SHIFT YOUR WORK. Naar duurzame inzetbaarheid door nieuwe roosters NVvA Symposium, 12 april 2018, Zeist Hardy van de Ven

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "SHIFT YOUR WORK. Naar duurzame inzetbaarheid door nieuwe roosters NVvA Symposium, 12 april 2018, Zeist Hardy van de Ven"

Transcriptie

1 SHIFT YOUR WORK Naar duurzame inzetbaarheid door nieuwe roosters NVvA Symposium, 12 april 2018, Zeist Hardy van de Ven

2 HET SHIFT YOUR WORK ONDERZOEK HYPOTHESES 1. Ploegendienst wordt zwaarder met toenemende leeftijd 2. Nieuwe roosters kunnen bijdragen aan duurzame inzetbaarheid Bijdragen aan een verhoogde, duurzame en gezonde arbeidsparticipatie van (oudere) ploegendienstwerknemers door middel van nieuwe roosters 2 Shift Your Work

3 HOOFDCONCLUSIES IN HET KORT HYPOTHESES 1. Ploegendienst wordt zwaarder met toenemende leeftijd 2. Nieuwe roosters kunnen bijdragen aan duurzame inzetbaarheid? Uitkomsten 1. Weinig tot geen verschillen tussen jongere en oudere ploegendienstwerknemers voor diverse DI-maten. 2. Proces vooraf implementatie is, minstens, even belangrijk als het roosterontwerp 3 Shift Your Work

4 INHOUDSOPGAVE Chronotype vs. leeftijd Roosterontwerp Roosterimplementatie 4 Shift Your Work

5 GEZONDHEIDSEFFECTEN VAN ONREGELMATIGE WERKTIJDEN 5 Shift Your Work

6 ONREGELMATIGE WERKTIJDEN IN NEDERLAND Werken buiten kantoortijden Ploegendienst naar leeftijd % % 25% 20% 15% % Regelmatig werkzaam in de avond 5% 0% Regelmatig werkzaam in de nacht Leeftijd: 15 tot 25 jaar Leeftijd: 25 tot 35 jaar Regelmatig werkzaam in ploegendienst Leeftijd: 35 tot 45 jaar Leeftijd: 45 tot 55 jaar Regelmatig werkzaam in het weekend Leeftijd: 55 tot 65 jaar Bron: CBS Bron: NEA 6 Shift Your Work

7 CHRONOTYPE VS. LEEFTIJD Doel: onderzoeken verbanden tussen chronotype en leeftijd met diverse slaapduur, slaapkwaliteit en herstelbehoefte Design: Crossectioneel vragenlijstonderzoek Sample: 265 industriële ploegendienstwerknemers Analyse: Logistische regressie gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, leefstijl, gezondheid, naps, seizoen en het rooster 7 Shift Your Work

8 CHRONOTYPE, SLAAP EN HERSTELBEHOEFTE 5 Verstoorde slaap 5 Klachten bij wakker worden 50 Herstelbehoefte M E 3 2 M E M E 1 N 1 N 10 N MSW E MSW E MSW E Chronotype verklaart beter dan leeftijd verschillen in slaap en herstelbehoefte 8 Shift Your Work

9 WAT KENMERKT EEN GEZOND ROOSTER? Doel: onderzoeken verbanden tussen roosterkenmerken met diverse dienst-specifieke en generieke gezondheidsmaten Design: Crossectioneel vragenlijstonderzoek Sample: 491 werknemers werkzaam bij 18 bedrijven in 11 verschillende collectieve roosters Analyse: Bi- (Model 1) en Multivariate (Model 2) analyses gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht en zorg voor kinderen 9 Shift Your Work

10 Bivariaat Multivariaat REF Dienstspecifieke maten Generieke maten Opeenvolgende diensten 3-4 Verstoorde Awakening complaints slaap (A) (M) Fris Needwakker for recovery worden (E) (A) Herstelbehoefte (A) Vroege opkomsten 7:00h Herstelbehoefte Awakening complaints (O) (M) - Fatigue - Physical health Work functioning Vrije dagen tussen dienstreeksen Gemiddelde werkweek (uren) 35 Verstoorde Awakening complaints slaap (O) (M) Verstoorde Need for recovery slaap (A) (E) Fris wakker worden (A) Opeenvolgende werkdagen 5 - Physical health Work functioning Rotatierichting Voorwaarts Verstoorde slaap (O) Verstoorde slaap (A) Fris wakker worden (A) Weekenden vrij >10.4 Herstelbehoefte (O) Fatigue Work functioning Vrije dag voor de nachtdienst 1 - Physical health Work functioning Shift Your Work

11 CONCLUSIES In een relatief gezonde populatie met relatief weinig variatie in roosters: Weinig verbanden tussen roosterkenmerken en gezondheidsmaten het merendeel van de verbanden ondersteunt de huidige aanbevelingen t.a.v. gezonde roosters Geen duidelijke resultaten voor prioritering van roosterkenmerken 11 Shift Your Work

12 BELANG VAN ZORGVULDIGE IMPLEMENTATIE Roosterwijziging delicaat proces Inrichting werk vrije tijd Mogelijke financiële consequenties Attitude vooraf implementatie effect op evaluatie achteraf Implementatie Productiereden dominante aanleiding Participatieve aanpak en visie bevorderende factoren Aanpassing centraal bedrijdsbeleid belemmerende factor 12 Shift Your Work

13 ALGEMENE CONCLUSIES & IMPLICATIES Weinig tot geen verschillen tussen jongere en oudere ploegendienstwerknemers voor diverse DI-maten Andere persoonlijke kenmerken dan leeftijd verklaren betere individuele verschillen Healthy (shift) worker effect: alleen de sterkste blijven over? Kennislacune inzetbaarheid ploegendienstwerknemers 55+ Ergonomische roosters kunnen bijdragen aan duurzame inzetbaarheid Winst van verdere finetuning waarschijnlijk beperkt Mogelijk meer winst door verdere personalisatie van roosters + keuzevrijheid Implementatieproces minstens even belangrijk als ontwerp van het rooster Noodzaak tot integrale aanpak van ploegendienstproblematiek 13 Shift Your Work

