Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden"

Transcriptie

1 Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden 4 e Landelijk Valsymposium 2 December 2016

2 Aantal 65-plussers en prognose (G4) (totaal) autochtonen westerse allochtonen niet-westerse allochtonen Bron: CBS, 2015

3 Achtergrond Wereldwijde bevindingen: niet eenduidig (Afro-Amerikanen, Latino s, Chinezen) Geen studies in Nederland, maar.. Gegevens over etnische verschillen in gezondheid beschikbaar Inzicht naar etnische verschillen in valongevallen en valangst in Nederland is nuttig

4 Vraagstellingen Wat is de prevalentie van vallen en valangst onder zelfstandig wonende 65-plussers met verschillende etnische achtergronden in Nederland? Zijn de eventuele verschillen te verklaren door verschillen in sociaal demografische en gezondheidskenmerken?

5 Methode Secundaire analyses data gezondheidsenquête GGD-en G3 (2012) (N=8.892) Vragenlijst : o.a. valongevallen (hoe vaak bent u in de afgelopen 12 mnd gevallen?) en valangst (bent u bang om te vallen?) Beschrijvende statistiek en logistische regressie - afhankelijke variabelen: 2 x vallen; valangst - onafhankelijke variabele: etniciteit (NLs: referentiegroep) - gecorrigeerd voor.. - geslacht; leeftijd; - burgerlijke staat; opleidingsniveau; inkomen; wonen in achterstandswijk; - alcohol; bewegen; BMI; gezondheidsbeleving; Multi morbiditeit; beperkingen (mobiliteit, gezicht en gehoor); depressieve en angst klachten; eenzaamheid

6 Resultaten Tabel: Achtergrond en gezondheidskenmerken naar etnische herkomst (gewogen (%)) Nederlands (n=7.952) Marokkaans (n=165) Turks (n=188) Surinaams (n=587) Leeftijd (75+ ) 48,1 21,1 27,1 28,2 opleidingsniveau (mbo/hbo/wo ) 37,0 3,3 12,6 23,8 gezondheidsbeleving goed/(zeer)goed 56,7 11,5 25,8 26,9 multimorbiditeit 56,2 73,8 81,1 70,5 depressieve klachten 43,5 64,7 74,2 59,2 beperking mobiliteit 28,2 60,0 61,5 51,7

7 Prevalentie van vallen en valangst onder 65- plussers naar etnische herkomst (gewogen (%)) % Nederlands Marokkaans Turks Surinaams 0 2 vallen valangst

8 Verschillen in (herhaald) vallen (multivariaat logistische regressie model) NLs: ref. Model 0 (ongecorrigeerd) Model 1 Model 2 Model 3 OR (95% BI) OR (95% BI) OR (95% BI) OR (95%-BI) Marokkaans 1,10 (0,63-1,90) 1,42 (0,82-2,48) 0,95 (0,51-1,76) 0,54 (0,27-1,06) Turks 2,41 (1,48-3,94) 2,90 (1,77-4,75) 1,96 (1,11-3,49) 0,84 (0,42-1,64) Surinaams 1,84 (1,38-2,46) 2,08 (1,55-2,80) 1,61 (1,14-2,26) 1,05 (0,68-1,64) Model 1: model 0, gecorrigeerd voor leeftijd & geslacht Model 2: model 1, gecorrigeerd voor SES Model 3: model 2, gecorrigeerd voor gezondheidskenmerken Onafhankelijke voorspelers: lage opleiding; gezondheidsbeleving; beperkingen in zicht, gehoor, mobiliteit; eenzaamheid en depressie

9 Verschillen in valangst (multivariaat logistische regressie model) NLs: ref. Model 0 (ongecorrigeerd) Model 1 Model 2 Model 3 OR (95% BI) OR (95% BI) OR (95% BI) OR (95%-BI) Marokkaans 2.66 (1,66-4,26) 5.29 (3,02-9,27) 3,20 (1,70-6,00) 1,97 (0,99-3,92) Turks 3.67 (2,33-5,78) 5.47 (3,46-8,65) 3,33 (1,93-5,72) 1,97 (1,01-3,83) Surinaams 3.54 (2,72-4,60) 4.73 (3,59-6,23) 3,85 (2,81-5,28) 2,35 (1,44-3,82) Model 1: model 0, gecorrigeerd voor leeftijd & geslacht Model 2: model 1, gecorrigeerd voor SES Model 3: model 2, gecorrigeerd voor gezondheidskenmerken Onafhankelijke voorspelers: etniciteit; leeftijd, geslacht, lichamelijke inactiviteit, beperkingen in gehoor, mobiliteit; multimorbiditeit, depressie (en vallen)

10 Discussie Sterke punten Unieke studie; ruime steekproef omvang Informatie over verschillende gezondheidsindicatoren Beperkingen onderzoek Cross sectioneel studiedesign, met retrospectieve gegevens Onbekend: bijv. invloed omgevingsfactoren, gebruik medicatie, Geen definitie van valongeval of valangst mogelijk verschillende interpretaties

11 Conclusie De prevalentie van herhaald vallen en valangst varieert tussen de etnische groepen in Nederland Etnische verschillen in herhaald vallen geheel verklaard door achtergrondkenmerken en gezondheidsindicatoren Aanwijzingen voor verschillen in valangst tussen oudere migranten en Nederlandse ouderen Toekomstig onderzoek en cultuursensitieve interventies nodig

