Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking

Transcriptie

1 Aanleiding onderzoek Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Lydi de Lange bedrijfsfysiotherapeut paramedisch team Advisium Ermelo december veel klachten van het houdings- en bewegingsapparaat bij groepsbegeleiders - maatregelen Arboconvenant - verschuiving rug- naar nek/schouder en armklachten - literatuur: nek/schouder en armklachten multifactorieel bepaald - factoren herkenbaar in het werk van groepsbegeleiders Literatuurgegevens Nek/schouder en armklachten hangen samen met: Fysieke belasting: duwen en trekken, statische belasting (werkhoudingen), repeterende bewegingen (beeldschermwerk) Psychosociale belasting: werkdruk/werkstress, privéfactoren Persoonlijke factoren: geslacht, gewicht, leeftijd, algemene gezondheid Doelstelling onderzoek Komen tot een voorstel voor effectieve interventie bij nek/schouder en armklachten door: - vaststellen aantal nek/schouder en armklachten - bepalen risicofactoren voor het ontstaan van nek/schouder en armklachten Onderzoeksmethode Cross-sectioneel onderzoek: Vragenlijst nek/schouder en armklachten Samengestelde vragenlijst, gebaseerd op VBA (Vragenlijst BewegingsApparaat) van TNO-Arbeid Aangevuld met: - items uit VBBA (Vragenlijst Beleving en Beoordeling van Arbeid) voor herstelbehoefte en agressie - SQUASH (Short Questionnaire to Assess Health-enhancing physical activity) voor lichamelijke activiteit - inventarisatie hulpmiddelen Vragenlijst nek/schouder en armklachten: risicofactoren Persoonlijk Fysiek Psychosociaal Agressie/ conflicten leeftijd gezondheid conditie Body Mass Index (BMI) herstelbehoefte lichamelijke activiteit tillen, dragen duwen/trekken werkhoudingen hulpmiddelen tijdsbesteding/ zwaarte taken werkdruk communicatie contact leidinggevende invloed privéwerk werksfeer waardering regelmogelijkheden frequentie fysieke agressie letsel door incidenten persoonlijke gevolgen gevolgen voor werk 1

2 % Vragenlijst nek/schouder en armklachten: klachten Klachten: - klachten van nek, schouders en armen het laatste jaar, 3 maanden en week - directe oorzaak - verzuim door klachten - werk- en vrije tijd relatie - gevolgen van klachten Onderzoeksgroep Alle medewerkers van regio Horst, Ermelo en Midden-Nederland, 1129 personen: - met vaste werkplek - grote variatie aan werkzaamheden, afhankelijk van zorgvraag van cliënten, werkplekinrichting en beschikbare hulpmiddelen - geen dagbesteding, invalkrachten, nachtzorg Analyses Univariate logistische regressie analyse op alle variabelen apart Multivariate regressie analyse (step-wise backward) op clusters van factoren. Resultaten - Kenmerken van de onderzoeksgroep - Frequenties van klachten en risicofactoren - Relaties tussen klachten en risicofactoren - Belangrijkste voorspellers van klachten Resultaten:kenmerken onderzoeksgroep Resultaten: klachten Respons: 693 medewerkers; 61,4% Leeftijd: gemiddeld 37,5 BMI: 52,0% >25 Oordeel gezondheid: 77,3% goed, 20,5% redelijk Gezondheidsklachten: 36,4% Conditie: 47,5% goed, 42,2% redelijk, 8,8 % matig Sporten: 57,0% sport NNGB: 62,8% voldoet aan de norm Klachten laatste 3 maanden nek bovenrug schouders ellebogen polsen/handen 2

3 Resultaten: klachten Resultaten: klachten Nekklachten 21,4% enkele keer 30,0% regelmatig Klachten ellebogen 6,5% enkele keer 7,1% regelmatig Nek/schouderklachten: 58,9% Armklachten: 25,6% Schouderklachten 17,6% enkele keer 31,3% regelmatig Pols/handklachten 12,0% enkele keer 15,8% regelmatig Resultaten: frequenties Risicofactor % vaak zwaar tillen 56,4 vaak zwaar duwen/trekken 69,6 vaak kracht zetten met de armen 64,2 werkdruk hoog 72,5 ongunstige invloed werk op privé 27,3 goede ondersteuning door leidinggevende 77,5 lichamelijke agressie 61,2 licht letsel door agressie 33,3 Nek/schouderklachten hangen samen met: 1. persoonlijke factoren 2. fysieke belasting 3. psychosociale factoren Armklachten hangen samen met: 1. fysieke belasting, vooral dynamisch 2. persoonlijke factoren 3. minder met psychosociale factoren Persoonlijke factoren Nek/schouder Arm leeftijd - + BMI + - algemene gezondheid ++ + gezondheidsklachten lichamelijke conditie ++ + psychisch welbevinden herstelbehoefte minuten sport per week + - Fysieke belasting Nek/schouder Arm vaak tillen ++ + vaak duwen/trekken + + tillen in ongemakkelijke houdingen dynamische belasting romp statische belasting romp + + dynamische belasting arm/hand kracht leveren met arm/hand

