Hersenen en hechting. prof. dr. Patrick Luyten K.U.Leuven Leuvense Adoptie Studie (LAS)

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Hersenen en hechting. prof. dr. Patrick Luyten K.U.Leuven Leuvense Adoptie Studie (LAS)"

Hilde van Dijk
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Hersenen en hechting prof. dr. Patrick Luyten K.U.Leuven Leuvense Adoptie Studie (LAS)

2 Overzicht Vroege Negatieve Levenservaringen (VNL) en ontwikkeling gehechtheid en stressregulatie VNL en stressregulatie bij adoptiekinderen Gehechtheid bij adoptiekinderen, VNL en stressregulatie Hoe ermee om te gaan?

stressregulatie bij adoptiekinderen Gehechtheid bij

3 Team Leuvense Adoptie Studie (LAS) K.U.Leuven: Nicole Vliegen, Sara Casalin, Eileen Tang, Ann-Sofie Viaene, Liesbet Nijssens, Stefan Kempke University College London (UK): Peter Fonagy, Mary Target Yale University (USA): Sidney J. Blatt, Linda Mayes

Viaene, Liesbet Nijssens, Stefan Kempke University College

4 Vroege Negatieve Levenservaringen (VNL) Population attributable fractions (PAFs): Affifi et al. US NCS-R Psychiatrische stoornissen: 22-32% (v) and 20-24% (m) Suïcidaliteit: 16-50% (v) and 21-33% (m) Dube et al. (2001, 2003) 80% suïcidepogingen bij kinderen/adolescenten 64% suïcidepogingen bij volwassenen 56% drugverslaving Chapman et al. (2004) 35% life time depressie 40% recente episode van depressie

5 Dosis-response relatie:* Aantal VNL *Anda, R.F. et al. (2006). The enduring effects of abuse and related adverse experiences in childhood : A convergence of evidence from neurobiology and epidemiology. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci Apr;256(3):

childhood : A convergence of evidence from neurobiology and

6 VNL en stress systeem VNL hangen samen met Verstoring van menselijk stress systeem, vooral Hypothalamus Hypofyse Bijnieras HPA as Leidt tot verstoring van tal van andere systemen o Neurotransmittersystemen (serotonerge, dopaminerge) o Immuunsysteem o Affectregulatiesystemen (vooral pijnsysteem) Kan onomkeerbaar zijn, zeker wanneer in kritische periode (kindertijd-adolescentie) Belang van gen-omgevingscorrelaties/interacties (bv. polymorfisme DRD4)

dopaminerge) o Immuunsysteem o Affectregulatiesystemen (vooral pijnsysteem) Kan onomkeerbaar zijn, zeker wanneer

7 Claes, S. J. (2009). Tijdschrift voor Psychiatrie, 51,

8 Vooral door invloed van VNL op gehechtheidservaringen Er is een intrinsieke band tussen gehechtheidservaringen en stress/affectregulatie Belangrijke verschillen in gehechtheidsstijlen of -dimensies

9 Hoe werkt gehechtheid? Stress/Angst Downregulatie Bedreiging van Emoties Activering van Gehechtheid Proximity seeking

10 Vermijding + Vermijdend (Dismissive) Angstig (Fearful-Avoidant) - + Angst Veilig (Secure) Gepreoccupeerd (Preoccupied) - Figuur 1. 2-dimensioneel attachment model (Bartholomew & Horowitz, 1991) 10

11 Gehechtheidstijlen of dimensies Veilig Gepreoccupeerd/afhankelijk Vermijdend Angstig-vermijdend Gedesorganiseerd Reactieve gehechtheidstoornis 11

12 VNL en adoptie Groeiende tendens om adoptie als succesvolle interventie te beschouwen: Rapid catch-up? (Van Ijzendoorn & Juffer 2006) Aan de andere kant: Verhoogd risico op psychopathologie? (1,5-2,5 x hogere kans, vooral bij ouders met hoge SES!; Tieman et al., 2005) Meer gebruik van geestelijke gezondheidszorg (Van Ijzendoorn & Juffer, 2006) Minder stabiele relaties (Tieman et al. 2006) Relatief stabiele dysfuncties in stress systeem, ook na adoptie

(1,5-2,5 x hogere kans, vooral bij ouders met hoge SES!; Tieman et al.