12 Bedankt voor jullie aandacht Dr. Fatima El Fakiri tel i.s.m. Drs. Amber Kegel (stagiaire GGD), Drs. Gea Schouten (GGD Rotterdam-Rijnmond) Drs. Mary Berns (GGD Haaglanden) El Fakiri, F. Kegel, AA, Schouten, GM, Berns, MPH. Ethnic differences in fall risk among communitydwelling older people in the Netherlands. Journal of Ageing & Health 2016, [accepted]

Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden. Fatima El Fakiri onderzoeker

Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden. Fatima El Fakiri onderzoeker Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden Fatima El Fakiri onderzoeker Over wie hebben we het? 3 grote groepen migranten: Migratie uit voormalige koloniën Arbeidsmigratie Asielmigratie

Nadere informatie

De effectiviteit van CGT en IPT bij Nederlandse, Turks-Nederlandse en Marokkaans- Nederlandse patiënten

De effectiviteit van CGT en IPT bij Nederlandse, Turks-Nederlandse en Marokkaans- Nederlandse patiënten De effectiviteit van CGT en IPT bij Nederlandse, Turks-Nederlandse en Marokkaans- Nederlandse patiënten Sprekers: Vivian Peerbooms MSc & Elif Sentürk MSc Begeleiders: Prof. Dr. M.H.J Bekker & G.A. SempérteguiVallejo

Nadere informatie

Gezondheidsenquête Methode en respons

Gezondheidsenquête Methode en respons Gezondheidsenquête 2016 1. Methode en respons Gezondheidsenquête Haaglanden 2016 1. Methode en respons 1 Mei 2017 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Achtergrond... 3 Doel van het onderzoek... 4 Onderzoeksopzet...

Nadere informatie

Bijlage LHBT-monitor 2016

Bijlage LHBT-monitor 2016 Bijlage LHBT-monitor 2016 Herziene versie, november 2017 Lisette Kuyper Bijlage A. Multivariate tabellen... 2 Bijlagen LHBT-monitor 2016 SCP-publicatie 2016-8 Pagina 1 van 10 Bijlage A. Multivariate tabellen

Nadere informatie

Relatie tussen gehoorverlies & psychosociale gezondheid

Relatie tussen gehoorverlies & psychosociale gezondheid Relatie tussen gehoorverlies & psychosociale gezondheid Eerste resultaten van de Nationale Longitudinale Studie naar Horen (NL-SH) Onderzoeksprogramma > Care and Prevention Janneke Nachtegaal, Sophia Kramer

Nadere informatie

TOOLKIT Bekend maakt Bemind

TOOLKIT Bekend maakt Bemind TOOLKIT Bekend maakt Bemind 6. Migrantenouderen in cijfers Aantal migrantenouderen in Nederland Bron: (CBS-Statline, dec. 2016) Aantal AOW-gerechtigden in Nederland 3.059.000 Waarvan van migrantenafkomst

Nadere informatie

Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit

Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit Prof. Dr. Walter Devillé Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg UvA Vluchtelingen en Gezondheid OMGEVING POPULATIE KENMERKEN GEZONDHEIDS-

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve en angst symptomen in chronische dialyse patiënten en andere patiënten. Het proefschrift bestaat uit twee delen (deel A en deel

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder

Nadere informatie

Gezondheid van oudere migranten in de vier grote steden Factsheet Gezondheidsenquête volwassenen en ouderen G4

Gezondheid van oudere migranten in de vier grote steden Factsheet Gezondheidsenquête volwassenen en ouderen G4 Gezondheid van oudere migranten in de vier grote steden Factsheet Gezondheidsenquête volwassenen en ouderen G4 Nederlandse ouderen ervaren hun gezondheid als beduidend beter dan Marokkaanse, Turkse en

Nadere informatie

Twee unieke voorbeelden van demografisch gezondheidsonderzoek op basis van CBS microdata

Twee unieke voorbeelden van demografisch gezondheidsonderzoek op basis van CBS microdata Datum 06-11-2014 1 Twee unieke voorbeelden van demografisch gezondheidsonderzoek op basis van CBS microdata Dr. Eva Kibele Population Research Centre, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Healthy Ageing:

Nadere informatie

Samenvatting. J. Nachtegaal, S.E. Kramer, J.M. Festen (Amsterdam)

Samenvatting. J. Nachtegaal, S.E. Kramer, J.M. Festen (Amsterdam) Samenvatting Associatie tussen gehoorverlies en psychosociale gezondheid bij 18 tot 70 jarigen: eerste resultaten van de Nationale Longitudinale Studie naar Horen (NL-SH). J. Nachtegaal, S.E. Kramer, J.M.

Nadere informatie

Evy Dhondt, Jessica Van Oosterwijck, Barbara Cagnie, Rahmat Adnan, Stijn Schouppe, Jens Van Akeleyen, Tine Logghe, Lieven Danneels

Evy Dhondt, Jessica Van Oosterwijck, Barbara Cagnie, Rahmat Adnan, Stijn Schouppe, Jens Van Akeleyen, Tine Logghe, Lieven Danneels VK Symposium + Colloquium Topsport & Wetenschap 2015 Predictoren van therapietrouw en respons op een ambulant multimodaal revalidatieprogramma voor patiënten met chronische lage rugpijn: een cohort studie

Nadere informatie

Outcome-monitor AAGG 2015

Outcome-monitor AAGG 2015 Outcome-monitor AAGG 2015 Bijlagenrapport GGD Amsterdam In opdracht van: Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht Projectnummer: 14198 drs Merel Groeneveld dr Manon van Eijsden Sanna de Ruiter MSc drs Sanne Franssen

