INHOUDSOPGAVE. Inleiding 4. Programma 7 Raad 51. Toelichting op de kostenplaatsen 55. Financiële positie 6

Transcriptie

1 Begroting 2012

2 INHOUDSOPGAVE Inleiding 4 Programma 7 Raad 51 Financiële positie 6 Toelichting op de kostenplaatsen 55 Recapitulatie-overzicht 12 Programma 1 Wonen en leven in Moerdijk 14 Programma 2 Werken en ondernemen in Moerdijk 21 Programma 3 Meedoen in Moerdijk 28 Programma 4 Veiligheid in Moerdijk 34 Programma 5 Duurzaam leven in Moerdijk 40 Paragrafen Lokale Heffingen en algemene dekkingsmiddelen 62 Weerstandsvermogen 71 Onderhoud kapitaalgoederen 73 Financiering 79 Bedrijfsvoering 83 Verbonden partijen 89 Grondbeleid 95 Subsidies 98 Vaststellingsbesluit 102 Bijlage 1. Overzicht incidentele baten en lasten Overzicht producten behorend bij ieder programma 107 Programma 6 Samen vóór en mét de klant 45

3 Inleiding

4 Inleiding Dit is de tweede beleidsbegroting binnen deze bestuursperiode. Ook deze begroting is gericht op het bereiken van de doelstellingen zoals die zijn verwoord in de raads- en collegeagenda. Deze zijn niet of nauwelijks gewijzigd, maar daar waar nodig aangescherpt en of aangevuld. We vinden het echter van groot belang om vaart in de uitvoering te houden. Samen met de bestuursrapportages nieuwe stijl rekenen wij er op dat met deze begroting nu en in de toekomst de kaderstellende en controlerende rol van de gemeenteraad nog beter kan worden ingevuld. Deze bestuursperiode heeft vanaf het begin af aan in teken gestaan van bezuinigingen en de voortdurende economische crisis. De voorliggende begroting is gebaseerd op de situatie medio 2011 en leidt tot een niet-sluitend meerjarenperspectief. De begroting is beleidsarm. Dit betekent dat er geen nieuw beleid in is verwerkt. De keuze voor nieuw beleid komt aan de orde bij het behandelen van het voorstel om te komen tot een sluitend meerjarenperspectief Gewikt en gewogen. Nadrukkelijk betekent het niet dat een rem gezet wordt op ontwikkelingen of dat de gemeente gaat afwachten. Juist deze tijd vraagt om slagvaardigheid, ook in tijden dat het in financieel opzicht wat minder goed gaat. De collegeagenda is voor het college daarbij een helder kompas. Wij hopen samen met u tot een duurzaam begrotingsevenwicht te komen.

5 Financiële positie

6 Financiële positie Algemeen Voor u ligt de programmabegroting 2012 en de meerjarenprogrammabegroting De programmabegroting 2012 is de start van het budgetcyclusproces Later volgen de bestuursrapportages, waarna de jaarrekening en het jaarverslag het sluitstuk vormen. In dit onderdeel van de programmabegroting wordt ingezoomd op de belangrijkste items van de begroting 2012 en de meerjarenbegroting Ingegaan wordt op de volgende onderdelen: -begroting op basis van bestaand beleid -resultaat grondexploitatie -reëel sluitende begroting -begrotingspositie meerjarenbegroting belastingen/retributies -reserves en voorzieningen -vervangingsinvesteringen -grondslagen begroting 2012 Voor de toetsing en bepaling van het toezichtsregime door de provincie is het van belang om te voldoen aan de volgende voorwaarden: -begroting 2012 is minimaal reëel sluitend of de meerjarenbegroting is in 2015 minimaal reëel sluitend; -begroting wordt vóór 15 november van het jaar voorafgaand aan het begrotingsjaar vastgesteld en toegezonden aan Gedeputeerde Staten; -jaarrekening 2010 is sluitend of heeft een positief resultaat; -jaarrekening van het jaar 2010 is vóór 15 juli 2011 vastgesteld en toegezonden aan Gedeputeerde Staten. Reëel sluitend houdt in dat de begroting structureel in evenwicht is (jaarlijks terugkerende lasten zijn gedekt door jaarlijks terugkerende baten). De provincie heeft laten weten kritisch te kijken naar opgenomen stelposten om de begroting sluitend te krijgen. Wil de provincie een dergelijke stelpost accepteren binnen de toets van een reëel sluitende begroting, dan moet deze voldoen aan een aantal eisen (waaronder een voldoende concrete onderbouwing). Begroting op basis van bestaand beleid In het voorjaar van 2011 is in overleg met de Commissie Bestuur en Middelen en de gemeenteraad ervoor gekozen om geen Kadernota 2012 op te stellen en aan te bieden. Binnen de totale planning gericht op het aanbieden van een sluitende concept-begroting 2012 aan de raad in september 2011 was dit niet haalbaar. Besloten is om half september 2011 een kale meerjarenbegroting aan te bieden op basis van bestaand beleid. Wel is rekening gehouden met de cijfers in de meicirculaire 2011 over het gemeentefonds en met de prognoses van het Centraal Plan Bureau voor de verwachte kostenontwikkelingen in Deze zijn genoemd in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk. Verder zijn de onderhoudsbudgetten geïndexeerd en zijn bijstellingen van ramingen, die zijn voortgekomen uit de stofkamactie, verwerkt in de begroting. Voorstellen voor nieuw beleid, intensivering bestaand beleid en bezuinigingen om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting worden in een afzonderlijke nota, naast deze begroting, aangeboden aan de raad. Voornamelijk door meevallende cijfers in de meicirculaire 2011 is het begrotingsresultaat (exclusief de grondexploitatie) in de nu aangeboden begroting als volgt: jaar bedrag V N N N De hierboven genoemde bedragen zijn elk nadeliger dan de bedragen genoemd in raadsinformatiebrief van 28 juli Na deze datum zijn de opbrengsten van de afvalstoffenheffing en rioolrechten nog neerwaarts bijgesteld op basis van het principe 100% kostendekkendheid en is nog een voordeel verwerkt van in verband met de nieuwe aanbestedingsuitkomsten van het leerlingenvervoer.

