De impact van de vergrijzing op de overheidsfinanciën: voorlopig eindrapport

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De impact van de vergrijzing op de overheidsfinanciën: voorlopig eindrapport"

Transcriptie

1 De impac van de vergrijzing op de overheidsfinanciën: voorlopig eindrappor Brussel 19 juni 2009 Koen Algoed (HuBrussel en Vives KU) Dirk Heremans (KU) Annelore Van Hecke (KU) Overzich van de presenaie 1. Vergrijzing in de gewesen 2. Mehodologische klemonen 3. Prognoses Vladymo 4. Vergelijking me HRF-SCvV 5. Conclusies 1

2 1. Vergrijzing in de gewesen Verschillen in bevolkingsaanal en srucuur ussen 2008 en 2030 absolue aanallen Vlaanderen Wallonië Brussel 0-17-jarigen jarigen jarigen aandeel in de bevolking Vlaanderen Wallonië Brussel 0-17-jarigen -0.73% -1.12% % jarigen -5.74% -4.56% -2.27% jarigen % % % % % -0.02% 1. Vergrijzing in de Gewesen (vervolg) Groei van de regionale bevolking op beroepsacieve leefijd (15-64-jarigen) 1.50% 1.00% 0.50% 0.00% -0.50% Vlaams Gewes Waals Gewes (incl. Duis. Gem.) BHG Rijk 2

3 2. Mehodologische klemonen 2.1 Houdbare overheidsfinanciën 2.2 Kosenprofielen 2.3 Economische groei: boom-up benadering 2.1 Houdbaarheid van de overheidsfinanciën Budgeair onevenwich = acuele waarde van (oekomsige uigaven-inkomsen) minus de huidige (financiële) overheidsaciva (=Gokhale-Smeers fiscal imbalance (FI) benadering) Formeel PVE PVR FI = PVE PVR de acuele waarde van de geprojeceerde primaire uigaven volgens he huidige beleid op he einde van periode de acuele waarde van de geprojeceerde onvangsen volgens he huidige beleid op he einde van periode A A he gecumuleerd verschil ussen onvangsen en uigaven van vroegere en huidige generaies (A is negaief bij overheidsschuld) 3

4 2.1 Budgeair onevenwich:formeel FI b ( px, A b+ b b 0 = 1+ r) ( β x, τ x, ) b= = max( 0, b) x= m, f waarbij b β x, b τ x, = de gemiddelde uikeringen per capia in periode voor personen me geslach x geboren in jaar b (gecorrigeerd voor inflaie) = de gemiddelde belasingen per capia in periode voor personen me geslach x geboren in jaar b (gecorrigeerd voor inflaie) 0 b p x, = de in jaar b geboren en in periode nog in leven zijnde bevolking van geslach x A 0 r b =reservefonds (posiief) of huidige overheidsschuld (negaief) aan he begin van referenieperiode 0 = de verdisconeringsvoe = de leefijdslimie = he geboorejaar relaief bekeken.o.v. refereniejaar Budgeair onevenwich:voorbeeld jaar 0 jaar 1 jaar 2 jaar 3 Inkomsen Primaire uigaven Inereslasen (10% van uisaande schuld) 25 25,5 25,85 Primair saldo Vorderingensaldo -5-3,5 2,15 Uisaande schuld ,5 256,35 Geacualiseerd primair saldo 57,40 Budgeair onevenwich 192,60 211,86 233,05 256,35 4

5 Kosenprofiel 2.2Kosenprofielen e( x, g, j, ) = gemiddelde uigaven per capia in leefijdsklasse x me geslach g voor uigavencaegorie j op ijdsip Projecie: consan kosenprofiel over de ijd word vermenigvuldigd me demografische vooruizichen N(x,g,+1) Toale uigaven voor uigavencaegorie j op ijdsip [ e( x, g, j, ) * N( x, g, 1) ] E( j, + 1) = + x, g 2.3 Economische groei boom-up benadering Werkzaamheidsgraad Werkgelegenheidsgraad (jobs) Bruo Geografisch Produc Bruo Regionaal Produc 5

6 2.3.1 Aanal werkenden 1) Bereken aanal werkenden woonachig in regio i voor leefijdscaegorie a a.h.v. acivieisgraad, NAIRU, demografie E i, a E + U = i, a i, a i, a P i, a U 1 i, a E + U i, a P i, a a i, P i E i U i, a i,15 64 i i, a = a P P E = E Werkzaamheidsgraad = aanal werkenden me woonplaas in regio / regionale bevolking op beroepsacieve leefijds => Bruo Regionaal Produc (BRP) = wa werkenden woonachig in regio produceren (~regionaal BNP) Werkgelegenheidsgraad = aanal jobs in regio / regionale bevolking op beroepsacieve leefijd => Bruo Geografisch Produc (BGP) = wa werkenden in de regio produceren (~regionaal BBP) 6

7 2.3.1 Daa m.b.. regionale acivieisgraden Acivieisgraden 75% 70% 65% 60% Vlaanderen Wallonië Brussel Rijk Vlaanderen 69,31% 69,77% 70,89% 71,86% 72,72% Wallonië 63,89% 64,83% 66,03% 66,97% 67,99% Brussel 66,32% 66,92% 67,53% 67,84% 68,07% Rijk 67,25% 67,87% 68,95% 69,81% 70,64% Schaing van de NAIRU Decomposiie van de geobserveerde werkloosheidsgraad in een rend en cyclische componenen: T U U = U + U T C (NAIRU) werd gescha via een ijdreeks model; economische informaie die de srucurele werkloosheidsgraad kan verklaren, word beschouwd als onobserveerbaar. C U (unemploymen gap) werd gescha via de aangepase vergelijking van de Phillips curve Me onder andere veranderingen in acivieisgraad en mobiliei ussen regio s als exogene variabelen 7

8 2.3.1 Nairu versus acuele werkloosheid Regionale Nairu m.b.. verschillende leefijdscohoren : s K s 12,46% 3,58% 4,22% 28,79% 9,10% 4,38% 34,85% 15,68% 11,28% 8

9 2) Bereken aanal jobs in regio i via correcie voor pendel J i = m i J ji m j ji E j Brussel Vlaanderen Wallonië Toaal Daa m.b.. pendel aanal jobs en pendelaars in 2007 Werkplaas Brussel Vlaanderen Wallonië Toaal Woonplaas BRU FLA WAL Toaal Pendel = fracie van werkende bevolking die in een bepaalde regio woon Werkplaas jbrussel m 2007 jvla m 2007 jwal m 2007 Woonplaas BRU 0,8506 0,1059 0,0434 FLA 0,0891 0,9017 0,0092 WAL 0,0981 0,0320 0,8700 ji m 9

10 2.3.3 en ) Bruo geografisch produc i BGP BGP = J i 0 i 0 (1 + g ) i 0 J i Me g = exogene groeivoe arbeidsproduciviei = bv. 1,3% voor 3 Gewesen (HRF hypohese) 4) Bruo regionaal produc Correcie van BGP voor pendelaars BRP i = j BGP J j 0 j 0 (1 + g ) j 0 m ij E i 3. Prognoses 3.1 Scenario s 3.2 Resulaen BRP/BGP groei in weerhouden scenario s 3.3 Prognoses Fiscal Imbalances 10

11 3.1 Beschouwde scenario s Scenario 1A: consane NAIRU, oenemende acivieisgraad leefijdscohore jarigen, gelijke regionale groei arbeidsproduciviei Scenario 1B: scenario 1A me verschillende groei arbeidsproduciviei in de regio s Scenario 2: convergenie van NAIRU in Wallonië en Brussel naar de Vlaamse NAIRU, oenemende acivieisgraad leefijdscohore jarigen 3.1 Toeliching scenario s De berekeningen resuleren in een poeniële oupugroei (geen voorspellende waarden) op basis van exogene producivieisgroei aanal jobs = arbeidskrachen beschikbaar op de arbeidsmark, gecorrigeerd voor Nairu => afhankelijk van demografie (vergrijzing en immigraie) en insiuies Aanbodgesuurd model (lange ermijn model) Sensiivieisanalyse: regionale convergenie of nie 11