Nadere informatie

Stadsdeelprofielen Den Haag 2017

Stadsdeelprofielen Den Haag 2017 Stadsdeelprofielen 17 April 18 Stadsdeelprofielen 17 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Loosduinen 5 Escamp 13 Segbroek Scheveningen 28 Centrum 36 Laak 44 Haagse Hout 51 Leidscheveen-Ypenburg 58 Tabel 1: Gezondheidsindicatoren

Nadere informatie

Kinderen in Nederland - Bijlage B Respons, representativiteit en weging

Kinderen in Nederland - Bijlage B Respons, representativiteit en weging Kinderen in Nederland - Bijlage B Respons, representativiteit en weging Respons thuiszorgorganisaties en GGD en In deden er tien thuiszorgorganisaties mee aan het, verspreid over heel Nederland. Uit de

Nadere informatie

Gezondheidsmonitor gemeente Neder-Betuwe

Gezondheidsmonitor gemeente Neder-Betuwe Gezondheidsmonitor 2016-2017 gemeente Neder-Betuwe Jolanda Terpstra & Meta Moerman, ism team Gezonde Kennis GGD Gelderland-Zuid Gemeenteraad, 21 september 2017 Opzet gezondheidsmonitor gezondheidsenquête

Nadere informatie

Participatie en gezondheid. Resultaten uit de Gezondheidsenquête 2016

Participatie en gezondheid. Resultaten uit de Gezondheidsenquête 2016 Participatie en gezondheid Resultaten uit de Gezondheidsenquête 2016 Gezondheidsenquête Haaglanden 2016 Participatie en gezondheid 1 December 2017 Inhoudsopgave Kernpunten... 3 Inleiding... 4 Eenzaamheid...

Nadere informatie

Seksuele oriëntatie uitgesplitst per sekse, bevolking 18 jaar en ouder, 2016/2017 (in gewogen percentages)

Seksuele oriëntatie uitgesplitst per sekse, bevolking 18 jaar en ouder, 2016/2017 (in gewogen percentages) Seksuele oriëntatie uitgesplitst per sekse, bevolking 18 jaar en ouder, 2016/2017 (in gewogen percentages) totaal man vrouw seksuele aantrekking alleen eigen sekse 2,0 2,6 1,4 vooral eigen sekse 0,8 0,6

Nadere informatie

Bevolkingstrends 2014. Allochtonen en geluk. Karolijne van der Houwen Linda Moonen Oktober 2014 CBS Bevolkingstrends oktober 2014 1

Bevolkingstrends 2014. Allochtonen en geluk. Karolijne van der Houwen Linda Moonen Oktober 2014 CBS Bevolkingstrends oktober 2014 1 Bevolkingstrends 2014 Allochtonen en geluk Karolijne van der Houwen Linda Moonen Oktober 2014 CBS Bevolkingstrends oktober 2014 1 1. Inleiding Economische welvaart draagt bij aan welzijn, maar ook niet-economische

Nadere informatie

Monitor Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 2016

Monitor Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 2016 1 Monitor Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 20 Fact sheet april 20 De totale werkloosheid onder Amsterdamse jongeren is het afgelopen jaar vrijwel gelijk gebleven aan 2015. Van de 14.000 Amsterdamse jongeren

Nadere informatie

GyPsy screening. Detectie en zorgtoeleiding van zwangeren met psychopathologie en psychosociale problematiek

GyPsy screening. Detectie en zorgtoeleiding van zwangeren met psychopathologie en psychosociale problematiek GyPsy screening Detectie en zorgtoeleiding van zwangeren met psychopathologie en psychosociale problematiek Chantal Quispel Promovenda Verloskunde & Gynaecologie en Psychiatrie Conferentie Kennispoort

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S-GRAVENHAGE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S-GRAVENHAGE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S-GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Fax (070) 333 40

Nadere informatie

Bijlagen bij hoofdstuk 6 Arbeid en inkomen

Bijlagen bij hoofdstuk 6 Arbeid en inkomen Jaarrapport Integratie Sociaal en Cultureel Planbureau / Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum / Centraal Bureau voor de Statistiek september, 2005 Bijlagen bij hoofdstuk 6 Arbeid en inkomen

Nadere informatie

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding

Nadere informatie

Bijlagen Jaarrapport integratie 2011

Bijlagen Jaarrapport integratie 2011 Bijlagen Jaarrapport integratie 2011 Redactie: Mérove Gijsberts Willem Huijnk Jaco Dagevos Bijlage bij hoofdstuk 2... 2 Bijlage bij hoofdstuk 4... 8 Bijlage bij hoofdstuk 5... 13 Bijlage bij hoofdstuk

Nadere informatie

FRAILTY : INTEGRAAL DEFINIËREN EN METEN

FRAILTY : INTEGRAAL DEFINIËREN EN METEN FRAILTY : INTEGRAAL DEFINIËREN EN METEN 25 Februari 2012 Robbert Gobbens Katrien Luijkx, Marcel van Assen, Ria Wijnen-Sponselee, Jos schols OPBOUW PRESENTATIE Het definiëren van kwetsbaarheid Het meten