7 Deze cijfers geven een duidelijk ander beeld dan de scenario s die eind 2010 nog werden gegeven bij de presentatie van de bezuinigingsvoorstellen om te komen tot een sluitende begroting in Ter verduidelijking daarom de volgende toelichting. Kortingen op gemeentefondsuitkering In het onderdeel financiële positie binnen de beleidsbegroting 2011 is aangegeven dat, gelet op de toen bekende gegevens, rekening moest worden gehouden met een jaarlijkse verlaging van de uitkering uit het gemeentefonds van in 2012, oplopend tot in Deze inschatting was gebaseerd op de uitkomsten van de werkgroep Gemeentefonds die voor het kabinet opties in beeld bracht voor bezuinigingsvraagstukken op landelijk niveau. Inzet vanuit de zgn. bouwstenennotitie In de meerjarenbegroting was verder rekening gehouden met een aantal keuzes uit de zgn. bouwstenennotitie om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting. De gemeenteraad heeft bij de behandeling van de begroting de inzet van deze keuzes niet onderschreven en de begrotingen voor de jaren 2012 t/m 2014 voor kennisgeving aangenomen. Op een later moment zou alsnog besloten worden over de te maken keuzes. Dit moment werd gekoppeld aan de te voeren kerntakendiscussie. De omvang van de door het college gedane keuzes liep voor de jaren 2012 tot en met 2014 t.o.v op van in 2012 tot in Gevolgen van deze 2 onderdelen voor de toekomst Op grond van bovenstaande (ingeschatte korting gemeentefonds en terugdraaien keuzes uit bouwstenennotitie voor de jaren ) werd het uiteindelijk tekort voor 2014 berekend op Dit bedrag is ook het uitgangspunt geweest voor het plan van aanpak om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting Om de gemeenteraad de ruimte te geven om keuzes te maken is in het plan van aanpak opgenomen de te realiseren ruimte te verhogen met 30%. De inzet in het kader van de taakstelling kwam hierdoor uit op een bedrag van In een schematisch overzicht ziet bovenstaande er als volgt uit (de uitkomsten van de grondexploitatie zijn in de cijfers niet opgenomen): jaar saldo begroting op basis van de meerjarenbegroting effecten gemeentefonds o.b.v. uitwerking werkgroep opgenomen stelposten uit bouwstenennotitie (zomer 2010) in mjb totaal In het plan van aanpak om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting is aangegeven dat de laatste berichten waren dat in het regeerakkoord de voorziene korting op het gemeentefonds van de werkgroep niet is opgenomen. In de planning behorende bij het plan van aanpak is aangegeven dat zodra duidelijkheid zou zijn met betrekking tot de toekomstige kortingen op het gemeentefonds een herrekening van de financiële positie zou plaatsvinden. Het regeerakkoord is voor wat de betreft de (financiële) relatie met de gemeentelijke overheden uitgewerkt in het bestuursakkoord. Het heeft even geduurd voordat dit akkoord tot stand is gekomen en uiteindelijk is pas in juni 2011 ingestemd met dit akkoord, met uitzondering van de decentralisatie van de Wet werken naar vermogen. Het bestuursakkoord is financieel technisch vertaald en verwerkt in de zgn. mei-circulaire Op basis hiervan is de prognose voor de algemene uitkering uit het gemeentefonds substantieel anders dan eerder verwacht. Uitkomsten grondexploitatie Zoals aangegeven zijn bovenstaande uitkomsten zonder de effecten zoals deze verwacht worden binnen de grondexploitatie. Deze uitkomsten hebben namelijk geen structureel effect en worden bij de beoordeling door de provincie in het kader van het begrotingstoezicht niet meegenomen. De grondexploitatie-uitkomsten kunnen ingezet worden voor éénmalige activiteiten. Voor de jaren zijn de verwachtingen in dit kader als volgt: jaar bedrag V V V V

8 Begrotingspositie 2012 Rekening houdend met de verwerkte aanpassingen zoals hiervoor is toegelicht is het totaalresultaat van de begroting voordelig. De opbouw van dit resultaat is als volgt: begrotingspositie 2012 (x 1.000, V=voordeel en N=nadeel) -resultaat algemene dienst N -resultaat grondexploitatie 274 V -resultaat vóór bestemming N -mutaties reserves V -resultaat ná bestemming 284 V -algemene dienst 58 V -grondexploitatie 226 V Zoals uit bovenstaand overzicht kan worden opgemaakt bedraagt het resultaat vóór bestemming in het begrotingsjaar nadelig. Door de raad is echter al een aantal besluiten genomen waarbij exploitatieuitgaven en inkomsten ten laste van en/of ten gunste van reserves worden gebracht. Deze mutaties van reserves heffen het effect van de daarmee samenhangende lasten/ baten binnen het begrotingsjaar 2012 op. Dit gaat voornamelijk om investeringen met maatschappelijk nut die uit de daarvoor bestemde reserve worden gedekt. In het najaar van 2011 zal een andere werkwijze aan de gemeenteraad worden voorgelegd. Het resterende saldo van het begrotingsjaar (resultaat ná bestemming) is het saldo waar nog bestedingen voor gedaan kunnen worden. Dit is voor 2012 een positief saldo van Meerjarenbegroting Van de uitkomsten van de (meerjaren)begroting 2012 tot en met 2015 kan het volgende overzicht worden gegeven. (x 1.000; + = voordeel) Jaar Totaal begroting algemene dienst grondexploitatie Het positieve saldo in 2014 van 1,4 miljoen wordt veroorzaakt door een eenmalig effect uit de grondexploitatie (exploitatiegebied Vlinderbuurt). De cijfers van de meerjarenbegroting zijn berekend met als uitgangspunt de volgende basisgegevens: -post onvoorziene uitgaven gebaseerd op 0; -rente- en afschrijvingslasten, voortvloeiend uit reeds beschikbaar gestelde kredieten en de vervangingsinvesteringen voor de jaren 2012 t/m 2015; -gemeentefondsuitkering gebaseerd op de meicirculaire 2011; -overige mutaties, zoals die thans zijn in te schatten voor een aantal functies (o.a. indexatie onderhoudsbudgetten, aantal uitkeringsgerechtigden, aantal inwoners, ontwikkeling WOZwaarden). -geen korting algemene uitkering vanaf begroting 2012 van per jaar oplopend tot 3 miljoen in geen effecten uit het regeerakkoord, zoals bijvoorbeeld decentralisatie van rijkstaken naar de gemeentelijke overheid -geen nieuw beleid Bij het interpreteren van de cijfers van de meerjarenbegroting moet bedacht worden dat deze naarmate het jaar verder af komt te liggen van het begrotingsjaar steeds zachter worden. Het is daarom niet goed om aan deze cijfers absolute waarde toe te kennen. Het betreft niet meer dan een indicatie voor de toekomst. De voorliggende meerjarenbegroting is vooralsnog gebaseerd op bestaand beleid. Dit beleid wordt niet uitgesloten bij de te maken heroverwegingen in het kader van deze discussie. De voorliggende begroting biedt nadrukkelijk geen garanties voor het doorlopen van de opgenomen activiteiten in de komende jaren. Het beeld wat deze begroting geeft is een beeld specifiek voor 2012 uitgaande van de huidige situatie. De bezuinigingsopgave zal moeten leiden tot (forse) bijstellingen in de toekomst. Reëel sluitende begroting Om in aanmerking te komen voor het repressieve toezichtsregime van de provincie is het van belang dat de begroting 2012 minimaal reëel sluitend is. Reëel sluitend houdt in dat de begroting structureel in evenwicht is (jaarlijks terugkerende lasten zijn gedekt door jaarlijks terugkerende