13 Ontwikkeling Rapid Catch-up Developmental Regression/ Breakdown Biological Children Delayed Catch-up Developmental Stagnation Adoptive Children Tijd

14 Rol van VNL bij adoptie? Aantal recente studies: Gunnar et al. (2001) o Hogere cortisolniveaus 6,5 jaar na adoptie bij Roemeense weeskinderen o Beperkingen: Kleine groep Sterke groeiachterstand -> HPA as dysfunctioneren? Kertes, Gunnar et al. (2008) o Hoger ochtendcortisol, grotere daling in cortisol over de dag bij 164 adoptiekinderen (7-11j) uit diverse regio s o Hing samen met VNL o Is leeftijd bij adoptie proxy van VNL??

Sterke groeiachterstand -> HPA as dysfunctioneren? Kertes, Gunnar et al.

15 Rol van VNL bij adoptie? Van der Vegt et al. (2009a,b,c,d) o VNL gerelateerd met verhoogde kans op psychiatrische stoornissen in volwassenheid bij volwassen geadopteerden o Duidelijk dosis-respons effect o Kans neemt niet af met leeftijd o Ernstige verwaarlozing hangt samen samen met lagere ochtendcortisol en vlakkere cortisolcurve over de dag o Minder ernstige verwaarlozing hangt samen met hoog ochtendcortisol en meer uitgesproken dagcurve

volwassen geadopteerden o Duidelijk dosis-respons effect o Kans neemt niet af met leeftijd o Ernstige

17 Eigen Onderzoek: Belgische ESEMeD data* Table 4. Estimated effects (odds-ratios) of types and disaggregated numbers of childhood adversities on lifetime risk of four classes of DSM- IV/CIDI disorders 1 (n=1043) Mood Anxiety Substance Externalizing Significance Test OR (95 % CI) OR (95 % CI) OR (95 % CI) OR (95 % CI) 2 3 Parent died 0,58 ( ) 0,30 ( ) 0,80 ( ) 0,52 ( ) 0,69 Other parent loss 1,31 ( ) 2,06 ( ) 6,82 ( ) 7,87 ( ) 7.21* Parent mental illness 1,82 ( ) 2,16 ( ) 2,49 ( ) 16,08 ( ) 0,05 Parent substance 2,49 ( ) 1,89 ( ) 0,56 ( ) 25,87 ( ) 0,07 Parent criminal 3,14 ( ) 1,23 ( ) 4,86 ( ) 45,52 ( ) 2,59 Family violence 3,88 ( ) 3,51 ( ) 2,10 ( ) 15,01 ( ) 1,57 Physical abuse 2,70 ( ) 2,60 ( ) 3,16 ( ) 13,94 ( ) 0,01 Sexual abuse 2,07 ( ) 6,23 ( ) 0,64 ( ) 23,51 ( ) 4.19* Physical illness 1,19 ( ) 0,78 ( ) 1,75 ( ) 0,16 ( ) 3,74 Economic adversity 0,79 ( ) 1,25 ( ) 1,01 ( ) 3,11 ( ) 0, χ 2 10=37.0 (p<0.001) χ 2 10=150.3 (p<0.001) χ 2 10=108.0 (p<0.001) χ 2 10=59.8 (p<0.001) Number of family dysfunction adversities ,17 ( ) 0,57 ( ) 0,33 ( ) 0,05 ( ) 1,70 3 0,39 ( ) 0,19 ( ) 0,12 ( ) 0,00 ( ) 1,44 4 0,29 ( ) 0,08 ( ) 0,13 ( ) 0,00 ( ) 0,15 5 0,20 ( ) 0,69 ( ) - 0,00 ( ) χ 2 4=11.7 (p=0.02) χ 2 4=9.3 (p=0.054) χ 2 3=3.2 (p=0.36) χ 2 4=14.2 (p=0.007) Number of other adversities ,25 ( ) 1,88 ( ) 1,43 ( ) 0,03 ( ) 0, ,34 ( ) χ 2 1=1.7 (p=0.19) χ 2 1=0.8 (p=0.36) χ 2 2=5.5 (p=0.066) χ 2 1=1.5 (p=0.23) Luyten, P., Bruffaerts, R., Bonnewyn, A., & Demyttenaere, K. (2011). Vroege negatieve levenservaringen als risicofactoren voor psychische stoornissen doorheen de levensloop. In R. Bruffaerts, A. Bonnewyn & K. Demyttenaere (Eds.), Kan geestelijke gezondheid worden gemeten? Psychische stoornissen bij de Belgische bevolking (pp ). Leuven: Acco.

