Intrusies van autobiografische herinneringen bij personen die emotionele mishandeling rapporteren in hun jeugd

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Intrusies van autobiografische herinneringen bij personen die emotionele mishandeling rapporteren in hun jeugd"

Transcriptie

1 Accepted but Unedited version Intrusies van autobiografische herinneringen bij personen die emotionele mishandeling rapporteren in hun jeugd Anne-Laura van Harmelen, Bernet M. Elzinga, Rogier A. Kievit, Philip Spinhoven. 1 Instituut Psychologie, Universiteit Leiden, Pieter de la Court Gebouw. Wassenaarseweg 52, 2333 AK Leiden. Telefoon nr: +31 (0) harmelenavan@fsw.leidenuniv.nl 2 Afdeling Psychiatie, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden, Nederland 3 Afdeling Methodenleer, Universiteit van Amsterdam, Amsterdam, Nederland. Citation: European Journal of Psychotraumatology 2011, 2: DOI: /ejpt.v2i Emotionele mishandeling in de kindertijd betreft gedrag waarbij de verzorger het kind verbale bedreigt of uitscheldt, kleineert, denigreert of tot zondebok maakt (APSAC, 1995; Baker, 2009; Gilbert, 2009; Glaser, 2002). Naast psychische mishandeling, omvat emotionele mishandeling ook emotionele verwaarlozing (bijvoorbeeld: negeren van het kind, voortrekken van andere kinderen, geen aandacht of emotionele steun geven aan het kind). Hierdoor krijgt het kind expliciet negatieve cognities over zichzelf aangeleverd (bijvoorbeeld: je bent niets waard ). Dit versterkt de ontwikkeling van een negatief zelfbeeld bij deze kinderen (zie Beck, 2008; Rohner, 2004; Rose & Abramson, 1992; Alloy, Abramson, Smith, Gibb, & Neeren, 2006; Gibb, 2002). Een dergelijk negatief zelfbeeld kan tot in de volwassenheid een rol blijven spelen, zelfs meer dan 20 jaar nadat de mishandeling heeft plaats gevonden (van Harmelen et al., 2010). Een gevolg hiervan is dat mensen die in hun jeugd emotionele kindermishandeling hebben meegemaakt een verhoogd risico hebben om een depressie en/of angststoornis te ontwikkelen (Spinhoven et al., 2010). Mogelijk wordt dit verhoogde risico op angst en depressieve klachten verklaard door het negatieve zelfbeeld dat deze mensen hebben (Gibb, Wheeler, Alloy & Abramson, 2001; van Harmelen et al., 2010; Wright, Crawford & Del Castillo, 2009). Een manier om met de negatieve herinneringen en gedachten met betrekking tot emotionele mishandeling om te gaan is te proberen om deze vervelende gedachten

2 te vermijden. Na verloop van tijd zou deze strategie over kunnen gaan in een algemene strategie om negatieve herinneringen en ervaringen te vermijden, ook als deze niet aan de emotionele kindermishandeling gerelateerd zijn. Dit blijkt uit het feit dat volwassenen die aangeven in hun jeugd emotioneel mishandeld te zijn geweest een meer vermijdende verwerkingsstijl hebben, waarbij inhibitie strategieën zoals het onderdrukken van gedachten, worden ingezet om gedachten aan negatieve ervaringen en herinneringen te vermijden (Krause, Mendelson & Lynch, 2003). Helaas blijkt dat het onderdrukken van gedachten juist contraproductief werkt; men gaat paradoxaal genoeg juist meer aan de negatieve ervaringen denken (Wegner, Schneider, Carter, & White, 1987; Wenzlaff & Wegner, 2000). Het ongewild opkomen van herinneringen worden ook wel gedachten intrusies genoemd, en deze intrusies ontstaan onmiddellijk, of een tijdje na de poging om gedachten te onderdrukken (Wenzlaff & Wegner, 2000). Tot nu toe gebruikten onderzoekers vragenlijsten om de gevolgen van gedachten onderdrukking te onderzoeken bij personen die in hun jeugd emotioneel mishandeld zijn geweest (bijv. Krause et al., 2003; Reddy, Picket & Orcutt, 2006). Hierdoor is het nog niet duidelijk of het onderdrukken van een gedachte ook daadwerkelijk tot meer intrusies van autobiografische ervaringen leidt bij personen die in hun jeugd emotioneel mishandeld zijn geweest. In deze studie onderzochten we het aantal intrusies dat men ontwikkelt ten aanzien van positieve en negatieve ervaringen. Daarbij vergeleken we personen die aangaven in hun jeugd milde, matige, of ernstige emotionele kindermishandeling te hebben meegemaakt, met personen die aangeven niet te zijn mishandeld in hun jeugd (totaal N=83). Hierbij hebben we gebruik gemaakt van een computertaak waarbij onderzoeksdeelnemers werden geïnstrueerd om hun meest negatieve ervaring van de afgelopen twee jaar op te schrijven. Vervolgens vroegen we de deelnemers gedurende 3 minuten hun gedachten aan deze negatieve ervaring onderdrukken ( de onderdrukkings fase ). Wanneer de deelnemers toch aan de ervaring dachten (een intrusie hadden), werd men gevraagd om op een computerknop te drukken. Na deze fase vroegen we deelnemers om gedurende 3 minuten hun gedachten de vrije loop te laten; ze mochten aan alles denken, ook aan de negatieve ervaring ( de expressie fase ). Ook in deze fase vroegen we de deelnemers om op een computerknop te drukken als ze aan de ervaring dachten. Hierna werd het experiment herhaald met de positieve ervaring. De volgorde van de negatieve en positieve herinneringsfases in dit

