Associatie tussen opzettelijke zelfverwonding en opvoeding: het perspectief van jongeren en ouders

Transcriptie

1 Associatie tussen opzettelijke zelfverwonding en opvoeding: het perspectief van jongeren en ouders Prof. dr. Imke Baetens & Prof. dr. Laurence Claes Dit onderzoek werd uitgevoerd door: Prof. dr. Imke Baetens, onderzoeker VUB - KU Leuven Prof. dr. Laurence Claes, promotor KU Leuven Prof. dr. Patrick Onghena, copromotor KU Leuven Prof. dr. Hans Grietens, copromotor RUG 1

2 Publicaties Baetens, I., Claes, L., Onghena, P., Grietens, H., Van Leeuwen, K., Pieters, C., Wiersema, J., & Griffith, J. (2015). The effects of non-suicidal self-injury on parenting behaviors: A longitudinal analyses of the perspective of the parent. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 9, 1-6. Baetens, I., Claes, L., Onghena, P., Grietens, H., Van Leeuwen, K., Pieters, C., Wiersema, R., & Griffith, J. (2014). Non-suicidal self-injury in adolescence: A longitudinal study of the relationship between NSSI, psychological distress and perceived parenting. Journal of Adolescence, 37, Baetens, I., Claes, L., Onghena, P., Grietens, H., Van Leeuwen, K., Pieters, C., Wiersema, R., & Martin, G. (2014). Is non-suicidal self-injury associated with parenting and family factors?. Journal of Early Adolescence, 34, Opzettelijke zelfverwonding Zichzelf intentioneel en direct fysiek letsel toebrengen zonder de primaire intentie om zichzelf van het leven te benemen. 2

3 Prevalentie ZVG ontstaat bij de meeste jongeren tussen de leeftijd van 12 à 18 jaar Bi-modale piek op 13 jaar en 17 jaar (Plener e.a., 2015) Het voorkomen van ZVG in de normale populatie 18% bij jongeren (meta review: Muehlenkamp ea., 2012) 5.5% bij volwassen (Swannell e.a., 2014) Vrouwen = Mannen Het voorkomen van ZVG in de psychiatrische populatie 40% à 61% bij adolescenten (Lofthouse e.a., 2008) 45% bij volwassenen (Andover e.a., 2010) Vrouwen > Mannen Lacune in onderzoek Kencijfers in Vlaanderen? Pre-adolescentie? Link met opvoeding en ruimere gezinsfactoren? 3

4 Opvoeding Opvoedingsdimensies: Positieve opvoedingsgedragingen - Warmte, steun, responsiviteit - Monitoring, + betrokkenheid Controle - Gedragscontrole (straffen, harde straffen) - Psychologische controle - s Van Leeuwen ea, 2004 Onderzoeksvragen Kencijfers opzettelijke zelfverwonding in Vlaanderen: pre-adolescenten Wat is het effect van opzettelijk zelfverwondend gedrag op het gezin (opvoeding)? Is er een verschil in perceptie tussen jongeren en ouders? Welke predictoren blijven overeind in een longitudinaal onderzoek? 4

5 Steekproef JOnG! cohort 12 T1 (12 jaar oud): 1397 jongeren & 1438 ouders T2 (13 jaar oud): 827 jongeren & 936 ouders T3: (14/15 jaar oud): 754 jongeren & 790 ouders Kencijfers JOnG! 12: 4.99% (ooit) JOnG! 13: 2.58% (voorbije jaar) JOnG! 14: 3.40% (1.5 jaar) 1 op 10 jongeren voor leeftijd van 15 jaar Slechts 1 op 3 ouders op de hoogte 5

6 Gezinsfactoren Cross-sectionele exploratie van meetmoment 1 - Geen verschil in gezinsstructuur: 77.6% van alle respondenten groeit op in een klassieke gezinsstructuur. - Geen verschil in familiale stressoren en mate van opvoedingsstress, zoals gerapporteerd door ouders. - Geen verschil in algemeen gezinsfunctioneren (steun & communicatie, betrokkenheid, geborgenheid, steun). - Verschil in SES: lager gezinsinkomen, lager opleidingsniveau ouders en vaker werkloosheid Perceptie van de jongere - Algemeen psychologisch onwelbevinden op 12-jarige leeftijd is significante predictor van opzettelijk zelfverwondend gedrag 1 en 2 jaar later (rekening houdend met voorspellende waarde van opvoeding). - Opzettelijk zelfverwondend gedrag op 13 jarige leeftijd heeft effect op de perceptie van opvoeding : Als ouders niet op de hoogte zijn van ZVG: minder regels en grenzen Als ouders weet hebben van ZVG: meer regels en grenzen 6