Significance Test OR (95 % CI) OR (95 % CI) OR (95 % CI) OR (95 % CI) 2 3 Parent died 0,58 (0.30-1.10) 0,30 (0.15-0.58) 0,80 (0.31-2.09) 0,52 (0.14-1.90) 0,69 Other parent loss 1,31 (0.64-2.

18 ESEMeD data* Table 5. Effects of childhood adversities on any disorder by age groups (n=1043) Significance Test OR (95% CI) OR (95% CI) OR (95% CI) Parent died 0,31 ( ) 0,86 ( ) 0,45 ( ) 1,35 Other parent loss 2,60 4,91 ( ) ( ) 1,80 ( ) 0,67 Parent mental illness 2,78 ( ) 2,71 ( ) 1,98 ( ) 0,57 Parent substance 2,96 ( ) 1,94 ( ) 3,67 ( ) 0,69 Parent criminal 4,49 ( ) 1,27 ( ) 2,82 ( ) 1,61 Family violence 3,15 ( ) 4,45 ( ) 6,07 ( ) 0,28 Physical abuse 2,61 ( ) 2,87 ( ) 3,82 ( ) 0,03 Sexual abuse 5,04 ( ) 2,00 ( ) 4,67 ( ) 2,07 Physical illness 0,45 ( ) 1,68 ( ) 0,50 ( ) 2,23 Economic adversity 1,78 ( ) 1,18 ( ) 0,59 ( ) 1, χ 2 10=107.3 (p<0.001) χ 2 10=75.9 (p<0.001) χ 2 10=135.7 (p<0.001) Number of Family Dysfunction adversities 2 0,75 ( ) 0,10 ( ) 0,21 ( ) 6.03* 3 0,17 ( ) 0,10 ( ) 0,11 ( ) 0,07 4 0,31 ( ) 0,04 ( ) 0,03 ( ) 0,97 5 0,09 ( ) 0,15 ( ) 2 6 χ 2 4=4.3 (p=0.37) χ 2 3=15.2 (p=0.002) χ 2 4=17.2 (p=0.002) Number of Other Adversities 2 1,25 ( ) 1,00 ( ) 2,74 ( ) 0,36 3-1,85 ( ) 11,24 ( ) χ 2 1=0.04 (p=0.85) χ 2 2=2.4 (p=0.30) χ 2 2=13.2 (p=0.001) Luyten, P., Bruffaerts, R., Bonnewyn, A., & Demyttenaere, K. (2011). Vroege negatieve levenservaringen als risicofactoren voor psychische stoornissen doorheen de levensloop. In R. Bruffaerts, A. Bonnewyn & K. Demyttenaere (Eds.), Kan geestelijke gezondheid worden gemeten? Psychische stoornissen bij de Belgische bevolking (pp ). Leuven: Acco.

43) 0,57 Parent substance 2,96 (1.01-8.65) 1,94 (0.84-4.45) 3,67 (1.75-7.67) 0,69 Parent criminal 4,49 (2.08-9.70) 1,27 (0.49-3.31) 2,82 (1.16-6.84) 1,61 Family violence 3,15 (1.36-7.34) 4,45 (2.30-8.

19 Conclusies? Relatief weinig studies Maar lijken consistent te wijzen op afwijkingen in stress systeem Maar deze lijken vooral gerelateerd met vroege negatieve levenservaringen Kwetsbaarheid betekent niet noodzakelijk problemen => Beschermende factoren!

