NVAB bijeenkomst Kring Amsterdam e.o. FIT WERKEN IN DE NACHT, TERWIJL ANDEREN SLAPEN Sonja Smits (arbeids- en organisatiedeskundige)

Transcriptie

1 NVAB bijeenkomst Kring Amsterdam e.o. FIT WERKEN IN DE NACHT, TERWIJL ANDEREN SLAPEN Sonja Smits (arbeids- en organisatiedeskundige) 1

2 Disclosure belangen 2

3 Programma Nachtarbeid en onze biologische klok Invloed van nachtarbeid op veiligheid en gezondheid Anders eten in de nacht Slaapkwaliteit, onderzoek en tips Monitor PMO nachtarbeid 3

4 (2017) 4

5 Historie van nachtarbeid 24/7 per dag werken Definitie nachtarbeid : een dienst waarin méér dan 1 uur arbeid wordt verricht tussen uur en uur (ATW). 5

6 Onregelmatig werken/nachtdienst als onderdeel van onze maatschappij Circa 1,3 miljoen mensen werken in ploegendiensten of structureel op onregelmatige werktijden in diverse sectoren; Onregelmatig werk in combinatie met leeftijd en aantal dienstjaren is een extra belasting voor medewerkers; Circa 40% krijgt binnen 3 jaar, nadat ze zijn gaan werken in onregelmatigheid, gezondheidsproblemen op gebied van slapen, eten en/of bewegen. Mensen zijn niet geboren voor nachtwerk, maar je kunt wel proberen het zo optimaal mogelijk te maken - Menno Gerkema (hoogleraar chronobiologie). 6

7 Wat zijn de voor- en nadelen van nachtarbeid? 7

8 Wat is de invloed van werken in onregelmatigheid op onze gezondheid? 8

9 Hoe werkt mijn biologische klok? 9

10 Gespecialiseerde zenuwcellen in het oog sturen licht naar de biologische klok Licht beïnvloedt de aanmaak van het hormoon serotonine (opgewekt) en donkerte stimuleert de aanmaak van melatonine (slaperigheid)'. 10

11 Wat is de invloed van onregelmatige diensten en nachtdienst op mijn gezondheid? Verhoogde gezondheidsrisico s en neemt met de jaren nachtwerk toe: Hart en vaatziekten Diabetes mellitus (type 2) Slaapproblemen 11

12 WAI Werkvermogen neemt af met ouder worden (Workability Index, Blik op Werk) < >55 Mannen in dagdienst Vrouwen in dagdienst Vrouwen in ploegendienst Mannen in ploegendienst Leeftijd 12

13 Weinig leeftijdseffecten onregelmatig werken Chronotype verklaart beter verschillen in slaap en herstel 13

14 Relatief risico Relatief risico Nachtarbeid en veiligheid 1,4 1,4 1,3 1,3 1,2 1,2 1,1 1,1 1, 1, 0,9 Het relatieve risico over de 3 ploegen ochtend avond nacht 1,4 1,35 1,3 1,25 1,2 1,15 1,1 1,05 1, 0,95 0,9 Opeenvolgende nachtdiensten Het relatieve veiligheidsrisico tijdens avond- en nachtdienst ten opzichte van de ochtenddienst Het relatieve veiligheidsrisico tijdens opeenvolgende nachtdiensten ten opzichte van de eerste nachtdienst Bron: Rapport Licht op de nacht nachtarbeid en gezondheidsbeleid (FNV, 2013) 14

15 Nachtdienst eindigt in sloot langs A15 zondag 16 JULI 2017, 08:02 15

16 Wat zegt de Arbowet over nachtarbeid? Artikel 5.1 Arbowet - verdiepende RI&E nachtarbeid Bij het voeren van het arbeidsomstandighedenbeleid legt de werkgever in een inventarisatie en evaluatie schriftelijk vast welke risico's de arbeid voor de werknemers met zich brengt. Deze risico-inventarisatie en -evaluatie bevat tevens een beschrijving van de gevaren en de risico beperkende maatregelen en de risico's voor bijzondere categorieën van medewerkers. Artikel 18 Arbowet PAGO arbeidsrisico nachtarbeid aanbieden De werkgever stelt de medewerkers periodiek in de gelegenheid een onderzoek te ondergaan, dat erop is gericht de risico s die de arbeid voor de gezondheid van de medewerkers met zich brengt zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. Arbobesluit specifieke doelgroepen en vormen van arbeid Arbeidsgeneeskundig onderzoek nachtarbeid aanbieden vóór de aanvang van de werkzaamheden. 16

17 Aanbevelingen Gezondheidsraad (2015 en 2017) nog geen remedie tegen gezondheidsklachten door nachtwerk Zoveel mogelijk nachtarbeid beperken bronaanpak, arbeidshygiënische strategie Gezond roosteren voorwaarts roterend rooster gunstig voor alertheid en slaapkwaliteit Powernap faciliteren korte slaap tijdens nachtdienst lijkt slaperigheid te verminderen Voorlichting leefstijl voeding, slaaphygiëne en werkprivé balans Periodiek arbeidsgeneeskundig onderzoek belang van monitoren en follow-up gezondheid nachtwerkers 17

