gemeente Eindhouen Raadsvoorstel nieuwe inzamelorganisatie Eindhouen, Geldrop-Mierlo en

Transcriptie

1 gemeente Eindhouen Sector Openbare Ruimte Verkeer en Milieu Raadsnummer oc).rgoo8.ooz. Inboeknummer o8bstoarrt Beslisdatum B%W to maart 2009 Dossiernummer 9II.552 Raadsvoorstel nieuwe inzamelorganisatie Eindhouen, Geldrop-Mierlo en Valkenswaard Inleiding Aanleiding De drie in CURE verbonden gemeenten hebben, op basis van een evaluatie van de gemeenschappelijke regeling CURE in 2006, besloten CURE voort te zetten voor de periode 2009 t/m CURE onderscheidt zich van andere gemeenschappelijke regelingen, omdat in CURE een marktpartij deelneemt. Het rapport Evaluatie van de gemeenschappelijke regeling CURE concludeert dat het ontbreekt aan verschillende belangrijke sturingsinstrumenten. w raad heeft gelijktijdig verzocht om een voorstel voor een nieuwe inzamelorganisatie voor eind De colleges van de gemeenten Eindhoven, Geldrop-Mierlo en Valkenswaard hebben de intentie uitgesproken om een voorstel aan hun gemeenteraden voor te leggen. Aan dit voorstel ligt de door de drie colleges gezamenlijk onderschreven "Visie op de Afvaldienst regio Eindhoven" van 29 februari 2008 ten grondslag. Deze visie is besproken in de commissie Mobiliteit, Milieu Vastgoed en Participatie van de gemeente Eindhoven en in de klankbordgroep Afvalbeleid van de gemeente Geldrop-Mierlo. Kortgezegd houdt deze visie in dat de nieuwe inzamelorganisatie: dicht bij de gemeente en haar inwoners staat; een aantrekkelijke werkgever is; zijn beleid afstemt op marktontwikkelingen; anticipeert op (nieuwe) regelgeving; zich ontwikkelt tot kenniscentrum op het gebied van afvalbeheer; in zijn directievoering inzamellogistieke, beleidsmatige en politiek bestuurlijke competenties verenigt; zich tegenover de gemeenten verantwoordt, in financiele zin en door middel van geleverde prestaties (milieu en service). Proces In de voorbije maanden heeft een door de drie gemeenten gezamenlijk ingestelde ambtelijke projectgroep gewerkt aan dit voorstel voor een nieuwe inzamelorganisatie. De projectgroep heeft vijf modellen voor een nieuwe afvalinzamelorganisatie

2 Raadsnummer OC).Rgoo8.OOZ. onderzocht, die in de praktijk voorkomen. Deze modellen zijn beoordeeld op hun functioneren en getoetst aan het visiedocument. De vijf modellen zijn: private partij via aanbesteden; II publiek private samenwerking (PPS); III overheidsvennootschap; IV gemeenschappelijke regeling; V gemeentelijke dienst. De modellen zijn besproken in een ambtelijke en in een bestuurlijke werkconferentie, met daarbij ook aanwezig de representanten van de bezochte afvalinzamelorganisaties. Twee modellen, namelijk de overheidsvennootschap en de gemeenschappelijke regeling zijn diepgaander geanalyseerd. De projectgroep heeft de faculteit Management en Bestuur van de Universiteit Twente hiervoor opdracht gegeven. De adviseur heeft beide modellen vergeleken op de aansturing, het instrumentarium en de transactiekosten. De bestuurlijke werkconferentie heeft geresulteerd in de uitkomst, die u in dit voorstel terugvindt en ter besluitvorming aan u wordt voorgelegd. Op 20 maart 2009 zullen de partijen in CURE spreken over de toekomstige organisatiestructuur als opvolger van de huidige. Alle betrokken bestuursleden van Eindhoven, Geldrop-Mierlo, Valkenswaard en AVR/Van Gansewinkel kunnen zich hierin vinden en zijn bereid de benodigde werkzaamheden ter hand te nemen. De uitkomst van dit gesprek is in het voorstel verwerkt. Doelstelling De doelstelling is een inzamelorganisatie voor de drie gemeenten te ontwikkelen met de volgende eigenschappen: 1. Regie in het beheer van huishoudelijk afval, dat wil zeggen de inzameling en de verwerking (afvalketen). Uit oogpunt van de wettelijke zorgplicht heeft sturing vooraf, in plaats van verantwoording achteraf, de voorkeur. Regie op de inzameling is van belang voor de kwaliteit van de dienstverlening aan de inwoners, regie op de verwerking is van belang voor optimalisering in de beleidsdriehoek (maximaliseren hergebruik, maximaliseren service, minimaliseren kosten). Het eigendom van de ingezamelde afvalstoffen is daarbij essentieel. 2. Langdurige samenwerking tussen Eindhoven, Geldrop-Mierlo en Valkenswaard voor de uitvoering van het beheer van huishoudelijk afval. 3. Zorgplicht. De organisatie voert de wettelijke afvaltaken uit die in de artikelen en van de Wet milieubeheer beschreven zijn. 4. Doelmatigheid. Afstemming van beleid en uitvoering is een wederkerig proces. Het gemeentelijk beleid is het kader. Omgekeerd geeft de uitvoering van de taken voeding aan het beleidsproces.