Nadere informatie

Onderzoekssessie over dementie op jonge leeftijd UKON symposium, 10 april 2018

Onderzoekssessie over dementie op jonge leeftijd UKON symposium, 10 april 2018 Onderzoekssessie over dementie op jonge leeftijd UKON symposium, 10 april 2018 Britt Appelhof, psycholoog/ promovenda, Archipel Zorggroep Ans Mulders, specialist ouderengeneeskunde/ promovenda, Thebe Inleiding

Nadere informatie

Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen

Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen Jeroen Nieuweboer Allochtonen in, en voelen zich minder thuis in Nederland dan allochtonen elders in Nederland. Marokkanen, Antillianen

Nadere informatie

Bijlagen Bouwend aan een toekomst in Nederland

Bijlagen Bouwend aan een toekomst in Nederland Bijlagen Bouwend aan een toekomst in Nederland Pagina 1 van 24 Inhoud Bijlagen bij hoofdstuk 1 5 Bijlage B1.1 5 Bijlagen bij hoofdstuk 2 6 Figuur B2.1 6 Figuur B2.2 7 Figuur B2.3 8 Bijlagen bij hoofdstuk

Nadere informatie

Bijlagen bij hoofdstuk 4 Opleidingsniveau en taalvaardigheid

Bijlagen bij hoofdstuk 4 Opleidingsniveau en taalvaardigheid Jaarrapport Integratie Sociaal en Cultureel Planbureau / Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum / Centraal Bureau voor de Statistiek september, 2005 Bijlagen bij hoofdstuk 4 Opleidingsniveau

Nadere informatie

Cultuur-sensitieve aspecten in de zorg

Cultuur-sensitieve aspecten in de zorg Cultuur-sensitieve aspecten in de zorg Toegespitst op kankerzorg dr. Mohamed Boulaksil Cardioloog i.o. Pharos Utrecht, 18 juni 2013 Indeling Definitie van begrippen Epidemiologische verschillen migrant

Nadere informatie

Resultaten voor Brussels Gewest Beperkingen Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Brussels Gewest Beperkingen Gezondheidsenquête, België, 1997 5.3.1. Inleiding. Er is een duidelijke verschuiving gekomen in het ervaren van de gezondheid door de bevolking. Dit is mede een gevolg van de relatie tussen de demografische en de epidemiologische transitie

Nadere informatie

Samenvatting. BurcIn Ünlü Ince. Recruiting and treating depression in ethnic minorities: the effects of online and offline psychotherapy

Samenvatting. BurcIn Ünlü Ince. Recruiting and treating depression in ethnic minorities: the effects of online and offline psychotherapy Samenvatting 194 Dit proefschrift start met een algemene inleiding in hoofdstuk 1 om een kader te scheppen voor de besproken artikelen. Migratie is een historisch fenomeen die vaak resulteert in verbeterde

Nadere informatie

Ouderen migranten en (psycho)psychiatrie. Meten is weten?

Ouderen migranten en (psycho)psychiatrie. Meten is weten? Ouderen migranten en (psycho)psychiatrie Meten is weten? Dag van de inhoud dr. J. Witlox, specialismegroep neurocognitieve stoornissen drs. Nour Alkaduhimi, specialismegroep ouderen Ouderen migranten in

Nadere informatie

Armoede en gezondheid. Resultaten uit de Gezondheidsenquête 2016

Armoede en gezondheid. Resultaten uit de Gezondheidsenquête 2016 Armoede en gezondheid Resultaten uit de Gezondheidsenquête 2016 Gezondheidsenquête Haaglanden 2016 Armoede en gezondheid 1 Februari 2018 Inhoudsopgave Kernpunten... 3 Inleiding... 4 Armoede in Haaglanden...

Nadere informatie

Alleenstaande moeders op de arbeidsmarkt

Alleenstaande moeders op de arbeidsmarkt s op de arbeidsmarkt Moniek Coumans De arbeidsdeelname van alleenstaande moeders is lager dan die van moeders met een partner. Dit verschil hangt voor een belangrijk deel samen met een oververtegenwoordiging

Nadere informatie

Bijlage B3. Eerste treden op de arbeidsmarkt. Ans Merens

Bijlage B3. Eerste treden op de arbeidsmarkt. Ans Merens Bijlage B3 Eerste treden op de arbeidsmarkt Ans Merens Inhoud Figuur B3.1... 3 Figuur B3.2... 4 Tabel B3.1... 5 Figuur B3.3... 6 Figuur B3.4... 6 Figuur B3.5... 7 Tabel B3.2... 8 Figuur B3.6... 9 Figuur

Nadere informatie

Samenvatting. Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties

Samenvatting. Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties Samenvatting Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties Samenvatting 116 In de huid van het menselijk lichaam wordt, bij blootstelling aan zonlicht,

Nadere informatie

Parallellen tussen België en Nederland

Parallellen tussen België en Nederland Parallellen tussen België en Nederland Integratie in Nederland Beleidstheorie, beleidsinformatie en beleidsimplicaties Mechelen 8 mei 2018 Arjen Verweij Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Nadere informatie

Gezondheid van volwassenen en ouderen; een gebiedsgerichte

Gezondheid van volwassenen en ouderen; een gebiedsgerichte epidemiologie Gezondheid van volwassenen en ouderen; een gebiedsgerichte analyse Een rapportage met gezondheidsgegevens per Haagse aandachtswijk 1 Stationsbuurt/ Rivierenbuurt 2 Schildersbuurt 3 Transvaalkwartier

Nadere informatie

Disclosure belangen. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven.