9 baten). Dit betekent dat van het totale voordelige saldo van in 2012 de incidentele lasten en baten (waaronder de grondexploitatie) uitgezonderd moeten worden. Dit overzicht van incidentele lasten en baten is opgenomen in de begroting. Het resultaat van de grondexploitatie in 2012 bedraagt voordelig. Wanneer deze wordt uitgezonderd van het totale resultaat van voordelig resteert een resultaat van voordelig in In de begroting 2012 zijn echter naast de grondexploitatie nog meer éénmalige baten en lasten opgenomen. Het saldo hiervan is dat de begroting 2012 nadelig wordt beïnvloed tot een bedrag van (de omvang van de eenmalige lasten is groter dan de omvang van de eenmalige baten). Wanneer geen rekening wordt gehouden met de éénmalige baten en lasten levert dit een reëel begrotingsresultaat op van voordelig (zie bijlage). Hiermee lijkt de begroting 2012 te voldoen aan de provinciale toets om in aanmerking te komen voor het repressieve toezichtsregime. Hieromtrent bestaat echter pas zekerheid nadat de provinciale toets daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Belastingen/retributies In de begroting 2012 is met betrekking tot de tarieven van de belastingen en retributies als uitgangspunt gehanteerd, hetgeen is opgenomen in de kadernota Daarnaast heeft het college een aantal maatregelen getroffen om te komen tot een sluitende begroting. Samen heeft dit geleid tot het volgende: - er is rekening gehouden met autonome ontwikkelingen, zoals nieuwbouw en verbouw; - toepassing prijsindexcijfer van 2,5%. Dit leidt tot een tariefsverhoging van 2,5% voor de marktgelden, haven- en kadegelden en begraafrechten; - een verhoging van de OZB met de index van 2,5%. - verhoging van de tarieven hondenbelasting en toeristenbelasting met de index van 2,5% - kostendekkendheid afvalstoffenheffing en rioolrechten. Dit leidt tot een verlaging van de tarieven met resp. 0,6% en 0,5%; De lokale lastendruk (het totaal dat een gezinshuishouding moet betalen aan OZB, afvalstoffenheffing en rioolrechten) voor een meerpersoonshuishouden komt in 2012 uit op een bedrag van 680,95. Ten opzichte van 2011 ( 670,70) een verhoging van 1,53%. In deze berekening is uitgegaan van een (gemiddelde) koopwoning met een waarde van Reserves en voorzieningen De omvang van de algemene reserve bedraagt per 1 januari miljoen. Hiervan is een bedrag van 17,5 ondergebracht in de algemene reserve weerstandsvermogen. De algemene reserve heeft een belangrijke functie als algemeen weerstandsvermogen en buffer tegen gecalculeerde risico s. Bij de begroting 2011 zijn de risico s voor het laatst geactualiseerd. De omvang van de restrisico s bedraagt 9,25 miljoen. Uitgaande van het weerstandsvermogen van 17,5 miljoen leidt deze omvang van de restrisico s van 9,25 miljoen tot een weerstandsratio van 1,9 (afgerond). Dit valt binnen de door de raad vastgestelde ratiobandbreedte van 1,4 / 2,0. Op basis hiervan kan geconcludeerd worden dat nog steeds sprake is van een goede verhouding tussen risico en weerstandsbuffer. De omvang van de diverse bestemmingsreserves bedraagt per 1 januari ,1 miljoen. Deze middelen zijn afgezonderd van de algemene reserve ten behoeve van bepaalde afgesproken activiteiten. Alleen na tussenkomst van de raad kan aan deze afgezonderde gelden een andere bestemming worden gegeven. Bij berekening van dit saldo is ervan uitgegaan dat alle geplande onttrekkingen in 2011 daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. In de praktijk zal hier echter geen sprake van zijn, waardoor het werkelijke saldo op 1 januari 2012 hoger zal zijn. Op 1 januari 2012 bedraagt de omvang van de diverse voorzieningen 25,4 miljoen.

10 Vervangingsinvesteringen In de begroting 2012 en volgende jaren is rekening gehouden met de lasten van de vervangingsinvesteringen. Hiervan kan het volgende overzicht gegeven worden: Omschrijving Investeringen 2012 Jaarlast 2012 Jaarlast 2013 Jaarlast 2014 Jaarlast 2015 Vervanging tractie Sport Kantoorautomatisering Kantoorinventaris Rioleringen Totaal Fysieke structuur -woonruimten oppervlakte in land (in ha.) oppervlakte binnenwater (in ha.) Sociale structuur -inwoners inwoners jonger dan 20 jaar inwoners ouder dan 64 jaar uitkeringsontvangers bijstandsontvangers 271 -minderheden 850 De jaarlast voor 2012 is verwerkt via de reguliere kapitaallasten, behalve indien er sprake is van een afschrijvingstermijn van 1 jaar. Dan wordt de investering gelijk ten laste gebracht van het jaar van vervanging. Een uitgebreid overzicht van de vervangingsinvesteringen is opgenomen in het Bijlagenboek bij de begroting Grondslagen begroting 2012 Bij de samenstelling van de begroting 2012 is uitgegaan van de volgende grondslagen: Financiële structuur -salarissen en sociale lasten: 1,00% CAO-aanpassing 2011: 1,0% -norm opleidingen, vorming en training 2,50% v.d. loonsom -norm vervangingen wegens ziekte 3,60% v.d. loonsom -kostenontwikkeling 0.00% -inflatiecorrectie lokale heffingen 2,50% -rente berekend financieringsoverschot 2,75% -rente eigen financieringsmiddelen 2,75% -renteomslagpercentage bestaande investeringen 3,66572% -basisraming uitkering gemeentefonds mei-circulaire 2011

