HGW & omgaan met verschillen? Doelen lezing. Hoe gaat het na 1 jaar Passend Onderwijs in NL? 10/09/2015

Transcriptie

1 HGW & omgaan met verschillen? Ontmoetingsdag 2015, Antwerpen Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog, stichting Elan & samenwerkingsverband Unita 1 Doelen lezing 1. Omgaan met verschillen: successen & missers? 2. Hoe onderwijs organiseren dat het lukt om af te stemmen op specifieke noden? 3. Ondersteuning in de klas of erbuiten? 4. Verantwoordelijkheid school, ouders, CLB? 5. Gedragen beslissingen, belang kind: hoe? 2 Hoe gaat het na 1 jaar Passend Onderwijs in NL? Onderzoek DUO (2015): grote meerderheid leraren (80 90%) geeft aan Iedere klas zo n 5 leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben Deze en de andere leerlingen krijgen niet de aandacht die ze verdienen Klassen zijn te groot en teveel verschillen Meer handen in de klas nodig Financiën: van bestuur/swv de school in 3 1

2 Essenties HGW in Passend Onderwijs & M-decreet? Van wat leerling niet kan/wil naar wat hij/zij wél kan/wil Van probleemgericht denken/praten oplossingsgericht doen: wat kunnen wij doen zodat? Van problemen/stoornissen noden leerlingen, leraren en ouders 4 3. Externe (zware) ondersteuning( <5%): HGD/CLB/BuO 2. Interne (lichte) ondersteuning (10-15%): HGW individueel, CLB 1. Basis (boot): goed onderwijs voor alle leerlingen (80 85%): HGW in de klas 5 HGW: recente ontwikkelingen? HGW beoogt kwaliteit van onderwijs en begeleiding voor alle leerlingen te verbeteren. Het concretiseert passend onderwijs en doeltreffende leerlingbegeleiding, zodat een team effectief kan omgaan met de overeenkomsten en verschillen tussen leerlingen. Het is een planmatige cyclische werkwijze waarbij onderwijsprofessionals (leraren, zorgcoördinator, schoolleider, pedagogisch begeleider, CLB e.a.) 7 uitgangspunten toepassen. HGW blijft in ontwikkeling n.a.v. praktijkervaringen & recent onderzoek (bv: Hattie & Mitchell) 2

3 Leren zichtbaar maken (Hattie, 2013) Mijn onderzoeksresultaten (lijstjes) zijn geen receptenboek voor goed onderwijs. Passie voor het vak en liefde voor kinderen zijn boven elke interventie verheven. Evenals: betrokken, plezier, bevlogen, gedreven, moraal. Feedback van leerlingen is even waardevol als van leraren en waardevoller dan van besturen. Effectieve onderwijs-professionals zien gedrag van leerlingen en ouders (& collega s) als waardevolle feedback op hun handelen. Hattie (2013): interventie (in)effectief voor ALLE leerlingen Effectiviteit Directe gerichte (effectieve) feedback 0.75 Heldere gedragsregels 0.75 Positieve relatie leraar - leerling 0.72 Geen etiket/label op leerling plakken 0.61 Leerlingen leren van & met elkaar (coöperatief leren) Directe instructie Oudersbetrokkenheid / Samenwerken met ouders 0.55 / 0.46 Doelen samen met leerlingen bepalen 0.52 Individueel onderwijs 0.22 Doubleren - 0/15 > 0.4 = effectief, = licht effectief, < 0.2 = negatief effect 8 Kracht van effectieve feedback (Hattie, 2013) 1.Feed up (FU): waar willen we heen (doel): wat zien/horen/merken we dan? 2.Feedback (FB): hoe dichtbij doel zijn we al (wat is al bereikt door inzet van )? 2.Feed forward (FF): hoe verder om nog dichter bij doel te komen (wat gaan we doen; wat kan ik doen als )? 9 3

