WORKSHOP. Determinanten van doorwerken tot en na de pensioengerechtigde leeftijd: maken ouderen nog kans op de arbeidsmarkt?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "WORKSHOP. Determinanten van doorwerken tot en na de pensioengerechtigde leeftijd: maken ouderen nog kans op de arbeidsmarkt?"

Petra Vink
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 WORKSHOP Determinanten van doorwerken tot en na de pensioengerechtigde leeftijd: maken ouderen nog kans op de arbeidsmarkt? Afdeling

2 Determinanten van doorwerken: TOT de pensioengerechtigde leeftijd NA de pensioengerechtigde leeftijd

3 Determinanten van doorwerken tot de pensioengerechtigde leeftijd, Medicine and Life Sciences 3

4 Dilemma s arbeidsmarkt Demografische ontwikkelingen Daling potentiële beroepsbevolking Suboptimale participatie van ouderen op de arbeidsmarkt Structureel tekort op arbeidsmarkt Houdbaarheid pensioenvoorzieningen onder druk

participatie van ouderen op de arbeidsmarkt Structureel

5 Langer doorwerken? Gevolgen van deze ontwikkelingen voor huidige en toekomstige arbeidsvoorzieningen belangrijke thema s op de agenda van de sociaal economische partners: Verhoging arbeidsparticipatie Stimuleren langer doorwerken Hoe? Langer doorwerken: Arbeidsdeelname met behoud van arbeidsvermogen Motivatie (o.a. arbeidsethos, culturele en financiële factoren) Doorwerken behalve individueel bepaald, ook zeer beroeps-, sector en contextgebonden Bevorderende en belemmerende factoren?

sociaal economische partners: Verhoging arbeidsparticipatie Stimuleren langer doorwerken Hoe?

6 Determinanten van (langer) doorwerken? Beperkingen & kennisleemten huidig onderzoek: 1. Veelal cross-sectionele studies 2. Verschillende inhoudelijke domeinen: arbeid, gezondheid, persoonskenmerken, competenties 3. Verschil tussen vroege en late determinanten 4. Verschillende niveaus van determinanten 5. Verschil tussen doorwerken langer doorwerken 6. Verschillende subgroepen Onderzoeken m.b.v. grootschalige prospectieve cohort studie

Verschillende inhoudelijke domeinen: arbeid, gezondheid, persoonskenmerken, competenties 3.

7 Maastrichtse Cohort Studie (MCS) Prospectief cohort (sinds 1998) deelnemers bij aanvang studie: 45 deelnemende bedrijven Man/vrouw, verschillende beroepen, opleidingsniveaus Vragenlijsten Meting van zowel expositie- als uitkomstmaten Frequente metingen in periode (3/jaar) Lange termijn follow-up in 2008, 2012 en 2014 Totale follow-up inmiddels > 16 jaar Andere dataverzamelingen binnen MCS, o.a.: Koppeling met verzuimregistratiesystemen deelnemende bedrijven Dataverzameling op bedrijfsniveau policies en practices

van zowel expositie- als uitkomstmaten Frequente metingen in periode 1998 2002 (3/jaar) Lange termijn follow-up in 2008, 2012 en 2014

8 Onderzoeksprogramma Bevordering van de arbeidsparticipatie van oudere werknemers: een prospectieve cohort studie naar de determinanten van (langer) doorwerken op oudere leeftijd Onderzoeksteam Capgroep Epidemiologie: Prof. Dr. IJmert Kant (projectleider, 1 e promotor) Dr. Nicole Jansen (projectleider, co-promotor) Drs. Fleur Gommans (promovendus) Dr. Dave Stynen (postdoc) Jos Slangen (datamanager) Petra Brouns (onderzoeksassistent) Viviane Heijnen (onderzoeksassistent) Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt: Prof. Dr. Andries de Grip (2 e promotor)

Nicole Jansen (projectleider, co-promotor) Drs. Fleur Gommans (promovendus) Dr.