Disclosure belangen. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven. Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Bedrijfsnamen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding

Nadere informatie

Relatie Psychosociale problemen adolescenten en Opleidingsniveau adolescent en ouders.

Relatie Psychosociale problemen adolescenten en Opleidingsniveau adolescent en ouders. Relatie Psychosociale problemen adolescenten en Opleidingsniveau adolescent en ouders. Jano Havas Jeugdarts GGD Zuid Limburg en Promovendus Academische Werkplaats Referaat Sociale Geneeskunde, FHML, Universiteit

Nadere informatie

Bewegen en overgewicht in Purmerend

Bewegen en overgewicht in Purmerend Bewegen en overgewicht in Purmerend In opdracht van: Spurd, Marianne Hagenbeuk Uitgevoerd door: Monique van Diest Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Gemeente Purmerend mei 2009 Verkrijgbaar

Nadere informatie

BIJLAGEN. Wel of niet aan het werk. Achtergronden van het onbenut arbeidspotentieel onder werkenden, werklozen en arbeidsongeschikten

BIJLAGEN. Wel of niet aan het werk. Achtergronden van het onbenut arbeidspotentieel onder werkenden, werklozen en arbeidsongeschikten BIJLAGEN Wel of niet aan het werk Achtergronden van het onbenut arbeidspotentieel onder werkenden, werklozen en arbeidsongeschikten Patricia van Echtelt Stella Hof Bijlage A Multivariate analyses... 2

Nadere informatie

Jeugdwerkloosheid Amsterdam

Jeugdwerkloosheid Amsterdam Jeugdwerkloosheid Amsterdam 201-201 Factsheet maart 201 De afgelopen jaren heeft de gemeente Amsterdam fors ingezet op het terugdringen van de jeugdwerkloosheid. Nu de aanpak jeugdwerkloosheid is afgelopen

Nadere informatie

Factsheet Indicatie zorgvraag Amsterdam 2030 Prognoses van functioneren en chronische aandoeningen 1

Factsheet Indicatie zorgvraag Amsterdam 2030 Prognoses van functioneren en chronische aandoeningen 1 Factsheet Indicatie zorgvraag Amsterdam 2030 Prognoses van functioneren en chronische aandoeningen 1 Inleiding Hoe functioneren mensen en welke chronische aandoeningen hebben ze? Wat willen ze? Wat kunnen

Nadere informatie

FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid,

FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid, FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid, @ FORUM, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling, september 29 Samenvatting De werkloosheid onder de 1 tot 2 jarige Nederlanders is in het 2 e kwartaal van 29 met

Nadere informatie

Inzichten in Vitaliteit: associaties met participatie en maatschappelijke kosten

Inzichten in Vitaliteit: associaties met participatie en maatschappelijke kosten Inzichten in Vitaliteit: associaties met participatie en maatschappelijke kosten Dr. Jorien Strijk Hanneke van Dongen, MSc, Eva van Steenbergen, MSc, Dr. Wanda Wendel-Vos, Dr. Vincent Hildebrandt Positieve

Nadere informatie

Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 2017

Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 2017 Gemeente Amsterdam Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 201 Factsheet maart 201 De totale werkloosheid onder Amsterdamse jongeren is het afgelopen jaar sterk gedaald ten opzichte van 201. Van de.000 Amsterdamse

Nadere informatie

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 rotterdam.nl/onderzoek Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Tabellenboek Onderzoek en Business Intelligence (O&BI, Gemeente ) In dit rapport staan de belangrijkste resultaten van de Gezondheidsmonitor

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Beperkingen Gezondheidsenquëte, België, 1997

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Beperkingen Gezondheidsenquëte, België, 1997 5.3.1. Inleiding. Er is een duidelijke verschuiving gekomen in het ervaren van de gezondheid door de bevolking. Dit is mede een gevolg van de relatie tussen de demografische en de epidemiologische transitie

Nadere informatie

Migrantenouderen in cijfers

Migrantenouderen in cijfers Migrantenouderen in cijfers Roelof Schellingerhout 1. Aantallen en demografie 2. Prognose 3. Inkomenspositie 4. Gezondheid en welzijn Aantallen en demografie Aantal (migranten) ouderen, 1 januari 2017

Nadere informatie

CBS-berichten: Veranderingen in de arbeidsparticipatie in Nederland sinds 1970

CBS-berichten: Veranderingen in de arbeidsparticipatie in Nederland sinds 1970 CBS-berichten: Veranderingen in de arbeidsparticipatie in Nederland sinds 1970 Lian Kösters, Paul den Boer en Bob Lodder* Inleiding In dit artikel wordt de arbeidsparticipatie in Nederland tussen 1970

Nadere informatie

Cephir Seminar Overgewicht bij kinderen: Resultaten uit de wetenschap en praktijk

Cephir Seminar Overgewicht bij kinderen: Resultaten uit de wetenschap en praktijk Cephir Seminar Overgewicht bij kinderen: Resultaten uit de wetenschap en praktijk 26 januari 2015 Opening Selma Bouthoorn: 3 Maart 15.30 uur (woe) Anne Wijtzes: 13 Mei 11.30 uur (woe) Programma van vandaag

Nadere informatie

Zorg op Tijd. EIF Conferentie Nijmegen

Zorg op Tijd. EIF Conferentie Nijmegen Zorg op Tijd EIF Conferentie Nijmegen 19-11-2015 Projectpartners Project in Gouda Scholen in Gouda Onderdelen Training van professionals Overleg over de screening Bijeenkomsten met ouders Individuele

Nadere informatie

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmermeer

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmermeer Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmermeer Inhoud Deze samenvatting bevat de belangrijkste resultaten van de Gezondheidsmonitor en 2016 voor gemeente Haarlemmermeer.