11 Recapitulatie-overzicht

12 Recapitulatie-overzicht (bedragen x ) Nummer Programma Raming begroting 2012 Baten Lasten Saldo Lokale heffingen Overige baten Lasten Wonen en leven in Moerdijk Lokale heffingen Overige baten Lasten Werken en ondernemen in Moerdijk Overige baten Lasten Meedoen in Moerdijk Overige baten Lasten Veiligheid in Moerdijk Lokale heffingen Overige baten Lasten Duurzaam leven in Moerdijk Lokale heffingen Algemene uitkeringen Dividend Saldo financieringsfunctie Overige baten Lasten Samen vóór en mét de klant Overige baten Lasten Raad Resultaat voor bestemming Toevoegingen/onttrekkingen aan reserves 1 Kernen Industrie en veiligheid Sociale cohesie Veiligheid Duurzaamheid Bestuur en Organisatie Raad Sub-totaal mutaties reserves Resultaat na bestemming

13 Programma s

14 Programma 1 Wonen en leven in Moerdijk Doelstelling Kernen Een goede leef- en woonomgeving in de eigen kern. Wij wensen het hoofd te bieden aan toenemende bevolkingskrimp en vergrijzing door middel van een adequate koppeling van wonen, werken en recreatie. In dit programma ligt de nadruk op de fysieke leef- en woonomgeving. Naast de inzet op de verbetering van de leef- en woonomgeving in de afzonderlijke kernen, hechten we aan het realiseren van een zodanige samenhang tussen de kernen dat het geheel meer is dan de som der delen. Kortom: Moerdijk als één gemeente, maar waarin de kernen hun eigenheid behouden. Subdoelen 1 Bouwen naar behoefte en kwaliteit woonomgeving Een adequate koppeling van wonen, werken en recreatie brengt, gezien onze bovenregionale bijdrage aan werkgelegenheid, met zich mee dat bouwen naar behoefte verder strekt dan het voorzien in de behoefte van onze eigen bevolking. Onze bovenregionale functie op het gebied van bedrijvigheid dient in onze ogen gepaard te gaan met een regionale functie op het gebied van wonen. In dit kader is het van belang dat wij naast een passend aanbod van woningen voor onze burgers ook voldoende woningen realiseren voor de huisvesting van een deel van bijvoorbeeld werknemers van bedrijven gevestigd op het Havenschap Moerdijk en het toekomstig Logistiek Park Moerdijk. Het promoten van Moerdijk als plezierige woon-, werk- en recreatiegemeente buiten de gemeente in zijn algemeenheid en bij medewerkers van Moerdijkse bedrijven in het bijzonder achten wij in dit kader noodzakelijk. Het door ons en onze partners te leveren aanbod van woningen dient gericht te zijn op de behoefte van de klant, waarbij eerder kwaliteit dan kwantiteit leidend is. Hierbij kijken we nadrukkelijk ook naar de bestaande woningvoorraad en de herstructureringsmogelijkheden. Uitvoering Het actualiseren van het woonbeleid, als onderdeel van de paraplunota Maatschappij, op basis van de resultaten van het woningbehoeftenonderzoek; - Het op projectmatige wijze realiseren van de benodigde woningproductie zowel in kwantitatieve als kwalitatieve zin. Voor 2012 wordt op basis van de thans lopende projecten ingezet op de oplevering van 180 tot 200 woningen; - Het op basis van de resultaten van het woningbehoefteonderzoek komen tot een woningbouwplanning gericht op het bewerkstelligen van een continue bouwstroom in de kernen in de periode tot 2020; - Het samen met partners organiseren van een woon-werk-markt; - Het vaststellen van een gemeentelijk monumentenbeleid op basis waarvan cultureel erfgoed wordt beschermd en in stand gehouden. Hiermee wordt tevens bijgedragen aan het verhogen van de kwaliteit van het woon- en leefklimaat, het behouden van de lokale identiteit en het versterken van het toeristisch-recreatief product. 2 Een toekomstbestendig, goed gespreid netwerk van voorzieningen Wij richten ons op het stapsgewijs realiseren van een toekomstbestendig, goed gespreid netwerk van voorzieningen teneinde maatschappelijke doelen op het terrein van onderwijs, sport, welzijn en jeugd in alle kernen te kunnen verwezenlijken. Leidraad is een efficiënte en doelmatige benutting van huidige accommodaties door optimalisatie van schaal- en synergievoordelen via multifunctioneel gebruik en/of clustervorming.ter behoud maar ook versterking van de sociale cohesie in de kern, zetten wij in dit kader in ieder geval in op het behoud en beschikbaarheid van de basisvoorzieningen (een ruimte met een ontmoetingsfunctie, basisonderwijs (incl. peuterspeelzaalwerk) en de huidige buitensportfaciliteiten) in de 11 kernen binnen onze gemeente alsmede op het kwalitatief goed op orde houden van deze voorzieningen. Uitvoering in Het verder vormgeven en uitvoeren van het voorzieningenbeleid mede op basis van de resultaten van de kerntakendiscussie en bezuinigingstaakstelling; - Het faciliteren van het proces gericht op het realiseren van 12 brede scholen in de periode tot en met 2013; - Het via lopende projecten samen met partners feitelijk voorzien in het opwaarderen van het voorzieningenniveau in diverse kernen; - Het op basis van door de raad vast te stellen startdocumenten uitvoering geven aan de haalbaarheidstudies gericht op de herstructurering van het rusthuis De Westhoek in Zevenbergen en het verzorgingstehuis Mauritshof in Klundert; - Het uitvoering geven aan het speelruimtebeleid conform het Uitvoeringsplan Speelruimte Voor 2012 wordt hierbij ingezet op:

15 het realiseren van formele speelruimte in de kernen Noordhoek en Fijnaart; het uitvoering geven aan de norm van 3% formele en/of informele speelruimte voor nieuw te ontwikkelen wijken; het inrichten van openbare schoolpleinen op basis van aanvragen van schoolbesturen die voldoen aan de door de raad vastgestelde voorwaarden. - Het actualiseren en vaststellen van de verordening voorzieningen huisvesting waarin de uitkomsten van de discussienotitie "Lange termijn visie onderwijshuisvesting" van eind 2010 worden verwerkt. - Uitvoering geven aan het onderwijshuisvesting programma conform de hierin opgenomen planning; - Het in gezamenlijkheid met de schoolbesturen, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid, inspecteren van scholen (verantwoordelijkheid schoolbesturen) en gemeentelijke gymzalen ouder dan 1994 op de aanwezigheid van asbest. Als blijkt dat betreffende gebouwen sprake is van asbest dat verwijderd moet worden, dan is de gemeente wettelijk verantwoordelijk voor de verwijdering; - Het op basis van het door de raad vast te stellen startdocument komen tot een uitwerking van de structuurvisie, inclusief uitvoeringsprogramma, voor de 11 kernen en het buitengebied. Hierbij wordt onder meer ingegaan op welke wijze een continue bouwstroom in alle kernen kan worden gerealiseerd; - Het ontwikkelen van een visie zorg als onderdeel van de op te stellen paraplunota Maatschappij. 3. Alle voorzieningen voor iedereen bereikbaar Het uitgangspunt voor ons is dat de kernen van Moerdijk onderling goed bereikbaar zijn zowel vanuit utilitair als recreatief oogpunt, waarbij belangrijke aandacht is voor fietsen en openbaar vervoer. De negatieve effecten van mobiliteit (geluids- en trillingshinder, luchtverontreiniging, verminderde doorstroming, verkeersonveiligheid) willen wij hierbij zo veel mogelijk trachten te beperken. Uitvoering in Het herijken van het lokaal mobiliteitsplan, mede als onderdeel van de op te op te stellen nota s Duurzaamheid en Economisch Klimaat ; - Het oplossen van bereikbaarheids- en verkeersveiligheidsknelpunten binnen de gemeente; - Het gefaseerd realiseren van (ontbrekende) fiets- en wandelverbindingen conform de in juli 2011 vastgestelde prioritering. 4. Een passend kwaliteitsniveau van het beheer en het onderhoud van de openbare ruimte De tevredenheid van de inwoners wordt in hoge mate bepaald door de beleving van de eigen woonomgeving. Zij moeten zich thuis voelen in die eigen woonomgeving. Het karakter van de gemeente Moerdijk en de eigen sfeer van de kernen worden zoveel mogelijk gehandhaafd. Het woongenot wordt ook bepaald door de kwaliteit van het onderhoud van de directe leefomgeving. Het aanzien van de openbare ruimte neemt in kwaliteit toe wanneer burgers zich mede verantwoordelijk voelen voor een goed gebruik van de woonomgeving en bereid zijn daarin zelf te investeren. Daarom is een goed samenspel tussen burgers en gemeente belangrijk. Inspraak voor de burger over de wijze waarop de openbare ruimte wordt ingericht en beheerd en adequaat reageren op meldingen en verzoeken m.b.t. het onderhoud zijn hiervoor de instrumenten. Uitvoering in Het voldoen aan en handhaven van het kwaliteitsplan beheer Openbare Ruimte; - Het continueren van de burgerschouw. Kaders - Beleidsplan wonen, portefeuilleverantwoordelijke wethouder Punt. - Kwaliteitsplan beheer Openbare Ruimte, portefeuilleverantwoordelijke wethouder Koevoets; - Meerjaren Onderhoudsplannen, portefeuilleverantwoordelijke: wethouder Koevoets; - Accommodatiebeleid, portefeuilleverantwoordelijke wethouder Koevoets; - Speelruimtebeleid, portefeuilleverantwoordelijke wethouder Koevoets; - Verordening Onderwijshuisvesting, portefeuilleverantwoordelijke wethouder Grootenboer. - Lokaal Mobiliteitsplan /2011, portefeuilleverantwoordelijke wethouder Punt; - Fiets en wandelpadenplan, portefeuilleverantwoordelijke wethouder Punt; - Parkeerbeleidsplan Moerdijk , portefeuilleverantwoordelijke wethouder Punt..

16 Effectindicator Doelstelling per Kernen Bouwen naar behoefte Waardering van woning in de eigen woonkern Waardering van woonomgeving in de eigen woonkern 7,9 7,8 7,7 7,0-7,9 7,0 7,1 7,2 7,0-7,9 Netto toevoeging woningen (t.o.v. 2010) Totale woningvoorraad per Een toekomstbestendig, goed gespreid netwerk van voorzieningen Waardering van het beheer en onderhoud van de woonbuurt in de eigen woonkern Tevredenheid onderwijsvoorzieningen 6,6 6,9 7,0 7,0 7,1 7,0 7,1 7,0-7,9 Tevredenheid sportvoorzieningen 7,4 7,4 7,3 7,0-7,9 Alle voorzieningen voor iedereen bereikbaar Beoordeling van de verkeersveiligheid Tevredenheid burger over de voorzieningen in de eigen woonkern Waardering van de bereikbaarheid van voorzieningen (nieuwe vraag) Waardering van fietsmogelijkheden binnen de gemeente 6,1 6,6 6,5 7,0 6,6 6,6 6,5 7, ,2 7,2 7,2 8,0

17 Baten en lasten programma 1 ( Cijfers x ) Rekening Begroting Begroting Meerjarenbegroting Lasten Baten Resultaat voor bestemming Storting in reserves Onttrekking aan reserves Resultaat na bestemming Verklaring verschillen resultaat voor bestemming Doorbelasting kostenplaatsen Kapitaallasten Overige verschillen Verschil t.o.v N 805 N V V

18 Toelichting doorbelasting kostenplaatsen De doorbelasting vindt plaats op basis van de op de kostenplaatsen verantwoorde baten en lasten. De toelichting op de verschillen in baten en lasten 2012 ten opzichte van 2011 treft u bij de betreffende kostenplaatsen aan. Toelichting kapitaallasten Het nadelig verschil t.o.v ad is voornamelijk het gevolg van: - Per saldo hogere rentelasten a.g.v. nieuwe investeringen en a.g.v. verhoging van de renteomslag 2012 tot 3,66572% (2011: 2,91356%) N Per saldo hogere afschrijvingen investeringen N o.a. als gevolg van: Nieuwe investeringen in : - Rioleringen Nieuwbouw Antoniusschool Aanpassing afschrijvingstermijn: - Tijdelijke huisvesting Regenboog Waartegenover: - Lagere afschrijvingen afgesloten activa Toelichting overige verschillen De overige verschillen bedragen per saldo voordelig. De belangrijkste verschillen t.o.v zijn: - Investeringen maatschappelijk nut De geraamde investeringen maatschappelijk nut in 2011 op programma 1 bedragen Het betreft merendeels restantkredieten van investeringen die in 2010 en eerdere jaren zijn opgevoerd en die in 2011 worden gerealiseerd. Voor 2012 is per saldo een bedrag van aan investeringen maatschappelijk nut geraamd. Voor 2012 ontstaat een voordeel ten opzichte van 2011 van V De belangrijkste verschillen m.b.t. investeringen maatschappelijk nut zijn: - Overdracht / renovatie woonwagencentrum Toegankelijkheid OV / mobiliteitsmanagement Project Bosselaar Zuid geraamde bijdragen derden Waterplan Moerdijk Diverse investeringen Ruimtelijke Ordening Overige investeringen in 2011 per saldo hoger dan in Bij de 2 e bestuursrapportage 2011 heeft de gemeenteraad ingestemd met overboeking van de restant kredieten van vervanginginvesteringen t/m 2010 op basis van beheerplannen. Hierdoor

