Uitdagingen voor de sociale zekerheid vanuit een macro-economisch perspectief

Transcriptie

1 Uitdagingen voor de sociale zekerheid vanuit een macro-economisch perspectief LBC-NVK en ACV West-Vlaanderen, lezingen over de toekomst van onze sociale zekerheid Kortrijk, 9 november 2017 Jan Smets, Gouverneur van de NBB INTERN Economics and Research Department: Public Finance Unit

2 Structuur van de uiteenzetting 1. Demografische vooruitzichten 2. Economische en budgettaire impact van de vergrijzing 3. Welke beleidsstrategie als antwoord op de vergrijzing? 4. Conclusies 2

3 Determinanten van het verloop en de structuur van de bevolking (cijfers voor België) 95 Levensverwachting bij geboorte in jaren 3,0 Gemiddeld aantal kinderen per vrouw 100 Migratiesaldo in duizenden personen 90 2, , , , , , Vrouwen Mannen Bronnen: Federaal Planbureau, FOD Economie ADS, NBB. 3

4 Forse toename van de afhankelijkheidsgraad, grotendeels als gevolg van een toename van het aantal ouderen 7,5 Bevolking (in miljoenen) 45 Afhankelijkheidsgraad (verhouding aantal personen van 67 jaar of ouder ten opzichte van het aantal personen van 18 tot 66 jaar, in %) 7, , tot 66 jaar ,0 25 2,5 2,0 20 1,5 1, jaar of ouder Bronnen: Federaal Planbureau, FOD Economie - ADS, NBB. 4

5 Demografische ontwikkeling: veroudering van de bevolking (in duizenden personen volgens leeftijd) en Bronnen: Federaal Planbureau, FOD Economie - ADS, NBB. 5

6 Structuur van de uiteenzetting 1. Demografische vooruitzichten 2. Economische en budgettaire impact van de vergrijzing 3. Welke beleidsstrategie als antwoord op de vergrijzing? 4. Conclusies 6

7 Afname van de bevolking op arbeidsleeftijd (duizenden personen van 18 tot 66 jaar, jaar-op-jaar verandering) Bronnen: ADSEI, Federaal Planbureau. 7

8 Werkgelegenheidstoename zal niet langer de motor van de activiteitsgroei vormen, wel arbeidsproductiviteit (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar) Werkgelegenheid Arbeidsproductiviteit¹ Gemiddelde bbp-groei bbp naar volume = werkgelegenheid + arbeidsproductiviteit Bron: Studiecommissie voor de vergrijzing (SCvV). 1 De Studiecommitssie voor de vergrijzing hanteert als hypothese dat op lange termijn de arbeidsproductiviteit jaarlijks met 1,5% zal toenemen. 8

9 De budgettaire kosten van de vergrijzing nemen verder toe (wijziging van de leeftijdsgebonden overheidsuitgaven in procentpunten van het bbp t.o.v. 2016) Maximum: 3,2 (2039) 3,5 3,0 : 2,3 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1, Pensioenen Arbeidsongeschiktheid Kinderbijslag Totaal Gezondheidszorg Werkloosheid Overige sociale uitgaven Bron: Studiecommissie voor de vergrijzing (SCvV). 9

10 Structuur van de uiteenzetting 1. Demografische vooruitzichten 2. Economische en budgettaire impact van de vergrijzing 3. Welke beleidsstrategie als antwoord op de vergrijzing? 4. Conclusies 10

11 Welke strategie als antwoord op de vergrijzingsuitdaging? Driepijlerstrategie: Budgettaire strategie: overheidsschuld verminderen vergt structureel begrotingsevenwicht op middellange termijn budgettaire gezondmaking moet vooral berusten op een selectieve vermindering van de uitgaven, onder meer door efficiëntieverhoging voorts moet worden geijverd voor een correcte belastinginning en kunnen marges in sommige ontvangsten worden benut Stimuleren van de groei door het potentiële bbp te verhogen door het opdrijven van de werkgelegenheidsgraad en een toename van de productiviteit via investeringen, onderzoek en ontwikkeling, efficiëntere marktwerking, ondernemerschap en creativiteit, efficiëntie van de instellingen,... Uitgavenstijging voor pensioenen en gezondheidszorg onder controle houden om de houdbaarheid van de sociale bescherming op lange termijn te verzekeren 11

12 Een structureel begrotingsevenwicht moet worden nagestreefd om de houdbaarheid van de overheidsfinanciën te vrijwaren 1 (in % bbp) ,5 2, Bronnen: SCvV, INR, NBB. 1 Simulatie op basis van de macro-economische hypothesen van het referentiescenario van de SCvV en van de hypothese dat de impliciete rente op de overheidsschuld zou stijgen tot 3,75% in 2035 en zich vervolgens op dat niveau zou stabiliseren. De inflatie zou vanaf ,9 % bedragen. 12 Overheidsschuld (rechterschaal) Financieringssaldo (linkerschaal) Primair saldo (linkerschaal)

