Audiologisch centrum, spraaktaalteam

Transcriptie

1 TOS en Meertaligheid Onderwijsdag 25 mei 2016 Maaike Diender, klinisch linguïst Els de Jong, teamleider spraaktaalteam/logo-akoepedist Audiologisch centrum, spraaktaalteam Gehooronderzoek Logopedisch onderzoek Psychologisch onderzoek Linguïstisch onderzoek Onderzoek naar de auditieve verwerking 1

2 Doel Kennis over meertalige ontwikkeling Kennis over TOS: signalen herkennen Casus meertalig kind op het audiologisch centrum Weten wanneer door te verwijzen naar audiologisch centrum Meertalige ontwikkeling 70-80% van de wereldbevolking gebruikt dagelijks twee of meer talen (Blumenthal, 2012) 2

3 Meertalige ontwikkeling Kinderen zijn goed in staat meerdere talen volledig te ontwikkelen Goede basis in de eerste taal is belangrijk voor ontwikkeling tweede taal. Meertalige ontwikkeling Simultaan (tegelijkertijd) Sequentieel (opeenvolgend) T1= eerste taal (moedertaal) T2= tweede taal (Nederlands) 3

4 Meertalige ontwikkeling Ontwikkeling T2 verloopt sneller: Overslaan prelinguale periode Kind kent veel begrippen (concepten) leert nieuwe etiketten (labels) ± 2 jaar, maar sterke onderlinge verschillen Algemene kenmerken meertalige ontwikkeling Taaldominantie / taalverlies Stille periode Transfer Interferentie (/bal/ /bals/) Codewisseling (/kijk deze grande!/) 4

5 Stand van zaken Het laten vallen van de thuistaal kan negatieve consequenties hebben (Cavus-Nunes & Julien, 2006) Leren van meerdere talen positief effect cognitieve ontwikkeling (o.a. Bialystok, 2005) Diagnostiek van een mogelijke taalontwikkelingsstoornis bij een meertalig kind moet altijd multidisciplinair (o.a. Van Balkom, 2009) Wat is TOS? Stoornis in de taalontwikkeling waarvoor géén duidelijke medische oorzaak is aan te wijzen bij een voldoende taalaanbod. Dus: Geen gehoorproblemen Geen onderstimulatie Geen afwijking aan de spraakorganen Geen verminderde intelligentie Geen vorm van autisme, etc. Dit kan worden aangetoond door multidisciplinaire diagnostiek (bijv. op een Audiologisch Centrum) 5

6 Vormen van TOS Problemen in het taalbegrip Problemen in de taalproductie: spraakproductie: articulatie / dyspraxie / fonologische stoornis beperkte actieve woordenschat / woordvindingsproblemen problemen in de woordvorming of zinsopbouw problemen in het taalgebruik (pragmatiek) Taalontwikkelingsstoornis TOS = niet hetzelfde als een taalachterstand Bij TOS wordt de taalachterstand veroorzaakt door een stoornis in de taalontwikkeling. Niet door andere oorzaken. 6

7 Signalen die wijzen op TOS kind kent weinig woorden (ook in moedertaal) en leert moeizaam nieuwe woorden kind is slecht verstaanbaar kind maakt veel fouten bij het maken van zinnen kind maakt erg korte zinnen kind lijkt niet te luisteren kind is erg stil en praat weinig Wat te doen?: Gesprek met ouders, hebben zij zorgen over de andere taal? Verwijzen naar logopedist of audiologisch centrum met behulp van huisarts Risico onder- of overdiagnose bij meertalige kinderen Een taalstoornis kan niet gediagnosticeerd worden zonder met alle talen van het kind rekening te houden (Julien, 2008) Goed in beeld krijgen wat verwacht mag worden van de verschillende talen (Anamnese Meertaligheid) Taalontwikkeling in alle talen met elkaar vergelijken (bij audiologisch centrum) Onderscheid taalstoornis / taalachterstand 7

8 TOS bij meertalige kinderen Alle talen van het kind vertonen een achterstand terwijl het taalaanbod voldoende is geweest Diagnostiek: alle talen van het kind onderzoeken + taalaanbod in kaart brengen Kinderen met een taalontwikkelingsstoornis zijn in staat om meerdere talen te leren (Paradis et al., 2003) Casus Achmed 9;5 jaar, sinds december 2014 in NL Sinds november 2015 logopedie Groep 4 Logopedist / school / ouders zorgen Algemene anamnese Gehoor: voldoende SON-IQ: gemiddeld Indruk: communicatief ingesteld 8

9 Casus Achmed Anamnese meertaligheid Aanbod Turkmeens vanaf geboorte Van 4-8 jaar aanbod Arabisch school Vanaf 8 jaar aanbod Nederlands op school Moeder: matig NL, vader: onvoldoende NL. Beiden vloeiend Turkmeens. Ouders: Geen aanbod van het Arabisch, geen taalbegrip meer (taalverlies?) Zorgen over uitspraak, begrip en productie in het Turkmeens Casus Achmed Spontane-taalanalyse Turkmeens Spreekt in telegramstijl. > 50% is onverstaanbaar voor de tolk Zeer korte zinnen maar wel grammaticaal correct in Turkmeens (geen invloed van het Nederlands) Woordenschat in Turkmeens ontoereikend Klinkt kinderlijk 9

10 Casus Achmed Conclusie Taalaanbod Turkmeens matig / voldoende Turkmeens is beste taal Actieve taalontwikkeling in Turkmeens is onvoldoende Geen zicht op taalbegrip Turkmeens: volgens ouders ook onvoldoende MAAR: geen logopedie / onderwijs gehad in het Turkmeens Wel: Gemiddelde intelligentie, voldoende communicatief ingesteld In beide talen zeer geringe communicatieve redzaamheid + beperkt in zijn onderwijsdeelname Kernboodschap Diagnostiek van een mogelijke taalontwikkelingsstoornis bij een meertalig kind moet altijd multidisciplinair Bij een spraak-taalonderzoek moeten alle talen van een kind meegenomen worden in de overweging Diagnostiek kan plaatsvinden bij audiologisch centrum. Verwijzing kan bij huisarts gehaald worden. Ouders moeten dit zelf regelen Bij twijfel: overleg met ACHN: (achn@nsdsk.nl, andere AC s: VUmc (Amsterdam), Kentalis (Amsterdam), AMC (Amsterdam). 10