14 MEER INFORMATIE? Tel: Link naar thesis 14 Shift Your Work

15 BEDANKT VOOR UW AANDACHT Voor meer inspiratie: TIME.TNO.NL

University of Groningen. Shift your work van de Ven, Hardy

University of Groningen. Shift your work van de Ven, Hardy University of Groningen Shift your work van de Ven, Hardy IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version

Nadere informatie

Shift Your Work Naar duurzame arbeidsparticipatie

Shift Your Work Naar duurzame arbeidsparticipatie Shift Your Work Naar duurzame arbeidsparticipatie Hardy van de Ven Nascholingsdag bedrijfsen verzekeringsartsen 7-2-2013, De Lawei, Drachten Onderzoeksteam prof. dr. Jac J.L. van der Klink, prof. dr. Ute

Nadere informatie

DOORFEESTEN TOT IN DE LATE UURTJES? Relatie tussen onregelmatige werktijden/nachtarbeid en leeftijd Hardy van de Ven, Noortje Wiezer

DOORFEESTEN TOT IN DE LATE UURTJES? Relatie tussen onregelmatige werktijden/nachtarbeid en leeftijd Hardy van de Ven, Noortje Wiezer DOORFEESTEN TOT IN DE LATE UURTJES? Relatie tussen onregelmatige werktijden/nachtarbeid en leeftijd Hardy van de Ven, Noortje Wiezer IEDEREEN MOET LANGER DOOR 2 Doorfeesten tot in de late uurtjes? OOK

Nadere informatie

Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid, Prof. dr. Carel Hulshof

Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid, Prof. dr. Carel Hulshof Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid, Prof. dr. Carel Hulshof Tjabe Smid disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring en

Nadere informatie

WORKSHOP INDIVIDUELE VOORKEUREN IN WERKTIJDEN

WORKSHOP INDIVIDUELE VOORKEUREN IN WERKTIJDEN WORKSHOP INDIVIDUELE VOORKEUREN IN WERKTIJDEN Conferentie Gezond Zelfroosteren in Praktijk, 12 november 2018, Doorn Alwin van Drongelen, Hardy van de Ven en Sarike Verbiest VERWACHTINGEN PEILEN ERVARING

Nadere informatie

Inhoud. Effecten van 24 uurs economie op de gezondheid Thema avond deskundigheidsbevordering NVAB 23 januari 2012.

Inhoud. Effecten van 24 uurs economie op de gezondheid Thema avond deskundigheidsbevordering NVAB 23 januari 2012. Effecten van 24 uurs economie op de gezondheid Thema avond deskundigheidsbevordering NVAB Anneke Goudswaard Inhoud Gezondheidseffecten van onregelmatige werk- en rusttijden Maatregelen om deze gezondheidseffecten

Nadere informatie

WORKSHOP. Determinanten van doorwerken tot en na de pensioengerechtigde leeftijd: maken ouderen nog kans op de arbeidsmarkt?

WORKSHOP. Determinanten van doorwerken tot en na de pensioengerechtigde leeftijd: maken ouderen nog kans op de arbeidsmarkt? WORKSHOP Determinanten van doorwerken tot en na de pensioengerechtigde leeftijd: maken ouderen nog kans op de arbeidsmarkt? Afdeling Determinanten van doorwerken: TOT de pensioengerechtigde leeftijd NA

Nadere informatie

Nachtwerk en gezondheid. Prof dr ir Tjabe Smid

Nachtwerk en gezondheid. Prof dr ir Tjabe Smid Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid Wat is nachtwerk? Gezondheidsraad: Werk dat wordt verricht op tijden waardoor verstoring van het dag-nachtritme kan optreden (incl. langere diensten die voor

Nadere informatie

(Hoofdstuk 1) Hoofdstuk 2

(Hoofdstuk 1) Hoofdstuk 2 SAMENVATTING Een groot aantal mensen heeft te maken met onregelmatige werktijden. De 24-uurs economie en de toenemende internationale betrekkingen hebben er mede voor gezorgd dat nog maar 25% van de werkende

Nadere informatie

Bijlage LHBT-monitor 2016

Bijlage LHBT-monitor 2016 Bijlage LHBT-monitor 2016 Herziene versie, november 2017 Lisette Kuyper Bijlage A. Multivariate tabellen... 2 Bijlagen LHBT-monitor 2016 SCP-publicatie 2016-8 Pagina 1 van 10 Bijlage A. Multivariate tabellen

Nadere informatie

Checklist roosterkenmerken

Checklist roosterkenmerken Checklist roosterkenmerken Het werken in ploegendienst is niet zonder risico. Meest bepalend voor de bezwaarlijke gevolgen van ploegendienst zijn de roosterkenmerken. Door bij het ontwikkelen van een rooster

Nadere informatie

liesbeth.groenesteijn@tno.nl

liesbeth.groenesteijn@tno.nl De oudere werknemer in onregelmatige dienst Een praktijkstudie naar de beleving van verschillende roosterdiensten door ouderen vs. jongeren Liesbeth Groenesteijn 1 en Michiel de Looze 1,2 1 TNO Kwaliteit

Nadere informatie

NVAB bijeenkomst Kring Amsterdam e.o. FIT WERKEN IN DE NACHT, TERWIJL ANDEREN SLAPEN Sonja Smits (arbeids- en organisatiedeskundige)

NVAB bijeenkomst Kring Amsterdam e.o. FIT WERKEN IN DE NACHT, TERWIJL ANDEREN SLAPEN Sonja Smits (arbeids- en organisatiedeskundige) NVAB bijeenkomst Kring Amsterdam e.o. FIT WERKEN IN DE NACHT, TERWIJL ANDEREN SLAPEN Sonja Smits (arbeids- en organisatiedeskundige) 1 Disclosure belangen 2 Programma Nachtarbeid en onze biologische klok

Nadere informatie

Hoe werkt de klokurenmatrix?