3 experiment was gebalanceerd; de helft van de deelnemers begon dit experiment met de negatieve ervaring en de andere helft begon met de positieve ervaring. We vonden geen groepsverschillen wanneer personen geïnstrueerd werden om hun positieve en negatieve herinneringen te onderdrukken (zie Figuur 1). Echter, wanneer de instructie om herinneringen te onderdrukken werd losgelaten, en men hun gedachten de vrije loop mocht laten, rapporteerden de deelnemers die aangaven milde of matige emotionele, of geen kindermishandeling te hebben meegemaakt, minder intrusies dan de deelnemers die aangeven ernstige emotionele mishandeling te hebben meegemaakt. Dit was het geval voor zowel positieve als negatieve ervaringen. Ten slotte vonden we dat het aantal intrusies dat alle deelnemers rapporteerden van negatieve ervaringen, sterk gecorreleerd was met de ernst van de verschillende psychische klachten, zoals depressiviteit en angst klachten. Een mogelijke verklaring voor onze bevindingen is dat de groep personen die ernstige emotionele kindermishandeling in hun jeugd rapporteren aanhoudend intrusies hebben in reactie op emotionele (zowel positieve als negatieve) ervaringen. Mogelijk hebben deze personen meer tijd nodig voor het verwerken van deze ervaringen, en daarom langer last van intrusies van deze ervaringen. Een andere verklaring zou kunnen zijn dat de groep deelnemers die ernstige emotionele kindermishandeling rapporteren minder succesvol zijn in het reguleren van hun gedachten. Ten slotte zou het kunnen dat deze personen hun gedachten aan de emotionele herinneringen blijven onderdrukken, zelfs als ze worden geïnstrueerd te stoppen. Een belangrijke verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat personen die emotionele mishandeling hebben meegemaakt in hun jeugd verschillende negatieve associaties ten opzichte van zichzelf hebben ontwikkeld (van Harmelen et al., 2010). Onderzoek heeft aangetoond dat personen die extreem zelfkritisch zijn, intrusies kunnen ervaren als persoonlijk falen ( het lukt me niet om ergens anders aan te denken ). Deze negatieve interpretatie kan ervoor zorgen dat personen hun gedachten blijven trachten te onderdrukken, wat paradoxaal genoeg juist kan leiden tot een verhoging van het aantal intrusies (Kelly & Kahn, 1994; Wenzlaff & Wegner, 2000). Meer intrusies van een negatieve ervaring of gedachte kan samengaan met meer psychische klachten (Dalgleish & Yiend, 2006; Kashdan, et al., 2006; Krause, 2003). Om deze reden is het belangrijk dat therapeuten die werken met personen die aangeven emotionele kindermishandeling te hebben meegemaakt, hun patienten effectieve manieren van cognitieve controle aanleren. Verhoogde cognitieve controle, bijvoorbeeld

4 door middel van afleidings strategieen, of interventies gebaseerd op verwerking en acceptatie van deze negatieve ervaringen, zou kunnen leiden tot meer succesvolle gedachte onderdrukking, minder intrusies, en vervolgens minder psychische klachten (Wenzlaff & Wegner, 2000). Samenvattend gesteld vonden we in deze studie dat wanneer de instructie om herinneringen te onderdrukken werd losgelaten, deelnemers die aangeven milde of matige emotionele, of geen kindermishandeling te hebben meegemaakt, minder intrusies rapporteren vergeleken met personen die ernstige emotionele kindermishandeling rapporteren in hun jeugd. Daarbij vonden we dat het aantal intrusies dat deelnemers rapporteerden van negatieve ervaringen sterk gecorreleerd is met psychiatrische klachten. Deze studie geeft inzicht in de negatieve consequenties van ernstige emotionele kindermishandeling. Daarnaast verleent onze studie een eerste inzage in de mogelijke cognitieve mechanismen die ten grondslag zouden kunnen liggen aan deze negatieve gevolgen. Ten slotte suggereert onze studie mogelijke paden voor succesvolle therapeutische interventies.

5 Referenties Alloy, L. B., Abramson, L. Y., Smith, J. M., Gibb, B. E., & Neeren, A. M. (2006). Role of parenting and maltreatment histories in unipolar and bipolar mood disorders: Mediation by cognitive vulnerability to depression. Clinical Child and Family Psychology Review, 9, APSAC (1995). Psychosocial evaluation of suspected psychological maltreatment in children and adolescents. Practice Guidelines: American Professional Society on the Abuse of Children. Baker, A. J. L. (2009). Adult recall of childhood psychological maltreatment: Definitional strategies and challenges. Children and Youth Services Review, 31, Beck, A. T. (2008). The evolution of the cognitive model of depression and its neurobiological correlates. American Journal of Psychiatry, 165, Dalgleish, T., Yiend, J., Schweizer, S., & Dunn, B. D. (2009). Ironic effects of emotion suppression when recounting distressing memories. Emotion, 9(5), Gibb, B. E. (2002). Childhood maltreatment and negative cognitive styles - A quantitative and qualitative review. Clinical Psychology Review, 22, Gibb, B. E., Wheeler, R., Alloy, L. B., & Abramson, L. Y. (2001). Emotional, physical, and sexual maltreatment in childhood versus adolescence and personality dysfunction in young adulthood. Journal of Personality Disorders, 15,