13 Een gunstig verloop van de werkgelegenheid vergt een actief arbeidsmarktbeleid (in % van de overeenstemmende bevolking) 80 Realisaties Raming SCvV Bron: SCvV. ¹ Het betreft de administratieve definitie van de werkloosheidsgraad Werkgelegenheid totaal Werkgelegenheid totaal doelstelling Werkgelegenheid Werkgelegenheid doelstelling Werkloosheid¹ (rechterschaal)

14 Werkgelegenheidsgraad van risicogroepen (in % van de overeenstemmende bevolking, tenzij anders vermeld, 2016) België p.m. verandering Duitsland Frankrijk Nederland sinds Eurogebied (18 landen) Totaal (20-64j) 67,7 +1,9 78,6 70,0 77,1 69,9 20 tot 29-jarigen 57,6-10,7 71,6 61,5 75,9 59,7 55 tot 64-jarigen 45,4 +19,1 68,6 49,8 63,5 55,2 Niet-EUstaatsburgers 41,7 n. 54,2 46,3 50,3 55,3 Laaggeschoolden 45,6-5,6 58,9 50,5 60,7 53,2 Bron: EC. 1 In procentpunt. 14

15 Arbeidsproductiviteit is van groot belang voor de beteugeling van de vergrijzingskosten 2,0 Productiviteit per werkende (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar) 4,0 Sociale uitgaven (in procentpunt bbp) 1,5 3,5 3,0 3,4 1,0 2,5 2,3 2,0 0,5 1,5 0,0 1,0 0,5-0,5 0, Referentiescenario Scenario 1,25% p.m. gemiddelde referentie scenario SCvV 1,25% scenario Bron: SCvV. 15

16 Overheidsinvesteringen zijn momenteel zeer laag en het is raadzaam deze te stimuleren (investeringen in vaste activa, 2016, in % bbp) LU SE FI DK NL FR AT UK EA BE DE IT ES PT IE Bruto-investeringen p.m. Gemiddelde Netto-investeringen Bron: EC. 16

17 Krachtlijnen van de recente pensioenhervorming Verhoging van de wettelijke pensioenleeftijd van 65 naar 66 jaar in 2025 en naar 67 jaar in Verstrenging van de voorwaarden voor vervroegde pensionering minimumleeftijd verhoogd van 62 jaar in 2016 naar 62,5 jaar in 2017 en naar 63 jaar in 2018 minimale loopbaanvoorwaarden: van 40 naar 41 jaar in 2017 en naar 42 jaar in 2019 uitzondering voor zeer lange loopbanen (van 43 of 44 jaar) Verstrenging van de voorwaarden voor werkloosheidsuitkeringen met bedrijfstoeslag 1 Overlevingspensioenen: beperking van het aantal rechthebbenden geleidelijke verhoging van de leeftijd naar 50 jaar in 2025 en 55 jaar in Afschaffing van de pensioenbonus vanaf 1 januari 2015, zonder wijziging voor personen die rechten opbouwden vóór afschaffing Maatregelen met betrekking tot ambtenarenpensioenen uitdoven meetellen studiejaren (diplomabonificatie) om loopbaanduur te berekenen tegen afschaffing van de preferentiële tantièmes en schema s Harmoniseren van het systeem van diplomabonificatie bij de berekening van het pensioenbedrag Verdere hervormingen worden bestudeerd (NPC): puntensysteem, zwaarte van het werk voor de pensioenrechten, 1 Werkloosheidsuitkering met bedrijfstoeslag werd voorheen brugpensioen genoemd. 17

18 De sociale uitkeringen zullen fors stijgen in de toekomst, ondanks het effect van de pensioenhervorming Verloop van de sociale uitgaven na de recente pensioenhervorming (in % bbp) +3,2 +2,3 Geschatte impact van de recente pensioenhervorming tegen (SCvV-verslag 2015) Werkgelegenheid: +5.6 % Potentieel bbp: +5.6 % Sociale uitkeringen: -2,1 procentpunt bbp SCvV-Verslag 2017 SCvV-Verslag 2014 Bron: SCvV. 18

19 Beheersing van de overheidsuitgaven voor gezondheidszorg is noodzakelijk 4,0 Reële groei van de uitgaven voor gezondheidszorg volgens de SCvV-projectie (in %) 16 Uitgaven voor gezondheidszorg: alternatieve scenario s (in % bbp) 3,5 15 3, ,3 % 2,5 13 2,0 1,5 Gemiddelde 2017-: 2,1 % ,3 % 1,0 9 +2,0 % 0,5 8 0, SCvV-projectie 0,5% extra reële groei 1% extra reële groei Bronnen: SCvV (Verslag 2017), NBB. 19

20 Structuur van de uiteenzetting 1. Demografische vooruitzichten 2. Economische en budgettaire impact van de vergrijzing 3. Welke beleidsstrategie als antwoord op de vergrijzing? 4. Conclusies 20

21 Uitdagingen voor de sociale zekerheid vanuit een macro-economisch perspectief LBC-NVK en ACV West-Vlaanderen, lezingen over de toekomst van onze sociale zekerheid Kortrijk, 9 november 2017 Jan Smets, Gouverneur van de NBB INTERN Economics and Research Department: Public Finance Unit