4 Psychosociale belasting Nek/schouder Arm werkdruk ++ + effecten werkdruk contact leidinggevende ++ - invloed werk-privé ++ - werksfeer + + waardering + + organisatie: rooster - + organisatie: pauze ++ - Agressie/conflicten Nek/schouder Arm licht letsel + - ernstig letsel - + minder functioneren + - plezier in werk verloren + - overwogen van baan te veranderen + - schrikreacties + + neerslachtigheid + + Resultaten: voorspellers van klachten Nek/schouderklachten: - linkshandigheid - BMI - gezondheidsklachten - sport - psychisch welbevinden - herstelbehoefte - dynamische fysieke belasting - ongemakkelijke werkhoudingen - uren beeldschermwerk - gevolgen lichamelijke agressie - werken met een aantal hulpmiddelen Resultaten: voorspellers van klachten Armklachten: - leeftijd - BMI - gezondheidsklachten - herstelbehoefte - dynamische fysieke belasting - ernstig letsel door lichamelijke agressie - werken met een aantal hulpmiddelen Conclusie 1. Veel klachten 2. Multifactorieel karakter: - persoonlijk - fysiek - psychosociaal - agressie en conflicten Interventie Aandachtspunten voor een effectieve interventie: - multifactorieel - aandacht voor de risicofactoren in een specifieke werksituatie 4

5 Multifactorieel preventiemodel Multifactorieel preventiemodel Persoonlijke factoren goede algemene gezondheid gezonde leefstijl voldoende bewegen/sporten verminderen herstelbehoefte (goede verhouding belasting/belastbaarheid) Fysieke belasting verminderen dynamische belasting training werkhouding juiste inzet hulpmiddelen verminderen statische belasting advies werkomgeving (werkplekinrichting) beeldschermwerkplek (inrichting en uitvoering werk) Persoonlijke factoren belasting aanpassen aan leeftijd aandacht voor algemene gezondheid, conditie, gezond lichaamsgewicht verminderen herstelbehoefte goede verhouding belasting/belastbaarheid Fysieke belasting adviezen m.b.t. dynamische belasting arm/hand (voorkomen krachtzetten, adviezen juiste werktechniek) inzet juiste hulpmiddelen om dynamische belasting te voorkomen Werksituatie met verminderde kans op nek/schouderklachten Werksituatie met verminderde kans op armklachten Psychosociale belasting aandacht voor effecten van psychosociale belasting goed contact met leidinggevende aandacht privé-omstandigheden goede werksfeer werkstress binnen de perken voldoende pauzes waardering werk Agressie en conflicten: effecten van incidenten voorkomen (preventie en nazorg) serieuze bedreiging verminderen (veiligheidsbeleid) Psychosociale belasting werkdruk binnen de perken aandacht voor werkrooster (op tijd bekend, niet teveel overwerk/invallen) goede werksfeer voldoende waardering werk Agressie en conflicten effecten van incidenten voorkomen (preventie en nazorg) Vervolgstappen: pilot Pilot in de onderzoeksregio met als doel: 1. Creëren van een werksituatie voor groepsbegeleiders, waarbij de kans op nek/schouder en armklachten zo klein mogelijk is. 2. Ontwikkeling van een methode voor multifactoriële aanpak van nek/schouder en armklachten. 3. Leveren van een bijdrage aan het ontwikkelen van een multifactorieel gezondheidsbeleid binnen s Heeren Loo. Dank voor uw aandacht Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking L. de Lange, Expertise Centrum Advisium, s Heeren Loo, Ermelo P.E.M. Lauteslager, Expertise Centrum Advisium, s Heeren Loo, Ermelo K.I. Proper, EMGO-instituut, Vrije Universiteit medisch centrum, Amsterdam Publicatie: Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie, december 2011 Gefinancierd door: Steunfonds s Heeren Loo Zorggroep Contact: lydi.de-lange@sheerenloo.nl 5