20 Gehechtheid na Adoptie Er lijkt gedeeltelijke catch-up te zijn Sterk gebrek aan degelijke studies met lange-termijn follow-up Wellicht ook belang van interactie Kind-factoren (bv. vroege negatieve levenservaringen, temperament) (Kertes et al., 2009) Ouder-factoren (bv. gehechtheid) (Steele et al. 2008) Op gehechtheid gebaseerde interventies verbeteren zowel gehechtheid als stress reacties (n=4 studies)

vroege negatieve levenservaringen, temperament) (Kertes et al., 2009) Ouder-factoren (bv.

21 Van den Dries et al Children and Youth Services, 31,

22 Van den Dries et al Children and Youth Services, 31,

23 3 Aantal latere psychologische problemen Jonger dan 24m bij aankomst Ouder dan 24m bij aankomst Tang, E., Vliegen, N., & Luyten, P. (in press). Een verkennende studie naar kwetsbaarheid en veerkracht bij Vlaamse adoptiegezinnen. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, Kinderpsychiatrie en Klinische Kinderpsychologie.

24 Tang, E., Vliegen, N., & Luyten, P. (in press). Een verkennende studie naar kwetsbaarheid en veerkracht bij Vlaamse adoptiegezinnen. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, Kinderpsychiatrie en Klinische Kinderpsychologie.

25 Voorzichtigheid Geboden!! Relatief weinig studies Gemiddelde resultaten Inconsistente resultaten Groep van oudere adoptiekinderen is moeilijk te vergelijken met huidige groep Wat met kinderen die na recente adoptieverdragen zijn geadopteerd?

26 Leuvense Adoptie Studie (LAS) Studie van adoptieouders en adoptiekinderen Internationale adoptie Eerste adoptiekind Meetmomenten: Voor komst van adoptiekind Ongeveer twee weken na komst adoptiekind Na 6 maanden Na 1 jaar Dan elk jaar

27 VNL, gehechtheid en adoptie Wat kunnen we voorlopig concluderen?

28 Hoe Veerkracht Bevorderen? Zorg voor veilige gehechtheidcontext van waaruit kind wereld kan gaan exploreren (=secure base, veilige basis) Veilige gehechtheidsbasis betekent Veilige haven om naar terug te keren (safe haven) én Het aanmoedigen van exploratie, vertrouwen in eigen capaciteiten/autonomie

29 Hoe Veerkracht Bevorderen? Zorg voor reflectieve of mentaliserende context Focus op wat kind denkt, voelt, wil, verlangt, vreest, eerder dan puur op gedrag Vermijd hypomentaliseren maar ook hypermentaliseren: goede ouders zijn goed-genoeg ouders ( good-enough )

30 Sensitivity to others state of mind Á M Kovács et al. Science 2010;330:

32 Ball Not There Ball Not There Both infant and the Smurf believes that the ball is there Infant knows ball is not there But Smurf believes it should be there Neither infant nor the smurf believe that ball is there Neither infant nor The Smurf believe that the ball should be there The two key conditions in Smurf Study: Infant of 7 months considers what agent (Smurf) believes about the status of ball Á Published M Kovács by AAAS et al. Science 2010;330:

33 Reflectief functioneren en ernstige persoonlijkheidsproblematiek (Fonagy et al. 1996) Hoog RF Laag RF 88.2% Geen Misbruik 83.3% Misbruik 11.8% 83.3% 96.6% 16.7% 3.4% 16.7% Likelihood ratio: Chi-squared=8.67, df=1, p<.004

34 Dank voor de aandacht!!

Vergelijkbare documenten

1. Inleiding. 2. Centrale thema s in de adoptiestudie

1. Inleiding. 2. Centrale thema s in de adoptiestudie Titel: De Leuvense AdoptieStudie (LAS) Auteurs: Femke Permentier, Nicole Vliegen, Patrick Luyten, Sara Casalin, Eileen Tang, Liesbet Nijssens, Stefan Kempke 1. Inleiding Internationaal is er al heel wat