Handboek Estate Planning Bijzonder Deel... Voorwoord... De auteurs... Verkrijgingen door de langstlevende echtgenoot via huwelijkcontract...

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Handboek Estate Planning Bijzonder Deel Voorwoord De auteurs i iii v DEEL 1 ALGEMEEN KADER DER HUWELIJKSVOORDELEN Alain Verbeke Hoofdstuk I Verkrijgingen door de langstlevende echtgenoot via huwelijkcontract Hoofdstuk II Huwelijksvoordelen, twee opvattingen Afdeling 1. Meerderheid Afdeling 2. Kritiek Wettekst en rechtszekerheid Verbod van analogie Twee cumulatieve criteria Fiscaal Afdeling 3. Falsificatie van de kritiek Stelsel van gemeenschap vs. Gemeenschappelijk vermogen Overlevingsrechten Verbod van analogische interpretatie Toepassing van het gemene verbintenissen- en contractenrecht Afdeling 4. Schema van het boek Hoofdstuk III Internationale tendensen Afdeling 1. Civiel Afdeling 2. Fiscaal Hoofdstuk IV Huwelijksvoordelen, civiel Afdeling 1. Aanwinsten Afdeling 2. Objectieve wettelijke kwalificatie Afdeling 3. Essentie van huwelijksvermogensrecht: algemeen beginsel 21 Afdeling 4. Twee rechtvaardigingsgronden vii

2 Afdeling 5. Eerste nuancering, omwille van de aard der goederen: artikel 1464 BW Afdeling 6. Tweede nuancering, omwille van het uitgestelde erfrecht: artikel 1465 BW Afdeling 7. Volkomen en onvolkomen huwelijksvoordelen Afdeling 8. Drie stappen -vuistregel Hoofdstuk V Huwelijksvoordelen, Fiscaal Afdeling 1. Belastbaarheid van een volkomen huwelijksvoordeel Afdeling 2. Belastbaarheid van een onvolkomen huwelijksvoordeel Artikel 5 W. Succ Artikel 7 W. Succ Artikel 2 W.Succ Hoofdstuk VI Samenvattend Afdeling 1. Civiel Afdeling 2. Fiscaal Afdeling 3. Vervolg Noten DEEL 2 DE STERFHUISCLAUSULE. CIVIELRECHTELIJKE ASPECTEN Renate Barbaix Hoofdstuk I Inleiding Hoofdstuk II Het sterfhuisbeding: definitie en constitutieve elementen 43 Afdeling 1. Een verdelingsbeding Afdeling 2. (On)voorwaardelijkheid Afdeling 3. Eenzijdig wederkerig Hoofdstuk III Civielrechtelijke beoordeling van het sterfhuisbeding: gangbare (oude en nieuwe) opvattingen Afdeling 1. Het sterfhuisbeding in het oude recht? Afdeling 2. Het sterfhuisbeding vandaag. (N)iets nieuws onder de zon? 48 Afdeling 3. Eerste vaststelling en structuur van het betoog Hoofdstuk IV De geldigheid van het sterfhuisbeding Afdeling 1. Gangbare opvattingen in het oude recht viii

3 Afdeling 2. Het huidige recht: gegronde twijfel? De (oude en nieuwe) tekst van de wet en de parlementaire voorbereiding A. Wet en wetsgeschiedenis B. Draagwijdte en betekenis? C. Beoordeling? De onverenigbaarheid met de essentie van het stelsel en de solidariteit tussen de echtgenoten? Het verbod op leonische bedingen Afdeling 3. Tussenconclusie: geldigheid van het sterfhuisbeding Hoofdstuk V De kwalificatie van het sterfhuisbeding: theorie van de huwelijksvoordelen? Afdeling 1. De wettelijke bouwstenen: artikel 1458, 1464 en 1465 BW Huwelijksvoordelen sensu stricto: definitie en verschijningsvormen Huwelijksvoordelen sensu stricto: kwalificatie Draagwijdte en gevolgen van de (her)kwalificatie Tussenconclusie Afdeling 2. Het stilzwijgen van de wet. Op naar een (ruime) theorie van de huwelijksvoordelen? Artikel 1458, 1464 en 1465 BW als uitzonderingsbepalingen A. Het sterfhuisbeding KAN geen huwelijksvoordeel zijn (De wederkerigheid en) het aleatorisch karakter van het voordeel als essentieel bestanddeel van een huwelijksvoordeel? Het arrest van het Hof van Cassatie 23 november 2001 en de theorie van de overlevingsrechten B. Het sterfhuisbeding MAG geen huwelijksvoordeel zijn Het gebrek aan een uitdrukkelijke wettelijke regeling De reserve van de kinderen Artikel 1458, 1464 en 1465 BW als de verbijzondering van de theorie van de huwelijksvoordelen Tussenconclusie Afdeling 3. Besluit Noten DEEL 3 DE STERFHUISCLAUSULE. FISCALE ASPECTEN Nicolas Geelhand de Merxem Hoofdstuk I Inleiding Afdeling 1. De dubbele doelstelling Afdeling 2. De keuze van de minst belaste weg ix