9 Hoofdvraagstellingen onderzoeksprogramma 1. Welke omstandigheden (uit de domeinen gezondheid, werk, privésituatie / individuele kenmerken en competenties) in de loop van het leven verklaren of voorspellen het al dan niet doorwerken van oudere werknemers? De invloed van ploegendienst op herstelbehoefte, arbeidsdeelname en pensioenintenties bij oudere werknemers (Fleur Gommans) De invloed van werk-gerelateerde en persoonlijke resources op langdurige vermoeidheid en pensioenintenties bij oudere werknemers (Dave Stynen) 2. Welke van deze verklarende variabelen hebben een stimulerende dan wel belemmerende invloed op het langer doorwerken van oudere werknemers? 3. Zijn er interventiemogelijkheden om langer doorwerken van oudere werknemers te stimuleren en zo ja, waaruit bestaan deze en wanneer dienen deze te worden toegepast? 4. Welke voorzieningen en instrumenten kunnen werkgevers en werknemers geboden worden om de oudere werknemer gemotiveerd, langer en gezond op de werkvloer te houden?

10 De invloed van ploegendienst op herstelbehoefte, arbeidsdeelname en pensioenintenties bij oudere werknemers Fleur Gommans, Nicole Jansen, Dave Stynen, Andries de Grip, IJmert Kant Scandinavian, Medicine and Journal Life Sciences of Work, Environment & Health, 2015;41(4);

Dave Stynen, Andries de Grip, IJmert Kant Scandinavian, Medicine and

11 Achtergrond Waarom werktijdregelingen? - Toename prevalentie werken in ploegendienst (17% in 2010) - Nadelige gevolgen voor gezondheid en sociale leven (bv. vermoeidheid, slaapproblemen, sociaal isolatie) - Verklarende mechanismes: circadiaanse ritme + sociale verstoring - Relatie ploegendienst en leeftijd geen eenduidige bevindingen - Modificeerbare determinant Uitdagingen - Healthy worker effect - Expositieduur aan ploegendienst - Breed gedefinieerd concept (bv. duur van diensten, wel/geen nachtwerk) - Verschillende economische sectoren

vermoeidheid, slaapproblemen, sociaal isolatie) - Verklarende mechanismes: circadiaanse ritme + sociale verstoring - Relatie

12 Vraagstellingen 1. Wat zijn de gevolgen voor werknemers werkzaam in verschillende type ploegendiensten in vergelijking met werknemers in dagdienst voor: Herstelbehoefte? Arbeidsparticipatie? Pensioenintenties? 2. Is de expositieduur aan ploegendienst gerelateerd aan herstelbehoefte?

ploegendiensten in vergelijking met werknemers in dagdienst voor:

13 Methode Sectorale aanpak: - Twee sectoren: industrie en gezondheidszorg - Leeftijdscategorieën: en jaar - Geexcludeerd: >1 baan, ziekteverzuim of aangepaste omstandigheden op baseline - N=2,695 (n=1,877 industrie, n=818 gezondheidszorg) Industrie sector - Geïncludeerd: werknemers in drie-ploegendienst, vijf-ploegendienst en dagdienst - Geexcludeerd: vrouwen, <26 werkuren per week, hoog opleidingsniveau Type ploegendiensten - Drie-ploegendienst: semi-continue dienst 24-uurs productie van ma-vrij, drie ploegen in 8-uurs diensten, inclusief nachtwerk. Gemiddeld aantal werkuren p/w: >36 - Vijf-ploegendienst: volcontinue dienst 24/7 productie, vijf ploegen in 8-uurs diensten, inclusief nachtwerk. Gemiddeld aantal werkuren p/w: 26-35

<26 werkuren per week, hoog opleidingsniveau Type ploegendiensten - Drie-ploegendienst: semi-continue dienst 24-uurs productie van ma-vrij, drie ploegen in 8-uurs diensten, inclusief

14 Methode Gezondheidszorg sector - Geïncludeerd: werknemers in onregelmatige dienst en dagdienst - Geexcludeerd: zwangere vrouwen, <16 werkuren per week Type ploegendienst Onregelmatige dienst: - Werkuren kunnen frequent variëren - Nachtwerk uitgevoerd door 44% van de werknemers in onregelmatige dienst