18 Sturen op inzetbaarheid in nachtarbeid/ploegendienst Maatschappelijk verantwoord - werken in de nacht minimaliseren 18

19 Wat zijn de 10 vuistregels voor gezond roosteren? Het beste rooster bestaat niet; ruimte voor Dialoog (gesprek met elkaar aangaan) Maatwerk (persoonlijke omstandigheden en voorkeuren) Zeggenschap (zoeken naar een gezamenlijke optimale oplossing) 19

20 LEKKER EN GEZOND ETEN IN DE NACHT 20

21 Waarom zou je anders anders moeten eten in de nacht? 21

22 Eetmomenten tijdens een nachtdienst 22

23 Tips: 23

24 SLAAPKWALITEIT, ONDERZOEK EN GEDRAG 24

25 Tijdens je slaap maak je meer afweerstoffen aan dan als je wakker bent JA NEE 25

26 Antwoord Ja, je maakt tijdens je slaap meer afweerstoffen aan dan als je wakker bent 26

27 Als je langer wakker bent, dan kom je sneller in diepe slaap JA NEE 27

28 Antwoord Ja, als je langer wakker bent (bijvoorbeeld door een avonddienst) kom je sneller in diepe slaap 28

29 Je brein is in rust (niet actief) als je slaapt JA NEE 29

30 Antwoord Nee, je brein is actief als je slaapt. 30

31 Opbouw slaapcyclus 31

32 Slaapgebrek heeft invloed op Geheugen Concentratievermogen Spraakvermogen Reactiesnelheid Besluitvaardigheid Gevoel voor tijd en ruimte (planningsvermogen) Emoties Fysieke gezondheid 32

33 Wat zijn jullie slaaptips? 33

34 Algemene slaaptips Klokken op je slaapkamer omdraaien zodat je geen uren gaat tellen Zorg dat je slaapkamer de juiste temperatuur heeft, donker en stil is eventueel met hulp van oordopjes of maskers Probeer zoveel mogelijk een vast slaapritme te houden ook in het weekend/vrij bent 34

35 Slaaptips en ploegendienst/nachtdienst Drink vanaf 4 uur voordat je gaat slapen geen cafeïne meer. Maak afspraken met je gezin of huisgenoten. Spreek bijvoorbeeld af op welke tijden het rustig moet zijn in huis. Zorg voor goed verduisterende gordijnen, zodat het zonlicht niet naar binnen kan schijnen. Volg een vast ritueel in de aanloop voor het naar bed gaan. Alcohol laat je sneller inslapen, maar zorgt ervoor dat doorslapen moeilijker wordt. Ga bij thuiskomst zo snel mogelijk naar bed. Je lichaamstemperatuur is nog ingesteld op rust, maak hier gebruik van door meteen naar bed te gaan. Houd rekening met het feit dat je na een nachtdienst een aantal uur korter slaapt en minder diep. Een dutje voor je nachtdienst kan je helpen om vermoeidheid tegen te gaan. 35

36 Slaapprobleem of slaapstoornis? De meeste mensen hebben wel eens te maken met een slaapprobleem. Als het slaapprobleem het dagelijks leven ernstig verstoort, dan spreken we van een slaapstoornis. Bijvoorbeeld slaapapneu > slaaponderzoek en behandeling bij een slaappolikliniek. 36

37 Preventief medisch onderzoek (PMO) 37

38 Waarom een PMO nachtarbeid aanbieden? Veilig en bewust werken Aantrekkelijk werk voor jongeren Vol te houden voor oudere werknemer 38

39 Aandacht voor specifieke thema s gekoppeld aan nachtarbeid/ploegendienst 39

40 Welke interventies zijn denkbaar? Op team/organisatie niveau Advies gezond roosteren Monitor middels preventief medisch onderzoek nachtarbeid (PAGO/PMO); Voorlichting (bewustwording en sociale steun, fit for duty ) Workshop Fit en gezond werken in de nacht Workshop Slaap je fit Onderzoek en advies lichtniveau werkplek arbeidshygiënist en/of visueel ergonoom Introductie interventie Powernap Onderzoek (bijna)ongevallen en ploegendiensten (veiligheidskundige) Op individuele niveau/interventie Voeding/leefstijl en ploegendienst/nachtarbeid (diëtiste) Slaapproblemen en gedrag (psycholoog) Slaapstoornis/slaapapneu (slaappolikliniek) Verslaving en ploegendienst/nachtarbeid (verslavingszorg) 40

41 Bedankt voor jullie aandacht! Vragen kun je sturen naar onderstaand mailadres of via LinkedIn. 41