transponderprobleem TCAS rapporten Werkmethodes Andere EBOS EBLG EBCI EBAW ACC APP EBBR TWR organisatie, zal veiligheidsgerelateerde informatie intern vlotter worden gecommuniceerd en zal de mate waarin die verschillende acties aan de veiligheidscultuur bijdragen worden geëvalueerd. Er loopt momenteel een specifieke studie in samenwerking met EUROCONTROL om trends met betrekking tot de veiligheidscultuur te kunnen afleiden. De meest frequente incidenten Belgocontrol was slechts verantwoordelijk voor een beperkt deel van de incidenten die zich voordeden (54 op 680, of 7,9%). Zoals vorig jaar hield het vaakst voorkomende incident in 2015 verband met pogingen tot verblinding van piloten of verkeersleiders door laserpennen. Een tweede type van incident dat frequent voorkomt, is het binnenvliegen van een gecontroleerd luchtruim door VFR-piloten (Visual Flight Rules - vlucht op zicht) zonder voorafgaande toestemming. Die twee fenomenen treffen vooral, maar niet uitsluitend, de regionale luchthavens. Het feit dat Belgocontrol systematisch incidenten rapporteert, heeft ertoe bijgedragen dat die problemen voortaan aangepakt worden: ze worden namelijk erkend als luchtvaartrisico en in het nationaal veiligheidsplan (NVP) opgenomen. Het systematisch blijven rapporteren van die incidenten zorgt ervoor dat veiligheidsaspecten hoog op de agenda blijven staan voor de bevoegde autoriteiten. Het nationaal veiligheidsplan heeft operationele doelstellingen vastgelegd om de meest frequente incidenten terug te dringen. Om bepaalde doelstellingen te bereiken, wordt nauw samengewerkt met Belgocontrol, in het bijzonder bij: het voorkomen dat laserstralen naar vliegtuigen worden gericht; het uitvoeren van het Europees actieplan om runway incursions te voorkomen (European Action Plan for the Prevention of Runway Incursions - EAPPRI) ; het uitvoeren van het nationaal actieplan om het risico op luchtruimschending te verminderen. Wat betreft het zonder toestemming binnenvliegen van een luchtruim, vertaalde de gecoördineerde actie tussen het Directoraat-generaal Luchtvaart (FOD Mobiliteit), de Luchtcomponent van Defensie, EUROCONTROL, Belgocontrol en de sportieve en recreatieve luchtvaartfederaties zich in concrete acties. Na de publicatie in 2014 van een brochure die moest zorgen voor een grotere sensibilisering van dit probleem bij de VFR-piloten, werden de gegevens, afkomstig van een enquête onder de piloten tussen april 2013 en mei 2015, geanalyseerd. Die enquête geeft duidelijk het verband aan tussen het binnendringen in een luchtruim, de plaats, de periode, de weersomstandigheden en de ervaring van de piloot. Aan de hand van die gegevens kan er voortaan gerichter actie gevoerd worden. Systematische en standaardanalyse van de incidenten De gerapporteerde incidenten systematisch analyseren is van kapitaal belang. Een dergelijke procedure moedigt niet alleen de verkeersleiders aan om alle incidenten te melden, maar helpt ook en vooral er de oorzaak van te bepalen en de nodige maatregelen te treffen zodat ze zich niet meer voordoen. Om de ernst van die incidenten te beoordelen hanteert Belgocontrol sinds 2010 de Risk Analysis Tool (RAT), waarmee het de Europese doelstelling naleeft die vereiste dat dat standaardinstrument ten laatste in december 2014 zou worden gebruikt. De ernst van een incident wordt bepaald door verschillende criteria, zoals de verticale en/of horizontale separatie en het niveau van controle over de situatie. Veiligheidsbeheersysteem (SMS) wint aan maturiteit Elk jaar werkt Belgocontrol mee aan de Safety Maturity Survey (EoSM Effectiveness of Safety Management). Dat is een audit die tot doel heeft de efficiëntie van zijn veiligheidsbeheer te meten. Zo worden er 26 doelstellingen, verdeeld over 11 domeinen, onder de loep genomen en wordt er een score van 1 tot 5 (van laag naar hoog) aan toegekend. In 2015 heeft Belgocontrol een score van 3 gekregen voor 7 van de 26 doelstellingen, een score van 4 voor 12 doelstellingen en een score van 5 voor Maturiteit van het SMS (Safety Management System). Aantal doelstellingen per maturiteitsniveau Scores behaald door het Safety Management System van Belgocontrol voor de 26 doelstellingen uit de Safety Maturity Survey (1 = laagste score, 5 = hoogste score). Na een audit van de BSA (Belgian Supervisory Authority) werden deze resultaten aan het EASA (European Aviation Safety Agency) doorgegeven. 