4 MITCHELL, strategieën voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften! **** (> 0.7) favoriete strategieën Mitchell (****) Coöperatief leren (leren van/met elkaar) Peer-tutoring (3 x winst) Ouderbetrokkenheid én ondersteuning Cognitieve strategie instructie (zoals: visualisatie, voorspellen en toetsen) Geheugen - strategieën (zoals: ezelsbruggetjes, chunking) 11 Strategieën Mitchell Oefen en herhaal (6 x 10 min i.p.v. 1 uur) Gedragsmatige aanpak (ABC analyse) Formatieve assessment en feedback (i.p.v. achteraf, proces versus product, soep) Optimale fysieke omgeving (lokaal, geluid, licht e.d.) Klasklimaat (positief, veilig, betrokkenheid, relaties) 12 4

5 Wat is bijgesteld in HGW? Overdreven aandacht voor diversiteit = ineffectief (Hattie), kunst lesgeven is zien van overeenkomsten in verschillen Essential for some, benefical for all (Hargreaves, 2011) Benut verschillen: tutor leert evenveel als getutorde (Mitchell) Formuleer & toets samen hypothesen, ga aan de slag/experiment (als dan?) Uitgangspunten HGW + HGD 1. Samen doelen formuleren & evalueren 2. Onderwijs/opvoedbehoeften: wat heeft kind nodig om? 3. Wisselwerking: afstemming behoeften zodat 4. Leraren & ouders doen ertoe: relatie leraar/leerling, onderwijsondersteunend gedrag ouders en behoeften: wat hebben zij nodig om? 5. Positieve kind, leerkracht en ouders benutten om 6. Samenwerken kind, leraar & ouders zodat 7. Systematiek & transparantie zodat HGW spiegel & effectieve feedback Uitgangspunt HGW: FEED UP Team denkt en doet mee: wat streven we na en wat zien/horen we dan? 1. Doelgericht werken Wat doe ik/doen wij al? FEED BACK Wat kan meer HGW? FEED FORWARD 2. Onderwijsbehoeften 3. Leerkrachten en ouders doen ertoe: ondersteuningsbehoeften? 4. Wisselwerking & afstemming 5. Positieve benutten 6. Samenwerken in team, met elkaar, leerlingen & ouders 7. Systematisch & transparant 15 5

6 Leren van & met elkaar Balend leren Leren van missers Fouten = kansen om van te leren (Hattie) Stralend leren Leren van succes ervaringen (Mitchell) Onderwijsbehoeften: succes én misser Handreiking voor alle leerlingen: deze leerling leert het best met/door/van/als. = 1 zin Zoek de overeenkomsten! In deze groep hebben.. leerlingen een vergelijkbare handreiking Onderwijsbehoeften voor enkele leerlingen: wat heeft leerling nodig om doel te halen? Zijn leerlingen te clusteren (1 x 4 i.p.v. 4 x 1)? Eerst doel, dan pas (enkele) hulpzinnen - Instructie die - Opdrachten/leeractiviteiten/leeromgeving die - Feedback die - Leerkracht die.. - Klasgenoten die - Ouders die Zijn er nog andere leerlingen die ook? 18 6

7 Dat wat goed is voor is ook goed voor. ADHD of heel druk, dyslexie of leesproblemen, dyscalculie of rekenproblemen, ODD of brutaal onderwijsbehoeften zijn vergelijkbaar Van wenselijke aanpassingen haalbaar voor deze leraar met deze klas, deze leerling en ouders? Wat zijn redelijke aanpassingen? Wie bepaalt dat?wanneer komen grenzen school in zicht? 19 Wie is welkom? Joost: heeft ADHD, is hyperactief, heeft ODD, gaat discussies aan, ruzies in pauzes, ouders zijn erg druk, komen niet op besprekingen op school Joris: een energieke enthousiaste jongen, heeft behoefte aan autonomie, een leerkracht nodig die gedragsregels consistent hanteert, korte opdrachten, beweging tussendoor, toezicht pauze, ouders betrokken, werken beiden, hebben een herinnering nodig, dan komen ze op afspraken op school 20 Groep in micky mouse Zeer intensief Subgroep: leerlingen die meer instructie/oefening nodig hebben om doelen te halen HELE GROEP Subgroep : leerlingen die minder instructie/oefeni ng en meer verrijking/verdie ping nodig hebben Zeer verdiep t Basisaanbod: doelen en aanpak groep 7