Type ploegendienst Onregelmatige dienst: - Werkuren kunnen frequent

15 Uitkomstmaat: Herstelbehoefte Herstelbehoefte - Korte termijn effecten van een werkdag - Gemeten met een subschaal uit de VBBA:11 dichotome items - Continue schaal: Bij een verhoogde herstelbehoefte gevoelens van overbelasting, sociale isolatie, verminderde prestaties Analyses - GEE modellen - Meetmomenten: baseline T0 en 8 follow-up metingen (32 maanden) - Expositieduur: Poisson regression (T8)

herstelbehoefte gevoelens van overbelasting, sociale isolatie, verminderde prestaties Analyses - GEE

16 Resultaten: Invloed van arbeidspatroon op herstelbehoefte (32 maanden follow-up) Regressie-coefficienten per type dienst Industrie (N=1,791) Totaal model* jaar* jaar* Type dienst β P-waarde β P-waarde β P-waarde Dagdienst Drie-ploegen Vijf-ploegen Gezondheidszorg (N=780) Dagdienst Onregelmatige dienst *= Gecorrigeerd voor: langdurige ziekte, verzorging thuiswonende kinderen, verzorging van thuiswonende chronisch zieke(n), psychologische taakeisen, regelmogelijkheden, emotioneel belastend werk en fysiek belastend werk. De resultaten voor de sector gezondheidszorg zijn additioneel gecorrigeerd voor geslacht en opleidingsniveau.

678 Gezondheidszorg (N=780) Dagdienst 0 0 0 Onregelmatige dienst.058.419 -.052.539.311.

17 Uitkomstmaat: Arbeidsdeelname Arbeidsdeelname - Specifieke definitie: niet meer participeren door Ziektewet of arbeidsongeschiktheid - Operationalisatie: -1 item: bent u momenteel werkzaam? (ja/nee). Indien niet werkzaam: (vervroegd) gepensioneerd, Ziektewet, WIA/WAO, andere reden - Definitie: momenteel niet werkzaam + Ziektewet / WIA/WAO Analyses - Cox regressie - Meetmomenten: baseline T0 en 9 follow-up metingen (4 jaar)

Indien niet werkzaam: (vervroegd) gepensioneerd, Ziektewet, WIA/WAO, andere reden - Definitie: momenteel

18 Resultaten: Invloed van arbeidspatroon op arbeidsdeelname (4 jaar follow-up) Risico op Ziektewet of WIA/WAO per type dienst Industrie (N=1,877) Totaal model jaar jaar Type dienst HR 95%BI HR 95%BI HR 95%BI Dagdienst Drie-ploegen Vijf-ploegen Gezondheidszorg (N=818) Dagdienst Onregelmatige dienst

Dagdienst 1 1 1 Drie-ploegen 2.03 1.46-2.83 1.92 1.15-3.22 2.49 1.56-3.97 Vijf-ploegen 1.74 1.28-2.36 1.77 1.07-2.

19 Conclusies Variërende associaties tussen werken in ploegendienst en uitkomstmaten: - Heterogene populatie: verschillen type ploegendiensten - Verschillende bevindingen gedurende de arbeidsloopbaan - Expositieduur - Arbeidspatroon geassocieerd met een hoger risico op arbeidsongeschiktheid - Geen cross-sectionele associatie tussen arbeidspatroon en pensioenintenties - Healthy worker effect: bij werknemers die een transitie van ploegendienst naar dagdienst maakten, was een hoge herstelbehoefte zichtbaar voorafgaand aan deze transitie

risico op arbeidsongeschiktheid - Geen cross-sectionele associatie tussen arbeidspatroon en pensioenintenties - Healthy worker

20 Implicaties Bedrijven: zorgvuldige afweging bij implementatie van (type) ploegendienst: - Monitoren van de gezondheid en prestaties van werknemers in ploegendienst gedurende de loopbaan - Preventieve maatregelen: op maat/specifiek voor verschillende type ploegendiensten, optimalisatie mogelijkheden. Bv. rotatierichting

ploegendienst gedurende de loopbaan - Preventieve maatregelen: op

Vergelijkbare documenten

ONDERZOEKSTEAM. Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt: Prof. Dr. Andries de Grip (2 e promotor) Afdeling

ONDERZOEKSTEAM. Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt: Prof. Dr. Andries de Grip (2 e promotor) Afdeling Bevordering van de arbeidsparticipatie van oudere werknemers: een prospectieve cohort studie naar de determinanten van (langer) doorwerken op oudere leeftijd ONDERZOEKSTEAM Capgroep Epidemiologie: Prof.