6 Gilbert, R., Widom C.S., Browne, K., Fergusson, D., Webb, E., Janson, S. (2009). Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. Lancet, 373, Glaser, D. (2002). Emotional abuse and neglect (psychological maltreatment): a conceptual framework. Child Abuse & Neglect, 26, Kashdan, T. B., Barrios, V., Forsyth, J. P., & Steger, M. F. (2006). Experiential avoidance as a generalized psychological vulnerability: Comparisons with coping and emotion regulation strategies. Behaviour Research and Therapy, 44, Krause, E. D., Mendelson, T., & Lynch, T. R. (2003). Childhood emotional invalidation and adult psychological distress: the mediating role of emotional inhibition. Child Abuse & Neglect, 27, Reddy, M.K., Picket, S.M., & Orcutt, H.K. (2006). Experiential avoidance as a mediator in the relationship between psychological abuse and current mental health symptoms in college students. Journal of Emotional Abuse, 6, Rohner, R. P. (2004). The parental "acceptance-rejection syndrome": universal correlates of perceived rejection. American Psychologist, 59, Rohner, R. P. (2008). Introduction: Parental Acceptance-Rejection Theory Studies of Intimate Adult relationships. Cross-Cultural Research, 42, 5. Rose, D. T., & Abramson, L. Y. (1992). Developmental predictors of depressive cognitive style: research and theory. In D. Chicetti, & S. Toth (Eds) Rochester symposium on developmental psychopathology (4 ed.). Rochester, NY: University of Rochester Press, Spinhoven, P., Elzinga, B. M., Hovens, J. G. F. M., Roelofs, K., Zitman, F. G., van Oppen, P., Penninx, W.J.H. (2010). The specificity of childhood adversities

7 and negative life events across the life span to anxiety and depressive disorders. Journal of Affective Disorders, 126, van Harmelen, A. -L., de Jong, P. J., Glashouwer, K. A., Spinhoven, P., Penninx, B. W. J. H., & Elzinga, B. M. (2010). Child abuse and negative explicit and automatic self-associations: The cognitive scars of emotional maltreatment. Behaviour Research and Therapy, 48, Wegner, D. M., Schneider, D. J., Carter, S. R., 3rd, & White, T. L. (1987). Paradoxical effects of thought suppression. Journal of Personality and Social Psychology, 53, Wenzlaff, E. M., & Wegner, D. M. (2000). Thought suppression. [Review]. Annual Review of Psychology, 51, Wright, M. O., Crawford, E., & Del Castillo, D. (2009). Childhood emotional maltreatment and later psychological distress among college students: the mediating role of maladaptive schemas. Child Abuse Negl, 33,

8 7 6 5 # # # O E O E O E O E Geen Kindermishandeling Mild Matig Erntig Figuur 1. Gemiddelden en standaard fouten van het aantal gerapporteerde intrusies van de positieve en negatieve autobiografische herinnering in de Onderdrukking (O) en de Expressie (E) fase per groep (Geen kindermishandeling, milde, matige, en ernstige emotionele kindermishandeling groep), # = p<.10.

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI 10.1007/978-90-368-1003-6, 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 50 neem de regie over je depressie Bijlage 1 Beloopstabel

Nadere informatie

Running head: KINDERMISHANDELING EN PSYCHISCHE STOORNISSEN 1

Running head: KINDERMISHANDELING EN PSYCHISCHE STOORNISSEN 1 Running head: KINDERMISHANDELING EN PSYCHISCHE STOORNISSEN 1 Kindermishandeling als voorspeller voor psychopathologie Een onderzoek naar de relatie tussen emotionele mishandeling en verwaarlozing in de

Nadere informatie

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility. RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede

Nadere informatie

EMOTIEREGULATIE & AUTISME SPECTRUM STOORNISSEN

EMOTIEREGULATIE & AUTISME SPECTRUM STOORNISSEN EMOTIEREGULATIE & AUTISME SPECTRUM STOORNISSEN W E T E N S C H A P P E L I J K O N D E R Z O E K B I J H O O G F U N C T I O N E R E N D E K I N D E R E N E N J O N G E R E N Janneke de Ruiter, MSc FOCUS

Nadere informatie

100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD

100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD 100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD ONLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE 2 100% Online CGT E-BOOMING? 3 100% Online CGT MIND THE GAP! 4 100% Online CGT EFFECTEN ONLINE

Nadere informatie

Screening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg

Screening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit

Nadere informatie

Invloed van Coping en Ziektepercepties op Depressie- en Angstsymptomen. bij Voormalige Borstkankerpatiënten

Invloed van Coping en Ziektepercepties op Depressie- en Angstsymptomen. bij Voormalige Borstkankerpatiënten Invloed van Coping en Ziektepercepties op Depressie- en Angstsymptomen bij Voormalige Borstkankerpatiënten Influence of Coping and Illness Perceptions on Depression and Anxiety Symptoms among Former Breast

