Evidence-based - Wat een feest! Ellen Gerrits Alle Taal Centraal 2014

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Evidence-based - Wat een feest! Ellen Gerrits Alle Taal Centraal 2014"

Valentijn ter Linde
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Evidence-based - Wat een feest! Alle Taal Centraal 2014

2 Evidence-based logopedie (EBL)

3 Evidence-based logopedie (EBL) Een klinische beslissing nemen op basis van het best beschikbare bewijs

4 5 stappen in het toepassen van evidence-based logopedie 1. Het klinisch probleem (casus) vertalen naar een beantwoordbare vraag 2. Het efficiënt zoeken naar het beste bewijsmateriaal 3. Het wegen van het gevonden bewijsmateriaal 4. Het nemen van een beslissing 5. Het evalueren van deze beslissing Kalf & De beer (2011) Sackett e.a. (1996)

Het efficiënt zoeken naar het beste bewijsmateriaal 3.

5 Een klinische vraag stellen.. Vragen die je hebt bij een bepaalde patiënt/kind/leerling Wanneer start ik met therapie? (etiologie/risico) Welke test ga ik gebruiken om de taalvaardigheid te meten? (diagnose) Welke therapie ga ik inzetten? (therapie/preventie) Welke methode kies ik? (therapie/preventie)

6 Systematiek voor het stellen van een klinische vraag PICO Patiënt Interventie Comparison (vergelijking) Outcome (uitkomst)

7 PICO systematiek P 3 jarig kind met TOS I woordenschattherapie C geen therapie O passieve woordenschat (Peabody) P 8 jarig kind met dyslexie I Flitswoorden C Foneembewustzijn oefenen O technisch woordlezen (DMT) P 4 jarig kind met spraakstoornis I Hodson & Paden C PROMPT O percentage consonanten correct

Flitswoorden C Foneembewustzijn oefenen O technisch woordlezen (DMT) P 4

8 Efficiënt zoeken: Waar vind je het antwoord?

11 Wetenschap of pseudowetenschap? Voorbeelden?

12 Dyslexie Visuele therapieën Speciale brillen / Prisma bril Van Gemert therapie BrightStar Dyslexie is een gave beelddenken Ron Davis Matrix Methode / therapie Motorische therapieën B.S.M. de Jong

is een gave beelddenken Ron Davis Matrix Methode /

13 Geluidstherapie - Sound therapy Tomatis Samonas klanktherapie / Ingo Steinbach s klanktherapie Bio-tuning Shaman Voice

14 Kenmerken pseudowetenschap?

15 Kenmerken pseudowetenschap 1. Werkt bij veel uiteenlopende problemen 2. Inhoud behandelingen vaag (hersentraining) 3. Gebaseerd op niet toetsbare theorie 4. Oorzaak iets ingewikkelds medisch/brein 5. Exclusief door getrainde therapeuten (kosten voor patiënt) 6. Research website is leeg krantenartikelen samenvattingen van ongepubliceerde eigen studies Oude studies / achterhaalde theorieën

Oorzaak iets ingewikkelds medisch/brein 5.

17 Wetenschappelijke artikelen over het effect van Tomatis: Opzet studie Eigen publicaties Artikelen in populaire tijdschriften Geen peer reviewed wetenschappelijke artikelen (CAT Singer en Gerrits, in prep)

18 Waar vind je een betrouwbaar antwoord op je PICO?

19 Efficiënt zoeken in boeken? Publicaties in peer reviewed wetenschappelijke tijdschriften. Databases: Pubmed (Pediatrics, Journal of Communication Disorders) Psychinfo Scholar.google.nl

20 Het wegen van het bewijs: Wat bepaalt de kracht van het bewijs van een effectstudie? Richtlijn

21 Controle over ongewenste factoren die uitkomst kunnen beïnvloeden Effect therapeut: Blinding interventie? Geen placebo Blinding pre- en posttest Controle voor spontane vooruitgang Controlegroep Gerandomiseerde toewijzing interventie Intention-to-treat analysis Voldoende patiënten om effect te kunnen meten (pilot)