7 doelstellingen. Dat is een duidelijk merkbare verbetering ten opzichte van 2014 gezien 2 extra doelstellingen de maximale score (5) toegekend kregen. Belgocontrol zal zijn veiligheidsbeheersysteem blijven ontwikkelen om minstens een score van 4 te behalen voor alle doelstellingen, zoals opgelegd door de Europese Commissie voor 31 december Maar Belgocontrol wil verder gaan dan enkel maar conform te zijn met de Europese doelstellingen op het gebied van veiligheid. Het bedrijf wil een score van 5 behalen voor zo veel mogelijk doelstellingen en zelfs de beste van de klas zijn in de mate van het mogelijke. De stroompanne: geen impact op de veiligheid Op 27 mei 2015 vond een technisch incident van de hoogste ernstgraad plaats. Daardoor waren de radar- en radiocommunicatiesystemen van het CANAC 2-controlecentrum niet beschikbaar (en-route en nadering). De controletorens van Brussels Airport en de regionale luchthavens konden wel hun volle capaciteit benutten. Dankzij de professionele houding van ons operationeel en technisch personeel en de efficiënte medewerking van de naburige verkeersleidingscentra, kwam de veiligheid van het luchtverkeer nooit in het gedrang. Het eindverslag over het beheer van het incident geeft een aantal verbeteringspunten aan, zoals de audit van alle kritieke systemen, de contingencyprocedures en de regelmatige opleiding voor het gebruik van de noodsystemen. Aan alle lessen die we uit dit incident getrokken hebben, werd concreet gestalte gegeven in specifieke projecten ter continue verbetering, wat alleen maar ten goede kan komen van de kwaliteit van onze dienstverlening en van de veiligheid, onze topprioriteit. prestaties

11 activiteitenverslag Interview Aliénor de Vareilles Process & Monitoring Manager DGO Etienne Paquay Monitoring Manager DGS De Safety Assessments: onontbeerlijk voor het uitoefenen van Belgocontrols opdracht. Welke rol spelen jullie in het veiligheidsgebeuren? Aliénor : Wij analyseren de risico s verbonden met verandering. Wat mij betreft, zijn dat veranderingen van operationele aard, zoals de procedures of werkmethodes die de luchtverkeersleiders hanteren. Ik bied ondersteuning voor wat betreft de regels die moeten worden gevolgd opdat een operationele verandering in alle veiligheid verloopt. Ik draag bij tot het uitwerken van wat men de safety assessments noemt. Dat is een van de praktische toepassingen van het veiligheidsbeheersysteem (SMS) in het domein van de operaties. Etienne : Mijn werk is erg gelijkaardig, maar is vooral toegespitst op de veranderingen op het vlak van uitrustingen, systemen, software, Bekijk het interview hier met andere woorden de tools van de luchtverkeersleiders. Hoewel wij afhankelijk zijn van verschillende afdelingen in de organisatie (Operaties en Systemen n.v.d.r.), werken wij in de praktijk wel nauw samen. Wanneer er zich een verandering bij Belgocontrol voordoet, dan moet je immers rekening houden met 3 aspecten: de uitrustingen, de gebruikers en de procedures. Breng je een verandering in een systeem aan, dan leidt dat vaak tot een wijziging van een procedure of van een werkmethode. Die moeten dan ook weer worden beoordeeld uit een veiligheidsoogpunt. Er is ook het aspect van de certificering. De safety assessments zijn zeer strenge documenten die internationale regels volgen. Die regels verplichten op hun beurt tot standaardprocedures, op basis waarvan Belgocontrol wordt gecertificeerd als verlener van luchtvaartnavigatiediensten door zijn regulator, de BSA-ANS (Belgian Safety Authority for Air Navigation Services). Dat werk is dus onontbeerlijk opdat Belgocontrol zijn opdracht kan uitvoeren. Bekijk het interview hier 1 2 Opmerkelijke voorbeelden uit jullie vakgebied in 2015? Aliénor : De indienststelling van versie 4 van de Eurocat-software waarmee het CANAC 2- controlecentrum is uitgerust. Dat was een zeer belangrijk project voor ons bedrijf aangezien het ging om het zenuwcentrum van de luchtverkeersleiding. Bovendien heb ik met eigen ogen kunnen vaststellen dat onze rol werkelijk gewaardeerd werd, omdat er bijvoorbeeld rekening werd gehouden met onze vraag om meer tests uit te voeren, nog voor de eigenlijke indienststelling. Etienne : De nieuwe versie van de Eurocatsoftware natuurlijk, maar daar was sprake van een operationele uitdaging, eerder dan een technische. In mijn vakgebied was het ILS (Instrument Landing System) op de luchthaven van Luik een belangrijk project. Daarmee zullen vliegtuigen immers kunnen landen bij slecht zicht. Wat is jullie drijfveer bij dit werk? Aliénor : Ik vind het zeer verrijkend, want alle aspecten van het bedrijf komen aan bod. Van de verkeersleider die het verkeer beheert tot de technicus die de systemen onderhoudt. Aangezien de veiligheid verankerd is in alle geledingen van het bedrijf, komen wij in contact met iedereen. Ik