Bewegen - doelen. IGZ Staat van de gezondheid: Bouwstenen voor beweegs+mulering. Depressie: Prevalen+e

Transcriptie

1 Depressie mul+disciplinair aanpakken via bewegen Alwies Hendriks Debby Gerritsen Alwies Hendriks Debby Gerritsen - Psychomotorisch Therapeut - Specialistisch zorg en behand elcentrum Joachim en Anna - Ouderenpsycholoog, senior o nderzoeker - Afdeling Eerstelijnsgeneeskun de, Radboudumc IGZ Staat van de gezondheid: Bouwstenen voor beweegs+mulering - Beleid - Cliënten betrekken - Structuur - Scholing en voorlich6ng - Zorgleefplan - Mogelijkheden/faciliteiten - Buurt betrekken Bewegen - doelen Bewegen als preven6e - doel op zich - leefs6jl - zelfredzaamheid Bewegen als onderdeel van gerichte behandeling - als middel om fysiologische effecten te bereiken - als middel om psychologische effecten te bereiken: PSYCHOMOTORISCHE THERAPIE Depressie: Prevalen+e Algemene bevolking: 10-15% heeft ooit een depressie gehad Ouderen: Meest voorkomende psychiatrische aandoening: 25 % van mensen > 65 jaar Mensen met dementie: Depressieve symptomen bij 25-35% 10-20% voldoet aan criteria depressie Depressieprevalentie 4% Algemene bevolking Nederland - depressieve stoornis beperkte depressie (dysth) depressie en dysthymie bipolaire stoornis Totaal algemene bevolking (rond 4%) Ter vergelijking: Amsterdam telt ongeveer inwoners bron: Nemesis-2 studie, cijfers 2007 (De Graaf et al., 2010) 1

2 Klachten bij een depressie Hoofdklachten: Somberheid of een depressieve stemming Verlies van interesse of een verminderde positieve reactie op sociale contacten of gebruikelijke activiteiten tenminste één van de hoofdklachten is aanwezig Iemand met een depressie is niet altijd somber! Andere klachten: psychische en lichamelijke Criteria voor mensen met dementie (Olin): cognitief symptoom verwijderd, prikkelbaarheid en sociaal terugtrekken toegevoegd Symptomen DSM-V- TR PDCdAD Vereist aantal symptomen * Depressieve stemming * Vermindering van interesse of plezier * Moeheid of verlies van energie + + * Duidelijke gewichtsvermindering, of afgenomen of toegenomen + + eetlust * Slaapstoornis of overmatige slaperigheid + + * Psychomotorische agitatie of remming + + * Gevoelens van waardeloosheid of onterechte schuldgevoelens + + * Verminderd vermogen tot nadenken of concentratie of + - besluiteloosheid * Terugkerende gedachten aan de dood of suïcide ideaties + + * Prikkelbaarheid - + * Sociale isolatie / terugtrekken Introductie Depressie: oorzaken/risicofactoren Verlieservaringen Persoonlijkheid (erfelijk of aangeleerd ) Sociale omgeving Depressie in voorgeschiedenis Biologische oorzaken, zoals slechte voedingstoestand, hormonen, schildklier Ziekte of (hersen) trauma Medicijnen Aandachtspunt Depressie in verpleeghuizen 40 50% niet herkend meer aandacht voor opsporen depressie is nodig Aandachtspunt Depressie in verpleeghuizen Depressie: extra risicofactoren in verpleeghuizen Totnogtoe vooral met medicijnen behandeld, maar + + > mul+disciplinaire aanpak heeo meer effect Opname in het verpleeghuis Verlies vertrouwde omgeving en contacten Minder of ander contact met naasten/ familie Sterke confrontatie met achteruitgang Angst voor het leggen van nieuwe contacten Verminderde regie/autonomie 2