4 Afdeling 3. Geen (successie)belasting zonder wet of decreet Afdeling 4. De restrictieve interpretatie van de fiscale wet Afdeling 5. Het fiscaal recht volgt het burgerlijk recht Afdeling 6. De verschillende varianten van sterfhuisclausule Hoofdstuk II De fiscale aspecten van de sterfhuisclausule Afdeling 1. De principes inzake het al dan niet aanrekenen van het huwelijksvoordeel op het beschikbaar deel en de twee soorten verschuivingen van niet-aanwinsten De terminaal zieke echtgenoot heeft geen afstammelingen De terminaal zieke echtgenoot heeft enkel gemeenschappelijke afstammelingen en het gemeenschappelijk vermogen bevat enkel aanwinsten De terminaal zieke echtgenoot heeft enkel gemeenschappelijke afstammelingen en het gemeenschappelijk vermogen bevat nietaanwinsten van de terminaal zieke echtgenoot die voor meer dan de helft worden toebedeeld of vooruitgemaakt aan de niet-terminaal zieke echtgenoot De terminaal zieke echtgenoot heeft niet-gemeenschappelijke afstammelingen Precisering inzake de niet-aanwinsten Afdeling 2. De sterfhuisclausule is een niet op het beschikbaar deel aan te rekenen en derhalve een niet-inkortbaar huwelijksvoordeel De (ontstentenis van) wettelijke grondslag om successierechten te heffen A. Artikel 1-2 Wetboek Successierechten B. Artikel 5 Wetboek Successierechten C. Artikel 2 (contractuele erfstelling), 4, 3 en 7 Wetboek Successierechten D. Besluit De gevolgen van de ontstentenis van wettelijke grondslag om te heffen A. Bij het overlijden van de (terminaal zieke) echtgenoot B. Bij het overlijden van de niet-terminaal zieke (langstlevende echtgenoot) C. Vergelijking met andere hypothesen D. Conclusie Het gevaarlijke karakter van de sterfhuisclausule op fiscaal vlak Het gebruik van de sterfhuisclausule in extremis Veinzing en rechtsmisbruik Vangnet en combinatie van technieken x

5 Afdeling 3. De sterfhuisclausule is (deels) een op het beschikbaar deel aan te rekenen en derhalve mogelijks een inkortbaar huwelijksvoordeel Aanrekening op het beschikbaar deel en inkorting De (ontstentenis van) wettelijke grondslag om te heffen A. De vordering tot inkorting kan niet worden ingesteld of kan wel worden ingesteld, maar wordt niet daadwerkelijk ingesteld De artikelen 1-2 Wetboek Successierechten Artikel 2 Wetboek Successierechten (contractuele erfstelling) Artikel 5 Wetboek Successierechten Artikel 7 Burgerlijk Wetboek Artikel 4, 3 Wetboek Successierechten Besluit B. De vordering tot inkorting kan worden ingesteld en wordt ook daadwerkelijk ingesteld De gevolgen van de ontstentenis van wettelijke heffingsgrondslag. 166 A. Het gevaarlijke karakter van de sterfhuisclausule op fiscaal vlak Het gebruik van de sterfhuisclausule in extremis Veinzing en rechtsmisbruik Vangnet en combinatie van technieken De geruisloze verschuivingen Afdeling 4. Besluit Afdeling 5. Wetswijziging en gevolgen daarvan De mogelijke wijzigingen De gevolgen van de aanpassing van artikel 5 Wetboek Successierechten A. Voor de toekomst B. Voor het heden C. Voor het verleden De gevolgen van de andere mogelijke aanpassingen De gevolgen van de schrapping van artikel 5 Wetboek Successierechten Hoofdstuk III Besluit Bibliografie Sterfhuisclausule Noten DEEL 4 HET FINAAL VERREKENBEDING. CIVIELRECHTELIJKE ASPECTEN Nicolas Geelhand de Merxem Hoofdstuk I Inleiding xi