7 Perceptie van de ouders Baetens ea., 2015 Besluit Grootste voorspellende waarde is psychologische onwelbevinden Evidentie voor bi-directioneel proces tussen opvoeding en zelfverwonding Ouders en jongeren hebben andere perceptie Rol van negatieve cognitieve biases bij jongeren? Zijn ouders op de hoogte? 7

8 Enkele tips om het gesprek aan te gaan: Praat open en eerlijk over zelfverwonding. Negeer dit gedrag niet en minimaliseer het niet. Laat weten dat je bezorgd bent. Uit zeker geen beschuldigen, en dwing hem/haar niet om te stoppen. Dit heeft vaak een averechts effect. Focus niet te fel op de wonden. Aandacht op de wonden kan aanzetten tot meer zelfverwondend gedrag. Hou contact, en stimuleer de stap naar professionele hulp. Laat weten dat je altijd bereid bent om te praten, en te zoeken naar oplossingen en professionele hulp. Blijf oog hebben voor de gezonde aspecten van jouw zoon/dochter en blijf hen stimuleren om zichzelf te ontplooien, met andere woorden blijf ouder Activeer natuurlijke hulpbronnen: vertrouwenspersoon 8

9 Evidentie voor een bi-directioneel proces tussen ouders en kind & oorzaak ligt niet bij de ouders Op moment van acute crisis: Steun aan ouders! Machteloosheid opvangen als counter tegen negatieve gevoelens en lage steun/warmte Controle overnemen Ouderlijke steun is cruciaal onderdeel om te kunnen stoppen met zelfverwonding (o.a. Baetens e.a., 2015; Tatnell e.a., 2014) 9

10 3 sporen beleid Individuele hulp voor jongeren Ondersteuning voor ouders Gezinstherapie Tips voor hulpverleners en CLB: Als cliënt vertelt dat hij/zij zichzelf verwondt eerste stap gezet Als je ZVG verneemt via anderen (ouders, vrienden) of als je het ZVG zelf ontdekt Vermoeden openlijk bespreken Gun cliënt voldoende tijd om je vertrouwen te geven Niet: beschuldigen, minimaliseren, geen geheimhoudingsbelofte bij minderjarigen 10

11 Motivatie Hulpverlener dient niet-oordelend te luisteren naar voordelen en nadelen van ZVG ZVG opgeven is geen gemakkelijke taak want ZVG = coping-strategie ZVG ineens of geleidelijk opgeven in samenspraak met cliënt (afhankelijke van aard & duur van ZVG) Hulpverlener dient tempo van de cliënt te volgen en hulpverleningswoede onder controle te houden Een intrinsiek gemotiveerde cliënt zal meer gemotiveerd zijn om gedrag stop te zetten en zal gedragsverandering langer vasthouden Discussie 11

12 Vrijdag 5 februari 2016 STUDIEDAG Zelfverwonding bij jongeren: Recente inzichten in behandeling en begeleiding Met o.a. Nienke Kool, Laurence Claes, Koen Luyckx, Imke Baetens, Jan De Mol Keuze uit 8 klinische workshops in de namiddag Locatie: VUB campus Etterbeek Praktisch: 9u30 16u30 65/75 euro Inschrijven via OPROEP Meer info interventiestudie: 12

13 Dank voor uw aandacht! Contactgegevens Prof. dr. Imke Baetens Vrije universiteit Brussel - KLEP Pleinlaan 2, 1050 Brussel Imke.Baetens@vub.ac.be T +32-(0) Prof. dr. Laurence Claes Katholieke Universiteit Leuven - KLIP Tiensestraat 102, bus 3720, 3000 Leuven Laurence.Claes@ppw.kuleuven.be T +32-(0)