Nadere informatie

Combinaties van risicofactoren

Combinaties van risicofactoren Achtergronddocument Combinaties van risicofactoren Vóórkomen van risicofactoren en clustering Zowel overgewicht als roken clusteren met zwaar alcoholgebruik Zowel overgewicht als dagelijks roken gaan samen

Nadere informatie

Anticonceptie en zwangerschap

Anticonceptie en zwangerschap Hoofdstuk 5 Ciel Wijsen & Hanneke de Graaf Anticonceptie en zwangerschap In Nederland is het aanbod van diverse anticonceptiemethoden groot. De keuze die vrouwen maken voor een bepaalde methode is belangrijk

Nadere informatie

Langdurige werkloosheid in Nederland

Langdurige werkloosheid in Nederland Langdurige werkloosheid in Nederland Robert de Vries In 25 waren er 483 duizend werklozen. Hiervan waren er 23 duizend 42 procent langdurig werkloos. Langdurige werkloosheid komt vooral voor bij ouderen.

Nadere informatie

Bijlage bij hoofdstuk 11 Wederzijdse beeldvorming

Bijlage bij hoofdstuk 11 Wederzijdse beeldvorming Jaarrapport integratie 27 Jaco Dagevos en Mérove Gijsberts Sociaal en Cultureel Planbureau, november 27 Bijlage bij hoofdstuk 11 Wederzijdse beeldvorming Mérove Gijsberts en Miranda Vervoort B11.1 Aandeel

Nadere informatie

Monitor jeugdwerkloosheid over. Achtergrondrapportage bij de factsheet Jeugdwerkloosheid. Onderzoek, Informatie en Statistiek

Monitor jeugdwerkloosheid over. Achtergrondrapportage bij de factsheet Jeugdwerkloosheid. Onderzoek, Informatie en Statistiek Monitor jeugdwerkloosheid over Achtergrondrapportage bij de factsheet Jeugdwerkloosheid In opdracht van: WPI en OJZ Projectnummer: (( Idske de Jong Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal, Postbus.0, AR Amsterdam

Nadere informatie

De SDQ: invulgedrag van ouders en leerkrachten een vergelijking tussen bevolkingsgroepen

De SDQ: invulgedrag van ouders en leerkrachten een vergelijking tussen bevolkingsgroepen De SDQ: invulgedrag van ouders en leerkrachten een vergelijking tussen bevolkingsgroepen Tamara van Batenburg-Eddes Cathelijne Mieloo, Dick Butte, Petra van de Looij-Jansen, Wilma Jansen GGD Rotterdam-Rijnmond

Nadere informatie

Zorggebruik. 5.1 Inleiding. 5.2 Contact eerste lijn

Zorggebruik. 5.1 Inleiding. 5.2 Contact eerste lijn Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (H van Lindert, M Droomers, GP Westert.. Een kwestie van verschil: verschillen in zelfgerapporteerde leefstijl, gezondheid

Nadere informatie

Oudere migranten: psychologische bijdragen

Oudere migranten: psychologische bijdragen Oudere migranten: psychologische bijdragen Carolien Smits,, Congres Ouderenpsychologie, 2 februari 2017, Amsterdam Wat gaan we doen? 1. Presentatie over oudere migranten en psychologen 2. Uitproberen van

Nadere informatie

Migranten en dementie Jos van Campen, Geriater MC Slotervaart Amsterdam Dementie en Culturele Diversiteit DenHaag

Migranten en dementie Jos van Campen, Geriater MC Slotervaart Amsterdam Dementie en Culturele Diversiteit DenHaag Migranten en dementie Jos van Campen, Geriater MC Slotervaart Amsterdam Dementie en Culturele Diversiteit DenHaag gejvc@slz.nl Afdeling Geriatrie MC ziekenhuis Amsterdam West 2004 Niet westerse migranten

Nadere informatie

DE TILBURG FRAILTY INDICATOR (TFI)

DE TILBURG FRAILTY INDICATOR (TFI) DE TILBURG FRAILTY INDICATOR (TFI) Presentatie d.d. 23 oktober 2012 Robbert Gobbens, Hogeschool Rotterdam en Tranzo Tilburg University OPBOUW PRESENTATIE Ontwikkeling van kwetsbaarheid Definities van kwetsbaarheid

Nadere informatie

Kennispoort conferentie 2016

Kennispoort conferentie 2016 Kennispoort conferentie 206 Het effect van de geplande plaats van bevalling op obstetrische interventies en maternale uitkomsten bij laagrisico vrouwen Belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Gezondheidsenquête 2008

Gezondheidsenquête 2008 Gezondheidsenquête 008 De gezondheid van volwassenen in Barendrecht Januari 00, herziene versie GGD Rotterdam-Rijnmond Berdi Christiaanse Gea Schouten Bianca Stam Johan van Veelen Voorwoord In dit rapport

Nadere informatie

Gezondheidsenquête 2008

Gezondheidsenquête 2008 Gezondheidsenquête 008 De gezondheid van volwassenen in Krimpen aan den IJssel Januari 00, herziene versie GGD Rotterdam-Rijnmond Berdi Christiaanse Gea Schouten Bianca Stam Johan van Veelen Voorwoord