8 Succes: aandacht voor relatie leraar/leerling Relatie doet ertoe. bij kwetsbare leerlingen (M-decreet) Effect conflict-relatie jonge leerling op schoolloopbaan (Verschueren, 2008) Leraar staat model voor beeld van leerling effect op groep (Koomen e.a., 2011) Relatie is te verbeteren (0.72)! 22 Leraar doet ertoe Van behoeften leerling ondersteuningsbehoeften: wat heb jij nodig om deze drukke, dwarse, dromerige, stille leerling passend onderwijs te (willen & kunnen) bieden? attitude. kennis vaardigheden extra materiaal collega s, ZC, directie ondersteuning ouders 23 Misser PO: leraren ervaren er niet toe te doen? Negatieve beeldvorming, verwarring onderscheid onderwijs-verbetering versus bezuiniging Te veel op niveau besturen, te weinig leraren (en ouders) betrokken, zoals Hoe zien leraren het omgaan met verschillen? Wat hebben ze daarvoor nodig? Wat is inhoudelijk wenselijk en wat is financieel haalbaar? Transparantie 24 8

9 Passend Onderwijs: ouderbetrokkenheid Effecten (Marzano, Hattie, Mitchell): Hoger welbevinden, betere leerprestaties en minder gedragsproblemen kind op school Grotere tevredenheid ouders Leerkrachten meer plezier in hun werk Ouderbetrokkenheid belangrijk kenmerk succesvol onderwijs: we hebben ouders nodig om het onderwijs passend te maken 25 Onderwijsondersteunend gedrag (basis & extra) 1. Opvoedgedrag van ouders - Op tijd bed/op school, gezond eten, geen verzuim - TV, games, lezen, bibliotheek, musea - Achter schoolbeleid staan, leerkracht ondersteunen 2. Betrokkenheid bij school - Belangstelling, vorderingen, goed gedrag op school waarderen, inzet leraar waarderen & compliment geven - Thuis extra oefenen, helpen met huiswerk - Meedenken bij aanpak kind, kennis met school delen 3. Verwachtingen leren en gedrag: hoog maar realistisch 26 Samenwerken in de basis (nivo 1) Leerkrachten: onderwijsprofessionals, verantwoordelijk voor onderwijs (.) Ouders: ervaringsdeskundigen, verantwoordelijk voor onderwijs ondersteunend gedrag Kinderen hebben effectieve oplossingen! Gezamenlijk belang: leerling school = kind ouders We denken met elkaar mee, maar gaan niet op elkaars stoel zitten 27 9

10 Op nivo 2 en 3: samen puzzelen Doel: vragen & beslissingen van leraar, zorgcoördinator, directie, ouders, leerling? Rol CLB: afstemming wensen & verwachtingen Systematisch en transparant Overzicht: wat goed en wat moeilijk? Inzicht: hoe zou het kunnen komen? Uitzicht: wat gaan we doen, doel en hoe? 28 Visualisering Leerling: + -? doel & hoe? Onderwijs: + -?doel & hoe? Opvoeding: + -? doel & hoe? 29 Samen plussen & minnen op een flap/a3 Doel = Daarvoor is nodig: Dat kan in school 1 of in school 2 Wat zijn argumenten voor en tegen? Wie beslist over argument? Welke argumenten wegen zwaarst? Conclusie = gedragen beslissing 30 10