3 Raadsnummer OC).Rgoo8.OOZ. 5. Geen commerciele activiteiten, tenzij deze integrale service aan bewoners en bedrijven duidelijke synergie oplevert, bijvoorbeeld in de kernwinkelgebieden zoals nu ook al het geval is. 6. Continuiteit van de onderneming: a. in de uitvoering van de taken; b. voor de werknemers: zekerheid, veiligheid. 7. Optie om basispakket aan te vullen en samenwerking uit te breiden tot: a. afvalgerelateerde taken in het beheer van openbare ruimte; b. genereren van werk voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Voorstel 1. De afvalbeheertaken, zoals bedoeld in artikelen en van de Wet milieubeheer (inzameling van huishoudelijk afval en ketenregie) in een nieuwe gemeenschappelijke regeling van de gemeenten Eindhoven, Geldrop-Mierlo en Valkenswaard onderbrengen; de nieuwe gemeenschappelijke regeling is een uitvoeringsorganisatie; de nieuwe gemeenschappelijke regeling is op 1 januari 2014, of zoveel eerder als nodig is, op- en ingericht; de nieuwe gemeenschappelijke regeling is eigenaar van alle productiemiddelen (materieel en personeel); de nieuwe gemeenschappelijke regeling kan het management van de uitvoeringsorganisatie in dienst nemen of aanbesteden. 2. Het college van burgemeester en wethouders opdragen direct met de daarvoor benodigde werkzaamheden te starten. 3. Het college van burgemeester en wethouders opdragen de bestaande gemeenschappelijke regeling CURE tijdig beeindigen. 4. Het college van burgemeester en wethouders op te dragen het definitieve besluit tot het aangaan van de gemeenschappelijke regeling aan de raad voor te leggen onder toevoeging van de financiele consequenties en de gevolgen voor de tarieven voor de burgers, waarbij het uitgangspunt is dat deze tarieven niet zullen stijgen als gevolg van de vernieuwing van de afvalinzamelorganisatie. Argumenten 1.1 Het model van een gemeenschappelijke regeling biedt de beste mogelijkheden om de doelstellingen te realiseren. Dit is vooral naar voren gekomen tijdens de bestuurlijke werkconferentie bij de afweging tussen de overheidsvennootschap en de gemeenschappelijke regeling. Bij een gemeenschappelijke regeling is sprake van bestuurlijk primaat; het is verlengd lokaal bestuur. Het model is bedoeld voor (langdurige) gemeentelijke samenwerking. Samenwerking tussen de drie gemeenten zorgt, zo blijkt uit de praktijkvoorbeelden, voor optimale schaalgrootte.