Hoe werkt de klokurenmatrix? Hoe werkt de klokurenmatrix? We beschrijven kort de werkwijze van de klokurenmatrix. In de brochure staat een uitgebreide toelichting met bijbehorende CAO-artikelen en rekenformules. 1. Een klokurenmatrix

Nadere informatie

Gezondheidsrisico s door nachtwerk. Nr. 2017/17. Samenvatting

Gezondheidsrisico s door nachtwerk. Nr. 2017/17. Samenvatting Gezondheidsrisico s door nachtwerk Nr. 2017/17 Samenvatting Gezondheidsrisico s door nachtwerk pagina 2 van 5 Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid brengt de hiertoe ingestelde

Nadere informatie

DUURZAME INZETBAARHEID EN HET WERKEN BUITEN KANTOORTIJDEN

DUURZAME INZETBAARHEID EN HET WERKEN BUITEN KANTOORTIJDEN 171 7 DUURZAME INZETBAARHEID EN HET BUITEN KANTOORTIJDEN Hardy van de Ven, Alwin van Drongelen In de huidige tijd wordt van veel werkzaamheden verwacht dat ze zowel gedurende de dag als de nacht uitgevoerd

Nadere informatie

Prognostische factoren van vermoeidheid en werkvermogen bij kanker na twee jaar verzuim

Prognostische factoren van vermoeidheid en werkvermogen bij kanker na twee jaar verzuim Prognostische factoren van vermoeidheid en werkvermogen bij kanker na twee jaar verzuim Peter van Muijen, Saskia F.A. Duijts, Karin Bonefaas-Groenewoud, Johannes R. Anema, Allard J. van der Beek BG dagen

Nadere informatie

Chronische zieke werknemers: Werkbeleving & ziekteverzuim

Chronische zieke werknemers: Werkbeleving & ziekteverzuim Chronische zieke werknemers: Werkbeleving & ziekteverzuim dr. Nathalie Donders drs. Karin Roskes dr. Joost van der Gulden Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde Centrum voor Huisartsgeneeskunde, Ouderengeneeskunde

Nadere informatie

E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen

E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen Effectevaluatie Door: Rienke Bannink (Erasmus MC) E-mail r.bannink@erasmusmc.nl i.s.m. Els van As (consortium Rivas-Careyn),

Nadere informatie

In dit hoofdstuk gaan we in op een aantal vuistregels die van pas komen bij het beoordelen en zelf maken van roostervoorstellen.

In dit hoofdstuk gaan we in op een aantal vuistregels die van pas komen bij het beoordelen en zelf maken van roostervoorstellen. 4. VUISTREGELS VOOR HET MAKEN VAN GOEDE ROOSTERS Vooraf In dit hoofdstuk gaan we in op een aantal vuistregels die van pas komen bij het beoordelen en zelf maken van roostervoorstellen. 4.1 Tegenwicht-

Nadere informatie

Seizoensvariaties in de ernst van ADHD symptomen

Seizoensvariaties in de ernst van ADHD symptomen Seizoensvariaties in de ernst van ADHD symptomen CNN Middagsymposium, 24 april 2015 Suzan Vogel, promovenda PsyQ Kenniscentrum ADHD bij volwassenen ADHD Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder 3 kernsymptomen:

Nadere informatie

Werk, participatie en gezondheid

Werk, participatie en gezondheid Werk, participatie en gezondheid Prof Dr Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg, Erasmus MC Coordinator academische werkplaats CEPHIR ism Dr Merel Schuring Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg,

Nadere informatie

Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden

Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden 4 e Landelijk Valsymposium 2 December 2016 Aantal 65-plussers en prognose (G4) 500000 400000 300000 200000

Nadere informatie

Samenvatting. Preventieve maatregelen

Samenvatting. Preventieve maatregelen Samenvatting In Nederland wordt regelmatig tijdens nachtelijke uren gewerkt. In totaal gaat het om zo n 16 procent van de beroepsbevolking. Nachtwerk wordt vooral verricht in de zorg, de horeca, de vervoerssector

Nadere informatie

Deel I Het startpunt van het Vital@Work onderzoek

Deel I Het startpunt van het Vital@Work onderzoek De babyboomer generatie, een langere levensverwachting en lagere geboortecijfers hebben als gevolg dat de samenleving vergrijst. Om de gevolgen van de vergrijzende samenleving, zowel vanuit bedrijfs- als

Nadere informatie

Belang van innovatief roosteren: noodzaak tot vernieuwing

Belang van innovatief roosteren: noodzaak tot vernieuwing Belang van innovatief roosteren: noodzaak tot vernieuwing Erwin van Zandvoord Utrecht, 22 september 2015 Opzet van de inleiding: 1. Bondige introductie gevolgen onregelmatig werk 2. Huidige praktijk ontwerpen

Nadere informatie

Vragen en antwoorden nachtdiensten en borstkanker

Vragen en antwoorden nachtdiensten en borstkanker Vragen en antwoorden nachtdiensten en borstkanker Dat nachtdienst draaien risico s geeft voor de gezondheid, daarvoor waren toch al aanwijzingen? Daar bestaan inderdaad al langer aanwijzingen voor. Maar

Nadere informatie

Leven lang lekker werken 8 april 2013 Duurzame inzetbaarheid bij een afval-energiecentrale

Leven lang lekker werken 8 april 2013 Duurzame inzetbaarheid bij een afval-energiecentrale Leven lang lekker werken 8 april 2013 Duurzame inzetbaarheid bij een afval-energiecentrale Aanleiding Stijging pensioenleeftijd van 62 naar 65+ Stijgende gemiddelde leeftijd Lange dienstverbanden Eenzijdige

Nadere informatie

Q2 1. Bent u een man of vrouw?