Nadere informatie

Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht

Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,

Nadere informatie

GENERATIE 2020 E E N BLIK OP DE RESULTATEN

GENERATIE 2020 E E N BLIK OP DE RESULTATEN S TELLEN VOOR GENERATIE 2020 E E N BLIK OP DE RESULTATEN EVEN VOORSTELLEN.. M A RIE - L OTTE VA N BEVEREN K L I N I S C H P S YCHOLOOG, D OCTORAATSSTUDENT M A RIELOTTE.VA N B EVEREN@UGENT.BE DE ADOLESCENTIE

Nadere informatie

Oorzaken van angststoornissen

Oorzaken van angststoornissen Oorzaken van angststoornissen Karen van Rooijen Juni 2012 Nederlands Jeugdinstituut Infolijn t (030) 230 65 64 e infojeugd@nji.nl i www.nji.nl Risicofactoren Kindfactoren Biologische factoren (predisposities)

Nadere informatie

EMOTIONELE KINDERMISHANDELING.

EMOTIONELE KINDERMISHANDELING. Nederlandse samenvatting Anne-Laura van Harmelen EMOTIONELE KINDERMISHANDELING. Emotionele mishandeling in de kindertijd (emotionele mishandeling en/of emotionele verwaarlozing) is de meest voorkomende

Nadere informatie

DE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA. Child and Family Science (instromen in september)

DE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA. Child and Family Science (instromen in september) DE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES 2017-2018 (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA Child and Family Science (instromen in september) Internship Child and Family Science Child care, experts, and parents:

Nadere informatie

Schema therapie voor chronische depressie

Schema therapie voor chronische depressie Schema therapie voor chronische depressie Fritz Renner, Arnoud Arntz, Jill Lobbestael, Frenk Peeters, Marcus Huibers VGCt najaarscongres 2012 Chronische depressie Vergeleken met episodische depressie Sterkere

Nadere informatie

Depressie en vroege stressvolle levenservaringen:

Depressie en vroege stressvolle levenservaringen: 17 jan 2017, PsyQ, Rotterdam Depressie en vroege stressvolle levenservaringen: het ontwarren van impact van genen en omgeving Prof. dr. Bernet M. Elzinga Section Clinical Psychology, Leiden University

Nadere informatie

MINDFULNESS, ZELFASPECTEN EN WELZIJN 1. Bewust (wel)zijn? De mediërende rol van het zelf in de relatie tussen mindfulness en psychologisch welbevinden

MINDFULNESS, ZELFASPECTEN EN WELZIJN 1. Bewust (wel)zijn? De mediërende rol van het zelf in de relatie tussen mindfulness en psychologisch welbevinden MINDFULNESS, ZELFASPECTEN EN WELZIJN 1 Bewust (wel)zijn? De mediërende rol van het zelf in de relatie tussen mindfulness en psychologisch welbevinden Mindful (well)being? The mediating role of the self

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19142 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19142 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19142 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Stoltenborgh, Marije Title: It should not hurt to be a child : prevalence of child

Nadere informatie

Een Kind met het Syndroom van Down: Gezondheid en Stress bij de Moeder Sophie Ummels Universiteit van Amsterdam

Een Kind met het Syndroom van Down: Gezondheid en Stress bij de Moeder Sophie Ummels Universiteit van Amsterdam Eindversie Bachelorthese, Sophie Ummels Een Kind met het Syndroom van Down: Gezondheid en Stress bij de Moeder Sophie Ummels Universiteit van Amsterdam Bachelorthese Eindversie Naam: Sophie Ummels Studentnummer:

Nadere informatie

Anne Berg William W. Hale Universiteit Utrecht

Anne Berg William W. Hale Universiteit Utrecht NON-VERBAAL GEDRAG EN BEHANDELUITKOMST BIJ ADOLESCENTEN MET INTERNALISERENDE PROBLEMEN Anne Berg William W. Hale Universiteit Utrecht ACHTERGROND ZonMw-programma Effectief werken in de jeugdsector Gebrek

Nadere informatie

Prof. dr. A. M. T. Bosman. www.annabosman.eu. Radboud Universiteit Nijmegen Sectie Orthopedagogiek van Leren en Ontwikkeling

Prof. dr. A. M. T. Bosman. www.annabosman.eu. Radboud Universiteit Nijmegen Sectie Orthopedagogiek van Leren en Ontwikkeling Prof. dr. A. M. T. Bosman Radboud Universiteit Nijmegen Sectie Orthopedagogiek van Leren en Ontwikkeling www.annabosman.eu Studievereniging Emile, RU Leiden 24-09-2009 ª Vermoedelijk een biologische eigenschap

Nadere informatie

Eenzaam ben je niet alleen

Eenzaam ben je niet alleen Eenzaam ben je niet alleen Een verdiepend onderzoek naar de risicofactoren van eenzaamheid onder volwassenen van 19-65 jaar. Amy Hofman 1, Regina Overberg 1, Marcel Adriaanse 2 1 GGD Kennemerland, 2 Vrije

Nadere informatie

DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE. Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student

DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE. Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student Definitie trauma in de kindertijd Emotioneel misbruik Emotionele verwaarlozing Fysiek misbruik Fysieke verwaarlozing Seksueel misbruik

Nadere informatie

Nederlandse verkorte weergave: Verborgen littekens in recidiverende depressies?