4 Raadsnummer OC).RgOO8.OOZ. Model I (aanbesteden) Samenwerking is in dit model geen optie. Gemeenten kunnen onvoldoende regie voeren op de afvalbeheerketen. De marktwerking is zeer beperkt, omdat slechts enkele bedrijven in staat zijn om op een bestek van deze omvang in te schrijven. De praktijkvoorbeelden geven aan dat de uitvoering van activiteiten die niet in het bestek zijn voorzien, tot discussies leidt. Model II (publiek private samenwerking) Een PPS, waarbij de private partij naast de gemeenten bestuurlijke verantwoordelijkheid draagt is ongewenst. Dit staat op gespannen voet met de wettelijke zorgplicht voor gemeenten. De sturing op de afvalinzameling wordt ook complexer. Model V (gemeentelijke dienst) In dit model is geen sprake van samenwerking die voor alle deelnemers in gelijke mate meerwaarde of synergie oplevert. De voor afvalinzameling optimale schaalgrootte wordt ook niet bereikt. In de afweging tussen model III (gemeenschappelijke regeling) en model IV (overheidsvennootschap) geven het bestuurlijke primaat en de hierarchische relatie de doorslag. De voorkeur ligt bij de gemeenschappelijke regeling. Het voordeel van het model is flexibiliteit voor aanpassingen in beleid en takenpakket. De afstand tussen regie en uitvoering is klein. Dit kan een belangrijke meerwaarde opleveren, maar vereist wel expliciete betrokkenheid van gemeenten bij de aansturing. 1.2 De afstand tussen de gemeenschappelij ke regeling en de gemeenten biedt goede mogelijkheden voor een effectieve en effi ci ente uitvoering van de overgedragen taken. De actieve participatie van gemeenten in het bestuur van de gemeenschappelijke regeling biedt de mogelijkheid taken, bijvoorbeeld als gevolg van beleidswijzigingen, op te leggen aan de gemeenschappelijke regeling. Dat maakt de organisatie zeer geschikt om de gemeentelijke belangen te behartigen. De colleges kunnen, via de vertegenwoordiging van een wethouder in het Dagelijks Bestuur (DB), sturing geven aan de effectiviteit van de uitvoering. De raad houdt zijn verantwoordelijkheid voor het strategische afvalbeleid en de financiele kaders waarbinnen de uitvoering moet plaatsvinden. De schaalg rootte van de drie gemeenten is met ruim aansluitingen binnen een aaneengesloten gebied voor de inzameling van afval optimaal. Voor de regie op de verwerking, bijvoorbeeld door middel van aanbesteden van afzonderlijke stromen, is voldoende massa aanwezig. Commerciele activiteiten zijn niet nodig om een beter resultaat te kunnen boeken, omdat het verzorgingsgebied voldoende schaal heeft om te taken optimaal te kunnen uitvoeren. Bovendien kan zodoende ook geen sprake zijn van "kruisbestuiving". Hiervan is sprake als de kosten van in-

5 Raadsnummer O g. RgOO8. OOZ. zameling van bedrijfsafval (voor een deel) worden toegerekend aan huishoudens, en omgekeerd. De mogelijkheid om in bepaalde gevallen, zoals de centrumgebieden bedrijfsafval en huishoudelijk afval in een route in te zamelen blijft bestaan. Een gemeenschappelijke regeling kan rechtspersonen oprichten. Hiermee kunnen kostenbesparende maatregelen worden vormgegeven, bijvoorbeeld door het personeel onder te brengen in een BV of een NV met een eigen CAO. 1.3 De gemeenschappelijke regeling biedt democratische controle op de di enstverlening. Gemeenschappelijke regelingen worden primair gekarakteriseerd als een vorm van verlengd lokaal bestuur. Hiermee wordt tot uidrukking gebracht dat samenwerkingsverbanden institutioneel en beleidsmatig zijn geworteld in de gemeenten en daaraan hun taakopdracht en hun democratische legitimatie ontlenen. Dit is van belang voor het realiseren van de doelstellingen van het afvalbeheer: maximaliseren hergebruik, maximaliseren service, minimaliseren kosten. 1.4 De gemeenschappelijke regeling voldoet aan het besli skader ui t de Ei ndhovense nota Verbonden partij en De gewenste mate van permanente directe aansturing van de afvalinzameling door de overheid zelf en het te bereiken schaalvoordeel, maken dat de gemeenschappelijke regeling het beste past als juridische samenwerkingsvorm. Kanttekeningen 1.1 De deelnemende gemeenten moeten het steeds eens worden over beleid en stra tegi e van de gemeenschappelijke regeling. e gemeenschappelijke rag eiing is gericht op de uitvoeri van het afva iheh eer. Het takenpakket is afgebakend en bij de start nauwkeurig omschreven. Dit, tezamen met het feit dat het aantal deelnemende gemeenten beperkt is tot drie, zorgt ervoor dat consensus in de rede ligt. Daarnaast houden gemeenten hun eigen beleidsvrijheid. 1.2 Een samenwerki ngsrelati e kan louter ui t kostenoverwegingen blijven voortbestaan. De kosten die uittreding met zich meebrengt zijn regelmatig reden om een verbintenis die eigenlijk niet meer gewenst is toch te laten bestaan. Het is daarom van belang dat alle consequenties bij de start bekend zijn en dat er een afgewogen beslissing tot deelname wordt genomen.