12 3.2 Resulaen BGP/BRP Scenario 1A BGP Gemiddelde groei Groei in 2030 BRP Gemiddelde groei Groei in 2030 Vlaanderen 1.84% 1.47% 1.82% 1.46% Wallonië 2.15% 1.84% 2.15% 1.85% Brussel 2.17% 1.59% 2.42% 1.58% Rijk 1.98% 1.59% 1.98% 1.59% Scenario 1B Vlaanderen 1.66% 1.30% 1.63% 1.28% Wallonië 1.87% 1.56% 1.88% 1.58% Brussel 1.90% 1.32% 2.16% 1.31% Rijk 1.76% 1.36% 1.76% 1.36% Scenario 2 Vlaanderen 1.85% 1.49% 1.82% 1.46% Wallonië 2.38% 2.07% 2.38% 2.08% Brussel 2.52% 1.92% 3.01% 2.11% Rijk 2.11% 1.72% 2.11% 1.72% Vergelijking aanal werkenden en aanal jobs: Scenario 1: Vlaanderen Aanal werkenden en aanal jobs in Vlaanderen 2,900,000 2,800,000 2,700,000 2,600,000 Aanal werkenden woonachig in Vlaanderen 2,500,000 2,400,000 2,300, Aanal jobs in Vlaanderen 12

13 Vergelijking aanal werkenden en aanal jobs: Scenario 1: Wallonië Aanal werkenden en aanal jobs in Wallonië Aanal werkenden woonachig in Wallonië Aanal jobs in Wallonië Vergelijking aanal werkenden en aanal jobs: Scenario 1: Brussel Aanal werkenden en aanal jobs in Brussel Aanal werkenden woonachig in Brussel Aanal jobs in Brussel 13

14 3.3 Prognoses Vladymo Inkomsen, uigaven en saldi Budgeair onevenwich Gemeenschappen & Gewesen: Eniei II Federale Overheid Eniei I Sociale Zekerheid Middelen van G&G: oaal Onvangsen G&G volgens diverse scenario s: %BBP 11.40% 11.30% 11.20% Scenario 1A Scenario 1B Scenario % 11.00% Scenario 1A 11.25% 11.24% 11.24% 11.24% 11.17% Scenario 1B 11.26% 11.26% 11.27% 11.28% 11.22% Scenario % 11.20% 11.19% 11.17% 11.10% 14

15 Middelen Vlaams Gewes 3.20% 3.00% 2.80% 2.60% 2.40% 2.20% 2.00% 1.80% Toale middelen Scenario 1A Toale middelen Scenario 1B Toale middelen Scenario 2 Gewesbelasingen Scenario 1A Gewesbelasingen Scenario 1B Gewesbelasingen Scenario % 1.40% 1.20% 1.00% Middelen Vlaamse Gemeenschap 3.55% 3.50% 3.45% 3.40% Scenario 1A Scenario 1B Scenario % 3.30%

16 Middelen Waals Gewes 2.00% 1.80% 1.60% 1.40% 1.20% 1.00% 0.80% 0.60% Toale middelen Scenario 1A Toale middelen Scenario 1B Toale middelen Scenario 2 Gewesbelasingen Scenario 1A Gewesbelasingen Scenario 1B Gewesbelasingen Scenario 2 Middelen Brussels Gewes 0.80% 0.75% 0.70% 0.65% 0.60% 0.55% 0.50% 0.45% 0.40% 0.35% Toale middelen Scenario 1A Toale middelen Scenario 1B Toale middelen Scenario 2 Gewesbelasingen Scenario 1A Gewesbelasingen Scenario 1B Gewesbelasingen Scenario 2 16

17 Middelen Fransalige Gemeenschap 2.36% 2.34% 2.32% 2.30% 2.28% 2.26% Scenario 1A Scenario 1B Scenario % 2.22% 2.20% 2.18% Middelen G&G: horizonaal Scenario 1A Vl. Gewes 3.08% 3.03% 3.00% 2.97% 2.94% - Vl.Gemeenschap 3.38% 3.43% 3.47% 3.50% 3.48% - W.Gewes 1.79% 1.76% 1.74% 1.72% 1.72% - Br.Gewes 0.77% 0.76% 0.75% 0.74% 0.73% - Fr.Gemeenschap 2.23% 2.26% 2.28% 2.30% 2.30% TOTAAL G&G excl.duis.gem % 11.24% 11.24% 11.24% 11.17% Scenario 1B Vl. Gewes 3.08% 3.04% 3.01% 2.99% 2.97% - Vl.Gemeenschap 3.38% 3.43% 3.48% 3.52% 3.50% - W.Gewes 1.79% 1.76% 1.74% 1.73% 1.72% - Br.Gewes 0.77% 0.76% 0.76% 0.75% 0.73% - Fr.Gemeenschap 2.24% 2.26% 2.28% 2.30% 2.30% TOTAAL G&G excl.duis. Gem 11.26% 11.26% 11.27% 11.28% 11.22% 17

18 Middelen G&G: horizonaal (vervolg) Scenario Vl. Gewes 3.06% 3.00% 2.94% 2.89% 2.84% - Vl.Gemeenschap 3.38% 3.41% 3.44% 3.46% 3.42% - W.Gewes 1.79% 1.76% 1.74% 1.73% 1.73% - Br.Gewes 0.77% 0.77% 0.77% 0.77% 0.76% - Fr.Gemeenschap 2.24% 2.27% 2.30% 2.33% 2.34% TOTAAL G&G excl.duis. Gem 11.24% 11.20% 11.19% 11.17% 11.10% Uigaven G&G oale budgeaire meerkosen van G&G (excl. Duis. Gem.) volgens scenario 1A: 1,38%, volgens scenario 2: 1,13% Scenario 1A Vlaanderen 6,70% 6,85% 7,00% 7,20% 7,46% - Waals Gewes 2,01% 2,04% 2,08% 2,13% 2,19% - Brussels Gewes 0,89% 0,90% 0,91% 0,92% 0,94% - Fransalige Gemeenschap 2,40% 2,49% 2,58% 2,68% 2,79% TOTAAL 12,00% 12,28% 12,56% 12,93% 13,38% Scenario Vlaanderen 6,69% 6,81% 6,94% 7,12% 7,35% - Waals Gewes 2,01% 2,04% 2,07% 2,11% 2,16% - Brussels Gewes 0,88% 0,89% 0,90% 0,91% 0,92% - Fransalige Gemeenschap 2,39% 2,47% 2,53% 2,60% 2,68% TOTAAL 11,98% 12,21% 12,43% 12,74% 13,11% 18

19 Saldi overheden: scenario 1A Evoluie vorderingensaldo deeloverheden (% BBP) 1.50% 0.50% -0.50% -1.50% -2.50% -3.50% -4.50% -5.50% -6.50% Vlaams Gewes & Gemeenschap Brussels Hoofdsedelijk Gewes Franse Gem. & Waals Gew. Federale overheid Sociale zekerheid Saldi overheden: scenario 1A (vervolg) Scenario 1A Vlaams Gewes en Vlaamse Gemeenschap -0.24% -0.39% -0.53% -0.74% -1.04% Waals Gewes en Franse Gemeenschap -0.39% -0.52% -0.64% -0.79% -0.95% Brussels Hoofdsedelijk Gewes -0.12% -0.14% -0.15% -0.18% -0.22% Federale overheid -0.69% -0.12% 0.28% 0.45% 0.57% Sociale zekerheid 0.07% -0.83% -2.18% -4.11% -6.49% 19