3 Depressie: beschermende factoren in verpleeghuizen duidelijke structuur van de dag woonomgeving is beschermd mogelijkheid tot sociale contacten beschikbaarheid van 24- uurs zorg veel gevarieerde activiteiten Behandelmogelijkheden Depressie bij ouderen is behandelbaar Richtlijnen adviseren psychologische interventies als start Ouderen blijken psychologische interventies als behandelvorm te prefereren boven medicamenteuze behandeling Bij dementie zijn zowel psychologische, psycho- sociale als biologische therapieën mogelijk 14 Voorbeelden effec6eve interven6es in zorginstellingen 1 Authors Interven+on Details interv Control Effect N SeTng and par+cipants BueUner et Therapeu6c 2 weeks intensive (1 hour No Significant al wheelchair a day, 5 days a week), 10 specific improvement biking program weeks twice a week on GDS in maintenance Dechamps Adapted tai chi et al exercise (AT), and cogni6on- ac6on (CA) Fitzsimmon s & BueUner 2001 Therapeu6c wheelchair biking program Tai chi group: 4 sessions per week a 30 min for 6 months;cogni6on- ac6on group: twice a week min for 6 months 2 weeks: 1x per day, 5 days a week interven6 on reported Usual care? not reported treatment group, not in control group 70Rural New York state; A long term care skilled nursing facility and a con6nuing care re6rement campus in an assisted living centre, no demographical data GDS scores 16Bordeaux region, France; were reduced at 0Nursing homes and long term 6 months in all care home, mean age: 82; 3 groups but female:72%; MMSE: 14 (CA- maintained at group), 15 (Usual care), 17 (AT- 12 months in group) interven6on groups only Significant improvement in GDS score in treatment group, not in control group. 40New York state; Long term care facility, Age 80; female: 28% Voorbeelden effec6eve interven6es in zorginstellingen 1 Authors Interven+on Details interv Control Effect N SeTng and par+cipants Krishnamur Two interven6ons: yoga: 75 min daily, wait- list significant thy & yoga and ayurveda 6 days x 24 weeks; control Telles, 2007 Ayurveda: daily x 24 weeks Williams & Two exercise Tappen, groups: (1) 2008 comprehensive exercise, (2)supervised walking 5 days a week; 16 weeks (length progressively increased over 4 weeks un6l 30 minutes was reached) social conversa 6on interven6on effect; decrease of GDS scores in yoga condi6on at 3 and 6 month Improvements in all interven6on groups. 69Bangalore City, India; A residen6al home; Mean age: 70 (yoga); 72 (ayurveda and control) female: 72%; no cogni6on measured 45South Florida; 8 NHs; mean age 88; female 89%; mean MMSE score 7; mean CSDD score 12; Subsample of a larger study (not referred); 1 Eigen systema6sch literatuuronderzoek, december Eigen systema6sch literatuuronderzoek, december 2012 Pijlers Doen bij Depressie Evidence- EN prac+ce- based opsporen en behandelen Cogni+ef competente versus cogni+ef beperkte cliënten Mul+disciplinair: zorgteam, AB- er, psycholoog, SO 3

4 Zorgprogramma Doen bij Depressie Zorgprogramma Doen bij Depressie Opsporing door zorgteam, elke 6 maanden (NORD) Herkennen, medewerkers verzorging korte vragenlijst over cliënten Opsporen Behandelen NORD>1: Screening nodig Screening niet nodig Screening door psycholoog (CSDD, GDS-8) CSDD>7: Depressie GDS-8>2: Depressie Geen depressie symptomen bij ernstige symptomen bij cognitief symptomen cognitieve beperkingen competente cliënten Diagnose bij dementie Diagnose bij cliënten zonder dementie door arts & psycholoog door arts & psycholoog Depressie bij Depressie symptomen Beperkte Depressieve dementie maar geen depressie depressie stoornis Module 1: Basis interventies door zorgteam Dagprogramma en Plezierige-Activiteiten- Plan,Toepassing omgangsadviezen, voorlichting Module 2: Psychotherapie door psycholoog Mediatieve therapie bij ernstige Gesprekstherapie: cognitieve beperkingen Dierbare herinneringen Module 3: Medicatie overweging door arts Evaluatie met screeningsinstrumenten Monitoren en evalueren Screenen, psycholoog Systema+sch opsporen interview cliënten en medewerkers van depressies Diagnose stellen, psycholoog en arts uitgebreid diagnos+sch onderzoek Behandelen: Drie modules 1.basisinterven+es door zorgmedewerkers 2.therapie door psycholoog Mul+disciplinair 3.overwegen medica+e behandelen Monitoren en evalua+e Stapsgewijs: 1) citalopram; 2) nortriptiline; 3) consult van psychiater 1. Introductie Zorgprogramma Doen bij Depressie Effecten Doen bij Depressie Uitkomstmaat soma6ek psychogeriatrie 1. Introductie Effecten Doen bij Depressie Uitkomstmaat soma6ek psychogeriatrie Depressieve symptomen (CSDD) - Depressieve symptomen Apathie (AES-10) - Apathie (AES- 10) Kwaliteit van leven (EQ5D) + + Psycholoog: gesprektherapie Leontjevas, R., et al. A structural multidisciplinary approach to depression management in nursing-home residents..lancet, (9885): p Leontjevas, R., et al., More insight into the concept of apathy... Int Psychogeriatr, In press Zorgmedewerkers en activiteitenbegeleiders: dagprogramma s, plezierige activiteiten Voorschrijven van medicatie Module 1 basisinterven+es Voorlich+ng Psycho- educa+e cliënt en/of naasten Omgangsadviezen medewerkers Dagprogramma Herstel van dag / nachtritme voor cliënt Eigen regie s+muleren Plezierige Ac+viteiten Plan (PAP) Meer posi+viteit/plezier, vermijden nega+viteit Hoe doe je dat, beweging s+muleren? 23 4