6 Raadsnummer O g. RgOO8. OOz. 1.3 Heti s noodzakelijk voldoende kennis en deskundi ghei d bij de deelnemende gemeenten te organiseren. Bestuurders zijn over het algemeen onvoldoende ma teri e- deskundig. Gemeenten hebben binnen een gemeenschappelijke regeling twee petten, die van bestuurder en van opdrachtgever. Met deze drie kanttekeningen, die nauw met elkaar verband houden, kunnen we rekening houden door het DB te versterken met een of twee leden met een strategisch inhoudelijke en/of financiele achtergrond. De DB-leden kunnen dan namens de gemeenschappelijke regeling onderhandelingen voeren met de gemeenten en voorstellen verdedigen in het AB. Bovendien kan de directie bij het maken van voorstellen voor het DB nauw samenwerken met de verantwoordelijke (beleids)ambtenaren. 1.4 Een gemeenschappelijke regeling heeft een hoog risicoprofiel, omdat de deelnemende gemeenten volledig financieel aansprakelijk zijn. De kosten van de uitvoering van de afvalbeheertaken zijn zeer goed beheersbaar. Meer hergebruik leidt over het algemeen tot lagere kosten, betere dienstverlening tot hogere. De uitvoeringsorganisatie krijgt als opdracht daarin te optimaliseren. In theorie heeft de overheidsvennootschap een lager risicoprofiel dan de gemeenschappelijke regeling. In de praktijk is er geen verschil wanneer uitsluitend die gemeenten die in de vennootschap participeren, ook de opdrachtgevers van de vennootschap zijn. 1.5 Bij een gemeenschappelijke regeling met weinig deelnemers bestaan DB en AB meestal ui t dezelfde personen, waardoor geen sprakei s van een goede verantwoordingsrelatie tussen DB en AB. Kosten Het raadsvoorstel heeft geen financiele consequenties. De kosten van oprichting van de gemeenschappelijke regeling en van beeindiging van de huidige Samenwerkingsovereenkomst worden in de loop van 2009 bekend. Het definitieve besluit tot het aangaan van de gemeenschappelijke regeling zal aan de raad worden voorgelegd onder toevoeging van de financiele consequenties en de gevolgen voor de tarieven voor de burgers waarbij het uitgangspunt is dat deze tarieven niet zullen stijgen als gevolg van de vernieuwing van de afvalinzamelorganisatie. Communicatie 1. Brief aan het bestuur van de gemeenschappelijke regeling CURE. 2. Persbericht. Planning en uitvoering Het proces dat leidt tot een nieuwe inzamelorganisatie doorloopt verschillende stappen. De eerste stap is een bestuurlijk geaccordeerde governancestructuur. Dit ligt thans ter besluitvorming voor. Na uw instemming gaan de colleges het geko-

7 Raadsnummer OC).RgOO8.OOZ. zen model uitwerken. Dit resulteert in voorstellen voor de definitieve inrichting en oprichting van de nieuwe afvalinzamelorganisatie. Accordering hiervan betekent beeindiging van de bestaande gemeenschappelijke regeling CURE. De werkzaamheden ter uitvoering van het besluit starten direct en vergen naar verwachting enkele jaren. De colleges leggen het resultaat voor aan de gemeenteraden, maar zullen in ieder geval eind 2009 de stand van zaken rapporteren. Bij de uitwerking van de gemeenschappelijke regeling wordt rekening gehouden met de hiervoor genoemde kanttekeningen. Uitwerking van het model van de gemeenschappelijke regeling Het onderzoek en de werkconferentie geven aan dat de resultaten van een afvaldienst in belangrijke mate samenhangen met de nadere detaillering van de aansturing van de oitvoeringsorganisatie. Een doideli ke overdracht van taken en hevoegdheden is cruciaal. Het model vereist expliciete betrokkenheid van gemeenten bij de aansturing. Het is dan ook noodzakelijk voldoende kennis en deskundigheid bij de deelnemende gemeenten te organiseren. Zowel de bestuurders, de ambtenaren als de gemeenteraad moeten elk op hun eigen niveau kennis hebben over de taak die wordt uitgevoerd om de sturing en controle inhoud te kunnen geven. Gemeenten De democratische legitimatie en controle worden versterkt als de gemeenteraden scherp formuleren wat de gemeenschappelijke regeling gaat realiseren en tegen welke prijs. Bestuur gemeenschappelijke regeling In geval van een gemeenschappelijke regeling zijn twee verantwoordingsrelaties te onderscheiden. Allereerst tussen het bestuur van de gemeenschappelijke regeling (algemeen bestuur, (AB) en dagelijks bestuur, (DB) en de deelnemende gemeenten. Het AB heeft onder andere bevoegdheden ten aanzien van de vaststelling van de begroting, jaarrekening, beleidsplannen en verordeningen. Het DB zorgt voor de voorbereiding en uitvoering van de besluiten van het AB, het beheer van financien, en de operatie van de gemeenschappelijke regeling, en legt daarover verantwoording af aan het AB. Dagelijkse leiding De dagelijkse leiding is in handen van een directie. De directie heeft een relatief grote beheersmatige zelfstandigheid (en een kleine bestuurlijke zelfstandigheid), bepaalt hoe de opdrachten van de gemeenten doelmatig en doeltreffend kunnen worden georganiseerd en voert zelfstandig de strategie uit die door het AB en DB zijn uitgezet. Dit vereist deskundigheid en politiek bestuurlijke competenties. Evaluatie Niet van toepassing.