20 Saldi overheden: scenario 1B Evoluie vorderingensaldo deeloverheden (% BBP) 1.50% 0.50% -0.50% -1.50% -2.50% -3.50% -4.50% -5.50% -6.50% Vlaams Gewes & Gemeenschap Brussels Hoofdsedelijk Gewes Franse Gem. & Waals Gew. Federale overheid Sociale zekerheid Saldi overheden: scenario 1B (vervolg) Vlaams Gewes en Vlaamse Gemeenschap -0.24% -0.38% -0.50% -0.70% -0.98% Waals Gewes en Franse Gemeenschap -0.39% -0.52% -0.64% -0.79% -0.96% Brussels Hoofdsedelijk Gewes -0.12% -0.13% -0.15% -0.18% -0.22% Federale overheid -0.73% -0.22% 0.12% 0.24% 0.30% Sociale zekerheid 0.06% -0.86% -2.24% -4.23% -6.71% 20

21 Saldi overheden: scenario 2 Evoluie vorderingensaldo deeloverheden (% BBP) 1.50% 0.50% -0.50% -1.50% -2.50% -3.50% -4.50% -5.50% -6.50% Vlaams Gewes & Gemeenschap Brussels Hoofdsedelijk Gewes Franse Gem. & Waals Gew. Federale overheid Sociale zekerheid Saldi overheden: scenario 2 (vervolg) Vlaams Gewes en Vlaamse Gemeenschap -0.25% -0.41% -0.56% -0.78% -1.09% Waals Gewes en Franse Gemeenschap -0.38% -0.48% -0.56% -0.65% -0.76% Brussels Hoofdsedelijk Gewes -0.12% -0.12% -0.13% -0.14% -0.16% Federale overheid -0.63% 0.04% 0.54% 0.83% 1.07% Sociale zekerheid 0.24% -0.28% -1.11% -2.36% -3.82% 21

22 Budgeair onevenwich Scenario 1A Acuele waarde primaire uigaven Acuele waarde onvangsen Verschil Uisaande schuld in 2007 Budgeair onevenwich Vlaanderen 502, , , , Waals Gewes 141, , , , , BHG 61, , , , , Fransalige Gemeenschap 179, , , , , TOTAAL G&G 885, , , , , Federale overheid 729, , , , , Sociale Zekerheid 1,375, ,239, , , TOTAAL ENTITEIT I 2,105, ,147, , , , TOTAAL OVERHEDEN 2,990, ,969, , , , Evaluaie grooe budgeair onevenwich Scenario 1A In % van de acuele waarde oekomsig BBP o 2030 In % van de acuele waarde Primaire uigaven o 2030 In % van de acuele waarde onvangsen o 2030 In % van de acuele waarde onvangen doaies o 2030 Vlaanderen 0.39% 5.68% 6.03% 7.49% Waals Gewes 0.25% 12.89% 14.30% 23.46% BHG 0.11% 13.20% 14.84% 30.69% Fransalige Gemeenschap 0.22% 9.08% 9.82% 9.82% Toaal 0.97% 8.05% 8.67% 10.94% Scenario 1A In % van de acuele waarde oekomsig BBP o 2030 In % van de acuele waarde primaire uigaven o 2030 In % van de acuele waarde onvangsen o 2030 In % van fiscale inkomsen FO Federale overheid 1.17% 11.76% 9.45% 10.38% Sociale Zekerheid 1.86% 9.90% 10.98% 16.48% TOTAAL 3.03% 21.66% 20.44% 26.86% 22

23 Budgeair onevenwich (vervolg) Scenario 1B Acuele waarde primaire uigaven Acuele waarde onvangsen Verschil Uisaande schuld in 2007 Budgeair onevenwich Vlaanderen 489, , , , Waals Gewes 138, , , , , BHG 60, , , , , Fransalige Gemeenschap 175, , , , , Toaal G&G 863, , , , , Federale overheid 713, , , , , Sociale Zekerheid 1,345, ,210, , , TOTAAL ENTITEIT I 2,059, ,094, , , , TOTAAL OVERHEDEN 2,923, ,898, , , , Budgeair onevenwich (vervolg) Scenario 2 Acuele waarde primaire uigaven Acuele waarde onvangsen Verschil Uisaande schuld in 2007 Budgeair onevenwich Vlaanderen 505, , , , Waals Gewes 143, , , , , BHG 62, , , , , Fransalige Gemeenschap 180, , , , , TOTAAL G&G 892, , , , , Federale overheid 732, , , , , Sociale Zekerheid 1,334, ,257, , , TOTAAL ENTITEIT I 2,066, ,182, , , , TOTAAL OVERHEDEN 2,959, ,014, , , ,

24 Budgeair onevenwich (vervolg) Verschillen me scenario 1A Scenario 1B Acuele waarde primaire uigaven Acuele waarde onvangsen Verschil Uisaande schuld in 2007 Budgeair onevenwich Vlaanderen -12, , , , Waals Gewes -3, , BHG -1, , Fransalige Gemeenschap -4, , Toaal G&G -21, , , , Federale overheid -15, , , , Sociale Zekerheid -29, , , , TOTAAL ENTITEIT I -45, , , , TOTAAL OVERHEDEN -67, , , , Budgeair onevenwich (vervolg) Verschillen me scenario 1A Scenario 2 Acuele waarde primaire uigaven Acuele waarde onvangsen Verschil Uisaande schuld in 2007 Budgeair onevenwich Vlaanderen 3, , , , Waals Gewes 1, , BHG , , , Fransalige Gemeenschap , , , TOTAAL G&G 6, , , , Federale overheid 2, , , , Sociale Zekerheid -41, , , , TOTAAL ENTITEIT I -38, , , , TOTAAL -31, , , ,

25 4. Vergelijking HRF-SCvV en Vladymo: assumpies SCvV Producivieisgroei 1,6% Werkloosheidsgraad Acivieisgraad 11,5% in % vanaf ,9% in >74,2% in 2030 BBP-groei 2,1% Vladymo 1,6% of regionale variaie berekende regionale NAIRU s (zie voorheen) 67,2% in >70,6 in 2030 berekende regionale poeniële BBPs Vergelijking SCvV en AWG: resulaen SCvV AWG VLADYMO (volgens scenario 1A --> andere noemer) Pensioenen +3,5 +4,4 +2,8 Acue gezondheidszorg +1,4 1 Lange ermijn zorg +0,5 +0,7 +1,7 Werkloosheidsvergoedingen -0,7-0,4-0,2 Onderwijs -0,1 +0,68 Arbeidsongeschikheid 0 Brugpensioen -0,1 Kinderbijslag -0,2-0,1 Overige sociale uigaven -0,1 TOTAAL +4,3 +5,6 +4,88 25

26 5. Conclusies Geen lineaire exrapolaies, geen consane verdeelsleuels, Gevoeligheid aan assumpies Æ flexibele programmering in Vladymo Geen exace prognoses: poeniële oupugroei op basis van arbeidskrachen beschikbaar op de arbeidsmark geef pessimisisch groeiscenario voor Vlaanderen ; verschillen zijn van belang Belang van aciveringsbeleid ( zie budgeair onevenwich SZ in convergeniescenario) 5. Conclusies (vervolg) Berekenen impliciee schuld: cf vervolgrajec ; verdeling van de lasen van huidige én oekomsige overheidsschuld in he kader van de responsabilisering van de deelsaen Huidige schuldposiie regio s (vb. Vlaanderen) zeg nies over oekomsige schuldposiie regio s Æ FI regio s wijs op oekomsige financieringsproblemen 26

Spoor A2: De overdrachten aan de Gemeenschappen en Gewesten in het kader van de Bijzondere Financieringswet: K. Algoed D.