haal er ook erg veel voldoening uit om op zo n brede schaal te kunnen werken in de organisatie. Ook het menselijke aspect is prominent aanwezig. Het is teamwerk, ik bied ondersteuning bij de veiligheidsgerelateerde regels die moeten worden gevolgd om een verandering door te voeren. Wij nemen dus de tijd om in te werken op de veiligheidscultuur en het bevorderen ervan door informatieve workshops te organiseren, veelvuldig te communiceren met de verkeersleiders om hun uit te leggen waarom wij hen nodig hebben en waarom het in hun eigen en in ieders belang is, daar het gaat om luchtvaartveiligheid. We nodigen hen uit om ook problemen te melden die zij ervaren in hun dagelijkse activiteiten, of zaken die beter kunnen. Het is echt cruciaal om een vertrouwensrelatie op te bouwen. Ik speel ook een rol in de opleidingen door te wijzen op de veiligheidsaspecten die erin vervat moeten zitten. Etienne : De afwisseling en het belang van dit werk voor Belgocontrol en meer in het algemeen voor de bijdrage tot de luchtvaartveiligheid. Zonder die inspanningen om alles in lijn te krijgen met de reglementaire vereisten inzake veiligheid, zouden onze uitrustingen en ons hele bedrijf niet gecertificeerd worden en zou Belgocontrol zijn opdracht niet kunnen uitvoeren. Ik sta regelmatig in contact met onze regulator (BSA-ANS) en met de toeleveringsbedrijven. En wij handelen uiterst transparant; het doel is immers om telkens opnieuw een gecertificeerde, betrouwbare en veilige uitrusting te installeren die vlot kan worden onderhouden en gebruikt door mijn collega s door beproefde procedures te volgen. We bieden concrete hulp aan onze collega s op de werkvloer, wat zeer waardevol is. We staan voor hen klaar wanneer ze een verandering in een systeem moeten aanbrengen en leggen hun de veiligheidsaspecten uit waarmee ze rekening moeten houden voor de specifieke actie die zij moeten uitvoeren, alsook de toegevoegde waarde van die demarche. Wij hebben trouwens een coachinginstrument ontwikkeld dat een schematisch overzicht biedt van de projectaanpak, de opleiding, de interoperabiliteit,... Wij nemen dus ook deel aan de verankering van de veiligheidscultuur, aan de opvolging van de procedures en aan het melden van problemen die opduiken. Wij houden steeds een vinger aan de pols en bieden altijd een luisterend oor. Dat maakt integraal deel uit van ons werk. Zijn jullie ook betrokken bij onderzoeken naar aanleiding van een incident? Aliénor : Niet rechtstreeks, want mijn team safety practitioners maakt deel uit van dezelfde afdeling als de luchtverkeersleiders en, uit hoofde van een regel van het Europees luchtvaartveiligheidsagentschap (EASA - European Aviation Safety Agency), moeten alle onderzoekers onafhankelijk zijn. Om die verplichting na te leven heeft de SMU (Safety Management Unit) de OSU opgericht (Operational Safety Unit) die niet afhangt van het operationele management en die, geheel neutraal, de onderzoeken verricht na een incident. Wij strijken neer na het onderzoek om de aanbevelingen en de veranderingen te implementeren die worden aanbevolen in de onderzoeksverslagen. Etienne : Dat verschilt dan wel van het DG Systemen; de safety practitioners worden immers ook opgeleid als onderzoekers voor de incidenten van technische aard. Zij werken niet rechtstreeks op het terrein, dus kunnen ze hun opdracht volledig onafhankelijk uitvoeren. capaciteit En-routevertraging beïnvloed door stroomonderbreking van 27 mei Voor 2015 heeft Belgocontrol zijn doelstelling ter vermindering van de en-routevertraging niet gehaald. Hoofdoorzaak daarvoor is de impact van de stroomonderbreking van 27 mei 2015 die het Belgische luchtruim lamlegde en de verkeersleiders ertoe verplichtte de clear the sky -procedure te volgen. Daarbij werden alle vluchten naar de nabijgelegen luchthavens en luchtruimen afgeleid. De veiligheid van het luchtverkeer was op geen enkel moment in gevaar, maar de talrijke reguleringen die naar aanleiding daarvan uitgestuurd werden, zorgden voor aanzienlijke vertragingen. Zonder die gebeurtenis zou Belgocontrol zijn doelstelling bereikt hebben en positief bijgedragen hebben tot de prestatie van het FABEC. Inzake vertraging bij de aankomsten op de luchthavens haalde het dan weer wel ruimschoots zijn doelstellingen. De daling van de en-routevertragingen: een gemeenschappelijke doelstelling voor het FABEC Om de capaciteitsprestaties in deze tweede referentieperiode ( ) te meten, heeft de Europese Commissie als indicator de gemiddelde en-route-atfm-vertraging per vlucht vooropgesteld. Vertragingen brengen immers een grote kost met zich mee voor de prestaties