5 Module 1: Basisinterventies 1. Vaste 6jden en manier van omgang bij het opstaan, eten en naar bed gaan? 2. Krijgt de cliënt voldoende daglicht en zonlicht? 3. Wordt beweging ges6muleerd? 4. Is er ruimte voor sociale contacten met anderen? 5. Wordt er rekening gehouden met voldoende voch6nname, fruit en groenten en persoonlijke dieetwensen? 6. Doet de cliënt de ADL zo veel mogelijk zelf? 7. Wordt de cliënt ges6muleerd zelf keuzes te maken? 8. Worden succeskansen vergroot? 9. Evalua6emoment afgesproken? Voorbeeld DP: Beweging concreet? MIDDAG Dagprogramma voorbeeld 12:30 Middageten: Hoe? Geen bijzonderheden, warme maal6jd Naam cliënt: Mw. van Afdeling: xxxx Oranje 13:30-14:30 Rustmoment (indien van toepassing): Hoe? Op bed in haar slaapkamer, vragen of TV aan moet (RTL 4). Geboortedatum: Opgesteld door: Linda Janssen Psycholoog: Guido Peters Dagelijkse Ac+viteiten (uit het Plezierige Ac+viteiten Plan) Tijd: (al+jd invullen) Ac+e: 15:00u Thee drinken in de huiskamer; bij goed weer op het terras OCHTEND 16:00u Puzzelen 9:00 Opstaan: Hoe? S6muleren bij bezoek om een korte wandeling te maken Gebruik maken van een wake- up- lamp. Geluid instellen op vogelgefluit, heel zacht. Vragen of mw. glas water wil en of mw. goed heep geslapen. AVOND 18:00 Avondeten: Hoe? 9:00 Verzorging: Hoe? Hoe? Geen bijzonderheden, broodmaal6jd, geen zoet Bovenlichaam zelf laten wassen, onderlichaam helpen. Idem aankleden. Keuze uit twee setjes kleding voorstellen. Dagelijkse Ac+viteiten (uit het Plezierige Ac+viteiten Plan) 19:00 Televisie kijken in de woonkamer, vragen of mw. Een boek wil lezen. 10:00 Ontbijt: Hoe? in woonkamer, niet samen aan tafel met dhr. XXX, mw. Hoe? zelf haar boterhammen laten smeren. Let op: geen Cliënt naar bed begeleiden: Hoe? Voorkeur? beleg met verwerkte pinda s aanbieden. Voorkeur voor Mw. warme melk met honing geven voor het slapen gaan en appelsap. mw. zichzelf laten verzorgen 11:00 Krant lezen in de huiskamer à s6muleer mw. hierbij Vaste dagelijkse en probeer vooral de posi6eve berichten te laten lezen. ac6viteit Module 2: psycholoog Gesprekstherapie: Dierbare Herinneringen Media6eve therapie Module 3: arts Medicatie Specifieke gebeurtenissen Extended geheugen bij ernstige klachten als psychosociale interventies niet helpen voorzichtig bij dementie Categorisch geheugen 27 Autobiografisch geheugen Psychomotorische therapie Wat is Psychomotorische therapie? Psychomotorische therapie is een behandelvorm voor mensen met psychische problemen en of een psychiatrische stoornis. In de therapie worden bewegingsgerichte en lichaamsgerichte werkvormen op methodische wijze als middel ingezet. De interven6es binnen de werkvormen zijn erop gericht het denken, voelen en het gedrag te beïnvloeden. 5

6 TRANSFER Andere context OPNIEUW DOEN / BEWERKEN DOEN BEWUST WORDEN ERVAREN Stil staan Kijken naar bewegen Een manier van communiceren Reactiveren Resocialiseren Het affectief functioneren Om de lichamelijke conditie te verbeteren Betekenis verlenen Wanneer PMT inzeeen? Behandeling Observatie van de interactie Benaderingsafspraken Teamcoaching Dordt Strategisch Model Model bij depressie bij somatische verpleeghuisbewoners: 1. Sociale aspect 2. Systeemaspect 3. Gedragsmatige en cognitieve aspect 4. Psychodynamische aspect 5. Ontwikkelings en persoonlijkheidsaspect 6. Biologische aspect Verschillende fasen Onderzoeksfase; Informatie verzamelen uit de verschillende aspecten Werkhypothese Welke factoren houden de depressie in stand of vormen risicofactoren? Behandeldoelen Opstellen van concrete behandeldoelen Behandelplan PMT; bewegingsgerichte / lichaamsgerichte werkvormen Adapta+e coping model (Dröes, 1991) Model bij depressie en cognitieve problemen: 1. Omgaan met eigen invaliditeit 2. Ontwikkelen van een adequate zorgrelatie met personeel 3. Handhaven van een emotioneel evenwicht 4. Behouden van een positief zel\beeld 5. Voorbereiden op een onzekere toekomst 6. Ontwikkelen en onderhouden van sociale relaties 7. Omgaan met de verpleeghuisomgeving 6

7 Psychomotorische therapie Contactgegevens Debby Gerritsen, Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen, Radboud Alzheimer Centrum, Radboudumc Alwies Hendriks, Specialistisch zorg en behandelcentrum Joachim en Anna, Nijmegen 7