11 Gedragen afspraken: check 5x 1. Wie 2. Wat 3. Waarom 4. Wanneer 5. Hoe Zie je het zitten? Gaat het lukken (0-10)? - Zo ja, fijn, succes! - Zo nee, wat kunnen we nog doen zodat? Wat is nodig om? 31 Succes: leerlingen participatie IVRK (2014, # 12): recht kinderen om geïnformeerd én gehoord te worden Meedoen analyse, doelen & oplossingen Grip leerling: wat bespreek je met wie, waarom, wanneer, hoe? Tips leerling? Behoud vertrouwen, bewaak privacy Wat wil jij dat ik je leraar en ouders vertel of vraag? Wat kan je zelf doen? 32 Leerlingen meer betrekken Wat vinden leerlingen? (naar Colpin, 2011) Fijn als: Positieve informatie Betrokken bij wat met wie besproken Overleg ondersteuning Niet fijn als (Missers!): Geen grip op proces, privacy geschonden Overleg afwijzing of straf 33 11

12 8&%9 /4&%( ( #,,% - /*%+/)74/&,,% 1 "2#%34"/#2/5)6,,% -. /%&( #%"&,,0%! "#%"&%'( )*"+,,% Dit gaat goed.. Vind ik leuk.. Dit kan ik.. samengevat samengevat 10/09/2015 Fiche van leerkracht We hebben samen gezien dat je soms moeite hebt met dingen. Om jou goed te kunnen helpen, hebben we je ideeën nodig. Jij kent jezelf het best van iedereen. Deze vragen helpen ons om jou beter te begrijpen en een goed plan te bedenken. We zullen ook praten met je ouders en daar kunnen we jouw antwoorden mooi in meenemen, als jij dat goed vindt natuurlijk. Heel erg bedankt alvast! 34 Relatie leerkracht leerling verbetert (Hattie: 0.72) Wat kan je erg goed? Waar ben je goed in? Wat zijn je hobby s? Wat vind je leuk of fijn op school? Wat gaat goed op school? 35! "#%&' ( )*' +, - +*&.&)/ ! ""53*6)*."1#%"' 4! ""53*6)*37.06&)' +( &, 8%"' 9 &**' 3+*, ""' 9 *( "#( +*' 4: *6)*; *.<".**' &( **4 = *#9 &*9 *5/+<10**.)*, 5"", 4! "#9 &.)*( "#&/; *, +<%*5#*.&' 3*#, *105*/- *#)*+7( *514! *./*"<105"/*' 3*.0*' - &)+- 6*#*5#*9 *5/*'

13 Let op die formulieren/fiches! Misser: papieren tijgers, administratieve rompslomp Formulier is een middel, geen doel Kosten < baten (of baten > kosten) Formulieren als houvast/geheugensteun Voorkom herhaling en overschrijven Geef/zoek de ruimte: wat moet en wat mag? Voorbeeld door-ontwikkeling HGW Van saaie routine klas-besprekingen inspirerende presentaties van de klas aan je collega s Leren van en met elkaar Samen verantwoordelijk voor Passend Onderwijs aan onze leerlingen 38 Opzet (wat moet) Evaluatie afgelopen periode: doelen behaald? Wat wel en wat niet? Hoe komt dat (benut eventueel de 3 cirkels) Komende periode: Hoe behoud/bouw ik uit wat werkt? Wat ga ik anders doen? 39 13

14 Extra hulp in of buiten klas? Vooral meningen, haalbaar? Generalistatieproblemen? Uitzondering (stigma), keuze leerling? Mist groeps-instructies? Leerkracht verantwoordelijk? Leerkracht leert ervan? Dubbel-leren, verwarring leerling? Leren van & met andere leerlingen? Instructie + remediëring leerkracht 40 Afronding Wat ga IK morgen doen? waarom? met wie? doel? hoe? evaluatie? Vertel het je collega en schrijf op! 41 Doelen behaald? 1. Omgaan met verschillen: successen & missers? 2. Hoe onderwijs organiseren dat het lukt om af te stemmen op specifieke noden? 3. Ondersteuning in klas of erbuiten? 4. Verantwoordelijkheid school, ouders, CLB? 5. Gedragen beslissingen, belang kind: hoe? 42 14

15 Meer weten? HGD in het Onderwijs (2015) met Vlaams Voorwoord Paarse Vlaamse boek HGW in de klas Samen Sterk: Ouders & School! weblezing Noëlle 43 15