22 Controle over ongewenste factoren die uitkomst kunnen beïnvloeden Effect therapeut: Blinding interventie? Geen placebo Blinding pre- en posttest Controle voor spontaan herstel Controlegroep Gerandomiseerde toewijzing interventie Intention-to-treat analysis Voldoende patiënten om effect te kunnen meten (pilot) Gouden standaard in geneeskunde is de RCT: randomized-controlled trial

23 Meta-analyse en systematische reviews Obv Randomizedcontrolled trial Richtlijn

24 En past de studie in de Nederlandse praktijk? Verschil NL en UK? Vragen over bias en relevantie staan in beoordelingsformulieren. Zie bv bijlagen van boek Evidence-based logopedie en cochrane website

25 En past de studie in de Nederlandse praktijk? Meeste studies over effect taaltherapie uit UK = groepstherapie logopedie-assistent Groepstherapie in UK is effectief, maar individueel door logopedist ook (Boyle ea, 2007; Dicjson ea, 2009)

26 Het wegen van het bewijs: waar vind je betrouwbaar bewijs voor effectiviteit? In richtlijnen, meta-analyses en systematische reviews wordt de kwaliteit van de effectstudies meegewogen Evidence-based klinische richtlijn: In 2015 start ontwikkeling richtlijn Taalontwikkelingsstoornissen ASHA Evidence maps: ncepmaps.org Speech Sound Disorders in Children Spoken Language Disorders in School-Age Children EU logopedie richtlijnen:

27 The Communication Trust: What Works database

28 Database effectieve jeugdinterventies Sinds 3 oktober 2014 is behandeling TOS in behandelgroepen NSDSK opgenomen in de databank van NJI, Nederlands Jeugdinstituut Classificatie 1. (Theoretisch) Goed onderbouwd 2. Effectief volgens eerste aanwijzingen 3. Effectief volgens goede aanwijzingen 4. Effectief volgens sterke aanwijzingen

29 Meer bronnen met artikelen over Best Interventions and Treatment Efficacy (ook al beoordeeld op bewijskracht) Open access artikelen in NL Als je lid bent: En ook: linkedin, Facebook, twitter (NVLF, BeaSpek, HannekeKalf, lectorlogopedie, NVSST, SpeechBite, EBP)

32 Is logopedie bij kinderen met een taalontwikkelingsstoornis effectief?

33 Effect taaltherapie in meta-analyse Law, Garrett & Nye, 2003 Fonologie: sign effect treatment-no treatment. Groter effect therapeut dan ouders Woordenschat: sign effect woordenschattest door indirecte therapie ouder vs no treatment. Effect woordenschattest treatment-no treatment. Geen verschil ouder-therapeut. Meer woorden bij treatmentno treatment, maar niet versus cognitieve therapie Syntaxis: geen sign effect treatment-no treatment. geen verschil mimicry en modelling zinnen, focused versus algemeen. Meer effect spel met kind zonder dan met TOS, geen verschil ouder-therapeut Spreiding effect veel groter dan bij fonologie

34 Review Nelson e.a. (2006) Kinderen tot 5 jaar Effecten woordenschat Positief effect therapie versus geen therapie Positief effect intensieve therapie versus minder intensief Positief effect therapie via ouders (Hanen) versus geen therapie Positief effect modeling versus imitatie Geen verschil: therapeut versus ouder Effecten: meer woorden, meer multiwoord uitingen (groter MLU), meer verschillende woorden, meer complete uitingen, meer gebruik van target woorden.

