Inhoudsopgave. Voorwoord...XIII. Lijst van afkortingen... XVII

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Voorwoord...XIII Lijst van afkortingen... XVII Hoofdstuk 1 Algemeen De loonheffingen Oorsprong en geschiedenis van de loonbelasting De oorsprong: de bedrijfsbelasting van De Wet IB De Indische wortels van de Nederlandse loonbelasting Geboorte van de aanspraak : de reparatiewetgeving van Het voorontwerp van Het Besluit op de Loonbelasting S erieuze stappen op weg naar coördinatie: de Belastingherziening De Wet op de loonbelasting De Tweeverdienerswetgeving De Oort-wetgeving De herziening van De Belastingherziening De WALVIS-wetgeving: integratie van de loonheffingen De Paarse krokodil De Wet uniformering loonbegrip De werkkostenregeling De ambivalente loonbelasting De relatie van de loonbelasting met de inkomstenbelasting De loonbelasting als voorheffing op de inkomstenbelasting Voorheffing versus eindheffing De loonbelasting als zelfstandige heffing Het verrekenen van loonbelasting met inkomstenbelasting Verschillen op het punt van het heffingssubject Het loonbegrip voor de inkomstenbelasting Verschillen op het punt van de wijze van heffen De heffing van premies sociale verzekeringen Algemeen Organisatie van de sociale verzekeringen Premieheffing volksverzekeringen Premieheffing werknemersverzekeringen Bijdrage Zorgverzekeringswet Hoofdstuk 2 Belasting- en premieplicht Belastingplicht De heffingssubjecten voor de loonbelasting Algemeen De werknemer De buitenlandse werknemer... 30

2 VI Het beginsel van de minste pijn Aangewezen personen Artiesten en beroepssporters Vrijwilligers De dienstbetrekking Algemeen De privaatrechtelijke dienstbetrekking Algemeen De verplichting van de werknemer om persoonlijk arbeid te verrichten gedurende een zekere tijd De verplichting van de werkgever om loon te betalen De gezagsverhouding De publiekrechtelijke dienstbetrekking De fictieve dienstbetrekking Algemeen Aannemers van werk en hun hulpen Tussenpersonen en hun hulpen Leerlingen en stagiaires Meewerkende kinderen Commissarissen Bestuurders van werknemerscoöperaties Topsporters Uitzendkrachten Thuiswerkers en hun hulpen Gelijkgestelden Sekswerkers De vrijwillige dienstbetrekking Aanmerkelijk belanghouders/directeuren-grootaandeelhouders Bestuurders van beursgenoteerde vennootschappen Rangorde dienstbetrekkingen Minderjarige kinderen Dienstverleners aan huis Diplomaten De management-b.v Bewijslast De inhoudingsplichtige Algemeen Inhoudingsplicht De echte werkgever Degene die loon verstrekt uit vroegere dienstbetrekking tot hemzelf of tot een ander Degene die op grond van een vrijgestelde aanspraak loon verstrekt De fictieve werkgever De oneigenlijke werkgever De verzekeraar De Verklaring arbeidsrelatie De buitenlandse inhoudingsplichtige Inhoudingsplicht voor loon van derden De samenhangende groep inhoudingsplichtigen

3 Inhoudsopgave VII De samenvoegbepalingen Inhoudingsplicht per dienstbetrekking De inhoudingsplichtige betaalt een socialeverzekeringsuitkering door De inhoudingsplichtige betaalt een aanvulling op een socialeverzekeringsuitkering De inhoudingsplichtige betaalt loon uit vroegere dienstbetrekking door De doorbetaaldloonregeling Inhoudingsplicht voor artiesten en beroepssporters Premieplicht voor de volksverzekeringen De verzekerde is premieplichtig Premieplicht en inhoudingsplicht Anonieme werknemer Vrijwillige verzekering Gemoedsbezwaarden Premieplicht voor de werknemersverzekeringen Werknemers en werkgevers Dienstbetrekking voor de werknemersverzekeringen Dienstbetrekking leidt tot premieplicht Directeuren-grootaandeelhouders Schema dienstbetrekkingen Premieplicht per werkgever Bijdrageplicht voor de Zorgverzekeringswet Internationaal Uitgangspunten Loonbelasting internationaal De werknemer woont in het buitenland Diplomaten De niet in Nederland gevestigde inhoudingsplichtige Belastingverdragen De eenzijdige regeling Premieheffing internationaal Premie volksverzekeringen: de werknemer woont niet in Nederland Premies werknemersverzekeringen en Zvw Hoofdstuk 3 Loon: de maatstaf van heffing Inleiding Het loonbegrip Algemeen Loon, belastbaar loon en tabelloon Negatief loon Bruteren Niet verhalen van loonbelasting Niet verhalen van premies werknemersverzekeringen en de bijdrage Zvw Fooien en ander loon van derden Loon uit tegenwoordige/vroegere dienstbetrekking Loon en de pseudo-eindheffing