19 komt de raming van vervangingen in 2011 uit op Vooralsnog wordt er vanuit gegaan dat die investeringen in 2011 worden gerealiseerd. Voor 2012 is uitsluitend de jaarschijf vervangingen uit de beheerplannen opgenomen, tot een bedrag van Hierdoor ontstaat in de begroting 2012 een voordelig verschil ten opzichte van 2011 van V De belangrijkste verschillen in vervangingen 2012 ten opzichte van 2011 zijn: - Vervangingen o.b.v. beheerplan wegen Vervangingen o.b.v. beheerplan openbare verlichting Vervangingen o.b.v. beheerplan bruggen / kunstwerken Vervangingen o.b.v. beheerplan groen / speelvoorzieningen Voor de egalisatie van kosten gemoeid met (achterstallig) onderhoud van wegen en gebouwen alsmede die van onderhoud en vervanging van rioleringen vinden jaarlijks stortingen en onttrekkingen aan voorzieningen plaats. In 2011 kan de voorziening achterstallig onderhoud wegen vrijvallen. Daardoor wordt in ten gunste van de exploitatie gebracht. In 2012 blijft die bate uiteraard achterwege N - Met de inwerkingtreding van de WABO is in een aantal gevallen het bevoegd gezag voor de afgifte van de bouwvergunning gewijzigd. De raming van opbrengst bouwleges 2012 is daarop aangepast. Daarbij is rekening gehouden met een tariefsverhoging van de leges van 2,5% N - Het bestek onderhoud groen 2012 dient als gevolg van de aanbesteding te worden bijgesteld N - Het bestek onderhoud buitensportaccommodaties kan op grond van de aanbesteding daarentegen ten opzichte van 2011 worden verlaagd met V - Aan externe adviseurs en werken door derden wordt in minder geraamd dan in Bij de 2 e bestuursrapportage 2010 was de inzet van externe adviseurs in 2011 op het product ruimtelijke ordening eenmalig verhoogd met ten opzichte van 2012 en volgende jaren. Verder wordt een voordelig resultaat ten opzichte van 2011 geraamd van door een lagere aanbesteding van werken door derden op het product onkruidbestrijding V - De bijdrage in de exploitatie van de nieuw te bouwen gymzaal bij de Neerhofschool zal voor het eerst in 2013 worden verwacht. De raming 2012 is daarom verlaagd. Overigens zal de raming 2011 eveneens verlaagd worden bij de 3 e bestuursrapportage V Resteert nog een nadelig verschil ter grootte van Dit bestaat uit een aantal kleinere mutaties. Mutaties reserves Onderstaand een opsomming van de mutaties 2012 m.b.t. diverse reserves die het uiteindelijk resultaat beïnvloeden (afgerond op duizendtallen). Financieel-technisch worden deze mutaties verwerkt binnen programma 6. Een vergelijking met 2011 is niet zinvol omdat de activiteiten per jaar (gedeeltelijk) verschillend zijn.

20 Stortingen: Storting in reserve maatschappelijk nut t.b.v. vervangingen beheerplannen Storting in reserve bovenwijks t.b.v. project Bosselaar Zuid Onttrekkingen: Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. het krediet fiets- en wandelpadennetwerk Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. vervangingen o.b.v. beheerplan wegen Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. vervangingen o.b.v. beheerplan openbare verlichting Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. vervangingen o.b.v. beheerplan groen Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. vervangingen o.b.v. beheerplan speelvoorzieningen Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. vervangingen o.b.v. beheerplan bruggen/kunstwerken Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. duurzaam veilige wegen Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. uitvoering parkeerbeleid Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. kosten uitvoering speelruimtebeleid Onttrekking reserve maatschappelijk nut t.b.v. herinrichting Oosterstraat Klundert Onttrekking reserve zwembaden t.b.v. groot onderhoud Niervaert / riolering Bosselaar Onttrekking reserve buitensportaccommodaties Onttrekking reserve voorbereiding begraafplaats Zevenbergen Onttrekking reserve opwaardering Dintelmond Onttrekking herinrichting en overdracht woonwagencentra Onttrekking reserve huisvesting onderwijs Onttrekking algemene reserve t.b.v. grondexploitatie Onttrekking bruto reserve multifunctioneel centrum Fijnaart