Nadere informatie

ISOTIS interview studie MARTINE BROEKHUIZEN MELISSA BE

ISOTIS interview studie MARTINE BROEKHUIZEN MELISSA BE ISOTIS interview studie MARTINE BROEKHUIZEN MELISSA BE ISOTIS Inclusive Education and Social Support to Tackle Inequalities in Society. ISOTIS is ook het Griekse woord ʾισότηϛ (spreek uit: iesòtis ), wat

Nadere informatie

Langer in Nederland : ontwikkelingen in de leefsituatie van migranten uit Polen en Bulgarije in de eerste jaren na migratie : bijlagen

Langer in Nederland : ontwikkelingen in de leefsituatie van migranten uit Polen en Bulgarije in de eerste jaren na migratie : bijlagen Opdrachtgever SZW Opdrachtnemer SCP / M. Gijsberts, M. Lubbers Onderzoek Langer in Nederland : ontwikkelingen in de leefsituatie van migranten uit Polen en Bulgarije in de eerste jaren na migratie : bijlagen

Nadere informatie

Voorlopig tabellenboek Volwassenen- en seniorenenquête 2012 Flevoland

Voorlopig tabellenboek Volwassenen- en seniorenenquête 2012 Flevoland Voorlopig tabellenboek Volwassenen- en seniorenenquête 2012 Flevoland 1 Dit is een voorlopige uitgave. Na de zomer 2013 komen definitieve tabellen beschikbaar. Gezondheidsenquête: volwassenen en senioren

Nadere informatie

BIJLAGEN. Dichter bij elkaar? De sociaal-culturele positie van niet-westerse migranten in Nederland. Willem Huijnk Jaco Dagevos

BIJLAGEN. Dichter bij elkaar? De sociaal-culturele positie van niet-westerse migranten in Nederland. Willem Huijnk Jaco Dagevos Dichter bij elkaar? De sociaal-culturele positie van niet-westerse migranten in Nederland Willem Huijnk Jaco Dagevos BIJLAGEN Bijlagen hoofdstuk 2... 2 Bijlagen hoofdstuk 3... 3 Bijlagen hoofdstuk 4...

Nadere informatie

respondenten in vergelijking met autochtone respondenten.

respondenten in vergelijking met autochtone respondenten. 220 I n het algemeen wordt veel waarde gehecht aan een goede toegankelijkheid en kwaliteit van zorg, zonder dat deze belemmerd worden door patiëntkenmerken als culturele of etnische achtergrond. Daarvoor

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Subjectieve gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Subjectieve gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997 5.1.1. Inleiding Om de evolutie op het vlak van de gezondheid in de bevolking te kunnen evalueren en bovendien een beter beeld te hebben van de manier waarop de bevolking zelf deze ontwikkelingen beoordeelt,

Nadere informatie

Gezondheidsenquête 2008

Gezondheidsenquête 2008 Gezondheidsenquête 008 De gezondheid van volwassenen in Capelle aan den IJssel Januari 00, herziene versie GGD Rotterdam-Rijnmond Berdi Christiaanse Gea Schouten Bianca Stam Johan van Veelen Voorwoord

Nadere informatie

Gezondheidsenquête 2008

Gezondheidsenquête 2008 Gezondheidsenquête 008 De gezondheid van volwassenen in deelgemeente Feijenoord Wijkrapportage (CBS-buurt) Augustus 009 GGD Rotterdam-Rijnmond Gea Schouten Berdi Christiaanse Bianca Stam Voorwoord In

Nadere informatie

Bijlage bij hoofdstuk 4 Opleiding en taal

Bijlage bij hoofdstuk 4 Opleiding en taal Jaarrapport integratie 7 Jaco Dagevos en Mérove Gijsberts Sociaal en Cultureel Planbureau, november 7 Bijlage bij hoofdstuk 4 Opleiding en taal Monique Turkenburg en Mérove Gijsberts B4.1 Een vergelijking

Nadere informatie

Artikelen. Inkomen allochtonen blijft achter door lagere opleiding. Hendrika Lautenbach en Ferdy Otten

Artikelen. Inkomen allochtonen blijft achter door lagere opleiding. Hendrika Lautenbach en Ferdy Otten Inkomen allochtonen blijft achter door lagere opleiding Hendrika Lautenbach en Ferdy Otten Niet-westerse allochtonen hebben gemiddeld een aanzienlijk lager inkomen dan autochtonen. Deze inkomensverschillen

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28630 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haan, Anna Marte de Title: Ethnic minority youth in youth mental health care :

Nadere informatie

GEZONDHEID. 4.1 Inleiding

GEZONDHEID. 4.1 Inleiding Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (H van Lindert, M Droomers, GP Westert.. Een kwestie van verschil: verschillen in zelfgerapporteerde leefstijl, gezondheid

Nadere informatie

Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen

Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In

Nadere informatie

Relatie gehoorverlies & herstelbehoefte, werk eigenschappen en verzuim

Relatie gehoorverlies & herstelbehoefte, werk eigenschappen en verzuim Relatie gehoorverlies & herstelbehoefte, werk eigenschappen en verzuim Resultaten van de NL-SH Research Programme > Quality of Care Janneke Nachtegaal, Joop Kuik, Han Anema, Theo Goverts, Joost Festen