4 VIII Het beginsel van de minste pijn 3.3 Loon in natura Algemeen De waardering van loon in natura Aandelenopties De ter beschikking gestelde auto Werkplekvoorzieningen Voorzieningen op de werkplek Algemeen Kleding Consumpties Maaltijden Huisvesting en inwoning Kinderopvang OV-kaarten en dergelijke Personeelsleningen Dienstwoning Aanspraken Algemeen De waardering van aanspraken Aanspraken ingevolge ziektekostenregelingen Uitkeringen ingevolge belaste aanspraken Vrijgesteld loon Samenhang van vrijstellingsbepalingen met het loonbegrip Vrijgesteld loon en gericht vrijgesteld loon Schadevergoedingen Overlijdensuitkeringen De fondsuitkeringenvrijstelling De diensttijdvrijstelling Meewerkloon Subsidies De gebruikelijkloonregeling Het loon van artiesten en beroepssporters Het loon als maatstaf voor de premie volksverzekeringen Het loon als maatstaf voor de premieheffing werknemersverzekeringen De hoofdregel Uitzonderingen Brutering voor de premieheffing werknemersverzekeringen Niet verhalen van premies werknemersverzekeringen Niet verhalen van loonbelasting Het loon als maatstaf voor Zorgverzekeringswet Hoofdstuk 4 Loon: het moment van genieten Inleiding Het genietingsmoment Vrijgestelde aanspraken Systematiek van het vrijstellen van aanspraken Aansprakenregime reguleert het moment van genieten Samenloop van vrijgestelde aanspraken

5 Inhoudsopgave IX Werknemersbijdragen voor vrijgestelde aanspraken Pensioenaanspraken Algemeen Ouderdomspensioen Partnerpensioen Wezenpensioen /4-deelnemingsjarenpensioen RVU-regelingen Arbeidsongeschiktheidspensioen Toegelaten verzekeraar Afkoop, vervreemden, tot zekerheid stellen en afzien van een pensioenrecht Rechtszekerheid Splitsen van een pensioenaanspraak Aanwijzen van pensioen Aanspraken op grond van socialeverzekeringswetten Soortgelijke aanspraken Aanspraken op ongevallenuitkeringen Aanspraken op uitkeringen en verstrekkingen bij einde dienstbetrekking Verlofaanspraken Door de Minister van Financiën aan te wijzen aanspraken Schema aanspraken Loon genieten op een ongebruikelijk tijdstip Enkele vraagstukken inzake het genieten van loon Het genieten van voorwaardelijk loon Voorschotten Het moment van bruteren Aandelenopties Bijzondere regels voor reiskostenvergoedingen Artiesten en beroepssporters Keuzeloon De principes van keuzeloon Keuzeloon en het moment van genieten Wat wordt als keuzeloon genoten? Keuzeloon en pensioen Hoofdstuk 5 Tarief en afdrachtverminderingen Algemeen Tarief en wijze van berekenen loonbelasting en premie volksverzekeringen Tarief loonbelasting en premie volksverzekeringen De tabellen Het loontijdvak Bijzondere beloningen De loonheffingskorting Het anoniementarief Tarieven bij eindheffing Tarief en wijze van berekenen van de premies werknemersverzekeringen Algemeen