21 Programma 2 Doelstelling Industrie en bedrijvigheid Een goed economisch klimaat. Werken en ondernemen in Moerdijk Mede op basis van de raadsagenda is de inzet in dit kader er op gericht de bovenregionale economische potentie van onze gemeente als hoogwaardig industrieel-logistiek knooppunt optimaal te benutten, één en ander uiteraard binnen kaders van duurzaamheid, (fysieke, externe) veiligheid en leefbaarheid. Bijzondere aandacht gaat voorts uit naar het bevorderen van een gezonde lokale bedrijvigheid. Hierbij gaat het zowel om bedrijvigheid op lokale bedrijventerreinen als om bedrijvigheid in de kernen en in het buitengebied. We wensen in dit kader meer dan in voorafgaande jaren naast een faciliterende rol tevens een regisserende en stimulerende rol in te nemen. Door middel van de 3 O s, Ondernemen, Onderwijs en Overheid, willen wij integrale bijdragen leveren aan de economische én toeristische ontwikkeling binnen onze gemeente. De O van ondernemen heeft uiteraard ook betrekking op ons eigen handelen. Wij richten ons hierbij op het vormgeven van een ondernemende, resultaatgerichte organisatie (zie programma 6), die tijdig inspeelt op in- en externe ontwikkelingen en hierbij een pro-actieve en oplossingsgerichte houding aanneemt. In onze ogen is dit een randvoorwaarde om de regie op gewenste ruimtelijke, economische en maatschappelijke ontwikkelingen ter hand te kunnen nemen. Subdoelen 1. Herijking visie en beleid De economische ontwikkelingsmogelijkheden van onder meer de regio West Brabant hebben ruime aandacht en vormen de agenda van menig platform: - Via het zeehavenoverleg is de samenwerking binnen de Rijn-Schelde Delta (met Vlaanderen/Antwerpen) nieuw leven ingeblazen. Parallel hieraan is een nieuwe Rotterdamse Havenvisie in ontwikkeling, waarin de havens van Rotterdam, Dordrecht en Moerdijk als één volledig geïntegreerd complex worden beschouwd; - De aandacht van het DelTri Platform, een samenwerking tussen de regio s Rotterdam, Drechtsteden en West-Brabant, is gericht op het verder ontwikkelen van deze regio s als één maritieme topregio; - De West Brabantse gemeenten werken aan de actualisering van de Strategische Agenda voor West Brabant met als regionale speerpunten logistiek, maintenance en biobased economy. Wij wensen vanuit een eigen visie mede invulling te geven aan het benutten van onze strategische ligging op de as Rotterdam-Antwerpen en de kansen die dit biedt voor de locale economie (in de kernen en het buitengebied). Uitvoering in Het uitvoeren van een bedrijvenenquête t.b.v. het verkrijgen van inzicht in het oordeel van Moerdijkse ondernemers over Moerdijk als vestigingslocatie en over de bedrijfsomgeving; - Het mede op basis van het verkregen inzicht opstellen van een Nota Economisch Klimaat, inclusief uitvoeringsprogramma. Deze nota dient als paraplu voor de integrale uitwerking van economische ambities en doelstellingen van de gemeente; - Het in samenwerking met de provincie en havenschap opstellen van een eenduidige visie over hoe invulling te geven aan het benutten van de economische potenties van het Haven- en industrieel complex Moerdijk, in harmonie met de kwaliteit van de leefomgeving (duurzaamheid, veiligheid, beleving etc). 2. Optimale benutting van het industrieel-logistiek complex Moerdijk In de strategische visie is het streven weergegeven om Moerdijk op de kaart te zetten als het logistieke knooppunt van Zuid West Nederland. De basis hiervoor vormt het huidige industrie- en zeehaventerrein Moerdijk in combinatie met de voorgenomen uitbreiding van dit complex met een hoogwaardig logistiek park. In de raadsagenda wordt aanvullend specifiek ingezet op een efficiënt, duurzaam en op een voor de omgeving verantwoord gebruik van dit complex. In het kader van dit programma is de aandacht vooralsnog met name gericht op zorgvuldig, duurzaam ruimtegebruik (m.n. het juiste bedrijf op de juiste locatie en intensief ruimtegebruik). Uitvoering in Het borgen van zorgvuldig duurzaam ruimtegebruik in de Integrale Herziening Bestemmingsplan Moerdijk;

22 - Het zorgdragen voor een integrale benadering en aansturing van alle dossiers gerelateerd aan het zeehaven- en industrieterrein Moerdijk; - De realisatie van een hoogwaardig logistiek knooppunt door middel van de uitvoering van het project Moerdijk MeerMogelijk, de daaraan gekoppelde intensivering van het ruimtegebruik op het bestaande zeehaven- en industrieterrein én de realisatie van bijbehorende leefbaarheidimpulsen; - Het via deelname in het bestuur van het havenschap en participatie in de commissie vestiging er op toezien dat het juiste bedrijf op de juiste plek komt en de beschikbare ruimte duurzaam en intensief benut wordt met aandacht voor veiligheid. 3. Meer ruimte voor lokale bedrijven Voor de leefbaarheid in de kernen achten wij een levensvatbare lokale bedrijvigheid, passend bij de functie van een kern, van groot belang. Om meer ruimte voor lokale bedrijvigheid te verkrijgen gaat onze aandacht uit naar het realiseren van nieuwe lokale bedrijventerreinen, het beter benutten van de huidige lokale bedrijventerreinen, het verruimen van mogelijkheden in het buitengebied en in de kernen, met speciale aandacht voor het bestaande midden- en kleinbedrijf en startende ondernemers. Uitvoering in Het verkrijgen van inzicht in de (ruimte)behoeften van bedrijven op bestaande lokale bedrijventerreinen door middel van het verrichten van een bedrijvenbehoeftenonderzoek; - Het vertalen van de uitkomsten van dit onderzoek naar een bedrijventerreinprogramma; - Het op basis van een door de raad vast te stellen startdocument realiseren van nieuwe lokale bedrijventerrein, één en ander conform het vastgestelde Lokaal Vestigingsbeleid; - Het via projecten verbeteren van de centrumfunctie (o.a. winkelfunctie) in diverse kernen; - Het op basis van een door de raad vast te stellen startdocument komen tot een proces gericht op de centrumontwikkeling van Klundert, te beginnen met het opstellen van een visie; - Het stimuleren van het werken aan huis door middel van het verruimen van de mogelijkheden hiertoe in bestemmingsplannen; - Het versterken van de agrarische sector door middel van het verruimen van de mogelijkheden in bestemmingsplannen; - Het faciliteren van bedrijven en startende lokale ondernemers bij hun plannen voor vestiging en uitbreiding, in samenwerking met partners zoals KVK en REWIN. 4. Het versterken van de toeristisch-recreatieve product De peilers van ons toeristisch-recreatief product zijn het water, de cultuurhistorie en de natuur en uiteraard de verbindende schakels. De inzet in dit kader is erop gericht te komen tot een optimale benutting van de toeristisch-recreatieve mogelijkheden op een zodanige wijze dat het een bijdrage levert aan het woon- en leefklimaat. Uitvoering in Het via het realiseren van toeristisch-recreatieve projecten versterken van de toeristisch-recreatieve structuur: Havenfront Willemstad, Golfbaan Zevenbergen, Waterfront Moerdijk en Fort Sabina, uiteraard op basis van go/no-go besluiten van de raad, waarin ook het financieel perspectief geplaatst wordt; - Het via het gefaseerd realiseren van (ontbrekende) fiets- en wandelverbindingen conform de in juli 2011 vastgestelde prioritering verbeteren van de bereikbaarheid van toeristische trekpleisters; - Het beter beleefbaar en toegankelijk maken van de oevers van de Mark-Dintel-Vliet d.m.v. het uitvoeringsprogramma Waterland; - Het verbreden van de toeristisch-recreatieve mogelijkheden door middel van het verruimen van de mogelijkheden hiertoe in bestemmingsplannen; - Het herijken van de huidige wijze van promotie en het opstellen van een promotieplan; - Het opstellen van een cultuurhistorisch ontwikkelingsplan voor de vesting Willemstad. 5. Betere aansluiting van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Een belangrijke basis voor het terugdringen van de werkloosheid is naast een adequate uitvoering van onder meer de Wet werk en bijstand, het realiseren van een adequate aansluiting van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt en bemiddeling van werklozen. Wij achten het van belang onze aandacht in dit kader in het bijzonder te richten op onze jongeren. Het jaar 2012 staat tevens in het teken van de invoering en implementatie van de Wet Werken naar vermogen. Hoewel nog niet precies duidelijk is hoe de wet eruit gaat zien hebben de negen gemeenten, die in West-