Nadere informatie

Ouderen en gezondheid. Resultaten uit de Gezondheidsenquête 2016

Ouderen en gezondheid. Resultaten uit de Gezondheidsenquête 2016 Ouderen en gezondheid Resultaten uit de Gezondheidsenquête 2016 Gezondheidsenquête Haaglanden 2016 Ouderen en gezondheid 1 Oktober 2017 Inhoudsopgave Kernpunten... 3 Inleiding... 4 Ouderen in de regio

Nadere informatie

Fort van de Democratie

Fort van de Democratie Fort van de Democratie Stichting Vredeseducatie / peace education projects Het Fort van de Democratie WERKT! Samenvatting van een onderzoek door de Universiteit van Amsterdam naar de effecten van de interactieve

Nadere informatie

Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen

Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In

Nadere informatie

Bijlagen. Bijlage B Tabellen en figuren behorend bij hoofdstuk Bijlage C Tabellen en figuren behorend bij hoofdstuk

Bijlagen. Bijlage B Tabellen en figuren behorend bij hoofdstuk Bijlage C Tabellen en figuren behorend bij hoofdstuk Gerda Jehoel-Gijsbers (red.), Beter aan het werk. Trendrapportage ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en werkhervatting. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, september 2007. Bijlagen Bijlage B Tabellen

Nadere informatie

Oudere migranten in Nederland: Prevalentie en oorzaken van eenzaamheid

Oudere migranten in Nederland: Prevalentie en oorzaken van eenzaamheid Oudere migranten in Nederland: Prevalentie en oorzaken van eenzaamheid Tineke Fokkema, NIDI-KNAW, Rijksuniversiteit Groningen, Erasmus Universiteit Rotterdam Jolien Klok, Vrije Universiteit Amsterdam Theo

Nadere informatie

Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen

Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In

Nadere informatie

Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014

Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014 Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014 Helena Kosec Pharos h.kosec@pharos.nl 1 Inhoud Migranten definities Gezondheid epidemiologische verschillen Gezondheid verschillen in zorggebruik

Nadere informatie

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude Gezondheidsmonitor ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmerliede Inhoud Deze samenvatting bevat de belangrijkste resultaten van de Gezondheidsmonitor en 2016 voor gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.

Nadere informatie

Gezondheidsenquête 2008

Gezondheidsenquête 2008 Gezondheidsenquête 008 De gezondheid van volwassenen in Rotterdam Januari 00, tweede druk GGD Rotterdam-Rijnmond Berdi Christiaanse Gea Schouten Bianca Stam Johan van Veelen Voorwoord In dit rapport vindt

Nadere informatie

Gezondheid in Beeld Resultaten Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2016

Gezondheid in Beeld Resultaten Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2016 Gezondheid in Beeld Resultaten Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2016 Deze rapportage brengt de gezondheid van zelfstandig wonende Amsterdammers van 65 jaar en ouder in beeld. De gegevens zijn afkomstig uit

Nadere informatie

Leeswijzer Jeugdmonitor Utrecht tabellen

Leeswijzer Jeugdmonitor Utrecht tabellen Leeswijzer Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In de tabellen staan telkens

Nadere informatie

Het arbeidsaanbod van laagopgeleide vrouwen vanuit een economisch en sociologisch perspectief. A Gebruikte databestanden... 2

Het arbeidsaanbod van laagopgeleide vrouwen vanuit een economisch en sociologisch perspectief. A Gebruikte databestanden... 2 BIJLAGEN Het werken waard Het arbeidsaanbod van laagopgeleide vrouwen vanuit een economisch en sociologisch perspectief A Gebruikte databestanden... 2 B Bijlage bij hoofdstuk 4... 3 C Bijlage bij hoofdstuk

Nadere informatie

Hoe verhoudt de psychosociale gezondheid van volwassenen met een CI zich tot die van volwassenen met en zonder gehoorverlies? Resultaten van de NL-SH

Hoe verhoudt de psychosociale gezondheid van volwassenen met een CI zich tot die van volwassenen met en zonder gehoorverlies? Resultaten van de NL-SH Hoe verhoudt de psychosociale gezondheid van volwassenen met een CI zich tot die van volwassenen met en zonder gehoorverlies? Resultaten van de NL-SH Jizzo Bosdriesz Mariska Stam Cas Smits Sophia Kramer

Nadere informatie

De ondervertegenwoordiging van migrantenjeugd in de jeugdhulpverlening: de rol van de schoolcontext

De ondervertegenwoordiging van migrantenjeugd in de jeugdhulpverlening: de rol van de schoolcontext De ondervertegenwoordiging van migrantenjeugd in de jeugdhulpverlening: de rol van de schoolcontext Esmée E. Verhulp Ontwikkelingspsychologie - Universiteit Utrecht Met dank aan: Gonneke Stevens, Jochem

Nadere informatie

szw0001052 Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid s-gravenhage, 23 november 2000 Aanleiding

szw0001052 Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid s-gravenhage, 23 november 2000 Aanleiding szw0001052 Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid s-gravenhage, 23 november 2000 Aanleiding Naar aanleiding van vragen over de hoge arbeidsongeschiktheidspercentages

Nadere informatie

Gezondheid in Beeld Resultaten Gezondheidsmonitor 2016

Gezondheid in Beeld Resultaten Gezondheidsmonitor 2016 Gezondheid in Beeld Resultaten Gezondheidsmonitor 2016 Deze rapportage brengt de gezondheid van zelfstandig wonende 65-plussers in de regio Amstelland in beeld. De gegevens zijn afkomstig uit de Gezondheidsmonitor

Nadere informatie