6 Hoofdstuk II De omschrijving van het verrekenbeding in stelsels van scheiding van goederen met verrekenbeding Hoofdstuk III De geldigheid van het verrekenbeding in stelsels van scheiding van goederen met verrekenbeding Afdeling 1. De voorafgaande vraag van het referentiekader Afdeling 2. De rechtsgeldigheid van het verrekenbeding naar Belgisch recht Hoofdstuk IV De kwalificatie van het verrekenbeding in het stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten 215 Afdeling 1. De historiek Afdeling 2. De rechtsvergelijking het Franse recht en het Luxemburgse recht Frankrijk Groothertogdom Luxemburg Afdeling 3. De huidige stand van zaken inzake de kwalificatie als huwelijksvoordeel Afdeling 4. De argumenten van de tegenstanders van de kwalificatie van het verrekenbeding als huwelijksvoordeel Het tekstargument Het verbod van analogische toepassing Het onderscheid tussen de lege ferenda en de lege lata De wil van de wetgever De koppeling aan de notie gemeenschappelijk vermogen De filosofie van de te onderscheiden huwelijksvermogensstelsels De tegenstrijdigheid De afbakening De ontstentenis van ongelijke behandeling De rechtspraak en de rechtsleer hebben geen rechtscheppende functie Een analogische toepassing van de leer van de huwelijksvoordelen in stelsels van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten raakt aan de reserve, wat van openbare orde zoniet van dwingend recht is De rechtszekerheid, de veiligheid, de wil van de partijen en de eenvoud De beperkte draagwijdte van het mijlpaalarrest van het hof van beroep te Antwerpen van 5 oktober De beperkte draagwijdte van de besluiten van het Comité voor Studie en Wetgeving (CSW) Het gebrek aan unanimiteit in de rechtsleer xii

7 16. De clausules worden om (louter) fiscale redenen opgenomen in het huwelijkscontract Afdeling 5. De bezwaren tegen de minderheidsopvatting Afdeling 6. Conclusie Hoofdstuk V De kwalificatie huwelijksvoordeel en de nietaanwinsten Afdeling 1. Aanwinsten en niet-aanwinsten - omschrijving Afdeling 2. Aanwinsten en niet-aanwinsten bewijslast Afdeling 3. De verrekening van niet-aanwinsten en de kwalificatie huwelijksvoordeel Hoofdstuk VI De kwalificatie van het surplus Hoofdstuk VII Besluit Noten DEEL 5 HET FINAAL VERREKENBEDING. FISCALE ASPECTEN Nicolas Geelhand de Merxem Hoofdstuk I Inleiding Afdeling 1. De dubbele doelstelling Afdeling 2. De keuze van de minst belaste weg Afdeling 3. Geen (successie)belasting zonder wet of decreet Afdeling 4. Het fiscaal recht volgt het burgerlijk recht Afdeling 5. De verschillende varianten van finaal verrekenbeding Hoofdstuk II De fiscale aspecten van het finaal verrekenbeding Afdeling 1. De fiscale aspecten van het finaal verrekenbeding als huwelijksvoordeel De principes inzake het al dan niet aanrekenen van het huwelijksvoordeel op het beschikbaar deel van de nalatenschap en de verschuiving van niet aanwinsten Het (optioneel) finaal verrekenbeding 50/50 met betrekking tot de aanwinsten A. Omschrijving B. De (ontstentenis van) wettelijke grondslag om successierechten te heffen Artikel 1-2 Wetboek Successierechten Artikel 5 Wetboek Successierechten xiii