Spoor A2: De overdrachten aan de Gemeenschappen en Gewesten in het kader van de Bijzondere Financieringswet: K. Algoed D. Spoor A2: De overdrachten aan de Gemeenschappen en Gewesten in het kader van de Bijzondere Financieringswet: 2007-2030 K. Algoed D. Heremans KULeuven 18 December 2008 Algemeen secretariaat Steunpunt beleidsrelevant

Nadere informatie

Spoor A2: De overdrachten aan de Gemeenschappen en Gewesten in het kader van de Bijzondere Financieringswet: e versie

Spoor A2: De overdrachten aan de Gemeenschappen en Gewesten in het kader van de Bijzondere Financieringswet: e versie Spoor A2: De overdrachten aan de Gemeenschappen en Gewesten in het kader van de Bijzondere Financieringswet: 2007-2030 2 e versie K. Algoed D. Heremans KULeuven 16 Januari 2009 Algemeen secretariaat Steunpunt

Nadere informatie

De impact van vergrijzing op de overheidsfinanciën. voorstel ontwerp eindrapport 1ste versie 27 augustus 2008

De impact van vergrijzing op de overheidsfinanciën. voorstel ontwerp eindrapport 1ste versie 27 augustus 2008 Spoor A2: De impac van vergrijzing op de overheidsfinanciën voorsel onwerp eindrappor 1se versie 27 augusus 2008 K. Algoed KULeuven CES Vlekho Business School Augusus 2008 Algemeen secreariaa Seunpun beleidsrelevan

Nadere informatie

Herziening van de WWB-raming voor het Centraal Economisch Plan 2012

Herziening van de WWB-raming voor het Centraal Economisch Plan 2012 Herziening van de WWB-raming voor he Cenraal Economisch Plan 2012 CPB Achergronddocumen Maar 2012 Gijs Roelofs 1 Samenvaing In di CPB Achergronddocumen word een nieuwe ramingsregel voor he bijsandsvolume

Nadere informatie

Voor welke uitdagingen plaatst de vergrijzing ons?

Voor welke uitdagingen plaatst de vergrijzing ons? Voor welke uitdagingen plaatst de vergrijzing ons? Réunion du groupe de travail 1 de la Conférence nationale des pensions, 25 février 2009 Henri BOGAERT I. LANGETERMIJNVOORUITZICHTEN I.1. Demografische

Nadere informatie

De 6 de staatshervorming en de Bijzondere Financieringswet: een evaluatie

De 6 de staatshervorming en de Bijzondere Financieringswet: een evaluatie Seminarie 4 december 2013 De 6 de staatshervorming en de Bijzondere Financieringswet: een evaluatie André Decoster & Willem Sas (*) CES - KULeuven (*) met dank aan Koen Algoed, Benoît Bayenet, Anton Delbarre,

Nadere informatie

Uitslagen voorspellen

Uitslagen voorspellen Eindexamen vwo wiskunde A pilo 04-I Vraag Anwoord Scores Uislagen voorspellen maximumscore 3 De afsand ussen Wilders en Thieme is 4 De conclusie: nie meer dan wee maal zo groo maximumscore 3 Bij gelijke

Nadere informatie

Uitdagingen voor de sociale zekerheid vanuit een macro-economisch perspectief

Uitdagingen voor de sociale zekerheid vanuit een macro-economisch perspectief Uitdagingen voor de sociale zekerheid vanuit een macro-economisch perspectief LBC-NVK en ACV West-Vlaanderen, lezingen over de toekomst van onze sociale zekerheid Kortrijk, 9 november 2017 Jan Smets, Gouverneur

Nadere informatie

wordt gefinancierd door

wordt gefinancierd door wordt gefinancierd door 1. Motivatie Recentelijk grote aandacht voor overheidsfinanciën in het publiek debat. Focus op overheidstekorten en overheidsschuld. Voorbeeld prognose 2011: tekort -3.5% BBP, schuld:

Nadere informatie

Waar staan we? Enkele begrippen verduidelijkt Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? 30 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË. Inhoud van de lezing

Waar staan we? Enkele begrippen verduidelijkt Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? 30 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË. Inhoud van de lezing UNIVERSITEIT DERDE LEEFTIJD LEUVEN 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË Inhoud van de lezing Enkele begrippen verduidelijkt Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? Prof. André Decoster Centrum voor Economische

Nadere informatie

Investeringsanalyse: probleemstelling. Basisgegevens

Investeringsanalyse: probleemstelling. Basisgegevens Inveseringsanalyse: probleemselling Inveseringsbeslissingen hebben een sraegisch karaker: bepalen op een onomkeerbare wijze de oekomsige renabiliei ve. onderneming. Inveseringspoliiek moe coheren zijn

Nadere informatie

Uitwerking van een regionaal projectiemodel. Een eerste toepassing van het HERMREG model op de nationale economische vooruitzichten

Uitwerking van een regionaal projectiemodel. Een eerste toepassing van het HERMREG model op de nationale economische vooruitzichten Federaal Planbureau Kunslaan 47-49, 1000 Brussel hp://www.plan.be Brussels Insiuu voor Saisiek en Analyse Kruiduinlaan 20, 1035 Brussel hp://www.sabru.irisne.be Sudiediens van de Vlaamse Regering Boudewijnlaan

Nadere informatie

Focus op de financiën van de gefedereerde entiteiten

Focus op de financiën van de gefedereerde entiteiten Sessie 2: Opmaak van de regionale economische middellangetermijnprojecties Focus op de financiën van de gefedereerde entiteiten Vincent Frogneux, FPB 20 november 2018 Overzicht Historiek Economische en

Nadere informatie

De houdbaarheid van de overheidsfinanciën in het licht van de vergrijzing

De houdbaarheid van de overheidsfinanciën in het licht van de vergrijzing De houdbaarheid van de overheidsfinanciën in het licht van de vergrijzing Seminarie voor leerkrachten, 26 oktober 2016 Stefan Van Parys Bruno Eugène INTERN Departement Studiën Groep Overheidsfinanciën

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven 12345 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing IB 266-1T02FD (2464) Sudiekosen of andere scholingsuigaven Volgde u in een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven 12345 20 Aanvullende oeliching Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 20 Volg u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven hiervoor, zoals lesgeld en de uigaven

Nadere informatie

Project B11: Vladymo update. KULeuven maart 2012

Project B11: Vladymo update. KULeuven maart 2012 Projec B11: Vladymo updae KULeuven maar 2012 Algemeen secrearaa Seunpun beledsrelevan Onderzoek Fscale & Begrong Voskenslaan 270 9000 Gen Belgë Tel: 0032 (0)9 248 88 35 E-mal: vanessa.bombeeck@hogen.be

Nadere informatie

Methodologie en resultaten van de regionale economische vooruitzichten

Methodologie en resultaten van de regionale economische vooruitzichten Methodologie en resultaten van de regionale economische vooruitzichten 2018-2023 1 Top-down model Overzicht presentatie 1. Databank 2. Model 2.1 Structuur 2.2 Kern 2.3 Arbeidsmarkt 2.4 Huishoudrekeningen

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven 20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 IB 266-1T12FD (2576) Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholings uitgaven

Studiekosten of andere scholings uitgaven 20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 Sudiekosen of andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVCprocedure

Nadere informatie

Investeringsbeslissingen

Investeringsbeslissingen Inveseringsbeslissingen 1. Begrippen 1.1. Wa is inveseren? Een dadelijke (zekere) beschikbare koopkrach inruilen egen: 1. een oekomsige onzekere inkomenssroom; 2. besparingen van uigaven; 3. een nie-financieel

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven bij aangife inkomsenbelasing 20 IB 266-1TFD (2576) Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVCprocedure (Erkenning

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven 2010 Aanvullende oeliching vraag 5e 10 Sudiekosen en andere scholings uigaven jaar u ze heb beaald. Voor de overige kosen, zoals voor boeken, neem u de werkelijke kosen. U rek deze kosen af in he jaar

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 2013 IB 275-1T31FD Volg u in 2013 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVC-procedure (Erkenning Verworven Compeenies)?