6 X Het beginsel van de minste pijn De WW-premie De WIA-premie Schema premies werknemersverzekeringen Wijze van berekenen Premiekortingen en premievrijstellingen Premiekorting oudere werknemers Overige kortingen en vrijstellingen Tarief en wijze van berekenen van de inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet Twee percentages Wijze van berekenen Afdrachtverminderingen Systematiek Vermindering S&O Vermindering zeevaart Hoofdstuk 6 Wijze van heffen Inleiding Inhouding van loonbelasting Het begrip inhouding Te veel ingehouden en/of afgedragen loonbelasting Te weinig ingehouden en/of afgedragen loonbelasting Het verhaalsrecht van de inhoudingsplichtige Verplichtingen van de inhoudingsplichtige en de werknemer Verplichtingen van de inhoudingsplichtige Verplichtingen van de werknemer Eindheffing Achtergrond en systematiek Geschiedenis en achtergrond Systematiek Limitatieve wettelijke opsomming Naheffing Tijdelijke knelpunten van ernstige aard Publiekrechtelijke uitkeringen Verstrekkingen aan anderen dan eigen werknemers De werkkostenregeling Algemeen Het aanwijzen van vergoedingen en verstrekkingen Gerichte vrijstellingen Algemeen Vervoer Tijdelijk verblijf Onderhoud en verbetering kennis Opleiding en studie Extraterritoriale kosten/30%-regeling Verhuiskosten Gereedschap en ict-middelen Voorzieningen op de werkplek

7 Inhoudsopgave XI Producten uit eigen bedrijf Vaste kostenvergoedingen Vroegere dienstbetrekking Geen eindheffing over 1,2% van de loonsom De 1,2%-toets De concernregeling Loon uit vroegere dienstbetrekking en eigen bijdragen Keuze van de werkgever Voorbeelden aan te wijzen vergoedingen en verstrekkingen Pseudo-eindheffing Algemeen De RVU-heffing De heffing op excessieve vertrekvergoedingen Aansprakelijkheid Aansprakelijkheid algemeen Ketenaansprakelijkheid Inhoud en omvang ketenaansprakelijkheid Aannemer in de zin van de ketenaansprakelijkheid De keten Vrijwaring en risicobeperking Inleenaansprakelijkheid Inhoud en omvang inleenaansprakelijkheid In- en doorlenen Vrijwaring en risicobeperking Bestuurdersaansprakelijkheid Inhoud en omvang bestuurdersaansprakelijkheid De melding betalingsonmacht Aansprakelijkheidsschulden Verjaring Artiesten en beroepssporters De wijze van heffen van de premie volksverzekeringen De wijze van heffen van de premies werknemersverzekeringen Algemeen Doorbetaaldloonregeling Rechtsgang Naheffing en (pseudo-)eindheffing Invordering De wijze van heffen van de inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet Algemeen Naheffing en (pseudo-)eindheffing Invordering Bijlage I De regels van de loonheffingen Bijlage Ia Artikelenregister Wet op de loonbelasting Bijlage Ib Artikelenregister Uitvoeringsbesluit loonbelasting

8 XII Het beginsel van de minste pijn Bijlage Ic Artikelenregister Uitvoeringsregeling loonbelasting Bijlage Id Artikelenregister Wet financiering sociale verzekeringen Bijlage Ie Artikelenregister Besluit Wet financiering sociale verzekeringen Bijlage If Artikelenregister Regeling Wet financiering sociale verzekeringen Bijlage II Besluitenlijst Bijlage III Jurisprudentielijst Bijlage IV Literatuurlijst Bijlage V Punten van discussie