Nederlandse verkorte weergave: Verborgen littekens in recidiverende depressies? Oorspronkelijk artikel: Elgersma, H. J., Glashouwer, K.A., Bockting, C.L.H., Penninx, B.W.J.H.Penninx, de Jong, P.J. (2013). Hidden scars in depression? Implicit and explicit self-associations following

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder

Nadere informatie

INTERNE COGNITIEVE CONTROLE BIJ ADOLESCENTEN MET DEPRESSIEVE SYMPTOMEN

INTERNE COGNITIEVE CONTROLE BIJ ADOLESCENTEN MET DEPRESSIEVE SYMPTOMEN INTERNE COGNITIEVE CONTROLE BIJ ADOLESCENTEN MET DEPRESSIEVE SYMPTOMEN LAURA WANTE, CAROLINE BRAET INEKE DEMEYER, RUDI DE RAEDT, SVEN MUELLER Department of Developmental, Personality and Social Psychology,

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36026 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hovens, Jacqueline Gerarda Francisca Maria Title: Emotional scars : impact of

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

Kindermishandeling: korte en lange termijn gevolgen. Ramón Lindauer AMC-de Bascule

Kindermishandeling: korte en lange termijn gevolgen. Ramón Lindauer AMC-de Bascule Kindermishandeling: korte en lange termijn gevolgen Ramón Lindauer AMC-de Bascule Eerste Geneeskundigen dag 15 maart 2011 Inhoud definitie en prevalentie kindermishandeling gevolgen kindermishandeling

Nadere informatie

DE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA. Child and Family Science*

DE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA. Child and Family Science* DE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES 2018-2019 (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA Child and Family Science* Practice of empirical research Internship Child and Family Science Internship Child and

Nadere informatie

Psychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden

Psychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The

Nadere informatie

Autisme en geluk. Peter Vermeulen

Autisme en geluk. Peter Vermeulen Autisme en geluk Peter Vermeulen Outcome studies Hoe stellen volwassenen met autisme het? Review: Magiati, I., Tay, X. W., & Howlin, P. (2014). Cognitive, language, social and behavioural outcomes in adults

Nadere informatie

18/03/2016. inhoud. Zorg voor jongeren met psychiatrische problemen. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie

18/03/2016. inhoud. Zorg voor jongeren met psychiatrische problemen. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie inhoud Zorg voor jongeren met psychiatrische problemen Jongeren als doelgroep Burden of disease in praktijk Slot: New horizont Marijana Cvitan Sutterland psychiater OPZ Geel, Maart, 2016 Juridische grens

Nadere informatie

Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg

Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl

Nadere informatie

Gezin en het welzijn van pubers

Gezin en het welzijn van pubers Pagina 1 / 16 Gezin en het welzijn van pubers Kinderen uit intacte gezinnen zijn vaak emotioneel en psychisch gezonder en minder geneigd gedragsproblemen te vertonen, zoals geweld op school, criminele

Nadere informatie

Facts & Figures: Slachtofferschap van (cyber)pesten

Facts & Figures: Slachtofferschap van (cyber)pesten Facts & Figures: Slachtofferschap van (cyber)pesten 1. Inleiding Erbij horen is een diepgewortelde menselijke behoefte. Opgroeiende tieners richten zich daarvoor doorgaans tot leeftijdsgenoten in hun onmiddellijke

Nadere informatie

Beeldende. kinderen /adolescenten met gedrags- en emotionele problemen De resultaten van een beschrijvende literatuur studie

Beeldende. kinderen /adolescenten met gedrags- en emotionele problemen De resultaten van een beschrijvende literatuur studie Beeldende therapie voor LVB kinderen /adolescenten met gedrags- en emotionele problemen De resultaten van een beschrijvende literatuur studie Liesbeth Bosgraaf MAth Dr. Kim Pattiselanno Dr. Marinus Spreen

Nadere informatie

(SOCIALE) ANGST, GEPEST WORDEN EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1

(SOCIALE) ANGST, GEPEST WORDEN EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 (SOCIALE) ANGST, GEPEST WORDEN EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 Psychologische Inflexibiliteit bij Kinderen: Invloed op de Relatie tussen en de Samenhang met Gepest worden en (Sociale) Angst Psychological

Nadere informatie

Zijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?*

Zijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?* Zijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?* Floor Ploos van Amstel, RN, MSc, verpleegkundig expert, afd. Medische Oncologie Maaike

Nadere informatie

6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015

6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015 6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015 Het is al weer lang geleden dat jullie iets van ons hebben gehoord en dat komt omdat er veel is gebeurd. We hebben namelijk heel veel analyses kunnen doen op

Nadere informatie

The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope

The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-

Nadere informatie

Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg

Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg Luc Goossens KU Leuven Schoolpsychologie and Ontwikkeling in Context (SCenO) Leuven Institute of Human Genomics and Society

Nadere informatie

OMGAAN MET ONGEWENSTE KINDERLOOSHEID. Door Ditta van Dijk en Vivian Kraaij NLEIDING

OMGAAN MET ONGEWENSTE KINDERLOOSHEID. Door Ditta van Dijk en Vivian Kraaij NLEIDING OMGAAN MET ONGEWENSTE KINDERLOOSHEID Door Ditta van Dijk en Vivian Kraaij NLEIDING Uit psychologisch onderzoek is gebleken dat het welbevinden van onvrijwillig kinderloze vrouwen in Nederland vaak lager

Nadere informatie

Kwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing

Kwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing Kwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing Quality of Life and Depressive Symptoms of People with Multiple Sclerosis:

Nadere informatie

Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie

Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie Willemijn Scholten NEDKAD 2015 Stelling In de DSM 6 zullen angst en depressie één stoornis zijn Achtergrond Waxing and waning

Nadere informatie

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic

Nadere informatie

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent

Nadere informatie

It should not hurt to be a child Prevalence of child maltreatment across the globe Marije Stoltenborgh

It should not hurt to be a child Prevalence of child maltreatment across the globe Marije Stoltenborgh It should not hurt to be a child Prevalence of child maltreatment across the globe Marije Stoltenborgh SAMENVATTING Onderzoek naar kindermishandeling werd in het begin van de jaren 60 aangezwengeld door

Nadere informatie

Geen pijn, geen angst, geen leven. Culemborg, 30 maart 2017 Stanneke Lunter

Geen pijn, geen angst, geen leven. Culemborg, 30 maart 2017 Stanneke Lunter Geen pijn, geen angst, geen leven Culemborg, 30 maart 2017 Stanneke Lunter Indeling voordracht Jitske tot december 2013 Diagnostiek bij suïcidale jongeren Depressie bij jongeren Veerkracht bij suïcidale

Nadere informatie

Believing is Seeing: Training van positieve sociale interpretaties in adolescenten

Believing is Seeing: Training van positieve sociale interpretaties in adolescenten VGCT najaarscongres 2011 Believing is Seeing: Training van positieve sociale interpretaties in adolescenten Elske Salemink, Universiteit van Amsterdam In samenwerking met Reinout Wiers (Universiteit van

Nadere informatie

Depressieve Klachten bij Adolescenten: Risicofactoren op School en de Invloed. van Geslacht, Coping, Opleiding en Sport

Depressieve Klachten bij Adolescenten: Risicofactoren op School en de Invloed. van Geslacht, Coping, Opleiding en Sport Depressieve Klachten bij Adolescenten: Risicofactoren op School en de Invloed van Geslacht, Coping, Opleiding en Sport Depressive Complaints in Adolescents: Risk Factors at School and the Influence of

Nadere informatie

Afname van het beroep op de (gespecialiseerde) zorg voor jeugd; de goede vraag?

Afname van het beroep op de (gespecialiseerde) zorg voor jeugd; de goede vraag? Afname van het beroep op de (gespecialiseerde) zorg voor jeugd; de goede vraag? Erik J. Knorth Hoogleraar Orthopedagogiek/Jeugdzorg RUG Co-projectleider Academische Werkplaats C4Youth ZonMw Werkconferentie

Nadere informatie

Angst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding. www.smedingneuropsychologie.nl

Angst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding. www.smedingneuropsychologie.nl Angst en de ziekte van Parkinson te veel of te weinig controle Annelien Duits Harriët Smeding www.smedingneuropsychologie.nl Wat moet deze workshop brengen, zodat je zegt: dat was de moeite waard? Smeding

Nadere informatie

Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5)

Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Hester A. Lijphart Eerste begeleider: Dr. E. Simon Tweede

Nadere informatie

ZELF-DETERMINATIE THEORIE EN PSYCHISCH WELZIJN

ZELF-DETERMINATIE THEORIE EN PSYCHISCH WELZIJN ZELF-DETERMINATIE THEORIE EN PSYCHISCH WELZIJN Prof. Dr. Inge Antrop Dr. Katrijn Brenning MSc. Lana De Clercq Prof. Dr. Sarah De Pauw Ph.D. Lisa Dieleman Prof. Dr. Patrick Luyten Ph.D. Elien Mabbe Dr.

Nadere informatie

Proefschrift. Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems. Merel Griffith - Lendering. Samenvatting

Proefschrift. Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems. Merel Griffith - Lendering. Samenvatting Proefschrift Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems Merel Griffith - Lendering Samenvatting Het gebruik van cannabis is gerelateerd aan een breed scala van psychische problemen, waaronder

Nadere informatie

ROM in de ouderenpsychiatrie

ROM in de ouderenpsychiatrie Improving Mental Health by Sharing Knowledge ROM in de ouderenpsychiatrie Marjolein Veerbeek Richard Oude Voshaar, Anne Margriet Pot Financier: Ministerie van VWS 2 Routine Outcome Monitoring Definitie

Nadere informatie

CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP

CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP WAAROM CALM? Ongeveer 25% van de oncologische patiënten in de palliatieve fase ontwikkelt een depressie of aanpassingsstoornis.

Nadere informatie

Conceptrapportage Hiv & retrospectieve spijt

Conceptrapportage Hiv & retrospectieve spijt Conceptrapportage Hiv & retrospectieve spijt December 2012 Adressen: Kai Epstude Afdeling Psychologie Rijksuniversiteit Groningen Grote Kruisstraat 2/1 9712 TS Groningen Email: k.epstude@rug.nl Phone:

Nadere informatie

ADHD vanuit contextueel perspectief

ADHD vanuit contextueel perspectief Plaats van de context? ADHD vanuit contextueel perspectief Gil Borms Expressie van de symptomen is meer subtiel in de volwassenheid. Noodzaak om zicht te krijgen op de ontwikkeling www.upckuleuven.be Hoofdaccent:

Nadere informatie

Bert Garssen Helen Dowling Instituut, begeleiding bij kanker, Bilthoven

Bert Garssen Helen Dowling Instituut, begeleiding bij kanker, Bilthoven De invloed van psychologische factoren op het ontstaan van kanker Bert Garssen Helen Dowling Instituut, begeleiding bij kanker, Bilthoven Uitgangspunt Zijn er fysiologische mechanismen die zouden kunnen

Nadere informatie

Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen

Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt

Nadere informatie

Over waarheidsvinding en onjuiste veronderstellingen Een reactie op de notitie Het programma Kinderen uit de knel in de knel

Over waarheidsvinding en onjuiste veronderstellingen Een reactie op de notitie Het programma Kinderen uit de knel in de knel 317 Commentaar Justine van Lawick & Margreet Visser Over waarheidsvinding en onjuiste veronderstellingen Een reactie op de notitie Het programma Kinderen uit de knel in de knel Wij waarderen de notitie

Nadere informatie

Is het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker

Is het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker Is het depressie? of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Marij Zuidersma Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation (ICPE) 7 mei 2019 (potentiële)

Nadere informatie

Begeleiding van HIV-patiënten

Begeleiding van HIV-patiënten Symposium Up-to-Date in Infectieziekten Zaterdag 11 februari 2012 Begeleiding van HIV-patiënten Anneleen Lijnen Nurse physician assistant Dienst Infectieziekten 1) Voorstelling Verpleegkundige Ondersteuning

Nadere informatie

Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen?

Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Lonneke I.M. Lenferink Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht Paul A. Boelen Universiteit Utrecht,

Nadere informatie

Mindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o.

Mindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness bij somatoforme stoornissen Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT) bij somatoforme stoornissen Onverklaarde lichamelijke klachten 20% Persisterende

Nadere informatie

Emotionele- en fysieke kindermishandeling en de relatie met internaliserende- en externaliserende gedragsproblemen.

Emotionele- en fysieke kindermishandeling en de relatie met internaliserende- en externaliserende gedragsproblemen. Emotionele- en fysieke kindermishandeling en de relatie met internaliserende- en externaliserende gedragsproblemen. Onderscheid tussen de verschillende relaties. Naam: Renee Laan Studentnummer: 10166270

Nadere informatie

De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en. proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten

De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en. proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten The relationship between depression symptoms, anxiety symptoms,

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve

Nadere informatie

Emotieregulatie bij jongeren met obesitas

Emotieregulatie bij jongeren met obesitas Emotieregulatie bij jongeren met obesitas Nieuw aspect binnen preventie- en therapiemodellen? Taaike Debeuf, dr. Sandra Verbeken & prof. dr. Caroline Braet Universiteit van Gent Nieuwe stroming binnen

Nadere informatie

Het derde jaar van de Bachelor Psychologie

Het derde jaar van de Bachelor Psychologie Het derde jaar van de Bachelor Psychologie studieadviseurs Psychologie 21 april 2015 Discover the world at Leiden University onderwerpen structuur van de bachelor/3e jaar veranderingen in 2015 2016 (verdiepings

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22866 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Voorthuis, Alexandra Title: Future parents : childhood experiences, oxytocin and

Nadere informatie

Onze huidige kennismaatschappij is sterk in ontwikkeling. Dit heeft als gevolg dat de veroudering van onze kennis en vaardigheden ook steeds sneller

Onze huidige kennismaatschappij is sterk in ontwikkeling. Dit heeft als gevolg dat de veroudering van onze kennis en vaardigheden ook steeds sneller Onze huidige kennismaatschappij is sterk in ontwikkeling. Dit heeft als gevolg dat de veroudering van onze kennis en vaardigheden ook steeds sneller gaat. Om bij te blijven met deze veranderingen in de

Nadere informatie

Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij

Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij Een vergelijking van een depressieve en een niet-depressieve groep met Experience-Sampling-Method

Nadere informatie

Perseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting

Perseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.

Nadere informatie

Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten

Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten Marij Zuidersma Promotoren: Peter de Jonge, Johan Ormel, Henk Jan Conradi Interdisciplinary center for psychiatric epidemiology University

Nadere informatie

Associatie tussen opzettelijke zelfverwonding en opvoeding: het perspectief van jongeren en ouders

Associatie tussen opzettelijke zelfverwonding en opvoeding: het perspectief van jongeren en ouders Associatie tussen opzettelijke zelfverwonding en opvoeding: het perspectief van jongeren en ouders Prof. dr. Imke Baetens & Prof. dr. Laurence Claes Dit onderzoek werd uitgevoerd door: Prof. dr. Imke Baetens,

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25253 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schoenmaker, Christie Title: From infancy to young adulthood : The Leiden Longitudinal

Nadere informatie

Jan Dirk van der Ploeg publicaties (4)

Jan Dirk van der Ploeg publicaties (4) Jan Dirk van der Ploeg publicaties (4) Artikelen in tijdschriften 2015 Effectieve interventies voor agressie bij kinderen. PsychoPraktijk, 6, 14-17. 2014 Scheiding en stress. PsychoPraktijk, 6, 22-26.