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv

Noordhoff Uitgevers bv a b c d e a Analyse De omze was in 987 ongeveer, miljard (de recher as) De wins was ongeveer 6 miljoen (linker as) 6 miljoen 6 miljoen = %, % Er is sprake van verlies als de wins/verlies-grafiek negaief

Nadere informatie

Vlaanderen laten werken voor meer werk

Vlaanderen laten werken voor meer werk Vleva werkgeverscommunity 1 Vlaanderen laten werken voor meer werk Jan Van Doren, adjunct-directeur Voka-kenniscentrum Symposium, Aktiekomitee Vlaamse sociale zekerheid 21 maart 2009 We komen van ver Jaren

Nadere informatie

Onderzoeksverslag: Risicomarge van uitvaartverzekeraars: de kasstroommethode voor de schatting van toekomstige kapitaalvereisten.

Onderzoeksverslag: Risicomarge van uitvaartverzekeraars: de kasstroommethode voor de schatting van toekomstige kapitaalvereisten. Onderzoeksverslag: Risicomarge van uivaarverzekeraars: de kassroommehode voor de schaing van oekomsige kapiaalvereisen. Aueurs: Dr. P. Bors AAG & M. Bors MSc Daum: Sepemr 2018 Inhoud 1. Inleiding... 2

Nadere informatie

Evaluatie van de effecten van bepaalde regeringsmaatregelen op de economische groei en de werkgelegenheid

Evaluatie van de effecten van bepaalde regeringsmaatregelen op de economische groei en de werkgelegenheid Hoorzitting van de commissie Sociale Zaken van de Kamer van volksvertegenwoordigers Evaluatie van de effecten van bepaalde regeringsmaatregelen op de economische groei en de werkgelegenheid 4 februari

Nadere informatie

VISIE COVERVERHAAL NIEUWE STUDIE SCHUIFT 16 MILJARD NAAR VOREN

VISIE COVERVERHAAL NIEUWE STUDIE SCHUIFT 16 MILJARD NAAR VOREN NIEUWE STUDIE SCHUIFT 16 MILJARD NAAR VOREN De klassieke Vlaams-Waalse geldstromen zijn met ongeveer 6 miljard euro per jaar al zeer hoog. Tellen we er ook de transfers via de rentelasten op overheidsschuld

Nadere informatie

wiskunde A pilot vwo 2015-I

wiskunde A pilot vwo 2015-I Piramiden maximumscore a = en x =,5 geef h = 6,5 (dm) De oppervlake van he grondvlak is,5,5 = 6, 5 (dm²) De inhoud is 6, 5 6,5 4 (dm³) ( nauwkeuriger) maximumscore 4 I = x (9 x ) geef di 6 d = x x x x

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholings uitgaven

Studiekosten of andere scholings uitgaven 20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 voor buienlandse belasingplichigen IB 266-1T21FD BUI Sudiekosen of andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige)

Nadere informatie

Methodiek arbeidsmarktprognoses en -indicatoren

Methodiek arbeidsmarktprognoses en -indicatoren Mehodiek arbeidsmarkprognoses en -indicaoren 2001-2006 ROA-W-2002/4 F. Cörvers, B.J. Diephuis, S. Dijksman, B. Golseyn, M. Hensen, Ph. Marey Researchcenrum voor Onderwijs en Arbeidsmark Faculei der Economische

Nadere informatie

BIJLAGE B BIJ METHODEBESLUIT

BIJLAGE B BIJ METHODEBESLUIT Nederlandse Mededingingsauoriei BIJLAGE B BIJ METHODEBESLUIT Nummer 10213-46 Beref zaak: Mehodebeslui TenneT derde reguleringsperiode Onderwerp: Beschrijving van de mehode o vasselling van de x-facor en

Nadere informatie

trendmodel arbeidsparticipatie TREMA 4de generatie september 2012 Menno Walsweer Bureau Economisch Onderzoek

trendmodel arbeidsparticipatie TREMA 4de generatie september 2012 Menno Walsweer Bureau Economisch Onderzoek 4 de generaie rendmodel arbeidsparicipaie TREMA 4de generaie sepember 12 Menno Walsweer Bureau Economisch Onderzoek Voorwoord Via de Enquêe Beroepsbevolking (EBB van he CBS word jaarlijks de omvang en

Nadere informatie

VGE-Congres Duurzaamheid van de zorguitgaven Tilburg, 11 oktober 2012

VGE-Congres Duurzaamheid van de zorguitgaven Tilburg, 11 oktober 2012 VGE-Congres Duurzaamheid van de zorguitgaven Tilburg, 11 oktober 2012 Langetermijnvooruitzichten van de sociale uitgaven en elementen van sociale houdbaarheid Presentatie: Saskia Weemaes, met medewerking

Nadere informatie

Delegate MAS in energiedistributie

Delegate MAS in energiedistributie Delegae MAS in energiedisribuie Leo Ruen leo.ruen@kuleuven.be 28/11/2016 Leo Ruen leo.ruen@kuleuven.be Delegae MAS in energiedisribuie EMAUT 1 / 19 Agenda 1 Inleiding 2 Opselling experimen 3 Conclusies

Nadere informatie

Onrendabele top berekeningsmethodiek. M. de Noord E.J.W. van Sambeek

Onrendabele top berekeningsmethodiek. M. de Noord E.J.W. van Sambeek Augusus 2003 ECN-C--03-077 Onrendabele op berekeningsmehodiek M. de Noord E.J.W. van Sambeek Veranwoording Di rappor is geschreven in opdrach van he Miniserie van Economische Zaken onder he ECN raamwerkconrac

Nadere informatie

Arbeidsmarkt en vergrijzing: een macrosectorale invalshoek

Arbeidsmarkt en vergrijzing: een macrosectorale invalshoek CRB workshop 17 september 2013 Arbeidsmarkt en vergrijzing: een macrosectorale invalshoek Koen Hendrickx Federaal Planbureau Overzicht 1. Data en methodologie 2. Demografie en activiteitsgraden 3. Impact

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven 11 IB 185-1T11FD Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 2011 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven hiervoor, zoals lesgeld en de uigaven voor boeken, afrekken

Nadere informatie

Examen VWO. Wiskunde B1 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Wiskunde B1 (nieuwe stijl) Wiskunde B (nieuwe sijl) Examen VW Voorbereidend Weenschappelijk nderwijs Tijdvak Donderdag 22 mei 3.30 6.30 uur 20 03 Voor di examen zijn maximaal 83 punen e behalen; he examen besaa ui 20 vragen. Voor

Nadere informatie

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE. Richtsnoeren over de indeling en de inhoud van ontwerpbegrotingsplannen en schuldemissierapporten

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE. Richtsnoeren over de indeling en de inhoud van ontwerpbegrotingsplannen en schuldemissierapporten EUROPESE COMMISSIE Brussel, 27.6.2013 COM(2013) 490 final MEDEDELING VAN DE COMMISSIE Richsnoeren over de indeling en de inhoud van onwerpbegroingsplannen en schuldemissierapporen NL NL 1. INLEIDING Verordening