9 Voorwoord Aan belastingheffing liggen meerdere beginselen ten grondslag. Een van die beginselen is het beginsel van de minste pijn : de heffing vindt op een zodanige wijze plaats dat deze de minste pijn bij het heffingssubject veroorzaakt. De loonbelasting is gebaseerd op dit beginsel. Deze heffing heeft tot doel als voorheffing op de inkomstenbelasting het looninkomen te treffen. Degene die het loon betaalt, wordt als inhoudingsplichtige aangemerkt en moet de loonbelasting bij degene die het loon ontvangt, de werknemer, inhouden. De werknemer kan de van hem ingehouden loonbelasting verrekenen bij zijn aangifte inkomstenbelasting. Het oorspronkelijke karakter van de loonbelasting als voorheffing is in de loop van de jaren meer en meer op losse schroeven gezet. Het uitgangspunt dat de werknemer het heffingssubject is, is met ingang van de Belastingherziening 2001 voor een deel verlaten: in bepaalde gevallen wordt de inhoudingsplichtige als belastingplichtige aangewezen. Hiermee is rechtsgrond verleend aan de eindheffing, de heffing van loonbelasting die geheel voor rekening van de inhoudingsplichtige komt en blijft. Op het punt van de vergoedingen en verstrekkingen in het kader van de dienstbetrekking geldt vanaf 1 januari 2011 de werkkostenregeling. Deze regeling berust vrijwel volledig op het principe van de eindheffing. Daarnaast is de pseudo-eindheffing in de Wet LB terechtgekomen. Deze heffing vindt geheel naast de reguliere heffing van loonbelasting plaats en heeft daar overigens weinig mee gemeen. Daarbij lijkt de praktijk niet te ontkomen aan wat ik netto-denken noem. Werkgevers en werknemers maken afspraken over een nettoloon als gevolg waarvan wijzigingen in de loonbelasting voor rekening van de werkgevers komen of, op zijn minst, aanleiding vormen tot nadere onderhandeling tussen deze partijen. Ook de politieke discussie over de hoogte van het inkomen van uitkeringsgerechtigden, een grote groep werknemers in de zin van de loonbelasting, wordt gevoerd in termen van netto-uitkeringen. In deze sfeer is de loonbelasting eerder een instrument van inkomenspolitiek dan van belastingheffing. Het boxensysteem in de inkomstenbelasting past goed in dit kader. Dit, het langzaam verschuiven van het probleem van de loonbelasting naar de inhoudingsplichtige en het netto-denken, doet de vraag rijzen of Nederland rijp is voor een loonbelasting als zelfstandige heffing over het loon waarvan de werknemer bij zijn aangifte inkomstenbelasting nauwelijks nog iets merkt. Al sinds het bestaan van de loonbelasting wordt erover gesproken de heffing daarvan te coördineren met die van de premies sociale verzekeringen. 1 De eerste grote stap op dat punt is geruime tijd geleden, te weten in 1954, gezet met de invoering van de Coördinatiewet Sociale Verzekering. Met deze wet werd de grondslag van premieheffing voor de verschillende sociale verzekeringswetten geharmoniseerd. Tegelijk werd dit loonbegrip grotendeels met die van de loonbelasting in overeenstemming gebracht. De tweede grote stap op dit gebied werd gezet in 1990 toen de heffing van de premie volksverzekeringen in het kader van de Oort-wetgeving grotendeels op die van de loon- en de in- 1 Zie K.V. Antal, De loonbelasting, in de bundel: Fiscale ervaringen van P.J.A. Adriani.

10 XIV Het beginsel van de minste pijn komstenbelasting werd afgestemd. Sinds 1 januari 2006 zijn de loonbelasting en de premies werknemersverzekeringen in een belangrijk verdergaande mate geharmoniseerd en worden zij gezamenlijk geheven. Vanaf die datum spreken we van de loonheffingen, te weten de gezamenlijke heffing van de: loonbelasting; premie volksverzekeringen; premies werknemersverzekeringen; inkomensafhankelijke bijdrage ingevolge de Zorgverzekeringswet. Ook daarna zijn de loonbegrippen van de verschillende loonheffingen verder op elkaar afgestemd. Op 1 januari trad de Wet uniformering loonbegrip 2 in werking 3 waarmee de laatste verschillen op dit punt grotendeels zijn weggenomen. Bij de negende druk: 80 jaar loonbelasting Deze negende druk van Het beginsel van de minste pijn komt uit in 2015, een jubileumjaar voor de loonheffingen. Tachtig jaar geleden, op 1 januari 1935, werd in Nederlands-Indië een loonbelasting geïntroduceerd (zie paragraaf 1.2.3). Dit was de eerste keer dat we in ons koninkrijk met een loonbelasting kennis maakten. Die heffing had de trekken van een eenvoudige loonsomheffing: de werkgever betaalde één heffingspercentage (4%) over een relatief eenvoudige heffingsmaatstaf. In de loop van de jaren is het tarief fors gestegen en is de grondslag er niet overzichtelijker op geworden. Twee ontwikkelingen die niet los van elkaar kunnen worden gezien. Zal het ons ooit nog lukken weer terug te keren naar een eenvoudige, meer objectieve loonsomheffing, zoals Werger ons in zijn proefschrift voorhoudt? 4 Die kans lijkt mij klein. Maar gelet op de grote administratieve last die aan de inhoudingsplichtigen wordt opgelegd is het zaak dat er een voortdurende druk blijft bestaan de loonheffingen zo eenvoudig en uitvoerbaar mogelijk te maken. Wel is het realistisch om daarbij in het oog te houden dat de enorme budgettaire en maatschappelijke betekenis van de loonheffingen er voor zal zorgen dat deze in de politieke arena als instrument van begrotings- en inkomenspolitiek altijd een prominente plaats in zullen blijven nemen. Daar zijn de tegenstellingen groot en de vraagstukken dermate complex, dat wij ons op het punt van de vereenvoudiging van de loonheffingen misschien maar beter niet al te grote illusies kunnen maken. Opzet van deze uitgave Deze uitgave vormt een inleiding tot de loonheffingen. De hoofdzaken van de wetgeving inzake de loonheffingen worden rondom vijf centrale thema s behandeld. Thema I: De belasting- en premieplicht Hoofdstuk 2 behandelt de belasting- en premieplicht: wie is loonbelasting verschuldigd en wie is verzekerd voor de verschillende socialeverzekeringswetten? Ofwel: wie is het heffingssubject? Daarbij wordt ingegaan op de begrippen werknemer, dienstbetrekking, werkgever en inhoudingsplichtige. Ook internationale aspecten van de loonheffingen komen hierbij aan de orde. Thema II: De maatstaf van heffing Hoofdstuk 3 betreft het loon, de maatstaf van heffing: waarover zijn de loonheffingen verschuldigd? Ofwel: wat is het heffingsobject, ook wel de heffingsmaatstaf genoemd. Hier wordt op het loonbegrip ingegaan en op de verschillende verschijningsvormen van loon. Ook wordt in dit hoofdstuk aan- 2 Wet uniformering loonbegrip, Stb Zie voor de inwerkingtreding Stb Loonsomheffing, 2011, Kluwer, Deventer.

