op het latere leven Anja Huizink Vrij Universiteit Amsterdam Radboud Universiteit Nijmegen

Transcriptie

1 De gevolgen van prenatale stress op het latere leven Anja Huizink Vrij Universiteit Amsterdam Radboud Universiteit Nijmegen

2 De ontwikkeling begint prenataal

3 Dierstudies: prenatale stress Programmerend effect van prenatale stress in de foetale periode Gedrag - Vaker angstig gedrag - Minder exploratief gedrag - Hyperactiviteit - Kortere aandachtsduur Hormonen - Overactiviteit van de HPA as - Veranderingen in testosteron spiegels Huizink AC, et al. (2004). Prenatal stress and risk for psychopathology: specific effects or induction of general susceptibility? Psychological Bulletin, 130(1):

4 Stressoren Dierstudies: Precies beschreven vorm van toegediende stress Informatie over timing beschikbaar/ controleerbaar Humane studies: Zelf-gerapporteerde stressoren: vragenlijsten/interviews Timing (start( startpunt): informatie wel beschikbaar bij blootstelling aan rampen

5 Humane studies: prenatale stress Vergelijkbare resulaten na zelf-gerapporteerde stressors tijdens zwangerschap: - Meer aandachtsproblemen - Hyperactiviteit - Emotionele problemen bij babies/kinderen Van den Bergh et al., 2004; Gutteling et al., 2005; Huizink et al., 2002, 2003; O Connor O et al., 2002 Na blootstelling aan stress door rampen in utero: depressieve symptomen, schizofrene episodes, hyperactiviteit, antisociaal gedrag Meijer, 1985; Huttunen et al., 1994; van Os & Selten,, 1998; Watson et al., 1999

6 Zwangerschapsangst Zorgen over ongeboren kind Angst voor bevalling Huizink et al. (2004) Is pregnancy anxiety a distinctive syndrome? Early Hum Dev; 79(2):81-91.

7 Eerste studies Prenatale Stress & Ontwikkeling Huizink et al. J Child Psychol Psychiatry Sep;44(6):810 ;44(6): Prenatale Stress & Temperament: Huizink et al. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry Sep;41(9):1078 ;41(9):

8 Mechanisme: van Moeder naar Foetus Mother Placenta Fetus Adrenal 11ß-HSD cortisone Hippocampus Amygdala cortisol GR? CRH? Pituitary ACTH pcrh Hypothalamus CRH Hypothalamus CRH Uteroplacental blood flow Pituitary ACTH Stress Sympathetic nervous system (nor)adrenalin Adrenal cortisol

9 Tsjernobyl 26 April, 1986

10 Doel van de studie Onderzoeken wat het potentieel schadelijke effect is van in utero blootstelling aan Tsjernobyl ramp en maternale angst die daarmee geassocieerd is m.b.t.: - Emotionele en gedragsproblemen - Hormoon levels (cortisol,, testosteron) Waargenomen bij 14 jarige Finse adolescenten

11 Participanten cohort van Kaprio,, Rose, Pulkkinen 419 Finse tweelingparen, geboren in Ingedeeld in: - Blootgesteld aan Tsjernobyl in utero : n=232 - Niet-blootgesteld blootgesteld: n=572 Op 14 jarige leeftijd: Gedrag: gestructureerd interview (C-SSAGA SSAGA-A): A): lifetime DSM-III III-R diagnoses Hormonen: testosteron & cortisol in speeksel

12 Resultaten: Gedrag- I % * Exposed 10 5 * Non-exposed * p <.05 0 depressive symptom(s) MDD ADHD symptom(s) ADHD

13 Resultaten: Gedrag - II % * 25 * Exposed, 2nd trim Non-exposed 10 5 * p < depressive symptom(s) ADHD symptom(s) Huizink et al. (2007). Acta Psychiatrica Scandinavica, 116(6):438-46

14 Resultaten: Hormonen - I 9 * nmol/l Exposed, 2nd trim Non-exposed * p < cortisol Huizink et al. (2008). Journal of Epidemiology and Community Health, 62(4):e5

15 Resultaten: Hormonen - II 0,1 nmol/l * 0,05 Exposed, 2nd trim Non-exposed * p < testosterone, girls

16 Tweede trimester Differentatie limbisch systeem: Amygdala,, hippocampus Toename dichtheid serotonine receptoren Verstoring van dit proces kan affectieve problemen verklaren en verandering in HPA as functioneren

17 Assumptie Een belangrijke onderliggende assumptie van deze studies: Tsjernobyl ramp heeft stress/angst veroorzaakt bij Finse zwangeren - We hebben geen subjectieve stress metingen - Onwaarschijnlijk dat blootstelling aan straling een direct effect had op ontwikkeling van de tweelingen (Auvinen( et al, 2001) Auvinen A, et al (2001). Chernobyl fallout and outcome of pregnancy in Finland. Environ Health Perspect 2001;109: Maar: stralingseffect kunnen we niet uitsluiten!

18 Conclusies Prenatale blootstelling aan angst/stress hangt samen met ADOLESCENTIE - Depressieve symptomen - ADHD symptomen - Hormonale veranderingen Resulaten geven hiermee enige evidentie voor: Prenatale programmering

19 Nieuwe studie Stress-reductie reductie interventies testen: - Leidt het echt tot stress vermindering? - Leidt stress vermindering tot gunstigere uitkomsten? Start: : eind 2011/begin 2012

20 Contact

21 Mechanisme: HPA as