Q2 1. Bent u een man of vrouw? Q2 1. Bent u een man of vrouw? man vrouw man vrouw 69,71% 267 30,29% 116 Q3 2. Wat is uw leeftijd? 15-24 25-34 35-45 45-54 55-65 ouder dan 65 15-24 25-34 35-45 45-54 55-65 ouder dan 65 1,31% 5 11,49% 44

Nadere informatie

Gezond & veilig werken in de ploegendienst. - Kan dat wel?-

Gezond & veilig werken in de ploegendienst. - Kan dat wel?- Gezond & veilig werken in de ploegendienst - Kan dat wel?- Over mij Marjolein van Kleef Voedingsdeskundige ploegendienst Organisatieadviseur Bedrijfsdiëtist Voorlichter Trainer Enerjoy Enerjoy motiveert

Nadere informatie

Geslachts- en leeftijdsafhankelijke aandachtspunten bij een duurzaam inzetbaarheidsbeleid

Geslachts- en leeftijdsafhankelijke aandachtspunten bij een duurzaam inzetbaarheidsbeleid Geslachts- en leeftijdsafhankelijke aandachtspunten bij een duurzaam inzetbaarheidsbeleid Philippe Kiss Preventieadviseur-arbeidsgeneesheer Securex Academisch Consulent UGent 1 Situering duurzaam inzetbaarheidsbeleid

Nadere informatie

Vergrijzing en langer doorwerken: kansen voor arbeidshygiënisten

Vergrijzing en langer doorwerken: kansen voor arbeidshygiënisten Vergrijzing en langer doorwerken: kansen voor arbeidshygiënisten Dr. Cécile Boot, gezondheidswetenschapper Universitair Hoofddocent Arbeid en Gezondheid Afdeling Sociale Geneeskunde VU medisch centrum

Nadere informatie

Duurzame inzetbaarheid. CNV Vakmensen: duurzaam meedoen Laura Keijzer

Duurzame inzetbaarheid. CNV Vakmensen: duurzaam meedoen Laura Keijzer CNV Vakmensen: duurzaam meedoen 2 Programma workshop Wat Hoe Duur Intro duurzame inzetbaarheid Presentatie 15 min. Problemen duurzame inzetbaarheid? Problemen samenvatten en oplossingsrichtingen Individueel

Nadere informatie

Fitter door de nacht. Wat is het recept. 8 juni 2015 Greetje Teune

Fitter door de nacht. Wat is het recept. 8 juni 2015 Greetje Teune Fitter door de nacht Wat is het recept Inhoud van de workshop Wie werken er s nachts en situaties elders Gevolgen van ploegendienst voor de biologische klok Wat is het effect op de spijsvertering Slapen

Nadere informatie

Planning van personeel

Planning van personeel Planning van personeel Medezeggenschapsdag StAZ 12 november 2015 Coen van Limborgh Centraal of decentraal Randvoorwaarden Capaciteitsvraag en aanbod Wetgeving Roosterergonomie Diversiteit Maatwerk Meeroosteren.nl

Nadere informatie

Relatie gehoorverlies & herstelbehoefte, werk eigenschappen en verzuim

Relatie gehoorverlies & herstelbehoefte, werk eigenschappen en verzuim Relatie gehoorverlies & herstelbehoefte, werk eigenschappen en verzuim Resultaten van de NL-SH Research Programme > Quality of Care Janneke Nachtegaal, Joop Kuik, Han Anema, Theo Goverts, Joost Festen

Nadere informatie

Duurzame inzetbaarheid tot 67 jaar: Hoe doe je dat? Prof Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam

Duurzame inzetbaarheid tot 67 jaar: Hoe doe je dat? Prof Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Duurzame inzetbaarheid tot 67 jaar: Hoe doe je dat? Prof Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Duurzame inzetbaarheid in het nieuws Duurzame inzetbaarheid in het nieuws

Nadere informatie

Checklist Arbeidstijdenwet

Checklist Arbeidstijdenwet Checklist Arbeidstijdenwet Overtreding van de arbeidstijdenregels heeft doorgaans een bedrijfseconomisch motief. De I-SZW streeft er daarom na om overtreders in hun portemonnee te raken. U kunt dit voorkomen

Nadere informatie

ONDERZOEKSTEAM. Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt: Prof. Dr. Andries de Grip (2 e promotor) Afdeling

ONDERZOEKSTEAM. Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt: Prof. Dr. Andries de Grip (2 e promotor) Afdeling Bevordering van de arbeidsparticipatie van oudere werknemers: een prospectieve cohort studie naar de determinanten van (langer) doorwerken op oudere leeftijd ONDERZOEKSTEAM Capgroep Epidemiologie: Prof.

Nadere informatie

Afwijkende werktijden

Afwijkende werktijden Afwijkende werktijden Deelresultaten van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden en de TNO Arbeidssituatie Survey M.L.M. van Hooff S.N.J. van den Bossche Afwijkende werktijden Deelresultaten van de

Nadere informatie

Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking

Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Aanleiding onderzoek Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Lydi de Lange bedrijfsfysiotherapeut paramedisch team Advisium Ermelo december

Nadere informatie

Werken in de randen van de nacht

Werken in de randen van de nacht FNV Bondgenoten Werken in de randen van de nacht Een onderzoeksrapport over de ervaringen van werknemers Een onderzoeksrapport over de ervaringen van werknemers die werken in diensten die aanvangen voor

Nadere informatie

Trends in arbeid. Senioren in de instroom of is het uitstroom? College 2 NIP, Eindhoven, 30 oktober Joost van Genabeek.