Nadere informatie

Werkdocument van de Commissie

Werkdocument van de Commissie RAAD VAN DE ROPESE UNIE Brussel, 23 mei 2007 (25.05) (OR. en) Inerinsiuioneel dossier: 2006/0039 (CNS) 9851/07 ADD 2 FIN 239 RESPR 5 CADREFIN 32 NOTA I/A-PUNT - ADDENDUM 2 van: he secreariaa-generaal van

Nadere informatie

Lans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek achter persoonlijke pensioenrekeningen in de uitkeringsfase. Netspar OCCASIONAL PAPERS

Lans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek achter persoonlijke pensioenrekeningen in de uitkeringsfase. Netspar OCCASIONAL PAPERS Nespar OCCASIONAL PAPERS Lans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek acher persoonlijke pensioenrekeningen in de uikeringsfase Techniek acher persoonlijke pensioenrekeningen in de uikeringsfase

Nadere informatie

Werkgroep Arbeidsmarkt Onderwijs

Werkgroep Arbeidsmarkt Onderwijs Werkgroep Arbeidsmarkt Onderwijs Algemeen overzicht : Resoc-Serr Midden-West West-Vlaanderen NWWZ (2004) : 5989 Werkloosheidsgraad : 5,45 5989 werklozen Werkzaamheidsgraad : 72,67 102026 werkenden Activiteitsgraad

Nadere informatie

De budgettaire kosten van de vergrijzing

De budgettaire kosten van de vergrijzing De budgettaire kosten van de vergrijzing 15 november 2013 Françoise MASAI Vicegouverneur Agenda De voornaamste hypothesen van de SCvVvooruitzichten De budgettaire kosten van de vergrijzing op lange termijn

Nadere informatie

Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid

Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Juli 2013 De evolutie van de werkende beroepsbevolking te Brussel van demografische invloeden tot structurele veranderingen van de tewerkstelling Het afgelopen

Nadere informatie

Resultaten van de socioeconomische. Valérie Gilbert Virginie Vaes FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg

Resultaten van de socioeconomische. Valérie Gilbert Virginie Vaes FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Resultaten van de socioeconomische monitoring Valérie Gilbert Virginie Vaes FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg ORIGINE EN MIGRATIEACHTERGROND CONCEPTEN 2 Origine Identificatie van personen

Nadere informatie

Heeft België nog een toekomst?

Heeft België nog een toekomst? Heeft België nog een toekomst?? K.U.Leuven, Emeritiforum, 25 november 2009 Philippe Van Parijs Chaire Hoover d éthique économique et sociale, UCL, Visiting Professor Harvard University & Gasthoogleraar

Nadere informatie

De social profit in macro-economisch perspectief

De social profit in macro-economisch perspectief De social profit in macro-economisch perspectief Zorgnet-Icuro, 26 januari 2017 Marcia DE WACHTER 3 1. De uitdagingen van de vergrijzing voor de economie Demografische vooruitzichten 1 100% Naar leeftijdscategorie

Nadere informatie

Simulatiestudie naar Methodebreuken in het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland

Simulatiestudie naar Methodebreuken in het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland Simulaiesudie naar Mehodebreuken in he Onderzoek Verplaasingen in Nederland Bianca Wouers Cenraal Bureau voor de Saisiek bias@cbs.nl Jan van den Brakel Cenraal Bureau voor de Saisiek jbrl@cbs.nl Bijdrage

Nadere informatie

Oeso s jaarrapport over België: Een commentaar

Oeso s jaarrapport over België: Een commentaar Oeso s jaarrapport over België: Een commentaar Koen Algoed (HuBrussel en Vives KULEUVEN) Vives Beleidspaper 9 15 Juli 2009 VIVES Naamsestraat 61 bus 3510 3000 Leuven - Belgium Tel: +32 16 32 42 22 www.econ.kuleuven.be/vives

Nadere informatie

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl) Wiskunde B,2 (nieuwe sijl) Examen VW Voorbereidend Weenschappelijk nderwijs Tijdvak Donderdag 22 mei 3.30 6.30 uur 20 03 Voor di examen zijn maximaal 86 punen e behalen; he examen besaa ui 9 vragen. Voor

Nadere informatie

Examen beeldverwerking 30/1/2013

Examen beeldverwerking 30/1/2013 Richlijnen Examen beeldverwerking 30//03 Di is een gesloen boek examen. Communicaieapparauur en beschreven of bedruk papier of andere voorwerpen zijn dus nie oegelaen. Schrijf je naam op elk blad. Schrijf

Nadere informatie

Rapport Modelleren van methodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking resultaten op nationaal niveau

Rapport Modelleren van methodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking resultaten op nationaal niveau Rappor Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking resulaen op naionaal niveau w Jan van den Brakel en Sabine Krieg Samenvaing: De maandelijkse schaingen over de beroepsbevolking

Nadere informatie

Themanummer Beschouwingen bij de hervorming van de Bijzondere Financieringswet

Themanummer Beschouwingen bij de hervorming van de Bijzondere Financieringswet Themanummer Beschouwingen bij de hervorming van de Bijzondere Financieringswet Federale Overheidsdienst Financiën - België Documentatieblad 73e jaargang, nr. 2, 2e kwartaal 2013 Inleiding bij het themanummer

Nadere informatie

FOCUS Werkgelegengheid in het Brussels Grootstedelijk Gebied

FOCUS Werkgelegengheid in het Brussels Grootstedelijk Gebied Brussels Observatorium voor de Oktober 2013 FOCUS Werkgelegengheid in het Brussels Grootstedelijk Gebied De arbeidsmarkten van de 3 gewesten in België zijn erg verschillend en hebben elk hun eigen specificiteit,

Nadere informatie

Escalerende garantietoezeggingen: Een alternatief voor het StAr RAM-contract? Technische uitwerking

Escalerende garantietoezeggingen: Een alternatief voor het StAr RAM-contract? Technische uitwerking Escalerende garanieoezeggingen: Een alernaief voor he SAr RAM-conrac? Technische uiwerking Servaas van Bilsen, Roger J. A. Laeven en Theo E. Nijman April 7, 203 Absrac Di documen beva de echnische uiwerking

Nadere informatie

De Vlaamse arbeidsmarkt Een terugblik

De Vlaamse arbeidsmarkt Een terugblik De Vlaamse arbeidsmarkt Een terugblik Luc Sels Promotor Steunpunt WSE Luc.Sels@kuleuven.be @LucSels 1 Jobs en kwalificaties: de grote transformatie Index 1986 = 100 Trendindex binnenlandse werkgelegenheid

Nadere informatie

. Tijd 75 min, dyslecten 90min. MAX: 44 punten 1. (3,3,3,3,2,2p) Chemische stof

. Tijd 75 min, dyslecten 90min. MAX: 44 punten 1. (3,3,3,3,2,2p) Chemische stof RUDOLF STEINERCOLLEGE HAARLEM WISKUNDE HAVO CM/EM T112-HCMEM-H579 Voor elk onderdeel is aangegeven hoeveel punen kunnen worden behaald. Anwoorden moeen alijd zijn voorzien van een berekening, oeliching

Nadere informatie

SYNTHESE EN AANBEVELINGEN

SYNTHESE EN AANBEVELINGEN SYNTHESE EN AANBEVELINGEN Dit Advies van de Afdeling Financieringsbehoeften van de overheid kadert in de voorbereiding van het Stabiliteitsprogramma 2017-2020 dat eind april 2017 moet worden overgemaakt

Nadere informatie

De hervorming van de BFW: een beoordeling van zijn gevolgen voor het Belgische begrotingsfederalisme Geert Jennes. geert.jennes@econ.kuleuven.