Nadere informatie

FEEDBACK DSM-IV code combinaties

FEEDBACK DSM-IV code combinaties FEEDBACK DSM-IV code combinaties Populatie: Beëindigde verblijven in de Minimale Psychiatrische Gegevens 2004 (N= 88551) Sectoren: Psychiatrische ziekenhuizen (PZ) en psychiatrische afdelingen van algemene

Nadere informatie

22/11/2011. Inhoud LITERATUUR BRUSSEN. Gezonde kinderen

22/11/2011. Inhoud LITERATUUR BRUSSEN. Gezonde kinderen Een chronisch ziek kind in het gezin: Kwaliteit van leven van gezonde broers en zussen Trui Vercruysse Psychosociale oncologie, 25 november 2011 Inhoud Literatuur siblings/brussen Gezonde kinderen Zieke

Nadere informatie

hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5

hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,

Nadere informatie

Hechting en hechtingsproblemen. Risico- en beschermende factoren

Hechting en hechtingsproblemen. Risico- en beschermende factoren Hechting en hechtingsproblemen Risico- en beschermende factoren September 2017 2017 Nederlands Jeugdinstituut Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk,

Nadere informatie

Ketenzorg voor suïcidaliteit

Ketenzorg voor suïcidaliteit Ketenzorg voor suïcidaliteit Marie Van Broeckhoven Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel marie.vanbroeckhoven@dagg-cgg.be Meer onderzoek nodig Sterke evidentie Acties gezondheidszorg Beperking toegang tot

Nadere informatie

Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving

Cognitive Bias Modification (CBM): Computerspelletjes tegen Angst, Depressie en Verslaving Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving Mike Rinck Radboud Universiteit Nijmegen Cognitieve Vertekeningen bij Stoornissen "Cognitive Biases" Patiënten

Nadere informatie

Verborgen littekens in recidiverende depressie?

Verborgen littekens in recidiverende depressie? 1 Verborgen littekens in recidiverende depressie? Hermien Elgersma, Onderzoeker, klinisch psycholoog BIG/ supervisor VGCT Contact: h.j.elgersma@rug.nl Gebaseerd op: Elgersma, H.J., Glashouwer, K.A., Bockting,

Nadere informatie

STABLE LOVE, STABLE LIFE?

STABLE LOVE, STABLE LIFE? STABLE LOVE, STABLE LIFE? De rol van sociale steun en acceptatie in de relatie van paren die leven met de ziekte van Ménière Oktober 2011 Auteur: Drs. Marise Kaper Master Sociale Psychologie, Rijksuniversiteit

Nadere informatie

Pesten (op school) bij kinderen met een autismespectrum stoornis 6/12/2017

Pesten (op school) bij kinderen met een autismespectrum stoornis 6/12/2017 Pesten (op school) bij kinderen met een autismespectrum stoornis KATRIEN HERMANS 6/12/2017 Overzicht Wie ben ik? Voorstelling artikel Autismespectrumstoornis en pesten Methode Resultaten Aanbevelingen

Nadere informatie

Comorbiditeitspatronen bij OCD. Resultaten van de NOCDA studie

Comorbiditeitspatronen bij OCD. Resultaten van de NOCDA studie Comorbiditeitspatronen bij OCD Resultaten van de NOCDA studie Patricia van Oppen, Harold J. van Megen, Neeltje M. Batelaan, Danielle C. Cath, Nic J.A. van der Wee, Brenda W. Penninx Marcel A. van den Hout,

Nadere informatie

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher. Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)

Nadere informatie

Dementie-gerelateerde gedragsveranderingen bij mensen met downsyndroom

Dementie-gerelateerde gedragsveranderingen bij mensen met downsyndroom Ede 15.09.2017 1 Dementie-gerelateerde gedragsveranderingen bij mensen met downsyndroom A. D. (Alain) Dekker Afdeling Neurologie en Alzheimer Research Centrum Universitair Medisch Centrum Groningen Rijksuniversiteit

Nadere informatie

Universele preventie en weerbaarheidsbevordering op middelbare scholen: Op Volle Kracht

Universele preventie en weerbaarheidsbevordering op middelbare scholen: Op Volle Kracht Rinka M.P. van Zundert Universele preventie en weerbaarheidsbevordering op middelbare scholen: Op Volle Kracht SAMENVATTING Dit artikel geeft een overzicht van de prevalentie van internaliserende problematiek

Nadere informatie

CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS

CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS Curriculum Vitae Curriculum Vitae Barbara Wilhelmina Cornelia Zwirs werd geboren op 3 oktober 1977 in Alphen aan den Rijn. Daar behaalde zij in 1995 haar Gymnasiumdiploma

Nadere informatie

Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić

Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Rode wangen, zweethanden en coy-smiles: De rol van emotionele en socio-cognitieve

Nadere informatie

Inleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting

Inleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch

Nadere informatie

Emotional Scars: Impact of childhood trauma on depressive and anxiety disorders. Nederlandse samenvatting. Jacqueline G.F.M.

Emotional Scars: Impact of childhood trauma on depressive and anxiety disorders. Nederlandse samenvatting. Jacqueline G.F.M. Emotional Scars: Impact of childhood trauma on depressive and anxiety disorders Nederlandse samenvatting Jacqueline G.F.M. Hovens Inleiding Traumatische gebeurtenissen uit de jeugd zijn niet verloren maar,

Nadere informatie

Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD

Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Valerie Van Cauwenberghe en Prof. dr. Roeljan Wiersema Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Dit onderzoek werd uitgevoerd door: Prof. dr.

Nadere informatie

Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit

Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit 1 Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit Nicola G. de Vries Open Universiteit Nicola G. de Vries Studentnummer 838995001 S71332 Onderzoekspracticum scriptieplan

Nadere informatie