35 Conclusies effect bij kinderen met receptieve taalstoornis (Boyle et al, 2010) Weinig bewijs voor effect behandeling Auditieve training of intensieve usual care niet effectief Nieuwe RCTs nodig bv effect woordenschat training Nieuwe studies waarbij interventie zich richt op omgaan met SLI-R, compensatiestrategieen en ondersteuning communicatie, schoolvaardigheden en succes Maar Broomfield & Dodd (2011): taaltherapie wel effectief

36 Prismabril Morfosyntaxistraining Hanen oudercursus Met Woorden in de Weer Dyspraxie programma Auditieve training Fonologisch bewustzijn en letterkennis

37 Hodson & Paden Visualiseren Comprehension monitoring Dyspraxie programma Woordenschat training Mondmotoriek -oefeningen Fonologisch bewustzijn en letterkennis

38 Broomfield & Dodd (2011) Gerandomiseerde gecontroleerde studie effect logopedie bij TOS 73% van de kinderen met een taalstoornis gaat vooruit door logopedie Maar 39% gaat ook vooruit zonder logopedie 1 op de 3 kinderen (34%) gaat echt vooruit als een effect van logopedie (NNT) Kinderen met een taalstoornis hebben 1.9 keer meer kans op vooruitgang in taalvaardigheid met logopedie dan zonder logopedie (relative benefit) Bij kinderen met TOS stijgt de kans op vooruitgang in taalvaardigheid met 90% door logopedie tov geen logopedie (relative benefit increase)

39 Resultaten subgroepen (Broomfield & Dodd, 2011) Taalbegrip Kinderen met receptieve TOS hebben door logopedie 50% meer kans op vooruitgang in taal dan zonder logopedie (relative benefit increase) Taalproductie Kinderen met expressieve TOS hebben door logopedie 40% meer kans op vooruitgang in taal dan zonder logopedie (relative benefit increase) Spraak Kinderen met spraakstoornis hebben door logopedie 290% meer kans op vooruitgang in taal dan zonder logopedie (relative benefit increase)

40 5 stappen in het toepassen van evidence-based logopedie 1. Het klinisch probleem (casus) vertalen naar een beantwoordbare vraag 2. Het efficiënt zoeken naar het beste bewijsmateriaal 3. Het wegen van het gevonden bewijsmateriaal 4. Het nemen van een beslissing 5. Het evalueren van deze beslissing Kalf & De beer (2011) Sackett e.a. (1996)

41 Meulenberg-Brouwer, A. & Van der Pol-Top, H. (Red.) (2014). Dialoog: een theoretisch en praktisch perspectief op de beroepsrollen van de logopedist. Den Haag: Boom Lemma Uitgevers.

42 Kalf, H. & de Beer, J. (2011). Evidence-based logopedie. Bohn Stafleu Van Loghum.

44 Master Logopediewetenschap Verdieping van alle domeinen in de logopedie: gehoor, stem, spraak, taal, slik Onderzoeksvaardigheden: Diagnostisch onderzoek Therapeutisch onderzoek Etiologisch/risico onderzoek Prognostisch onderzoek

45 Master Logopediewetenschap Organisatie door UMC Utrecht samen met UU en HU Deeltijdstudie: 2 jaar Lessen op vrijdag. 20 uur studietijd per week. Voorbeeld docenten: KNO-arts dr Digna Kamalski Neuroloog prof dr Jaap Kappelle Psycholinguïst prof dr Frank Wijnen Logopedist dr Rob Zwitserlood Logopedist dr Lizet van Ewijk Gastdocenten dr Marie-Christine Franken en Mark Pertijs

46 Evidence-based Wat een feest!

Vergelijkbare documenten

Wat is een specifieke taalontwikkelingsstoornis? dr Ellen Gerrits, logopedist Congres TaalStaal 9 november 2012 Koninklijke Auris Groep

Wat is een specifieke taalontwikkelingsstoornis? dr, logopedist Congres 9 november 2012 Koninklijke Auris Groep Over welke kinderen praten we vandaag? Engels: Specific Language Impairment: Is SLI wel zo