Trends in arbeid. Senioren in de instroom of is het uitstroom? College 2 NIP, Eindhoven, 30 oktober Joost van Genabeek. Trends in arbeid Senioren in de instroom of is het uitstroom?, Eindhoven, Joost van Genabeek Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt De beroepsbevolking in Nederland wordt ouder (en vrouwelijker en kleurrijker)

Nadere informatie

ZELFROOSTEREN & DUURBARE INZETBAARHEID VAN WERKNEMERS

ZELFROOSTEREN & DUURBARE INZETBAARHEID VAN WERKNEMERS ZELFROOSTEREN & DUURBARE INZETBAARHEID VAN WERKNEMERS Conferentie Gezond Zelfroosteren in de Praktijk 12 November 2018 / Ben Jansen COPYRIGHT Met uitzondering van persoonlijk en niet-commercieel gebruik,

Nadere informatie

Lawaai en slaap. Winni Hofman. Universiteit van Amsterdam Somnio Online Slaaptherapie

Lawaai en slaap. Winni Hofman. Universiteit van Amsterdam Somnio Online Slaaptherapie Lawaai en slaap Winni Hofman Universiteit van Amsterdam Somnio Online Slaaptherapie Omgevingsraad Schiphol 3 juli 2017 1 Slaap belangrijk voor functioneren overdag alertheid omgaan met stress voldoende

Nadere informatie

In onderstaande tabel is de jaarlijkse arbeidsduur van een reeks jaren weergegeven:

In onderstaande tabel is de jaarlijkse arbeidsduur van een reeks jaren weergegeven: BIJLAGE IX VORMGEVING 36-URIGE WERKWEEK 1 Inleiding: In artikel 8 is de arbeidstijd gedefinieerd. Per week werkt een werknemer met een fulltime contract gemiddeld 36 uur. Er zijn diverse mogelijkheden

Nadere informatie

Aanbod van arbeid 2012

Aanbod van arbeid 2012 Bijlage B: Tabellen Auteurs Jan Dirk Vlasblom Edith Josten Marian de Voogd-Hamelink Bijlage B. Tabellen In deze bijlage zijn diverse tabellen opgenomen behorende bij het SCP-rapport Aanbod van Arbeid 2012

Nadere informatie

Praten over Kwaliteit van Leven met tieners. Dr. Maartje de Wit

Praten over Kwaliteit van Leven met tieners. Dr. Maartje de Wit Praten over Kwaliteit van Leven met tieners Dr. Maartje de Wit m.dewit@vumc.nl Hallo Daar is hij Hoi Hoe gaat het? Waarom ziet hij niet wat ik voel? Ook goed Ik ben zo eenzaam Goed, bedankt Ziet ze niet

Nadere informatie

Een werknemer mag maximaal 12 uur per dienst werken. Per week mag hij maximaal 60 uur werken.

Een werknemer mag maximaal 12 uur per dienst werken. Per week mag hij maximaal 60 uur werken. DE NIEUWE ARBEIDSTIJDENWET Op 1 april 2007 is de nieuwe arbeidstijdenwet in werking getreden. De regels in de Arbeidstijdenwet zijn vereenvoudigd. Hierdoor krijgen werkgever en werknemer meer mogelijkheden

Nadere informatie

Samenvatting. Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie

Samenvatting. Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie Overgewicht is een snel groeiend wereldwijd probleem en is geassocieerd

Nadere informatie

In de maand september heeft FNV Metaal onderzoek gedaan naar de praktijk en de ervaringen met werktijden in de branche..

In de maand september heeft FNV Metaal onderzoek gedaan naar de praktijk en de ervaringen met werktijden in de branche.. In de maand september heeft FNV Metaal onderzoek gedaan naar de praktijk en de ervaringen met werktijden in de branche.. Drie hoofdvragen: 1. Dragen de werktijden in de branche bij aan behoud van vitaliteit

Nadere informatie

Chapter 11. Nederlandse samenvatting

Chapter 11. Nederlandse samenvatting Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,

Nadere informatie

Onderzoek naar Consignatie en Welzijn

Onderzoek naar Consignatie en Welzijn 29 Mei 217 Onderzoek naar Consignatie en Welzijn Beschrijvende Resultaten Carla Ziebertz, M.Sc. (promovenda) Dr. Debby Beckers Dr. Madelon van Hooff Prof. Dr. Sabine Geurts Onderzoeksgroep Work, Health

Nadere informatie

Ontzie- en stimuleringsmaatregelen. inzetbaarheid van oudere werknemers beogen te bevorderen:

Ontzie- en stimuleringsmaatregelen. inzetbaarheid van oudere werknemers beogen te bevorderen: TNO rapportage voor Ministerie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid Ontzie- en stimuleringsmaatregelen die de duurzame inzetbaarheid van oudere werknemers beogen te bevorderen: Resultaten van de STREAM

Nadere informatie

Healthy Work? Christiane de Lange & Nienke Velterop

Healthy Work? Christiane de Lange & Nienke Velterop Healthy Ageing @ Work? Christiane de Lange & Nienke Velterop Healthy Ageing @ Work? Inhoud Presentatie: Onderzoek Christiane naar Duurzame Inzetbaarheid van werknemers Onderzoek Nienke Velterop naar Oudere

Nadere informatie

Gezond in ploegenroosters. Hoe zorg je ervoor dat je gezond blijft terwijl je werkt in de onregelmatigheid.

