Handelingsgericht werken in passend onderwijs: gedragsvraagstukken

Transcriptie

1 13 mei 2015 Knapzakdag Almere Erik van Meersbergen Handelingsgericht werken in passend onderwijs: Contact via 1 Programma 1. HGW in passend onderwijs (PO) 2. PO en de transfer 3. PO en omgaan met verschillen 4. PO en Gedragsvraagstukken 5. PO en Werkhouding 6. Vragen 2 Knapzakdag 1

2 1. Handelingsgericht werken (HGW) in passend onderwijs. Waarom? Drie werkelijkheden draaien als tandwielen in elkaar en zorgen voor een omwenteling Wettelijk kader Omgaan met verschillen Gedragsvraagstukken gedrag OMV wet 3 Omwenteling: consistent en in samenhang alle uitgangspunten HGW 1. Onderwijsbehoeften leerling staan centraal 2. Afstemming en wisselwerking 3. De leraar doet er toe! 4. Positieve aspecten van groot belang 5. Constructieve samenwerking 6. Doelgericht werken 7. Systematisch en transparant 4 Knapzakdag 2

3 Omwenteling zorgt voor dilemma: Afstemmen op verschillen, terwijl verschillen groter worden Vraag van leraar is meestal niet: Welke samenleving willen we creëren? Welke plek gunnen we kinderen met een beperking? Welk onderwijssysteem past daar dan bij? Vraag is wel: Hoe krijg ik extra handen in de klas, extra ondersteuning, geld of materialen in school? Hoe houden we de boot een beetje af? Worden de leerlingen met een beperking niet gepest? Zijn deze leerlingen niet beter af in speciale scholen? 5 Fragment Migail en de groep deel 3 6 Knapzakdag 3

4 2. De scholen zitten in een transfer Van zorgstrategie met zorgstructuur Afgeleid van medisch model (normaal-gezond en afwijken behandelen/remediëren) Naar ondersteuningsstrategie met steunstructuur afgeleid van sociaal model (ontwikkelingsgericht-participatie naar mogelijkheden) 7 Traditionele Zorgstrategie van binnen naar buiten gericht - Standaard aanbod en eventueel een IHP - Medisch model-denken - Uitvallen & Achterstanden - Leerling achter volgsysteem/ - Speciaal programma - Speciaal onderwijs voor speciale leerlingen - Remedial teaching buiten de klas - Deskundigen van buiten - AB/Coaches/Trainers/OBD - HGD/HGPD - Behandelen en remediëren - Beter af op andere plek: lotgenoten Van: is de zorg-leerling wel op zijn plek? 8 Knapzakdag 4

5 Ondersteuningsstrategie PO van buiten naar binnen gericht - HGW en dus Onderwijsbehoeften centraal - Alle leerlingen horen erbij - Sociaal model-denken - Ontwikkellijnen & ontwikkelperspectieven - Onderwijsvormgeving varieert - Onderwijsruimten (her)inrichten - Remedial Training/reteaching in de klas - Leraar met speciale taken - Leeftijdgenoten zijn peers - Draagkracht van leraren vergroten - Zorgcoördinator als makelaar - Hoe doen wij het binnen ons SWV - Hoe halen we ouders in de school en hoe betrekken we de ouders als partners - Systeemgericht - Support model Naar: hoe ga ik om met verschillen? 9 3. PO en omgaan met verschillen Het draait om de leraar die onderwijs op meer niveaus mag aanbieden en daarbij afstemt op onderwijsbehoeften van alle leerlingen Leraren doen al heel veel goed Soms bestaat er twijfel of handelingsverlegenheid Uitvallers: opvallende en de onopvallende leerlingen: oppositioneel gedrag, clownesk -, prestatiemijdend -, impulsief-, chaotisch-, overbeweeglijk-, niet-taakgericht-, angstig -, teruggetrokken -, sociaal wenselijk -, coöperatief, leergierig -, en relatief onderpresterend gedrag 10 Knapzakdag 5

6 De leeraar (1885) leraar (2014) Het juryrapport vermeldt over haar: Deze kandidaat heeft een goed oog voor wat leerlingen beleven en nodig hebben. Een lerares van nu, die leerlingen de toekomst in helpt. Haar onderwijs is nooit af, want door te kijken naar haar leerlingen, naar haar collega s en naar zichzelf probeert ze steeds weer nieuwe wegen te vinden om te inspireren en talenten uit leerlingen en collega s te halen. Ben jij de leraar PO en gedrag de puzzel als metafoor Gedrag en probleemgedrag kun je als puzzelstukken zien. De beoordeling van gedrag is als het puzzelen met 1000 of meer stukken. De hoekjes en de randen zijn meestal zo gelegd. Knapzakdag 6