De hervorming van de BFW: een beoordeling van zijn gevolgen voor het Belgische begrotingsfederalisme Geert Jennes. geert.jennes@econ.kuleuven. Naamsestraat 61 - bus 3550 B-3000 Leuven - BELGIUM Tel : 32-16-326661 vives@econ.kuleuven.be VIVES Briefings juli 2013 licht gewijzigde versie De hervorming van de BFW: een beoordeling van zijn gevolgen

Nadere informatie

Onafhankelijke denktank Fact-based Lange termijn

Onafhankelijke denktank Fact-based Lange termijn Leeftijd en arbeidsmarkt: naar een nieuw paradigma? Leeftijd en arbeidsmarkt Itinera Institute Onafhankelijke denktank Fact-based Lange termijn Aanreiken, verdedigen en bouwen van wegen voor beleidshervorming

Nadere informatie

Juli 2003. Canonpercentages Het vaststellen van canonpercentages bij de herziening van erfpachtcontracten

Juli 2003. Canonpercentages Het vaststellen van canonpercentages bij de herziening van erfpachtcontracten Canonpercenages He vassellen van canonpercenages bij de herziening van erfpachconracen Juli 23 SBV School of Real Esae Drs. L.B. Uienbogaard Drs. J.P. Traudes Inhoud Blz. 1. Inleiding... 3 2. Toeliching

Nadere informatie

De Belastingsgrondslag van Registratierechten

De Belastingsgrondslag van Registratierechten De Belasingsgrondslag van Regisraierechen Soor Fiscaliei Seunun Beleidsrelevan onderzoek Besuurlijke Organisaie laanderen De Belasingsgrondslag van Regisraierechen (oorloige versie: mag nie versreid worden

Nadere informatie

STAATSHERVORMINGEN en FINANCIËLE STRUBBELINGEN... Een toevallig koppel??

STAATSHERVORMINGEN en FINANCIËLE STRUBBELINGEN... Een toevallig koppel?? STAATSHERVORMINGEN en FINANCIËLE STRUBBELINGEN... Een toevallig koppel?? 3 X 5 jaar nadenken over de eerste, kleine Stappen Bijzondere Commissie voorde Hervormingvan de Belgische Instellingen Politieke

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B 1 vwo 2003-I

Eindexamen wiskunde B 1 vwo 2003-I Eindexamen wiskunde B vwo 2003-I Lenge Ui saisisch onderzoek is gebleken da de volwassen Nederlandse mannen in 999 gemiddeld 80,0 cm lang waren, en da er een sandaardafwijking van 2,8 cm was in de lengeverdeling.

Nadere informatie

wiskunde A vwo 2015-I

wiskunde A vwo 2015-I wiskunde A vwo 05-I Diabeesrisicoes maximumscore 4 He aanal personen me verborgen diabees is binomiaal verdeeld me n = 400 en p = 0, 0 P( X 00 ) = P( X 99 ) Beschrijven hoe di me de GR berekend word De

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden Hoofdsuk - Overige verbanden bladzijde < a D 4 4,, 8 dus heef de vergelijking 4p p +, geen oplossingen en zijn er geen snijpunen van de grafiek me de horizonale as. b 4p p +,, p 4p p of p 4 + c Voor p

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv

Noordhoff Uitgevers bv 4 Exra oefening hoofdsuk a Invullen van a en geef B. Dus saa er, op de meer. B +, 8 +, 5 euro. c 5 +, 8a +, 5 5 + 8, a d 8, a 4 a 5 Er is 5 km afgelegd. Chauffeur X leg km in ijvooreeld minuen af. Dan

Nadere informatie

bij de aanpassing van de middelenbegroting en de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2018

bij de aanpassing van de middelenbegroting en de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2018 ingediend op 17 (2017-2018) Nr. 1 27 april 2018 (2017-2018) Toelichtingen bij de aanpassing van de middelenbegroting en de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar

Nadere informatie

Wie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggerichte aanpak van pensioenvoorlichting

Wie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggerichte aanpak van pensioenvoorlichting Wie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggeriche aanpak van pensioenvoorliching ERIK VAN DER SPEK De laase jaren is pensioenvoorliching vaak negaief in he nieuws gewees. Ui verschillende

Nadere informatie

De staat van onze staat(sfinanciën)

De staat van onze staat(sfinanciën) De staat van onze staat(sfinanciën) Koen Algoed (HuBrussel en Vives KULEUVEN) Vives Beleidspaper 10 10 Juli 2009 VIVES Naamsestraat 61 bus 3510 3000 Leuven - Belgium Tel: +32 16 32 42 22 www.econ.kuleuven.be/vives

Nadere informatie

Lokale Activiteiten Monitor. Is het iets waard, of kan het in de openhaard?

Lokale Activiteiten Monitor. Is het iets waard, of kan het in de openhaard? Is he ies waard, of kan he in de openhaard? 2 Afsudeerscripie van Bar den Nijs in he kader van de sudie Bedrijfswiskunde en Informaica, aan de Vrije Universiei e Amserdam. Urech, Sepember 2006 Begeleiders:

Nadere informatie

VEROUDERING EN ECONOMISCHE GROEI

VEROUDERING EN ECONOMISCHE GROEI UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2004-2005 VEROUDERING EN ECONOMISCHE GROEI Scripie voorgedragen o he bekomen van de graad van: Liceniaa in de Economische Weenschappen,

Nadere informatie

Begrotingstraject ter voorbereiding van het Stabiliteitsprogramma synthese

Begrotingstraject ter voorbereiding van het Stabiliteitsprogramma synthese Federale Overheidsdienst Financiën - België Documentatieblad 75 ste jaargang, nr. 1, 1 ste kwartaal 2015 Begrotingstraject ter voorbereiding van het Stabiliteitsprogramma 2015-2018 - synthese HOGE RAAD

Nadere informatie

Duurzame inzetbaarheid Op de arbeidsmarkt van morgen. Luc Sels Decaan Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen

Duurzame inzetbaarheid Op de arbeidsmarkt van morgen. Luc Sels Decaan Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen Duurzame inzetbaarheid Op de arbeidsmarkt van morgen Luc Sels Decaan Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen Talenten paraat Procentuele jaargroei arbeidsvolume en werknemers 03 (Vlaams Gewest; 2008-I

Nadere informatie

Recente budgettaire evoluties en beoordeling ervan ten opzichte van de Stabiliteitsprogramma s (oktober 2012)

Recente budgettaire evoluties en beoordeling ervan ten opzichte van de Stabiliteitsprogramma s (oktober 2012) Federale Overheidsdienst Financiën - België Documentatieblad 72e jaargang, nr. 2, 2e kwartaal 2012 Recente budgettaire evoluties en beoordeling ervan ten opzichte van de Stabiliteitsprogramma s (oktober

Nadere informatie

Socio-demografisch profiel (SDP) en de impact van de vergrijzing op de lokale besturen

Socio-demografisch profiel (SDP) en de impact van de vergrijzing op de lokale besturen Socio-demografisch profiel (SDP) en de impact van de vergrijzing op de lokale besturen Anne-Leen Erauw Belfius Research Trefdag sociaal 26 april 2016 Antwerpen 1 Socio-demografisch profiel (SDP) SDP? 1/

Nadere informatie

De onderhandelingsnota van Johan Vande Lanotte tegenover de compromistekst van Bart De Wever en de voorstellen van AK-VSZ: deel 1

De onderhandelingsnota van Johan Vande Lanotte tegenover de compromistekst van Bart De Wever en de voorstellen van AK-VSZ: deel 1 De onderhandelingsnota van Johan Vande Lanotte tegenover de compromistekst van Bart De Wever en de voorstellen van AK-VSZ: deel 1 Vanuit onze opdracht, de sociale zekerheid als een bevoegdheid voor Vlaanderen

Nadere informatie

Tentamen Golven en Optica

Tentamen Golven en Optica Tenamen Golven en Opica woensdag 9 juni 011, 15.00-18.00 uur Maak elke opgave op een apar vel voorzien van uw naam en sudennummer. Gebruik van een (grafische) rekenmachine is oegesaan. Verdeel uw ijd opimaal

Nadere informatie

Regionale economische vooruitzichten

Regionale economische vooruitzichten 2015/2 Regionale economische vooruitzichten 2015-2020 Dirk Hoorelbeke D/2015/3241/213 Samenvatting Dit webartikel geeft een bondig overzicht van de nieuwe regionale economische vooruitzichten tot 2020.