Gezond in ploegenroosters. Hoe zorg je ervoor dat je gezond blijft terwijl je werkt in de onregelmatigheid. Gezond in ploegenroosters Hoe zorg je ervoor dat je gezond blijft terwijl je werkt in de onregelmatigheid. Inhoud Inleiding De achtergrond Drie interventies 1. Het optimale rooster 2. Persoonlijke werkomstandigheden

Nadere informatie

Shiftwork: Problems & Solutions

Shiftwork: Problems & Solutions Shiftwork: Problems & Solutions Copyright Circadian Technologies Ltd 2014 CIRCADIAN: Introductie Current Planned Boston London St Petersburg Amsterdam Osaka Jakarta Santiago Brisbane CIRCADIAN: Products

Nadere informatie

Inzetbaarheid op hogere leeftijd

Inzetbaarheid op hogere leeftijd Inzetbaarheid op hogere leeftijd Nr. 2018/14B, Den Haag 26 juni 2018 Achtergronddocument bij: Gezondheid en langer doorwerken Nr. 2018/14, Den Haag 26 juni 2018 Inzetbaarheid op hogere leeftijd pagina

Nadere informatie

ADHD bij volwassenen: seizoenen, slaap en maatschappelijke impact

ADHD bij volwassenen: seizoenen, slaap en maatschappelijke impact ADHD bij volwassenen: seizoenen, slaap en maatschappelijke impact 22 maart 2018 Dr. D. Bijlenga namens Dr. Suzan Vogel PsyQ Kenniscentrum ADHD bij volwassenen Disclosure belangen spreker Suzan Vogel 22

Nadere informatie

Cerebrale parese en de overgang naar de adolescentie. Beloop van het functioneren, zelfwaardering en kwaliteit van leven.

Cerebrale parese en de overgang naar de adolescentie. Beloop van het functioneren, zelfwaardering en kwaliteit van leven. * Cerebrale parese en de overgang naar de adolescentie Beloop van het functioneren, zelfwaardering en kwaliteit van leven In dit proefschrift worden de resultaten van de PERRIN CP 9-16 jaar studie (Longitudinale

Nadere informatie

Het Arbeidstijdenbesluit: uitzonderingen op de ATW

Het Arbeidstijdenbesluit: uitzonderingen op de ATW Het Arbeidstijdenbesluit: uitzonderingen op de ATW De regels in de ATW zijn in de meeste gevallen voldoende. Er zijn echter situaties, bepaalde werkzaamheden en beroepsgroepen denkbaar waarbij gezien de

Nadere informatie

focus november 2009 Preventieve maatregelen moeten zich ook richten tot de jongere werknemers. Zij zijn immers de oudere werknemers van morgen.

focus november 2009 Preventieve maatregelen moeten zich ook richten tot de jongere werknemers. Zij zijn immers de oudere werknemers van morgen. focus november 2009 Preventieve maatregelen moeten zich ook richten tot de jongere werknemers. Zij zijn immers de oudere werknemers van morgen. De houding van het bedrijfsmanagement is een belangrijke

Nadere informatie

Jonge werknemers en werkstress: een beknopte weergave van de feiten

Jonge werknemers en werkstress: een beknopte weergave van de feiten Jonge werknemers en werkstress: een beknopte weergave van de feiten Irene Houtman & Ernest de Vroome (TNO) In het kort: Onderzoek naar de ontwikkeling van burn-outklachten en verzuim door psychosociale

Nadere informatie

Duurzame Inzetbaarheid Forbo Flooring Coevorden

Duurzame Inzetbaarheid Forbo Flooring Coevorden Duurzame Inzetbaarheid Forbo Flooring Coevorden Introductie Eddie van der Weide, Kadergroep Forbo Novilon, vakbondsbestuurder/cao en het bedrijf Forbo Novilon. Levensfasegericht personeelsbeleid op de

Nadere informatie

Ziekteverzuim het laagst bij werknemers met een hoge mate van autonomie en veel steun van collega's en leidinggevenden

Ziekteverzuim het laagst bij werknemers met een hoge mate van autonomie en veel steun van collega's en leidinggevenden Ziekteverzuim het laagst bij werknemers met een hoge mate van autonomie en veel steun van collega's en leidinggevenden Martine Mol en Jannes de Vries Een hoge werkdruk onder werknemers komt vooral voor

Nadere informatie

Tjabe Smid Amsterdam UMC Alwin van Drongelen TNO Marinka Flameling KLM

Tjabe Smid Amsterdam UMC Alwin van Drongelen TNO Marinka Flameling KLM Nachtwerk risico en maatregelen Tjabe Smid Amsterdam UMC Alwin van Drongelen TNO Marinka Flameling KLM Programma 1. Wetenschap, risico en de rol van de veiligheidskundige 2. Risicobeheersing 3. Fatigue

Nadere informatie

Onderzoek naar de gevolgen van on-call work

Onderzoek naar de gevolgen van on-call work Call Me Maybe Onderzoek naar de gevolgen van on-call work Festival voor de Nacht Carla M. Ziebertz 09-10-2015 Carla Ziebertz, MSc. (Promovenda) Prof. dr. Sabine Geurts, Prof. dr. Michiel Kompier, Dr. Debby

Nadere informatie

Het Nieuwe Werken bij SSR. 1 oktober 2013, Sarike Verbiest & Merle Blok

Het Nieuwe Werken bij SSR. 1 oktober 2013, Sarike Verbiest & Merle Blok Het Nieuwe Werken bij SSR 1 oktober 2013, & Merle Blok Inhoud 3-4 Toelichting op TNO onderzoek 5 Wat is HNW? 6 7 Steekproef 8-9 Conclusies 10-27 In hoeverre maken medewerkers gebruik van HNW mogelijkheden?

Nadere informatie

OR & Duurzame inzetbaarheid

OR & Duurzame inzetbaarheid OR & Duurzame inzetbaarheid Laat je oudere collega s niet in de steek! Percentage Arbeidsparticipatie bij 55+ 80% 70% 60% 2011 50% 40% 30% 20% 1995 10% 0% 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 Leeftijd

Nadere informatie

Nachtwerk en borstkanker: een causaal verband?