11 Voorwoord XV dacht besteed aan negatief loon, vrijgesteld loon en loon in natura. Daarbij worden de nog resterende verschillen op het punt van de heffingsmaatstaf voor de verschillende loonheffingen behandeld. Thema III: Het moment van heffen Hoofdstuk 4 gaat in op het moment waarop loon wordt genoten: wanneer zijn de loonheffingen verschuldigd? Hierbij worden de regels inzake het genieten en het uitstellen van genieten van loon besproken. Ook wordt aandacht besteed aan keuzeloon en is in dit onderdeel een belangrijke plaats ingeruimd voor het aansprakenregime. Thema IV: Het tarief Hoofdstuk 5 handelt over het tarief: hoeveel is er aan loonheffingen verschuldigd? Hier worden de tariefstructuur en de tabel- en VCR-systematiek behandeld. Daarnaast zijn in dit hoofdstuk de afdrachtverminderingen opgenomen. Thema V: De wijze van heffen Hoofdstuk 6 sluit dit boek af met de wijze van heffing: op welke wijze worden de verschuldigde loonheffingen betaald? Hierin komen de administratieve verplichtingen aan de orde en de eindheffingssystematiek. In dit hoofdstuk worden ook de pseudo-eindheffing en de aansprakelijkheidsbepalingen behandeld. Wetgeving (bijlage I) Wat betreft de rechtsbronnen bevat bijlage I een overzicht van de relevante regelgeving op het gebied van de loonheffingen en enkele artikelenregisters. Pseudo-wetgeving (bijlage II) Op het punt van de pseudo-wetgeving is aan een Besluitenlijst ontleend die als bijlage II bij deze uitgave is opgenomen. In dit kader moet ook het Handboek Loonheffingen van de belastingdienst worden genoemd. Voor zover in dit boek naar Besluiten of naar het Handboek wordt verwezen, wordt de betreffende link vermeld. Jurisprudentie (bijlage III) Wat betreft de jurisprudentie wordt in deze uitgave waar mogelijk de European Case Law Identifier (ECLI) opgenomen. Via kan dan eenvoudig de betreffende uitspraak worden gevonden. Bijlage III bevat een lijst van de jurisprudentie waar in deze uitgave naar wordt verwezen. De belangrijkste jurisprudentie op het gebied van de loonheffingen is samengebracht in de Ars Aequi Jurisprudentiebundel Loonheffingen (editie 2013). Literatuur (bijlage IV) Voor wat betreft de rechtsbronnen is ten slotte als bijlage IV een literatuurlijst opgenomen. Deze lijst bevat een overzicht van de belangrijkste zelfstandige werken op het gebied van de loonheffingen. Punten van discussie (bijlage V) Bepaalde soms actuele vraagpunten worden, binnen de betreffende paragraaf, afzonderlijk behandeld als punten van discussie. Hierbij wordt aangegeven welke verschillende opinies er inzake de betreffende kwestie leven en of er op dat punt rechtszaken aanhangig zijn. In bijlage V is een overzicht van de behandelde punten opgenomen. Deze uitgave is samengesteld uitgaande van de stand van de wetgeving en jurisprudentie op 1 juni 2015.