Nadere informatie

bij de aanpassing van de middelenbegroting en de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2015

bij de aanpassing van de middelenbegroting en de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2015 ingediend op 17-A (2014-2015) Nr. 1 24 april 2015 (2014-2015) Toelichtingen bij de aanpassing van de middelenbegroting en de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar

Nadere informatie

NOVEMBER 2014 BAROMETER

NOVEMBER 2014 BAROMETER NOVEMBER 2014 BAROMETER In deze nieuwe editie van de barometer staan we stil bij de Census 2011 die afgelopen maand werd gepubliceerd door Statistics Belgium, onderdeel van de FOD Economie. We vertalen

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden Moderne Wiskunde Uiwerkingen bij vwo C deel Hoofdsuk Overige verbanden Hoofdsuk - Overige verbanden bladzijde < a D 4 4,, 8 dus heef de vergelijking 4p p +, geen oplossingen en zijn er geen snijpunen van

Nadere informatie

C. von Schwartzenberg 1/11

C. von Schwartzenberg 1/11 G&R havo A deel C von Schwarzenberg 1/11 1a m 18:00 uur He verbruik was oen ongeveer 1150 kwh 1b Minimaal ongeveer 7750 kwh (100%), maimaal ongeveer 1150 kwh (145,%) Een oename van ongeveer 45,% 1c 1d

Nadere informatie

Regionale economische vooruitzichten 2014-2019

Regionale economische vooruitzichten 2014-2019 2014/6 Regionale economische vooruitzichten 2014-2019 Dirk Hoorelbeke D/2014/3241/218 Samenvatting Dit artikel geeft een bondig overzicht van enkele resultaten uit de nieuwe Regionale economische vooruitzichten

Nadere informatie

De Bijzondere Financieringswet

De Bijzondere Financieringswet De Bijzondere Financieringswet Wijzigingen n.a.v. de zesde staatshervorming 12 december 2012 - kick off Groenboek Wim Van den Bossche Kenneth Vyncke De Bijzondere Financieringswet 1. Zesde staatshervorming

Nadere informatie

BIJLAGE B BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT

BIJLAGE B BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT Nederlandse Mededingingsauoriei BIJLAGE B BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT Nummer 0235-8 Beref zaak: Mehodebeslui TenneT derde reguleringsperiode Inhsopgave Inleiding... 2 Bepalen oegesane oale inkomsen... 3

Nadere informatie

Philippe Muyters, Vlaams Minister van Financiën, Begroting, Werk, Ruimtelijke Ordening en Sport

Philippe Muyters, Vlaams Minister van Financiën, Begroting, Werk, Ruimtelijke Ordening en Sport Septemberverklaring 23 september 2013 Vlaamse begroting voor 4 e keer op rij in evenwicht Evenwicht bereikt door beperken van uitgaven Ruimte gecreëerd voor het herstel van de concurrentiekracht van Vlaamse

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen. Nationale rekeningen

Instituut voor de nationale rekeningen. Nationale rekeningen Instituut voor de nationale rekeningen Nationale rekeningen Rekeningen van de overheid 2015 Inhoud van de publicatie De rekeningen van de Belgische overheid worden opgesteld volgens de definities van het

Nadere informatie

Uitdagingen op de arbeidsmarkt van morgen Chemie, kunststoffen en life sciences. Luc Sels Decaan Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen

Uitdagingen op de arbeidsmarkt van morgen Chemie, kunststoffen en life sciences. Luc Sels Decaan Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen Uitdagingen op de arbeidsmarkt van morgen Chemie, kunststoffen en life sciences Luc Sels Decaan Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen Overzicht 1. Evolutie in de tewerkstelling 2. Vergrijzing van

Nadere informatie

Welzijnsbarometer 2015

Welzijnsbarometer 2015 OBSERVATOIRE DE LA SANTÉ ET DU SOCIAL BRUXELLES OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN BRUSSEL "Cultuur aan de macht" de sociale rol van cultuur en kunst 26 november 2015 Welzijnsbarometer 2015 Marion

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde A1-2 vwo 2007-II

Eindexamen wiskunde A1-2 vwo 2007-II Beoordelingsmodel Vakanies maximumscore 4 De aanallen inerneboekingen zijn resp. 288, 846, 258 2 Da is samen 392 He anwoord 48 (%) 2 maximumscore 3 Er moe gekeken worden naar een groe waarde van He inzich

Nadere informatie

Antwoordmodel VWO wa II. Speelgoedfabriek

Antwoordmodel VWO wa II. Speelgoedfabriek Anwoordmodel VWO wa 00-II Anwoorden Speelgoedfabriek Voorwaarde II hoor bij immeren Voor immeren zijn 60x + 40y minuen nodig Voor immeren zijn 80 uur dus 4800 minuen beschikbaar 60x + 40y 4800 kom overeen

Nadere informatie

RICHTSNOEREN. Gezien het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, met name artikel 128,

RICHTSNOEREN. Gezien het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, met name artikel 128, L 77/4 Publicaieblad van de Europese Unie 22.3.2017 RICHTSNOEREN RICHTSNOER (EU) 2017/469 VAN DE EUROPESE CENTRALE BANK van 7 februari 2017 o wijziging van Richsnoer ECB/2008/8 inzake de gegevensverzameling

Nadere informatie

Vlaanderen en Wallonië: moedertaal per leeftijd 2005

Vlaanderen en Wallonië: moedertaal per leeftijd 2005 Vlaanderen en Wallonië: moedertaal per leeftijd 2005 (Eurobarometer 2005) Percentage of residents of the various age groups who declare having language L as their native language Source: Database Eurobarometer

Nadere informatie

Effecten van het budgettair beleid op private consumptie en besparingen: een onderzoek naar Ricardiaanse equivalentie

Effecten van het budgettair beleid op private consumptie en besparingen: een onderzoek naar Ricardiaanse equivalentie UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 00-003 Effecen van he budgeair beleid op privae consumpie en besparingen: een onderzoek naar Ricardiaanse equivalenie Scripie voorgedragen

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 - Exponentiële formules

Hoofdstuk 1 - Exponentiële formules V-1a 4 Hoofdsuk 1 - Exponeniële formules Hoofdsuk 1 - Exponeniële formules Voorkennis prijs in euro s 70 78,0 percenage 100 119 1,19 b Je moe de prijs me he geal 1,19 vermenigvuldigen. c De BTW op de fies

Nadere informatie

Pendelarbeid tussen Gewesten en provincies

Pendelarbeid tussen Gewesten en provincies ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE PERSBERICHT 19 juli 2007 Pendelarbeid tussen Gewesten en provincies Eén op de tien Belgen werkt in een ander gewest; één op de vijf in een andere

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen. Nationale rekeningen

Instituut voor de nationale rekeningen. Nationale rekeningen Instituut voor de nationale rekeningen Nationale rekeningen Rekeningen van de overheid 2017 Inhoud van de publicatie De rekeningen van de Belgische overheid worden opgesteld volgens de definities van het

Nadere informatie