Nachtwerk en borstkanker: een causaal verband? Nachtwerk en borstkanker: een causaal verband? Dr.ir. A. Pijpe Afd. Psychosociaal onderzoek en Epidemiologie Heijermanslezing Kanker en Werk 14 juni 2013 Soorten kanker in verband gebracht met ploegendienst

Nadere informatie

De mentale gezondheid van ploegenwerkers

De mentale gezondheid van ploegenwerkers De mentale gezondheid van ploegenwerkers Zo beschermt HR haar ploegenwerkers Dr. Ing. Ben Jansen, Rebecca Fruwert, MSc, Berina Kadic, MSc Whitepaper W W W. S T I C H T I N G T I M E D E S I G N. NL De

Nadere informatie

Functioneren op het werk in relatie met gezondheid

Functioneren op het werk in relatie met gezondheid Functioneren op het werk in relatie met gezondheid, PhD Universitair Medisch Centrum Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, afdeling Sociale Geneeskunde Presentatiemiddag RiMoBo, Gent, Belgie 19 november

Nadere informatie

Bedrijfskundige opbrengsten van investeren in Vitaliteit en Gezondheid. Prof. Dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot

Bedrijfskundige opbrengsten van investeren in Vitaliteit en Gezondheid. Prof. Dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot Bedrijfskundige opbrengsten van investeren in Vitaliteit en Gezondheid Prof. Dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot Programma Workshop Eerste deel: Presentatie Visie op Gezond Ondernemen Een paar voorbeelden van

Nadere informatie

Samenvatting Werk, Pensioen en Gezondheid

Samenvatting Werk, Pensioen en Gezondheid Samenvatting Werk, Pensioen en Gezondheid Potentiële bedreigingen voor de arbeidsparticipatie van oudere werknemers: werkbelasting, geheugen, sociale timing van pensioneren en gezondheid Een aantal bedreigingen

Nadere informatie

Roosters in de Taxi-branche?

Roosters in de Taxi-branche? Wat kan je ermee en wat wil je ermee? 2 Welkom! Wie zijn wij? Martin Vis Operationeel manager VMNN Bart de Graaf Onderzoeker-adviseur Duurzame Arbeidsproductiviteit 3 Programma 1. Inventarisatie 2. Situatieschets

Nadere informatie

MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE

MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MARION SPIJKERMAN VGCT CONGRES, 13 NOVEMBER 2015 OVERZICHT Introductie Methode Resultaten Discussie Mindfulness en ACT interventies als ehealth:

Nadere informatie

Wat werkt voor de oudere werknemers?

Wat werkt voor de oudere werknemers? Wat werkt voor de oudere werknemers? Hoe houdenwe mensenlangergezondaanhet werk Drs Wendy Koolhaas Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) Disciplinegroep Gezondheidswetenschappen, Sociale Geneeskunde

Nadere informatie

Werken in Vlaanderen: vermoeiend of plezierig?

Werken in Vlaanderen: vermoeiend of plezierig? Werken in Vlaanderen: vermoeiend of plezierig? Resultaten van 10 jaar onderzoek naar de beleving en beoordeling van arbeid Prof. Dr. Hans De Witte Gewoon Hoogleraar Arbeidspsychologie, WOPP-KU Leuven Seminarie

Nadere informatie

Duurzame Inzetbaarheid. Frank Brinkmans Rccm RCMC RCDI, 26 oktober 2018 Senior Consultant Duurzame Inzetbaarheid

Duurzame Inzetbaarheid. Frank Brinkmans Rccm RCMC RCDI, 26 oktober 2018 Senior Consultant Duurzame Inzetbaarheid Duurzame Inzetbaarheid Frank Brinkmans Rccm RCMC RCDI, 26 oktober 2018 Senior Consultant Duurzame Inzetbaarheid Dank voor jullie aanwezigheid! Tip 1 Zorg voor een duidelijk kader Definitie van Duurzame

Nadere informatie

Rapportage Peiling Duurzame Inzetbaarheid onder leden van SIGRA. 14 februari 2018

Rapportage Peiling Duurzame Inzetbaarheid onder leden van SIGRA. 14 februari 2018 Rapportage Peiling Duurzame Inzetbaarheid onder leden van SIGRA 14 februari 2018 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Resultaten... 3 2.1 Aandacht voor duurzame inzetbaarheid... 3 2.2 Directie is enthousiast over

Nadere informatie

Welkom bij de Gezond & Zeker Innovatiedag 2018

Welkom bij de Gezond & Zeker Innovatiedag 2018 Welkom bij de Gezond & Zeker Innovatiedag 2018 Slaaphygiëne Wat is de invloed van slaap op je belastbaarheid en duurzame inzetbaarheid? https://www.flickr.com/photos/orinrobertjohn/1526151157 Wie zijn

Nadere informatie

nacht en ploegen-arbeid, medische aspecten Dr Anke Valcke, bedrijfsarts Provikmo

nacht en ploegen-arbeid, medische aspecten Dr Anke Valcke, bedrijfsarts Provikmo nacht en ploegen-arbeid, medische aspecten Dr Anke Valcke, bedrijfsarts Provikmo Wet welzijn Uitvoeringsbesluit welzijnswet 4/08/1996 Boek X werkorganisatie en bijzondere werknemerscategorieën Titel 1.

Nadere informatie

Relatie tussen specifieke depressieve symptomen en mortaliteit onder acuut opgenomen ouderen: de Hospital- ADL studie

Relatie tussen specifieke depressieve symptomen en mortaliteit onder acuut opgenomen ouderen: de Hospital- ADL studie Relatie tussen specifieke depressieve symptomen en mortaliteit onder acuut opgenomen ouderen: de Hospital- ADL studie Lucienne Reichardt Promovenda, AMC, afdeling ouderengeneeskunde Voetbalster Ajax vrouwen

Nadere informatie

Hieronder geven we een uitleg van de regelgeving. Aan het eind komen we met een conclusie en met een aanbeveling voor de praktijk.