8 3. De artikelen 2 (contractuele erfstelling), 4, 3 en 7 Wetboek Successierechten C. De gevolgen van de ontstentenis van wettelijke heffingsgrondslag inzake de vordering van de langstlevende echtgenoot D. Het gevaarlijke karakter van het finaal verrekenbeding 50/50 met betrekking tot de aanwinsten op fiscaal vlak E. Het gebruik van het finaal verrekenbeding 50/50 met betrekking tot de aanwinsten in extremis F. Veinzing en rechtsmisbruik G. Andere fiscale aandachtspunten De aanrekening van de verrekenschuld De fictiebepalingen De overdrachtsbelasting De buitenlandse situs-goederen en het recht van overgang. 322 H. Het finaal verrekenbeding 50/50 als fiscaal vangnet Het (optioneel) finaal verrekenbeding 50/50 met betrekking tot alle goederen (aanwinsten en niet-aanwinsten) A. Omschrijving B. De( ontstentenis van) wettelijke grondslag om successierechten te heffen Artikel 1-2 Wetboek Successierechten Artikel 5 Wetboek Successierechten Artikel 2 Wetboek successierechten (contractuele erfstelling) Artikel 4, 3 Vlaams Wetboek successierechten Artikel 7 Wetboek successierechten Artikel 1-2 Wetboek Successierechten (inkorting) C. De gevolgen van de ontstentenis van wettelijke heffingsgrondslag inzake de vordering van de langstlevende echtgenoot D. Het gevaarlijke karakter van het finaal verrekenbeding 50/50 op fiscaal vlak E. Het gebruik van het finaal verrekenbeding 50/50 in extremis F. Veinzing en rechtsmisbruik G. Andere fiscale aandachtspunten H. Het finaal verrekenbeding 50/50 als vangnet Het (optioneel) finaal verrekenbeding 0/ A. Omschrijving B. De( ontstentenis van) wettelijke grondslag om successierechten te heffen Artikel 1-2 Wetboek Successierechten Artikel 5 Wetboek Successierechten Artikel 2 Wetboek successierechten (contractuele erfstelling) Artikel 4, 3 Vlaams Wetboek successierechten Artikel 7 Wetboek successierechten Artikel 1-2 Wetboek Successierechten (inkorting) xiv

9 C. De gevolgen van de ontstentenis van wettelijke heffingsgrondslag inzake de vordering van de langstlevende echtgenoot D. Het gevaarlijke karakter van het alsofbeding op fiscaal vlak E. Het gebruik van het verrekenbeding in extremis F. Veinzing en rechtsmisbruik G. Andere fiscale aandachtspunten H. Het finaal verrekenbeding 0/100 als vangnet I. Het fiscaal verrekenbeding 0/100 in combinatie met andere technieken Besluit Wetswijziging en de gevolgen daarvan Afdeling 2. De fiscale aftrekbaarheid van de verrekenschuld Het noodzakelijke karakter van de fiscale aftrekbaarheid van de verrekenschuld De fiscale aftrekbaarheid van de verrekenschuld in het algemeen A. Het bestaan van de schuld B. De omvang van de verrekenschuld Finaal verrekenbeding 50/50 met betrekking tot de aanwinsten Finaal verrekenbeding 50/50 met betrekking tot alle goederen (aanwinsten en niet-aanwinsten) Finaal verrekenbeding 0/100 met betrekking tot alle goederen (aanwinsten en niet-aanwinsten) De fiscale aftrekbaarheid van de verrekenschuld in het bijzonder: artikel 33 Wetboek Successierechten A. De verrekenschuld in samenlezing met artikel 33 Wetboek Successierechten in het algemeen De tekst van de wet, de parlementaire voorbereiding, de ratio legis en de administratieve circulaire Verrekenschulden zijn geen schulden in de zin van artikel 33 Wetboek Successierechten deze wetsbepaling is niet aan de orde Artikel 33 Wetboek Successierechten moet restrictief worden geïnterpreteerd B. De toepassingsvoorwaarden van artikel 33 Wetboek Successierechten C. Tussenbesluit: de contradictie tussen letter en geest D. De echtheid van de schuld Het criterium en de beoordelaar De toepassing van het criterium t.a.v. de verrekenschuld Besluit Afdeling 3. Besluit Hoofdstuk III Besluit Noten xv