7 Gedrag is meer dan je ziet Juryrapport:..kijken naar haar leerlingen, naar haar collega s en naar zichzelf.. 13 Kijken naar het Kind als een geheel: holistisch beeld Kind met fluctuaties in gedrag in situaties Kind en de omgeving waarbinnen gedrag zich afspeelt Kind vanuit dat wat het kind aan ons vraagt (Van Meersbergen & Jeninga, 2012) 14 Knapzakdag 7

8 HGW in PO en hun wegbereiders - Kok: vraagstellingstypen en signaalgedrag - Stevens: adaptief onderwijs met basisbehoeften (=vraag) om relatie, competentie, autonomie - Pameijer & Van Beukering e.a.: onderwijsbehoeften leerling (=vraag om ondersteuning bij bereiken doelen) PO en werkhouding: Zoek de relatie tussen leren en gedrag (Van Meersbergen & De Vries, 2013) Juryrapport: goed oog voor wat leerlingen beleven en nodig hebben Knapzakdag 8

9 Gebruik Checklist relatie leren en gedrag voor observaties van de taak-/werkhouding Ruim dertig aandachtspunten voor de leerkracht om samen met de IB-er of de specialist* door te spreken (*op gebied van gedrag, taal, autisme, motoriek, hoogbegaafdheid, rekenen, spel, jonge kind, beeldbegeleiding) Eerste beeld gedrag Snelle scan voor het eerste beeld Is het gedrag feitelijk waargenomen of mijn interpretatie? Is het leerlinggebonden of meer situatie-gebonden gedrag? Is dit gedrag uit onmacht, onkunde of onwil? Wie heeft er hier het probleem: de leerling, de groep of de leraar? Knapzakdag 9

10 Brede scan Leerlinggedrag Casus M. 8;8, gr.5 onopvallend gedrag: Sociaal vaardig Hard werkend Behulpzaam Geconcentreerd/ taakgericht Populair Houdt van een grapje Febr. CITO M5 rekenen eind gr.6 Begr.lezen midden gr. 6 Spelling eind gr.5 Tweede beeld gedrag Onderzoeksmiddelen Vervolgvragen Diagnostiek Leerling kenmerken Groep kenmerken Leraar kenmerken - LVS SECO-beeld - SCOL - SVL - CBSK - Diagnostisch gesprek met leerling - Zelfbeeld en welbevinden - Taakgerichtheid: Tijdsteekproef - Betrokkenheidobservatie - A-B-C-observatie gedragstheorie - checklist relatie leren gedrag (werkhouding) - doortoetsen - Versnellingswenselijkheidslijst - Klimaatschaal - Kijkwijzer pedagogisch Klimaat - Sociogram - Observatie tijdens vrije situaties - Vragenlijst omgevingsfactoren concentratie - Ruimte en faciliteiten - Interactiewijzer - Pedagogische voorkeursstijl - Goodness-of-fit - Reflectie op puzzel - leerling - Visie op ontwikkeling kinderen/leerlingen: met herkennen van talenten en met pedagogisch optimisme - Kijk op taak van de leraar - Vormgeven aan een stimulerende leeromgeving Benoem onderwijsbehoeften op gedrag Formuleren van onderwijsbehoeften (algemeen en specifiek) en doelen m.b.v. steunzinnen A B C D omgaan met zichzelf omgaan met de leraar (anderen) omgaan met de groepsgenoten (anderen) omgaan met taak-/ werkhouding Juryrapport: om te inspireren en talenten uit leerlingen en collega s te halen. Knapzakdag 10

11 Onderwijsbehoeften: steunzinnen Wat heeft deze klas/deze leerling nodig om doel te behalen: pedagogisch en didactisch? - instructie nodig die - opdrachten nodig die - leeractiviteiten die - feedback nodig die - een leraar nodig die.. - klasgenoten die - gelegenheid tot ontmoeten van ontwikkelingsgelijken zodat... - voorbeelden van sociaal vaardig gedrag die... - gelegenheid om te bewegen zodat - omgeving die rijk is aan materialen en die stimuleert tot - omgeving die niet afleidt zodat - ouders die - huiswerk wat - gesprekken over situaties zodat Vragen Dank jullie wel voor de aandacht! 22 Knapzakdag 11

12 Cirkels van steun: preventie voor uitvallen leerlingen? (Marzano, 2003) (Van Meersbergen & De Vries, 2013) LEOZ, 2013 (Van Meersbergen & Jeninga, 2012) 23 Meersbergen, E. van & Vries, P. de (2013): Handelingsgericht werken in passend onderwijs. Achtergronden, aanpak en hulpmiddelen. Utrecht: Perspectief Uitgevers. Contact of nalezen? Meersbergen, E. van (2014): Gedrags- Vraagstukken: zo pak je ze aan! Dordrecht: Instondo B.V., nr. 9 TIB-Tools. h.vanmeersbergen@fontys.nl 24 Knapzakdag 12