Hieronder geven we een uitleg van de regelgeving. Aan het eind komen we met een conclusie en met een aanbeveling voor de praktijk. Diensten AIOS Inleiding In het kader van de toenemende werkdruk in organisaties en de krapte in diensten buiten kantoortijden, worden ook vaker de werkzaamheden buiten kantoortijden van de AIOS besproken

Nadere informatie

Predictors of mental health-related sickness absence in Belgium: a sickness absence register study

Predictors of mental health-related sickness absence in Belgium: a sickness absence register study Predictors of mental health-related sickness absence in Belgium: a sickness absence register study A. De Rijk Universitair Hoofddocent, Departement Sociale Geneeskunde, Faculty of Health, Medicine & Life

Nadere informatie

Werktijden van de werkzame beroepsbevolking

Werktijden van de werkzame beroepsbevolking Werktijden van de werkzame beroepsbevolking Ingrid Beckers Ruim de helft van de werkzame beroepsbevolking werkte in 22 op onregelmatige tijden. Werken in de avonduren en op zaterdag komt het meeste voor.

Nadere informatie

Werken en Gezondheid van Ouderen.

Werken en Gezondheid van Ouderen. Werken en Gezondheid van Ouderen healthy-ageing@work Prof. dr. ir Paulien Bongers Body@Work, Onderzoekscentrum Bewegen, Arbeid en Gezondheid, TNO VUmc Opbouw voordracht Doorwerken belasting Participatie

Nadere informatie

Voorbeelden van flexibele 5 ploegendienstroosters

Voorbeelden van flexibele 5 ploegendienstroosters Voorbeelden van flexibele 5 ploegendienstroosters In deze notitie hebben we een aantal voorbeelden opgenomen hoe zonder overwerk toch pieken en dalen in de bezetting in volcontinurooster ingebouwd kunnen

Nadere informatie

Technische nota. Werkstress bij werknemers in ploegen- of nachtdienst. Ria Bourdeaud hui Stephan Vanderhaeghe

Technische nota. Werkstress bij werknemers in ploegen- of nachtdienst. Ria Bourdeaud hui Stephan Vanderhaeghe Brussel, Brussel, augustus datum 5 Technische nota Ria Bourdeaud hui Stephan Vanderhaeghe Brussel, SERV - STV Innovatie & Arbeid, augustus 5 Technische nota s verstrekken bijkomende en gedetailleerde informatie

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Implementatie van maatregelen ter bevordering van duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Implementatie van maatregelen ter bevordering van duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid Hoofdstuk 2 De toenemende vergrijzing van de werkende bevolking leidt ertoe dat het steeds uitdagender wordt voor werknemers om gezond en gemotiveerd hun pensioengerechtigde leeftijd te bereiken. Duurzame inzetbaarheid

Nadere informatie

Werk en gezondheid in de toekomst

Werk en gezondheid in de toekomst Werk en gezondheid in de toekomst Vergeten we de human factor niet? Allard van der Beek & Maaike Huysmans HFNL 2018 Wie zijn wij? Afdeling Sociale Geneeskunde, locatie VUmc Department of Public and Occupational

Nadere informatie

Health Impact Assessment als instrument voor integraal gezondheidsbeleid in Rotterdam

Health Impact Assessment als instrument voor integraal gezondheidsbeleid in Rotterdam Health Impact Assessment als instrument voor integraal gezondheidsbeleid in Rotterdam Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Centre for Effective Public Health In the

Nadere informatie

Summary & Samenvatting. Samenvatting

Summary & Samenvatting. Samenvatting Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische

Nadere informatie

FIT en GEZOND op het WERK

FIT en GEZOND op het WERK FIT en GEZOND op het WERK Katrien Bruyninx Prevent Lummen 18 september 2013 Prevent Prevent-Factory A solutions provider Tailor made support of companies and organisations Prevent-Academy Training centre

Nadere informatie

Gezond eten in de nacht

Gezond eten in de nacht Gezond eten in de nacht Marjolein van Kleef 28 oktober 2016 Over Marjolein van Kleef Voedingsdeskundige ploegendienst Organisatieadviseur Bedrijfsdiëtist Voorlichter Trainer Enerjoy Enerjoy motiveert medewerkers

Nadere informatie

Verstoorde waak-slaap ritmes

Verstoorde waak-slaap ritmes Verstoorde waak-slaap ritmes Tegen de klok in... Marijke C.M. Gordijn, PhD Centrum voor Levenswetenschappen Chronobiologie, Rijksuniversiteit Groningen Circadiane ritme slaap stoornissen Individuele verschillen:

Nadere informatie

Implementatie van Total Worker Health bij Dow

Implementatie van Total Worker Health bij Dow Implementatie van Total Worker Health bij Dow Workplace Jan Twisk, Karen Millison, Sergio Salomon, Winnie Wang People Culture TOTAL WORKER HEALTH is a registered trademark of the US Department of Health

Nadere informatie

Psycho Sociale Arbeidsbelasting

Psycho Sociale Arbeidsbelasting Psycho Sociale Arbeidsbelasting Webinar SCCM 17 juni 2014 Tamara Onos Auxilium HSE Onderwerpen webinar - Relevantie PSA - Onderwerpen PSA - Arbowet- en regelgeving - PSA in praktijk - Inventarisatie van

Nadere informatie

PERSMAP. Nationale Slaapweek 19-25 maart 2012. Nederlandse Vereniging voor Slaap/Waak Onderzoek (NSWO) Thema: SLAAP EN WERK. www.nswo.

PERSMAP. Nationale Slaapweek 19-25 maart 2012. Nederlandse Vereniging voor Slaap/Waak Onderzoek (NSWO) Thema: SLAAP EN WERK. www.nswo. PERSMAP Nationale Slaapweek 19-25 maart 2012 Thema: SLAAP EN WERK Een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Slaap/Waak Onderzoek (NSWO) www.nswo.nl Persbericht Werk houdt veel Nederlanders uit

Nadere informatie

De rol van attitudes, doelen en beoordelingsgedrag van verzekeringsartsen.

De rol van attitudes, doelen en beoordelingsgedrag van verzekeringsartsen. Systematische variatie in beoordelingen van functionele mogelijkheden door verzekeringsartsen De rol van attitudes, doelen en beoordelingsgedrag van verzekeringsartsen. 13 december 2012 Jan Besseling 1

Nadere informatie