8 Raadsnummer OC).RgOO8.OOZ. Bijlage(n) Als bijlage(n) bij dit voorstel behoren: Matrix afweging modellen Tabel vergelijking gemeenschappelijke regeling met overheidsvennootschap De bijlagen liggen ter inzage in de leeskamer. Een ontwerpraadsbesluit bieden wij u hierbij ter vaststelling aan. Burgemeester en wethouders van Eindhoven, A. Brunninkhuis, secretaris.

9 Raadsnummer Oc).RgOO8.OOz. Raadsbesluit De raad van de gemeente Eindhoven; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van 10 maart 2009 ; besluit: 1. de uitvoering van de afvalbeheertaken, zoals bedoeld in artikelen en van de Wet milieubeheer (inzameling van huishoudelijk afval en ketenregie) in een nieuwe gemeenschappelijke regeling van de gemeenten Eindhoven, Geldrop-Mierlo en Valkenswaard onder te brengen; de nieuwe gemeenschappelijke regeling is een uitvoeringsorganisatie; de nieuwe gemeenschappelijke regeling is op 31 december 2013, of zoveel eerder als mogelijk is, op- en ingericht; de nieuwe gemeenschappelijke regeling is eigenaar van alle productiemiddelen (materieel en personeel); de nieuwe gemeenschappelijke regeling kan het management van de uitvoeringsorganisatie in dienst nemen of aanbesteden. 2. het college van burgemeester en wethouders op te dragen direct met de daarvoor benodigde werkzaamheden te starten. 3. het college van burgemeester en wethouders op te dragen de bestaande gemeenschappelijke regeling CURE tijdig te beeindigen. 4. het college van burgemeester en wethouders op te dragen het definitieve besluit tot het aangaan van de gemeenschappelijke regeling aan de raad voor te leggen onder toevoeging van de financiele consequenties en de gevolgen voor de tarieven voor de burgers, waarbij het uitgangspunt is dat deze tarieven niet zullen stijgen als gevolg van de vernieuwing van de afvalinzamelorganisatie. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 11 juni R. van Gijzel, voorzitter. J. Verheugt, griffier. BE

10 gemeente Eindhoven Griffie gemeenteraad Commissiesecretariaat Retouradres Postbus 9oISo, S6oo RB Eindhoven Aan de leden van de raad van de gemeente Eindhoven. Raadsnummer Og.Rg Behandeld door M. Honing Telefoon (o4o) Ons kenmerk griffie verzenddatumts mei zoo8 Commissieadvies Betreft cie MMVP: Raadsvoorstel nieuwe inzamelorganisatie Eindhoven, Geldrop- Mierlo en Valkenswaard De commissie Mobiliteit, Milieu, Vastgoed en Participatie heeft in haar vergadering van 12 mei 2009 beraadslaagd over het bovengenoemde onderwerp. De wethouder heeft aangegeven te zullen kijken naar kringloopgoederen in samenhang met grof huisvuil. PvdA: akkoord; CDA: akkoord; SP: akkoord; VVD: akkoord; GroenLinks: akkoord; De commissie heeft als volgt geadviseerd: leefbaar eindhoven : stemvoorbehoud, OuderenAppel: D66: De Stadspartij: Lijst Pim Fortuyn: ChristenUnie: Eindhoven Nu: stemvoorbehoud, akkoord; akkoord; akkoord; akkoord; met neutrale grondhouding; fractie heeft nog vraagtekens bij organisatievorm; met positieve grondhouding; wil inzicht krijgen in contracten met Moerdijk; niet vertegenwoordigd in deze commissie. De secretaris van de commissie, M. Honing Bezoekadres Stadhuisplein Io Eindhoven Openingstijden ma t/m vr 9.oo-r6.oo uur Postadres Postbus 90I50 s6oo RB Eindhoven Telefonisch bereikbaar