23 Brabant samen de Sociale Werkvoorziening uitvoeren, besloten om ook op dit vlak de handen ineen te slaan. Uitvoering in Het in samenwerking met diverse partners verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt van onze cliënten Wet werk en Bijstand door middel van onder meer instrumenten als het Werkgelegenheidproject Moerdijk, de gerichte inzet van reïntegratiebedrijven, het actief benaderen van werkgevers ter verkrijging van leer/werkstageplaatsen en reguliere banen.ter ondersteuning van deze dienstverlening wordt regionaal samengewerkt binnen het Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid(rpA); - De dienstverlening verbeteren onder meer door een verdergaande regionale samenwerking op het gebied van Werk & Inkomen. De plaats waar de regionale samenwerking vorm krijgt is onder meer het werkplein Etten-Leur, waarin samen met het UWV Werkbedrijf wordt samengewerkt. Het jaar 2011 staat met name in het teken van het opstellen van een businesscase, waarin verschillende samenwerkingsmogelijkheden nader worden uitgewerkt. Hierbij dient ook ingegaan te worden op de gevolgen van de recente ontwikkeling aan de zijde van het UWV-bedrijf, inhoudende dat het UWV zich onder meer terugtrekt uit het Werkplein Etten-Leur. In 2012 dient uiteindelijk één en ander concreet vorm gegeven te worden. - Het vanuit een regierol verder versterken van de samenwerking tussen onderwijs-bedrijfsleven-overheid en het mede uitvoering geven aan gezamenlijke vastgestelde projecten onder meer gericht op het realiseren van meer leerlingbouwplaatsen, het faciliteren van startende ondernemers en het organiseren van banenmarkten; - Het organiseren van het jaarlijkse ondernemersontbijt, gericht op kennisuitwisseling en het versterken van netwerken. 6. Meer en beter optreden als regisseur en ondernemer. Onze ondernemende rol willen wij meer invulling geven door middel van het continueren van een actief grondbeleid. Het doen van strategische verwervingen met het oog op het realiseren van onze ruimtelijke opgave (woningbouw, ontwikkeling bedrijventerreinen e.d. o.g.v. de structuurvisie) op (middel)lange termijn is hierbij onontbeerlijk. Ook bij het feitelijke realiseren van gewenste ruimtelijke ontwikkelingen, bij voorkeur met onze partners, dienen wij ons meer als ondernemer op te stellen. Om sturing, zeggenschap en kostenverhaal bij ontwikkelende partijen in dit kader af te dwingen kan worden beschikt over diverse instrumenten. Echter, gelet op de opgave waar we de komende jaren voor staan, zal het ontbreken van gemeentelijke grondposities tot gevolg hebben dat de markt de moeilijke locaties laat liggen. Voor de feitelijke herontwikkeling van deze locaties zullen we dan veelal een beroep moeten doen op onze reserves. Onze inzet is dan ook met name gericht op het innemen van strategische grondposities, waardoor we naast meer regie, ter realisering van tal van beleidsdoelen, ook meer winst kunnen realiseren, waarmee we op termijn ook aan de complexere herontwikkelingsopgaven kunnen voldoen, zonder daarbij onze reservepositie aan te tasten. Bedrijven van een actieve grondpolitiek vraagt om een actief risicomanagement. Uitvoering in Het adequaat volgen en reageren op relevante marktontwikkelingen, wetswijzigingen en nieuwe wetgeving en op grond hiervan het huidige beleid zonodig aanpassen; - Het gecoördineerd inzetten van het publiekrechtelijk instrumentarium ten behoeve van actief grondbeleid, zoals vastgelegd in de nota grondbeleid (onteigeningen, vestigen Wet voorkeursrecht gemeenten, strategische verwervingen); - Het continueren van de bijzondere aandacht voor risicomanagement (weerstandsvermogen, waarderingsrisico's, marktrisico's en organisatorische risico's) en projectcontrol.; - Het evalueren van de nota grondbeleid. Kaders (inclusief portefeuilleverantwoordelijke) - Strategische Visie; - Structuurvisie (wethouder Punt); - Lokaal vestigingsbeleid (wethouder Grootenboer); - Visie glastuinbouw (wethouder Punt); - Fiets- en wandelpadenplan (wethouder Punt); - Ontwikkelingsplan Waterrijk (wethouder Grootenboer); - Beleidsplan Werk & Inkomen (wethouder Grootenboer); - Nota Grondbeleid (wethouder Koevoets). - Nota grondprijzenbeleid (wethouder Koevoets); - Nota uitgiftebeleid (wethouder Koevoets); - Bestuursakkoord Moerdijk MeerMogelijk (wethouders Grootenboer en Koevoets);

24 Effectindicator Doelstelling per Industrie en bedrijvigheid Optimale benutting van het industrieel-logistiek complex Moerdijk Aantal nieuw vestigers Toename werkgelegenheid a.g.v nieuw vestigers Meer ruimte voor lokale bedrijven Aantal gerealiseerde hectare inbreiding Waardering voor het winkelaanbod in de gemeente Totaal aantal arbeidsplaatsen Aantal arbeidsplaatsen op lokale bedrijventerreinen Aantal bedrijven gevestigd op een woonadres 6,4 6,5 6,3 7,0 Het versterken van het toeristisch-recreatieve product Waardering uitgaansmogelijkheden 5,8 5,6 6,0 6,0-6,9 Aantal overnachtingen in hotels Aantal overnachtingen op campings Betere aansluiting van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Aantal werklozen Aantal jeugdwerklozen Aantal ww-ers Omvang instroom in de WWB Omvang uitstroom uit de WWB Aantal vacatures Meer en beter optreden als regisseur en ondernemer Aantal strategische verwervingen Verworven aantal hectare